WERELD IN OORLOG 15

Verdinaso

Extreemrechts Verdinaso ageert tegen andere fascisten

Door Remon de Groot

Extremistisch excentriekBoos slaatparlementariër eind twinti-gerJorisvanSeverenin1931dedeurdicht van het fractiekantoor waar deVlaamseFrontpartijwerkt.‘DatBelgiëten val mag komen’, moet hij stamp-voetendgedachthebben.VanSeverenwilVlaanderenvanWalloniëafsplitsen,omdat volgens hem die Franstaligenzijnvolkonderdrukken.Helaas voor hem vindt de Frontpar-tij, dan onder de noemer KatholiekVlaams Nationaal Verbond (KVNV),

‘Wij willen den Dietsche Staat veroveren’

“Mussert is een jodenvriend”, dat meent het Verdinaso, oftewel Verbond van Diets Nationaal Solidaristen. Dit Vlaamse fascistisch genootschap uit de jaren dertig wordt geleid door Belg Joris van Severen. Opvallend detail, zij krijgt ook veel bijval van Nederlandse studenten.

de opstelling van Van Severen te vergaan.Inplaatsvandatdeseparatistdediplomatiekewegkiest,voertVanSe-verenzijnprovocatiesoverdeVlaamsekwestie op. Zo brengt hij zijn partij-genoten in verlegenheid door overlegmet Franstalige regeerders te boycot-ten.Ookeisthetenfantterribleopen-lijkdathetBelgischekoningshuishaarbiezenpakt.Departijstaatpasechtinhaarhemd,wanneerVanSeverenzichsolidairverklaartmetdeserteursinhetBelgischeleger.

Afiche landdag.

Dinasolanddag, 1938.

WERELD IN OORLOG16

het KVNV is wat rustiger dan hunjongeling en houdt de Belgische de-mocratiejuistinstand.Wellichtomdathetelectoraaleenaantrekkelijkekeuzeis. Directe verkiezingen brengen eenVlaams-nationalistische protestpartijveel zetels. Ironisch genoeg zorgt hetnieuwekiesstelseldatdanwordtinge-voerdervoordatVanSeverenopmoetstappen.Wat na zoveel schandalen een eindehadmoetenzijnvooreenexcentrieke-ling is het begin van een nog grotereruzie.BoosschrijftVanSeverennaardepartijdathetvolksverraderszijn: ‘UwVlaams nationalisme is doorkankerdvanouderwetsekleinburgerlijkheidenzietnietverderdanstemmenronselen,zitdagenhoudenenvangedachtewis-selenopvergaderingen.’

Jonge aristocratieUithetstandpuntdatdeparlementairewegvoorzijnVlaams-nationalismeeendoodlopendestraatis,richtVanSeve-reneenVlaamseafscheidingsbewegingop: het Verbond van Diets NationaalSolidaristen, afgekort Verdinaso. Metdezeactiegroepwildeopgestaptepoli-ticusBelgiëopbrekenintweestukkenen het Vlaamse gedeelte weer hereni-gen met Nederland. Het Verdinaso

streeft naar een Vlaams-Nederlandsestaatwaaringeenparlementmaarcor-poratiesvanbijvoorbeeldhetzakenle-venendewetenschaphetregeren.Ditheetcorporatisme,eenbreedgedragenideeinEuropawaarhetVaticaanvoorpleitte.Om verandering te brengen is VanSeveren radicaal en ook zeker bereidhet recht in eigen handen te nemen.‘Alzo staat daar paraat en dynamisch,de jongeVlaams-nationalearistocratiedie de staat in handen neemt. Dezeleidthetlandmeteengezagdieoveralbewonderingafdwingt. (…)DeechteVlaams-nationale actie ligt buitenhetparlement. Zij moet een staat in destaatvormen’,schrijfthijineenbrief.Van Severen oogst succes, want deeerste drie jaar groeit het Verdinasoals kool. Zo telt de eerste landdag in1932maar liefsthonderdvijftig leden,tegen drieduizend op de landdag eenjaar later.Zijnaanhangbestaatvooraluitnationalistischekatholiekendie inWest-Vlaanderen wonen. Onder henookoorlogsveteranenmetoudzeervandeEersteWereldoorlog.Dat Van Severen’s populariteit stijgt,dankt hij mede aan zijn propagan-dist:WiesMoens.Moenswasnietal-leeneendichterlijkepropagandistmetvolgens insiders zachte kanten. Hijmaaktdeactiegroepookextraaantrek-kelijk door het organiseren van veelmilitaristischeactiviteiten.Netalsan-dere fascistische organisaties heeft hetVerdinaso een knokploeg: de Dinaso-

