2013

Wijsheid in bedrijfDe betekenis van wijsheidtradities voor de

managementpraktijk

Bertine van Hoof

Robert J. Blomme

(Red.)

Maarten Verkerk Robert J. Blomme

Jan Hoogland Karin Jironet

Sharda Nandram Paul van der Velde

Huibert de Man Esther Hugenholtz

Helen Haijing de Haan Bertine van Hoof

© 2013, Koninklijke Van Gorcum BV, Postbus 43, 9400 AA Assen.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitga-

ve worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar

gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,

opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de

uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toege-

staan op grond van artikel 16 h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde ver-

goedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp www.

reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers

en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) kan men zich wenden tot Stichting PRO

(Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp,

www.stichting-pro.nl).

NUR 801

ISBN folioboek 978 90 232 5144 6

ISBN ebook 978 90 232 5145 3

Omslagontwerp: Richard Bos Grafische Vormgeving & Illustratie

Grafische verzorging: Imago Mediabuilders, Amersfoort

Uitgave en druk: Koninklijke van Gorcum, Assen

V

INHOUD

Voorwoord Jacqueline Zuidweg ................................................................................................................. IX

Voorwoord Paul de Blot SJ.................................................................................................................................. X

Hoofdstuk 1 Wijsheid in Bedrijf, De betekenis van wijsheid voor de

managementpraktijk.................................................................................................................................................... 1

1.1 Inleiding ....................................................................................................................................................... 1

1.2 Terug naar de bron ............................................................................................................................. 2

1.3 Wat is wijsheid? ................................................................................................................................... 4

1.4 Wijsheid in de managementpraktijk ................................................................................ 6

1.5 Wijsheid organiseren ....................................................................................................................... 9

1.6 Tot slot ......................................................................................................................................................... 10

Referenties ............................................................................................................................................................. 10

Hoofdstuk 2 Levenskunst volgens Prediker .................................................................................... 13

2.1 Lastige vragen .................................................................................................................................... 13

2.2 De bijbel en de wijsheid ............................................................................................................. 14

2.3 Het boek Prediker ............................................................................................................................ 14

2.4 Op zoek naar zin ............................................................................................................................. 15

2.5 Kunst van het ontvangen ........................................................................................................ 17

2.6 Kunst van het genieten ............................................................................................................... 19

2.7 Persoonlijke re!ectie ..................................................................................................................... 22

Referenties ............................................................................................................................................................. 23

Hoofdstuk 3 Kautilya’s natuurlijk leiderschap: economisch, dienstbaar en

spiritueel ............................................................................................................................................................................... 25

3.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 25

3.2 De Rig Veda als de basis voor Arthashastra .......................................................... 27

3.3 De kernwaarden van Kautilya ............................................................................................ 28

3.4 Een cursus innerlijke ontwikkeling voor onze managers......................... 34

3.5 De Wipro-manier van Kautilyaans ondernemen .............................................. 34

3.6 Belangrijkste lessen ........................................................................................................................ 36

3.7 Conclusies ............................................................................................................................................... 37

Referenties ............................................................................................................................................................. 38

Hoofdstuk 4 Nieuwe inspiratie uit de oude Chinese !loso!e ........................................ 41

4.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 41

4.2 Klassieke Chinese cultuur als inspiratie .................................................................... 41

4.3 Een andere ethiek: zelfcultivering in context ........................................................ 42

4.4 Andere taal: andere wereld .................................................................................................... 43

4.5 Creatie en zelforganisatie ......................................................................................................... 43

4.6 Ontwerpen of realiseren van potenties? .................................................................... 45

VI wijsheid in bedrijf

4.7 Iemand worden in relaties....................................................................................................... 46

4.8 Handelen in harmonie met de situatie ........................................................................ 48

4.9 Verandering als spel van tegenstellingen ................................................................. 50

4.10 De eenheid van doen en denken ....................................................................................... 52

4.11 De actuele betekenis van Chinese "loso"e ............................................................. 52

Referenties ............................................................................................................................................................. 56

Bronnen Casus Haier .................................................................................................................................. 57

Hoofdstuk 5 Camusiaanse wijsheid voor de managementpraktijk ......................... 59

5.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 59

5.2 Existentialisme .................................................................................................................................... 60

5.3 Albert Camus ....................................................................................................................................... 61

5.4 De mythe van Sisyphus ............................................................................................................ 63

5.5 De mens in opstand ....................................................................................................................... 66

5.6 Discussie ................................................................................................................................................... 70

5.8 Conclusie .................................................................................................................................................. 73

Referenties ............................................................................................................................................................. 74

Hoofdstuk 6 Soe! in Governance voor de toekomst.

