Behandeling bij het wisselen

Gaatjes in het melkgebitDe tandarts zal meestal voorkomen dat een gaatje inhet melkgebit groter wordt. Dat kan hij doen door decariës te verwijderen (boren) en de kies te vullen. Somsis het gaatje zo klein dat de aantasting niet verder gaatals u zelf het gebit goed verzorgt. In dat geval kan hijvan boren en vullen afzien. De tandarts zal u dan eenpassend advies geven over voeding en poetsen. Als eentand of een kies snel gaat wisselen, doet de tandartsdoorgaans niets. Soms is de schade aan de tand ofkies zo groot dat herstel niet meer mogelijk is. Dan isverwijdering van de tand of kies meestal de besteoplossing.

Het is om verschillende redenen belangrijk dat eengaatje (cariës) in een melkkies of -tand niet groterwordt: • Een gaatje kan leiden tot pijn en ontstekingen• De melkkies moet nog een tijd functioneren om ruim-

te vrij te houden voor de kies van het blijvend gebit• Een ontsteking in het melkgebit kan het blijvend

gebit aantasten

SealenBij zowel melkkiezen als blijvende kiezen zitten veelgroefjes op het kauwvlak. Daarin ontstaat gemakkelijktandplak. Niet regelmatig verwijderde plak kan gaatjesveroorzaken. Goed poetsen dus. Om het kauwvlak goedte beschermen, kan de tandarts een laagje ‘kunsthars’(sealant) aanbrengen. Dit heet ‘sealen’. Diepe groevenkan uw tandarts door het sealen afdichten. Alleen deblijvende kiezen komen normaal gesproken in aanmer-king om te sealen. Dit gebeurt meestal kort nadat deblijvende kiezen helemaal zijn doorgebroken. De tand-arts zal alleen sealen als hij verwacht dat er gaatjes inde groefjes ontstaan. Ook gesealde kiezen moetengoed worden gepoetst.

Extra fluorideAls er in korte tijd gaatjes dreigen te ontstaan, kan detandarts een fluoridebehandeling geven. Hij brengtdan extra fluoride aan met een vloeistof of gel in eenlepel. Of de tandarts raadt een extra poetsmomentaan om de kans op gaatjes te verkleinen. Ook advi-seert hij wel eens te spoelen met fluoridevloeistof.Vaak adviseert hij om na het poetsen de tandpasta uit

te spugen en niet na tespoelen met water.Daardoor wordt debeschermende werkingvan fluoride verlengd.Plakverwijdering blijftechter de basis van degebitsverzorging.

KaaskiezenKaaskiezen zijn kiezen met plekken waarvan het glazuur minder hard is. Deze plekken zijn herkenbaaraan de geelbruine verkleuringen. Meestal treden zeop bij de eerste grote kiezen (zie foto’s). De afwijkingkan zich beperken tot enkele plekjes, maar ook kaneen heel vlak worden aangetast. In kaaskiezen ont-staan vaak gaatjes. Ook kunnen ze snel afbrokkelendoor slijtage. Ze zijn vaak gevoelig voor koud enwarm en ook zoetigheid doet vaak zeer. Kinderen metkaaskiezen vermijden daarom wel vaker zoetigheden.Denkt u dat uw kind last heeft van kaaskiezen? Neemdan contact op met uw tandarts.

Wat te doen bij een ongeval?Door een ongeval kan een tand uitvallen of bescha-digen. Neem in zulke situaties direct contact op metuw tandarts. Zoek zo snel mogelijk alle losse stukjesof de complete tand op en ga ermee naar de tand-

Voor een gezonde mond

Dit vouwblad is samengesteld door de Redactieraadvan het Ivoren Kruis met aanbevelingen van hetAdviescollege Preventie Mond- en Tandziekten en medemogelijk gemaakt door Oral-B en GlaxoSmithKline. Doel van de Vereniging Ivoren Kruis is het bevorderenvan mondgezondheid. Circa 4000 tandartsen en mond-hygiënisten zijn lid van deze vereniging. Meer weten? www.ivorenkruis.nl

© Ivoren Kruis / 2007

Wisselen: van melkgebit naar blijvend gebit

arts. Plaats een uitgevallen melktand nóóit terug.Daarmee kunt u de nieuwe blijvende tand bescha-digen. Houd een uitgevallen tand of een afgebrokenstuk tand vochtig, het liefst met melk. Geen melkbinnen bereik? Bewaar de tand of het tanddeel danlos in de mond van de ouder/verzorger, bij voorkeurin de ruimte tussen de kiezen en de wang.

Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met uwtandarts of mondhygiënist.

FFlluuoorriiddee--bbaassiissaaddvviieess

00 eenn 11 jjaaaarrVanaf het doorbreken van de eerste tandjes: eenmaalper dag poetsen met fluoridepeutertandpasta.