Militie.Hiermee smeertMoensgrotekloddershoningopdemondvanzijnvolgelingen, waaronder ook Vlaamseoorlogsveteranen.

Mussert de jodenvriendAlheefthetVerdinasoeentrouweaan-hangklaarvoordestrijd,verderkomterweinigvanzijnambitieuzeenuto-pische plannen. Buiten de eigen stalcreëert Van Severen’s geen draagvlak.Anderefascistenbedankenvoordeeerom met hetVerdinaso samen te wer-ken.Concessiesdoenensamenwerkenisergmoeilijk,watookgeldtvoorhetVerdinaso zelf. Van Severen wil altijddebaaszijnenbovencollega’sMussertenBaars staan.Ook een NederlandseVerdinasolaatlangopzichwachten.ErzijnbijnageenNederlandsebelangstel-lendenomtewerven.Mondjesmaat is er vanaf 1932 inte-resse. In Amsterdam verspreidt eenaanhangerhetbladHierDinaso!Metdezepropagandawerfthij slechts150ledenindehoofdstad.Dezestudenten-bewegingkomtvoortuitzogenaamdedrankweergroepen.Dezeradicalemin-derheid keert zich tegen de drinkge-lagen in het studentenleven om zichvolledig te concentreren op studie enideologischebezinning.Vooral katho-lieke studenten krijgen een warm ge-voelbijhetdietsnationaal-solidarisme.Corporatismeiseenpopulairbegripinnationalistischekatholiekekringen.Indepauselijke encycliekQuadragesimoAnno (1931) pleit het Vaticaan vooreendergelijksysteem.Drijvende kracht is de populaireVlaamse pater Carlos van Sante, eenVerdinaso-sympathisant die een zui-

Verdinaso

Landdag 1936.Rechtsboven: embleem verdinaso.

WERELD IN OORLOG 17

vereascetischekatholiekeleerpredikt.VanSante is eenVlaamsebrancardieruit de Eerste Wereldoorlog die deser-teerde. Hij woont in Nederland, om-dathijineigenlanddedoodstrafzoukrijgen wegens zijn landsverraad. Alsde katholieke top de Verdinaso-pre-dikanthemin1933naarKeulenver-bant,wordt zelfshijdemartelaarvandekatholiekestudenten.Nederlandse Dinaso’s laten de NSBlinks liggen. De steeds populairderebond van Mussert sprak zich beginjarendertignognietuitdrukkelijkuitover minderheden. In de jaren dertigmogenjodenlidwordenvandeNSB,wat tegenhetzerebeen isvande latepubers.Mussertisveeltegematigdenzezienhemzelfsalseenvolksverrader.Tekenendishetversjebijeenspotprentinhunstudentenblad.“Aandénehandeenvettejood,’nNegeraanzijnanderepoot,ZolooptMussert,’thoofdjekaal,Metzijnvriendjes,amicaal,‘ttypevaneenliberaal.”MaarinvergelijkingmetdeopkomstvandeNSB,ishetVerdi-

naso in Nederland een erg marginaalverschijnsel.