Hoe de oude mystiek ons kan leiden in transitieprocessen ................................................. 77

6.1 Introductie ............................................................................................................................................... 77

6.2 Trends en patronen: wereldwijde veranderingen die ons allen

aangaan ...................................................................................................................................................... 78

6.3 Governance voor de toekomst: een beeld ................................................................ 80

6.4 Op weg naar toekomstbestendige governance via de mystiek ........... 82

6.5 Het Soe"sme van Inayat Khan ............................................................................................ 83

6.5.1 Macht ............................................................................................................................................................ 85

6.5.2 Alchemie ...................................................................................................................................................... 85

6.6 In Claritas: hoe de oude mystiek een leidraad kan zijn voor de

toekomstige governancepraktijk ....................................................................................... 86

6.7 Grondbeginselen en impliciete uitgangspunten ............................................... 88

6.8 In Claritas Guidance en governance ............................................................................. 88

6.9 Slotwoord ................................................................................................................................................. 89

Referenties ............................................................................................................................................................. 90

Hoofdstuk 7 De woorden van de Boeddha zijn nooit klaar ............................................ 93

7.1 Inleiding .................................................................................................................................................... 93

7.2 Het leven van de Boeddha, de ideale spirituele loopbaan ...................... 94

7.3 Middenpad ............................................................................................................................................. 95

7.4 Rolmodellen .......................................................................................................................................... 96

7.5 Ideaal boeddhistisch koningschap .................................................................................. 97

7.6 Paticcasamupada, het geconditioneerde ontstaan ........................................... 98

7.7 Sociaal karma ....................................................................................................................................... 99

7.8 Falen en intenties ........................................................................................................................... 100

inhoud VII

7.9 Een westers voorbeeld: Geshe Michael Roach en De

‘diamantslijper’ ............................................................................................................................... 100

7.10 Tot slot: Aziatisch boeddhisme en moderne inspiratie

in het westen ...................................................................................................................................... 104

Referenties .......................................................................................................................................................... 106

Hoofdstuk 8 Gebruik een zuivere weegschaal: een Joods perspectief op

zakelijke ethiek ........................................................................................................................................................... 109

8.1 Inleiding ................................................................................................................................................. 109

8.2 Het Joodse geloof ...........................................................................................................................110

8.3 Het leidend beginsel van het Joodse geloof: De Thora .............................112

8.4 De Thora en het bedrijfsleven ............................................................................................113

8.5 De betekenis van het Joodse geloof voor Esther Hugenholtz ........... 120

8.6 Conclusie ............................................................................................................................................... 120

Over de auteurs .......................................................................................................................................................... 123

Nawoord ............................................................................................................................................................................ 127

Over Wijsheid in Bedrijf ....................................................................................................................... 128

Dankwoord ..................................................................................................................................................................... 129

IX

VOORWOORD

JACQUELINE ZUIDWEG

In deze veranderende tijden zijn we meer dan ooit op zoek naar antwoorden.

Antwoorden op vragen die we ons voorheen niet stelden. Bijzonder is wel dat

we ons vaak pas echt vragen gaan stellen op het moment dat er sprake is van

verandering en dan met name als dit een stilstand of achteruitgang lijkt te zijn

van een bestaande situatie. Blijkbaar zijn we als mens toch redelijk luie gewoonte-

dieren. Rust, reinheid en regelmaat wordt nu eenmaal als prettig ervaren.

Tsja, en als het economisch begint te roken, hebben we achteraf de wijs-

heid in pacht, maar weten we ons in eerste instantie onvoldoende richting te

geven en zijn we naarstig op zoek naar nieuwe wijsheid om de balans te hervin-

den. Chaos en orde wisselen elkaar af, de varkenscyclus blijft zich bevestigen.

In 1994 startte ik mijn onderneming om mijn droom ‘hulp bieden aan

iedere MKB-ondernemer met "nanciële problemen’ te kunnen verwezenlijken.