22,, 33 eenn 44 jjaaaarrTweemaal per dag poetsen met fluoridepeutertandpasta.

55 jjaaaarr eenn oouuddeerrTweemaal per dag poetsen met fluoridetandpasta voorvolwassenen. Er zijn ook tubes verkrijgbaar waarop staat'juniortandpasta'. Kijk dan altijd naar de leeftijd diehierbij wordt aangegeven (bijvoorbeeld 5-12 jaar). Als utwijfelt, raadpleeg dan uw tandarts of mondhygiënist.

VVoooorr aallllee lleeeeffttiijjddeennRaadpleeg voor alle andere vormen van fluoridegebruikuw tandarts of mondhygiënist.

Tandenborstel komt niet in

de groef

Tandenborstel komt wel bij

het gesealde oppervlak

Een kaaskies in een melkgebit Een kaaskies in een

blijvend gebit

Een fluoridebehandeling bij de tandarts

302262_IW1_melkgebit naar blijvend 07 26-09-2007 07:59 Pagina 1

houding voor u het prettigst is. Ga bijvoorbeeldschuin achter uw kind staan. Als u met uw hand dekin ondersteunt, rust het hoofd tegen uw boven-lichaam. Buig een beetje over uw kind heen, zodatu goed ziet waar u poetst. Of ga voor uw kind staanen laat het met het hoofd bijvoorbeeld tegen demuur rusten. Ondersteun de kin met uw ene hand,terwijl u met de andere poetst. Op deze manier kuntu goed zien waar u poetst.

• Besteed bij het napoetsen extra aandacht aan de achterste kiezen.

• Draagt uw kind een beugel die niet uit kan? Besteeddan extra veel aandacht aan het (na)poetsen. Tussende beugel en de tanden en kiezen blijft namelijkgemakkelijk plak zitten. Vraag uw tandarts of mond-hygiënist hoe u het beste kunt (na)poetsen.

• Gaat het tandvlees ondanks een goede poetstechniekbloeden? Raadpleegdan uw tandarts ofmondhygiënist.Misschien heeft uw kindextra hulpmiddelennodig.

Verzorging bij het wisselen

Duimzuigen Veel peuters zuigen op hun duim, speen of vinger.Sommige kinderen persen hun tong bij het slikkentegen het gehemelte en drukken hem tussen deboven- en ondertanden. Duim- of speenzuigen entongpersen beïnvloeden de stand van de tanden.Probeer uw kind het zuigen en tongpersen af te leren.Doe dat vóór het doorbreken van de blijvende voor-tanden. Geef bijvoorbeeld iets in handen of leid uwkind overdag af. Of beloon uw kind als het eenbepaalde tijd is gestopt. Krijgt u verkeerde gewoontenniet afgeleerd? Vraag dan uw tandarts om advies.

Poetsen en napoetsenMeestal willen kinderen al op jonge leeftijd zelf huntanden poetsen. Dat is prima. Ze doen dit alleen nogniet overal even goed. Poets de tanden bij kinderentotdat ze tien jaar zijn tenminste eenmaal per dag na.Oudere kinderen kunnen meestal zelfstandig poetsen.Ook dan kan het geen kwaad als u af en toe contro-leert of de tanden en kiezen schoon zijn. Gebruikdaarvoor bijvoorbeeld tandplakverklikkers. Dat is eenrode kleurstof in tabletvorm die tandplak zichtbaar

maakt. U kunt de tabletjeskopen bij de drogist. Leverthet (na)poetsen problemenop? Vraag dan advies aan uwtandarts of mondhygiënist.

Verschillen tussen het melkgebit en het blijvend gebitDe snijtanden van het blijvend gebit hebben een

kartelrand. Melktanden hebbendie niet. De kartelrand bestaatuit drie bobbeltjes op het snij-vlak. De karteling verdwijnt in de loop van de tijd doornatuurlijke slijtage.

De meeste kinderen wisselen hun tanden vanaf hunzesde jaar. De wisselperiode is een heel belangrijkefase in de ontwikkeling van het blijvend gebit. Hetdoorbreken van de tanden en kiezen van het blijvendgebit gaat volgens een bepaald patroon (zie tekening).De blijvende tand of kies lost als het ware de wortelsvan de melktand of -kies op. Hierdoor raakt de melk-tand of -kies los en valt uit. De blijvende tand of kieskomt ervoor in de plaats.

Veel kinderen en ouders merken niet dat de eersteblijvende kiezen doorbreken. Deze breken achter delaatste melkkies door. Hierdoor liggen ze een beetjeverscholen. De verzorging van deze kiezen is ergbelangrijk. Het glazuur van de pas doorgebroken kiesis nog erg poreus en kwetsbaar. Poets de puntjes vande nieuwe kiezen meteen mee zodra ze zijn doorge-komen. Op 11 of 12 jarige leeftijd breken opnieuwblijvende kiezen door. Ook die zijn net na het door-breken extra gevoelig voor het krijgen van gaatjes. Deverstandskiezen zijn de laatste kiezen die doorbreken.Sommige mensen krijgen geen verstandskiezen.