RepressieOndankseenbeperktedreiginginonsland ismen inBelgië rond1933ophaar qui-vive voor het Verdinaso. AlsHitler de macht grijpt en vervolgensde grondwet buiten werking stelt, isdat een onheilspellend teken aan dewand. Hoog tijd dus voor het Belgi-schebestuuromineigenlandtevoor-komen dat bruine hordes een staats-greep plegen. De Belgische geheimedienst‘Staatsveiligheid’staatopscherpbij fascisten. De opgevoerde politiekewaakzaamheid voedt ook de paranoiavandesolidaristen.Zijklagenophunbeurtdatdeveiligheidsdienstheninti-mideert,volgtenhuiszoekingenbijzepleegt.Geklaag van de nationaal-solidaristenis tevergeefs. Zero-tolerance beleid iszero-tolerance beleid voor extreem-rechtsemilities.JuridischmaaktBelgië

dushetVerdinasoaanallekantenhetleven zuur. Ambtenaren mogen geenlid meer zijn van het verbond, wantanders dreigt er ontslag. Nog ergervoorVerdinasoishetverbodopweer-korpsen dat dit militante gezelschapeenvoudigwegvleugellammaakt.Nietlanger mogen nationaal-solidaristenparamilitaire oefeningen houden ofparadestevoeren.Hetstrafbaarstellenvan weerkorpsen is de doodskus voorknokploegen zoals de dan ontbondenDinaso-militie. Zij moeten veel vanhunmilitaristischeactiviteiten staken.Voor de Vlaamse veteranen op zoeknaar actie verliest hetVerdinasodaar-meeveelvanzijncharme.Aldezemaatregelenmaken,nietwon-derlijk,de lichtontvlambareJorisvanSeverenziedend.HijmeentdatdeBel-gischestaathempersoonlijkterugpakt.DatvanSeverenzichgeviseerdvoeltisniet zomaar een waan. Sancties tegenmilities gelden in dat tijdsbeeld niet

Hulde W. van Oranje 1939.

WERELD IN OORLOG18

Verdinaso

voorcommunistischeofsociaal-demo-cratischeactiegroepen.DiemaatregelenkomenvoorVanSe-verenookopeenongelukkigmoment.NietalleenwerktdeBelgischeregeringVanSeverenjuridischtegen,ookzijner meer kapers op de kust. InVlaan-derenkomtStafdeClercqopmethetmeer populistische VNV. Omdat DeClercq toegankelijker is, haalt hij bijdeopstartin1934zekerzestienzetelsbinnen.Het VNV van De Clercq krijgt eenveeguitdepan:‘Zijbegrijpennietwateenvolkis,laatstaanhetDietsevolk.Zij beweren dat het Dietse democra-tischis,omdatzezelfdemocratenzijn.’ZelfsnuhetslechtergaatmethetVer-dinasostelthij:‘TotaanhetbeginvanhetVerdinasohebbendeleidersvande

Vlaamse strijd nooit begrepen watdie strijd was. Noch de leiders vanhet flamingantisme, noch die vanhet frontisme,ennochdeaanvoer-ders van het Vlaams nationalisme.’Na twee voorspoedige jaren bij deopstartwaarinVanSeverenzijnaan-hang ziet groeien tot drieduizendman, ziet het Verdinaso een terug-loop. Al is er sprake van meerdere

trends,Verdinasokanmoeilijkopbok-sentegenhetVNVendeNSBdiezou-denuitgroeientotmassalebewegingen.