Inmiddels heb ik hierdoor zo’n 20.000 MKB-ondernemers mogen bijstaan die

het water tot aan of zelfs over de lippen stond. Kenmerkend is dat zij pas in

actie kwamen, nadat zij in eigen wijsheid waren vastgelopen. Door het bieden

van perspectief, het licht aan het einde van de tunnel, en een spiegel voorhou-

dend ter re!ectie op het verleden, hebben velen na een schuldregeling een

doorstart kunnen realiseren met hun onderneming. Anderen zijn doorgestart

als ondernemende werknemer. Voor mij is het een voorrecht om in heel veel

ondernemersspiegels te hebben mogen kijken. Terugkijkend is mijn onderne-

merschap ook een behoorlijk uitdagende rollercoaster gebleken. Mijn wijsheid

heb ik achteraf bezien vooral opgedaan in tijden dat ik vastliep. Door terug te

gaan naar mijn droom, te beseffen dat de onderneming en geld slechts midde-

len zijn ter verwezenlijking van die droom en mijn eigen rol daarin te re!ecte-

ren, kom je terug in je kracht te staan en zie je mogelijkheden buiten de gebaan-

de paden. Er zijn altijd meerdere wegen die naar Rome leiden, maar het zou zo

prettig zijn als we een altijd up-to-date reisgids bij de hand zouden hebben.

Nu is het prettig dat we inmiddels de geschiedenis van de hele wereld

digitaal hebben kunnen vastleggen en dat we meer ervaringen, kennis en

kunde kunnen uitwisselen dan ooit. Maar dat vergt wel een actieve, open en

betrokken houding van en naar een ieder.

Dit boek biedt inspiratie vanuit veel verschillende invalshoeken met de

mens als mooie verbindende factor. Duidelijk voor mij is dat we al eeuwen over

de juiste antwoorden beschikken, en dat het zaak is de juiste vragen op de juis-

te manier te stellen binnen de geldende tijdsgeest.

Jacqueline Zuidweg

Oprichten en directeur van Zuidweg & Partners B.V

Zakenvrouw van 2012

X wijsheid in bedrijf

VOORWOORD PAUL DE BLOT SJ

Het is een lofwaardig initiatief om over het probleem van wijsheid in bedrijf

dieper na te denken. De gevoelsmatige tegenstrijdigheid tussen het begrip wijs-

heid en zakendoen is mede te danken aan de dualistische aard van onze men-

selijke natuur met haar stoffelijke en geestelijke karakter. We vormen als mens

een twee-eenheid van lichaam en ziel. De verleiding is dan groot om tot eenzij-

digheid te vervallen van de geest of de materie. Dat is de instelling die gericht

is op tastbare zekerheden met concrete resultaten en het houvast zoeken bij

rationeel verantwoorde beslissingen. Naast deze materiële eenzijdigheid is er

ook nog de geestelijke eenzijdigheid van een spirituele instelling. Deze werkt

vanuit een innerlijk houvast van een sterke spirituele opvatting of diep religi-

eus geloof om iets te bereiken. Beide eenzijdigheden zijn in het bedrijf gedoemd

te mislukken. Het gaat er uiteindelijk om vanuit ons innerlijke verlangen onze

droom concrete gestalte te geven in ons werk. Anders uitgedrukt is dit zo van

ons werk te houden dat we er een innerlijke rijkdom uit kunnen putten. De

integratie van de beide kanten van ons dualisme, stof en geest, is een proces die

we wijsheid noemen. Het gaat om de juiste keuzes te maken in het werk vanuit

een dieper innerlijk inzicht. Deze koersbepaling van ons leven is de zingeving

van ons bestaan.

In de Thora wordt het verhaal verteld dat Mozes aan Jahweh vroeg wie hij

is. Het antwoord is kort en bondig: Ik ben die ik ben. Dit antwoord werd door de

openbaringsgodsdiensten verder uitgewerkt in verhalen. Uit die verhalen zijn

door Islam, Jodendom en Christendom dogmatische zekerheden afgeleid, die

vaak tot godsdienstoorlogen hebben geleid. In het scheppingsverhaal wordt

verteld dat de mens geschapen is naar Gods evenbeeld, dat is consequent te

zijn wie hij of zij is. Het diepste verlangen en roeping van de mens is daarom te

worden wie je bent. Dat is wijsheid.