Eten en drinkenBehalve goed poetsen, napoetsen en controle, is hetbelangrijk dat u goed op de voeding van uw kind let.Zowel suiker (gaatjes) als zuur (erosie) kunnen hetgebit beschadigen. Beperk daarom het aantal eet- endrinkmomenten tot maximaal zeven per dag. Driekeer een maaltijd en maximaal vier keer per dag eentussendoortje. Het gaat niet alleen om hoe véél zureproducten uw kind eet en drinkt. Het gaat vooral omhoe vaak, hoe lang, de tijdstippen en de manier

waarop dat gebeurt. Tanderosie is slijtagevan het tandglazuur door zuurinwerking.Het is een sluipend proces dat niet gemak-kelijk te herstellen is.

Plakverklikker

Op deze leeftijd breken de blijvende tanden en kiezen meestal door

Een kartelrand

snijtand 6-8 jaar

snijtand 7-9 jaarhoektand 7-9 jaarkleine kies 9-11 jaarkleine kies 11-12 jaargrote kies 5-6 jaargrote kies 11-12 jaarverstandskies 18-21 jaar

melkkies 24-30 mnd.

mmeellkkggeebbiitt bboovveenn

mmeellkkggeebbiitt oonnddeerr

blijvend bovengebit

blijvend ondergebit

melkkies 16 mnd.melkhoektand 20 mnd.melksnijtand 12 mnd.melksnijtand 6-9 mnd.

(mnd. = maanden)

Als nieuwe kiezen doorkomen, zwelt vaak het tand-vlees op. Dat is normaal. Het kan pijn doen, maar uhoeft niet ongerust te zijn.

De blijvende tanden en kiezen zijn donkerder en gelervan kleur. Het glazuur van de nieuwe tanden enkiezen is sterker dan dat van het melkgebit. Poetsenhelpt niet om ze lichter van kleur te krijgen. Soms ishet kleurverschil een gevolg van een beschadiging aandie tand of kies tijdens de ontwikkeling. Ook kan hetgebruik van medicijnen de oorzaak zijn van kleurver-schillen. Is op één tand of kies een opvallend verschilaanwezig? Raadpleeg dan uw tandarts.

Afwijkingen in de ontwikkeling van het gebitIn sommige gevallen verloopt de ontwikkeling van hetgebit afwijkend. Uw tandarts ziet dat tijdens de perio-dieke controle. In overleg met u en uw kind zal uwtandarts maatregelen nemen. De volgende afwijkendeontwikkelingen vragen om een advies van uw tandarts:• Uw kind is bijna acht jaar en wisselt nog niet.• Er zitten meer dan zes maanden tussen het wisselen

van een tand of kies aan de linker en de rechterkaakhelft.

• Er komt een nieuwe tand of kies door, maar demelktand of -kies zit nog steeds vast. De nieuwetand of kies verschijnt dan voor of achter de melk-tand of -kies.

• Uw kind heeft een langere tijd pijn bij het wisselendan zijn leeftijdgenoten.

Let op: een goede mondhygiëne blijft noodzakelijk,ook als tandenpoetsen pijn doet.

Tijdelijk scheve tandenDe tanden van het blijvend gebit kunnen enigszinsscheef doorbreken. Soms breken veel tanden tegelijkdoor. Dan lijkt het net alsof er ‘teveel’ tanden en kiezenin dat kleine mondje zijn gekomen. Dat is niet erg,want de kaak groeit nog even door. Dan komt er dusmeer ruimte voor het blijvend gebit. Vaak komt hetmet de stand van de tanden uiteindelijk vanzelf goed.

Let bij het (na)poetsen op het volgende: • Poets vanaf vanaf vijfjarige leeftijd tweemaal per

dag met fluoridetandpasta voor volwassenen. Er zijn ook tubes verkrijgbaar waarop staat ‘junior-tandpasta’. Kijk dan naar de leeftijd die hierbijwordt aangegeven (bijvoorbeeld 5-12 jaar).

• Gebruik een speciaal borsteltje voor de kindermond.Kies een variant met zachte borstelharen. Vervangde borstel als de haartjes niet meer op één lijnstaan. Zodra kinderen een tandenborstel kunnenvasthouden, kunnen ze ook elektrisch poetsen.

• Poets in ieder geval één keer per dag na. Als u uw kind (na)poetst, is het van belang dat ugoed zicht heeft in de mond en er voldoende steunis voor u en uw kind. Probeer uit welke poets-

Ook appelsap is een zuur tussendoortje

302262_IW1_melkgebit naar blijvend 07 26-09-2007 07:59 Pagina 5