De Nieuwe MarsrichtingOmtegenwichttebiedenaandecon-currentie moet Van Severen zijn ba-kens verzetten. De manier waarop isvrijopmerkelijk.VanSeverenkondigtin deze donkere tijden de NieuweMarsrichtingaan.HierinwilhijWal-lonië ook aan zijn utopie toevoegen:‘WijDinaso’swillendemacht inheelBelgiëgrijpen.OnzeNederlandseDi-naso’s grijpen die in Rijks-Nederland.Uitdezeveroverde statenvestigenwijdenéénenDietschenVolksstaatenhetééneDietscheRijk.’Dit keerpunt werkt averechts, want

voor het eerst praat de Verdinaso-hoofdmannadrukkelijkover‘heelBel-gië’. Anders dan zijn oorspronkelijkebedoeling, wil hij niet langer Vlaan-deren en Wallonië splijten. Hiermeegooit hij zijn unique selling point alseen kind met het badwater weg, hijis geen rebel meer tegen de Belgischestaat. Het is dan ook vloeken in dekerkalsdevoormanzijnplandefinitiefoppertin1934tijdenseenplaatselijkebijeenkomt in Izegem. Verraadt Jorisvan Severen nu hetVlaam-nationalis-me?,dievraagstellendeVlaamsnatio-nalistenzichzelfhardop.De Verdinaso is volhardend in zijnoordeel: ‘De Vlaamsche Staat is eenbrave,ouderwetsebureaucratie.Hetiseenmachineom‘Vlaamschewetten’temaken,en‘Vlaamscheambtenaren’te

Joris van SeverenVanSeverenwordtgeborenalsGeorgesvanSeveren19juli1894inhetdorpWak-ken.ZijnoudersEdmondvanSeverenenIrmavandeMalenoemenhemheelchi-queGeorgesvanSeveren.DeVlamingkomtuiteengoednest,wantzijnvaderisnotaris.InhuizevanSeverenisvoordeEersteWereldoorlogvreemdgenoegFransdevoertaal.ZoschrijftGeorgeszijnbrieveninhetFrans,maarzijndagboekeninhetNederlands.Voordaterconflictontstaattijdenshetinterbellumisdietwee-taligheidnogvrijnormaal,enhorendeVanSeverensweltotdeVlaamsgezinden.InzijnjeugdisVanSeverenvaakziekenbrengthijmeestevanzijntijddoorachterdeboeken.Zijnhogeintelligentiemaakthemopschooleenvandebesteleerlin-gen.BelangrijksteindieperiodeisvoorGeorgeszijnmoederdiehijverafgoodt.Alszijin1929overlijdtheeftVanSeverenalleenzijntante.InspiratorispastoorHugoVerriest,diezichbegin20steeeuwalinzetvoordeVlaamsezaak.VanSeve-reniseenexcentriekeling.Indeliteratuurwordtdiehetbestomschrevenalseenelitairedandy.InhettweedejaarvanzijnstudierechtenwordtVanSeverenopgeroepentotmi-litairedienst.Danishet1914enbegintdeEersteWereldoorlog.HierveroverendeDuitsersBelgischgrondgebiedomvervolgensFrankrijkaantekunnenvallen.VoorVlamingen is de situatie aan het front soms hachelijk en onrechtvaardig.HunofficierenwaarschuwdenencommandeerdeninhetFrans,terwijldesomsongeschooldesoldatennietbegrepenwatergeroepenwerd.DitzorgdevoorveeldodelijkeVlaamseslachtoffers.EendoorninhetoogvandetweetaligeJorisvanSeveren.NatweejaarwordtVanSeverenopstandigenontplooitzichalsVlaamsnationalist:‘ThansvoelikdeessentievandeVlaamseBewegingenhaargrondwerkingvanuitdezeoorlog.Wijmoetenprekenenhetheldhaftige in zewakker schudden.Erbrandteenhevigeliefdevooraldieslaven,wijmoetenvoorzeinopstandkomen.´AanhetVlaamsefrontschoptVanSeverenhetvansergeanttotluitenant.MaarhijdegradeertweerinrangomdathijactiefisbinnendegeheimeFrontbeweging.Zozendthijeenklaagbriefinhetrond,eenkopievanVlaamsprotestinhetle-gerwaaringewezenwordtopdeVlaamsebloedtol:‘Hieronsbloedwanneeronsrecht?’NadeGroteOorlogwordtVanSeverenuitgever en auteur.Als liefhebber vanliteratuur,filosofieenpoëziegeefthijhetblad‘TerWaarheid’uit.Datiseenavantgarde-achtigmagazine.InnerlijkerustisnietaanVanSeverenbesteed.ZijnwerkmaakthijamperafofhijbeginteenpolitiekecarrièrebijdeFrontpartij.