De consequentie hiervan is dat ieder uniek is en verantwoordelijk voor

zijn of haar wijsheid Dit geldt ook voor groepen, want iedere persoon is lid van

een culturele gemeenschap die ook uniek is en geroepen is tot een unieke vorm

van wijsheid. Het gaat om een roeping, een wordingsproces dat als ideaal nooit

af is in dit leven. Wijsheid is een proces waardoor mensen tot bewustwording

komen van hun diepste zijn. Hierbij gaat het om een diep verlangen dat gevoed

wordt door een droom die ons gelukkig maakt. Dit proces leren we kennen en

herkennen in verhalen van wijze en onwijze mensen in de Koran, Thora, Bijbel,

en andere religieuze geschriften.

Bij deze zoektocht naar wijsheid worden concrete waarom vragen gesteld

als waarom leven we, waarom lijden we, waarom zijn we ziek, waarom sterven

we, waarom de grote ongelijkheid tussen rijken en armen, e.d. Niet alleen spi-

rituele leiders en "losofen hebben zich vaak onbewust met deze waaromvraag

bezig gehouden maar ook eenvoudige mensen, zelfs kinderen en ook zaken-

mensen.

voorwoord XI

Vanzelfsprekend ontstaan er vormen van wijsheid die afhankelijk zijn van

de culturele levensomstandigheden. Hierbij kunnen we drie categorieën onder-

scheiden. De eerste groep maakt een scheiding tussen het werk en de geestelij-

ke bezigheden als gebed, meditatie, e.d. In het Midden Oosten werkt een boer

op werkdagen op zijn land en is op zondag pastoor als religieus voorganger. Er

bestaan christelijke groepen die de zondag besteden aan Bijbelstudie en de

werkdagen werken voor hun broodwinning.

De tweede groep put hun spirituele kracht uit de contemplatie waarvoor

ze zich terugtrekken in een klooster of stille plek. Uit deze spirituele rijkdom

putten om goed te werken. Dat zijn kloostergemeenschappen als Benedictijnen,

Trappisten of Zen kloosters.

Een derde groep is optimaal ingesteld op het werk, om dit zorgvuldig en

verantwoord te doen en daaruit voldoening, vreugde en bezieling te putten.

Het werk wordt zo een bron van hun geestelijke bron van bezieling en wijsheid.

Uit de actie tot contemplatie van je zijn komen. Dat deed Ignatius van Loyola

als stichter van de Jezuïetenorde.

Bij wijsheid gaat het in de kern uiteindelijk om te worden wie je bent door

een zoektocht van vragen stellen. Dit maakt ons bewust van onze diepste ver-

langen als de zin van je leven en de koers van je doen en laten. In de loop der

eeuwen heeft dit zoekproces zich ontwikkeld in zeer uiteenlopende vormen en

gestalten. In dit boek worden bronnen van wijsheid behandeld die dit proces

duidelijk maakt. Het zijn voorbeelden uit China, India, en het midden Oosten,

uit de Joods-Christelijke traditie, uit de Islam overlevering, uit de Indiase cul-

tuur en uit de westerse Humanistische "loso"e.

Een duidelijk beeld van de manier waarop de wijsheid de tegenstelling

van lichaam en geest overstijgt is wel het Yang en Yin beeld van het TAO sys-

teem. Het zijn twee tegenstellingen die elkaar omhelzen en elkaar versterken,

want je tegenstander is je beste leerschool. De schijnbare tegenstellingen van

wijsheid die in dit boek behandeld worden kunnen elkaar eveneens versterken

en een verrijking vormen voor het zakendoen. Ik wens de lezer veel leesplezier.

Paul de Blot SJ

Hoogleraar Business Spiritualiteit

Business Universiteit Nyenrode

123

OVER DE AUTEURS

Dr. Robert J. Blomme is directeur van het centrum voor Leadership and

Management Development, en universitair hoofddocent Organisatiekunde op

Nyenrode Business Universiteit. Daarnaast is hij verbonden als lector HRM aan

de Hotelschool in Den Haag. Onderwerpen waar hij over schrijft, doceert en

adviseert zijn organisatieontwikkeling, verandermanagement, cultuurmanage-

ment, leiderschap, werk/familie balans en stressmanagement. Daarnaast heeft

het Humanisme en de existentiële "loso"e zijn bijzondere belangstelling. Hij

heeft meer dan 80 internationale publicaties op zijn naam staan en heeft diverse

prijzen gewonnen zoals de ‘Outstanding Author Contribution Award Winner at the

Literati Network Awards for Excellence’ zowel in 2012 als in 2013 toegekend door

Emerald Publishing (UK). Robert is samen met Bertine van Hoof mede initia-

tiefnemer van Wijsheid in Bedrijf.