Joris van Severen.

WERELD IN OORLOG 19

benoemendiedandeVlaamschewet-teneerbiedigen.Omerbijtevloeken!’,schrijftVanSeverenin Van de demoli-berale Volksverscheurdheid naar Dietsch-land en Orden.‘Dat zijn voorheen trouwe volgelin-gengeenrodeloperuitleggenvoordeNieuwe Marsrichting is een under-statement.NietalleDinaso’szijnevenblijmethunleiderenzijnflirtnaardiedecadenteWalen.VanSeverenisvoorhen een Franskiljon, een verrader diemetdeFransenheult.Zijnmensenlo-peningrotegetallenweg.HoeVanSe-verenzijnplannenookverpaktmaaktnietuit.Vooreendeelverliesthijzijngeloofwaardigheid.Kenmerkend noemt Van Severen de

deserteurs kleinburgerlijk. Hij meentdathungeestbekrompenisomdatzenietvoorWalloniëopenstaan:‘VergeetnietdatwijinhetBourgondischerijkbijelkaarhoorden.’OnderdegenedieboosbijhetVerdinasozijnweggelopenbehoort ookWies Moens, het propa-gandistische en organisatorische breinachterditfascistischegezelschap.Watoverblijft is eengroepaanhangersvanVanSeverendaarbij stijgtde interessevanuitNederland.

GroesbeekEenhalfjaarvoordatVanSevereneendeel van zijn geloofwaardigheid ver-liest,reisthijdoorNederland.HierwildeVlamingkennismakenmetdeHol-landse studenten waar de verbannenpater Van Sante over vertelde. Dezekatholieke jongensenmeisjessteunenimmers de nationaal-solidaristischeideeën.DeVerdinaso-voormanarriveertjanua-ri1934ineenNijmeegsstudentenhuisvooreenbijeenkomst.Als afsluiter van dat Vlaamse bezoekoverdegrensisereensamenzijnwaarJoris van Severen van gedachten wis-seltmetNederlandsekopstukken.Hierleerthij, liefhebbervanfilosofieen li-teratuur,deGroesbeeksebeeldhouwer

Ernst Voorhoeve kennen. Niet ver-wonderlijk wisselen ze van gedachtenoverkunstenpolitiek.Alsnelvindende fascistischeexcentriekelingen inel-kaar een gelijkwaardige gesprekspart-ner, waaruit een innige vriendschapontstaat.VolvuurisdeNederlandseVoorhoeveover zijn nieuwe kameraad. Hij ado-reert de Verdinaso-leider op zo’n ma-nierdathijlaternogininterviewszegtdat zijn periode met Van Severen de

belangrijksteinzijnlevenwas.AandeGroesbekenaardusde eer omdeNe-derlandse tak te leiden, die in maart1934wordtopgericht.

Uiteraard ziet Voorhoeve het als eennobeleopgave.Meteennazijnaanstel-ling begint hij met colporteren vooreen bijeenkomst op De Stekkenberg.Met grote toewijding aan zijn idoolricht hij zich op uitbreiding van hetVerdinasoinNederland.DemeesteDinaso’sdiehijwerftkomenuitzijnwoonplaatsGroesbeek,datzijner op zijn meest meer dan honderd.DatkomtomdatVoorhoeveeenvoor-beeldfunctie heeft in zijn gemeente.Zovangthijkansarmejongerenopen

onderwijstzeinkunstzinnigevorming.Dat aan zijn goede reputatie al sneleeneindekomt,isgeenverrassing.Alseen Vlaamse delegatie in Nederlandarriveert rukt de politie massaal uit.Eenbijeenkomstdie gehoudenmoestworden in Groesbeekse stamcafé Ou-deramstel, wordt snel verplaatst naardewoningvanVoorhoeve.Depolitiekomthiernettelaatachter.

Joris van Severen aan het front. Joris van Severen officier.

WERELD IN OORLOG20

Centrale Inlichtingendienst

Net als inVlaanderenopereertVerdi-naso Nederland in een repressief kli-maat. Iedere keer als de Vlaamse ofNederlandse tak elkaar bezoeken opeigenterrein,ontkomenzeernietaandat in het geniep te doen. Soms ver-looptdatsuccesvolbijeenlanddaginhetVlaamse plaatsjeTielt.VoorhoeveslaagterhierinsamenmetveertigNe-derlandse Dinaso’s langs de Belgischedouaneteglippen.Datgelukheefthijnietaltijd,bijvoorbeeldalsVoorhoeveopeenzelfdemanierdeVerdinaso-lei-derinNederlandwilsmokkelengrijptdepolitiein.VanSeverenwordtindevroegeochtendvanzijnbedopeenlo-geeradresinAmsterdamgelicht,endegrensovergezet.Bijeenvolgendeland-dagproberenzeshonderdNederlandersBelgië binnen te komen. De politiestuurtdeindringersweg.AlleenVoor-hoeveontspringtdedans.DeNederlandseCentraleInlichtingen-diensthoudthetVerdinasogoedindegaten.ZoweetdeNederlandseveilig-heidsdienst dat bij een latere landdagin het Sportpaleis Antwerpen 1000Nederlandse bezoekers trekt. De Ne-derlandse regering wil namelijk geenherhaling zoals in Duitsland heeft af-gespeeld. Fascistische groeperingen

wordendaarbij over een kamgescho-renmetdeNSDAPvanHitler.VanSe-verenmoetjuisthelemaalnietshebbenvan de Fuhrer. Hitler wordt juist alseen concurrent wordt gezien in krin-genvanhetVerdinaso.

Ontbreken politieke eenheidNaast het repressieve klimaat ontstaaterookverdeeldheidbijVerdinaso.DatgeldtmetnameindekringAmsterdamwaar muiterij uitbreekt. Katholiekestudenten keren zich tegen de onge-schoolde rijkspropagandaleider ErnestMichel, een jeugdvriend van Voor-hoeve.ZekerdeAmsterdamseDinaso’szien hem liever gaan dan komen. Naeen functioneringsgesprek met zoweldeNederlandsealsVlaamsevoorzitter

volgt Michels zijn ontslag. HiermeelaatVoorhoeveeenoudevriendvallenvoor zijn kameraad Van Severen. Ditroyement bestendigt de band tussenVoorhoeveenVanSeverenalleenmaarmeer. Rond 1939 bezoeken ze elkaarzekeriederezesweken.DeAmsterdamseDinaso’seisenzovoorhetuitbreken vandeTweedeWereld-oorlogonafhankelijkheidvanVerdina-so-Nederland.NaastMichelswillenzijnu ook dat Voorhoeve verdwijnt. Zijmenen dat het Voorhoeve aan daad-krachtig leiderschapontbreektenwil-len een eigen Nederlandse bestuurderdie contact onderhoudt met Van Se-veren.DeAmsterdammersgaanlieverzelfopeigenvoetverderondertoezichtvanJorisvanSeveren.DeVlaamselei-derheeftechtergeengewilligoorvoor

Verdinaso

Ernst VoorhoeveVoorhoevewordtin1900inRotterdamgeborenenorthodox-protestantsgedoopt.ErnstVoorhoevegroeitop ineengezinvannegenkinderenenéénmoeder.Zijnvaderheefthijnooitechtgekendomdatdezekortnadegeboorteoverlijdt.DeVoorhoevesbouwden eenkapitaal op inde effec-tenhandel.Inderecessievanbegin20steeeuwhoudenzijzodusmakkelijkhethoofdbovenwater.DeRotterdammerisvangoedekomaf.ZoiszijngrootvadereenvandeoprichtersvandeVrijeUniversiteitinAmsterdam.DejongeErnstheeftechtergeengelukkigejeugd.Hijkrijgtop16-jarigelongtuberculose en verblijft langdurig in een Zwitsers sanatorium. Datdwingthemzijnmiddelbareschoolteonderbreken.AlsVoorhoevemetzijnnegentiendejaarvoordederdemaalnaarZwitserlandreistomteherstellen,bekeerthijzichtothetRooms-katholicisme.DatiseendoodzondeinhuizeVoorhoeve.Zijnfamilieverstoothem.HetgevallenschaapvindtonderdakineensanatoriumDekkerswaldteGroesbeek,vlakbijNijmegen.Omopeigenbenen te staan,wilhijkunstenaarworden.Deartistiekelingwordtlidvandekatholiekekunstenaarskring‘InConsteneen’.Hiergaathethemvoordewind,zoorganiseerthijeenkunsttentoonstellingvoordeopeningvandelatereRadboudUniversiteitinNijmegen.Daarbijkanhijzijngezinonderhoudenvankunst.IndieperiodeleerthijookdepriesterVanSantekennen.AlsbekeerdkatholiekheeftVoorhoeveorenvoordeVlaamsegees-telijkedieuithetBelgischelegeredeserteerdeennawapenstilstandin1918naarNederlandvluchtte.HalverwegejarentwintigverhuisthetgezinVoorhoevenaarGroesbeeknaareenrijkeboerderij.Hiergaathetminder.Zijnvoornaamsteinkomensbroniseenerfenisvanzijnschoonmoederenfinanciënvanzijnschoonfamilie.TochisVoorhoevegeennietsnutwanthijspantzichinvoordedorspbelan-genvanGroesbeek.NijmegenwilhetdorpjeannexerenenVoorhoevekomtopvoordedorpsbelangen.Voorhoeve raakt zwaardepressief als in1937zijndochtertjeoverlijdtnaeenlangdurigeziekte.Nietverwonderlijkdenkthij,godsvruchtigalsVoor-hoeve is,datdit een straf is. In septembervandat jaar vertrekthijweernaarNijmegenomzichvoorhetVerdinasointezetten.Datdoethijuitersttoegewijd.DathijVanSeverenadoreertblijktwel.Zoroepthijtjidenseenlanddag:‘Leiderbeschikoverons,vooraltijd.’AlsVanSeverenoverlijdtisdatschokkendvoorVoorhoeve.Waternadeoorlogmethemgebeurdis,isopeenhoopvlakkeneenraadselgebleven.Welisbekenddathijnazijngevangenschaphetkunstenaarsvakweeroppakteennogvelekerkendeco-reerde.Hijoverlijdtuiteindelijkin1966.

Ernst Michel.

WERELD IN OORLOG 21

de smeekbeden van de studenten enwaarschuwteendelegatienaarNeder-landtesturendiepoolshoogteneemt.HetdraagvlakvoorhetVerdinasover-kleint. Daarentegen worden er welcontacten aangeknoopt met kringenbinnen de Vlaamse en Nederlandseelite.NadeNieuweMarsrichtingstaptendeVlamingenalovernaarhetVNVvanStafdeClercq.InNederlandwordterover gedacht om het Verdinaso te la-tenfuserenmethetZwartFrontofeensplinter van de NSB. Dit ondermijntde positie vanVoorhoeve alleen maarmeer en meer. Voor het Verdinaso ishet einde in zicht als deTweedeWe-reldoorloguitbreekt.

Executie van Severen

Terwijl de Duitsers België binnenval-len is het Verdinaso geen factor vanbetekenismeer.DestevreemderishetdatdeBelgischepolitieJorisvanSeve-rentijdensdeMeidagenoppaktomdathij zou heulen met de vijand. Dat isnietjuist,wantalzoudentegenstandersVanSeverenracistischofantisemitisch

noemen, hij is niet Duitsland-gezind.Desondankskloptop10mei1940deBelgische politie bij de Vlaming aan.Vreemd is het ook dat de gendarmeVan Severen het land uit zet samenmet ander buitenlanders, communis-ten,Vlaamsnationalisten,antifascistenenrexisten.Wanneer hij in Frankrijk arriveertwordt het Van Severen duidelijk dathij samen met het bonte gezelschapwaarin hij verkeert wordt gezien alsstaatsvijand. “Deze mensen verdienengeengenade”, verzekertBelgie aandeFransen. Het gevangenentransportkomtop20meiinhetFranseplaatsjeAbbevilleaan.Zondervormvanproceszithijopgesloteninviezekelderruim-tes.DatwordthemfataalalsinFrank-rijkdeTweedeWereldoorloguitbreekt.Terwijl de Luftwaffe Frankrijk bom-bardeert, executeert het Franse legerJorisvanSeveren.DereactievanHit-leropVanSeverenzijndoodisopzijnzachtstgezegdopmerkelijk.DeFuhrerleeftindeveronderstellingdatMussertisdoodgeschoten.

Voorhoeve gaat doorDeplotselingedoodvanVanSeverenis een klap in het gezicht van dienskompaan de Groesbekenaar Voor-hoeve.‘Hetduurtmaandenvoordatikopnieuwtotkoeloverleginstaatben.’Tijd om te treuren heeft Voorhoeveniet. De Duitsers dwingen hem ommetdeNSBte fuseren,waardoorhetVerdinaso in 1940 wordt opgeheven.Dat is geen makkelijke overstap vooriemanddieooitdeNSBsprakalseen‘valsnationaleenvolksverlakkendeJo-dentroepvanwiewijnietsverwachtenvoor de heropleving van ons ene zui-vere Dietse volk’. NSB’ers, de ogenopen.’Voorhoevegingzelfnogverderdoor NSB’ers hersenloze praters tenoemendie ‘eentamelijkonschuldigedomoorvolgendiedemassavleit’.Binnen de NSB kan Voorhoeve dusmoeilijk aarden en hij verandert danooktelkensvankoers.Zopleithijop9april1941alsnationalistvooropposi-tietegenDuitseoverheersing.HijageerttegendekomstvandeNe-derlandse SS. NSB’ers die ook veelvoelen voor de SS krijgen een veeguit de pan. ‘Het grootste bezwaar te-genjullieisdatjulliedoordikendunmetdeDuitschersheulen.DeSSiser

alleen maar om ons uit te spelen enonseenpolitiekoptedringendieonsvreemdis.’Slechts een paar maanden later is hijdiehardewoordenvergetenenonder-tekenthijeensteunverklaringvoordeoprichting van een Nederlandse SS-schoolinAvegoor.DeauteurSytzevanderZeeduidtdat (ziehetboek:Voor Führer, volk en vaderland) als een le-venspolisopzijncarrière.DeironieisechterweldatVoorhoeveinAvegoorineeninterneringskampkomtalsdeoor-logeenmaalisafgelopen.

Studiecentrum Joris van Severen

Het Studiecentrum Joris van Severeniseennon-profitvereniging.Zijcoör-dineertendocumenteertverschillendedocumentatie over Joris van Severen.Alsvoorstanderendirectbetrokkenenbij het nationaal-solidarisme onder-houdtzijdirecteeerstehandscontactenmet verschillende privé-archiveringen.Vondsten van hun studies publiceerthetstudiecentrumjaarlijksinhetJaar-boek Joris van Severen. Driemaande-lijksbrengtzijdeNieuwsbriefJorisvanSeverenuit.Meerinformatieistelezenop:http://www.jorisvanseveren.org/n

Ernst Voorhoeve 1957.

Henri Bruning.