Prof. dr. Paul de Chauvigny de Blot SJ. geboren in 1924 Kutowinangun,

(Indonesië) is Jezuïet en honorair hoogleraar aan Nyenrode Business

Universiteit. In 2004 promoveerde hij aan Nyenrode Business Universiteit in de

bedrijfskunde op het onderwerp ‘Vernieuwing van organisaties in een chaoti-

sche omgeving door vernieuwing van de mens’. In 2006 werd hij hoogleraar in

organisatievernieuwing met de leerstoel Business Spiritualiteit en gaf les over

de mystiek van het zakendoen. Vanuit deze specialiteit geeft hij werkcolleges,

trainingen en workshops zowel aan studenten als aan bedrijven en is hij hoofd-

redacteur van Business Spiritualiteit Magazine. Naast zijn wetenschappelijke

activiteiten en bijdragen aan het bedrijfsleven werkt hij sinds 1962 zowel in

Indonesië als in Nederland in het pastoraat voor zieken en studenten en in

Nederland ook voor allochtonen. Gedurende zijn gehele leven zet Paul zich

continu in voor de mensenrechten.

Dr. Helen Haijing de Haan is als docent verbonden aan de Hogeschool

INHolland en Osnabrück waar zij les geeft en onderzoek doet op het gebied

van internationaal management, organisatie planning & strategie, cross-

cultural management en zakelijk onderhandelen. Zij heeft diverse universitaire

studies doorlopen zoals Economische Geschiedenis aan de Universiteit van

Leiden en International Business Management aan Shef"eld Hallem University.

Zij is gepromoveerd op ‘International education management’ aan University

of Bath, UK. Tevens heeft ze gastdocentschappen aan diverse universiteiten.

Helen heeft geruime tijd als professional in het internationale bedrijfsleven

gewerkt.

Prof dr. Jan Hoogland (1959) is bijzonder hoogleraar Christelijke Filoso"e

aan de Universiteit Twente. Hij heeft gepubliceerd over een breed scala van

onderwerpen op het gebied van de sociale "loso"e, de "loso"e van de techniek

en de ethiek van de zorg. Recent schreef hij met Maarten Verkerk, Jan van der

Stoep en Marc de Vries het boek Denken, ontwerpen, maken. Basisboek techniek!lo-

so!e (Boom, Buijten & Schipperheijn, 2007) en met Maarten Verkerk het boek

124 wijsheid in bedrijf

Prediker voor Managers (Ten Have, 2010). Naast zijn werkzaamheden als bijzon-

der hoogleraar is hij universitair docent Bestuurswetenschappen aan de Vrije

Universiteit en lector Samenlevingsvraagstukken aan de Gereformeerde

Hogeschool.

Bertine van Hoof MSc. is loopbaan & executive coach, psychotherapeut

en directeur van coach, trainings- en adviesbureau Work Wise. Zij studeerde

Gestalttherapie aan de NSG en de University of Middlesex. Sinds 1996 is ze

tevens verbonden aan Nyenrode Business Universiteit als zelfstandig manage-

mentcoach en trainer. Ze heeft ruim twintig jaar ervaring in het begeleiden van

individuen, teams en organisaties op het gebied individuele en organisatieont-

wikkeling bij nationale en internationale bedrijven. Wijsheid in Bedrijf is een

initiatief van Bertine van Hoof.

Drs. Esther Hugenholtz  is rabbijn in Engeland en heeft haar rabbinale

studie gevolgd aan de Ziegler School of Rabbinics te Los Angeles en het Leo

Baeck College te Londen. Ze studeerde Culturele Antropologie en niet-Wester-

se Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Esther verzorgt regelmatig

workshops over de Joodse religie en cultuur met name voor een niet-Joods

publiek. Daarnaast publiceert zij voor verschillende Nederlandstalige media

op het gebied van multiculturalisme en de interreligieuze dialoog.

Dr. Huibert de Man is universitair hoofddocent, onderzoeker en adviseur

op het gebied van management en organisatie met nadruk op cultuur, verande-

ring en leiderschap. Zijn loopbaan heeft zich voor een groot deel afgespeeld

binnen het academisch managementonderwijs, aanvankelijk aan de

Rijksuniversiteit Groningen en later aan de Open Universiteit te Heerlen en de

Maastricht School of Management. Door zijn reizen naar China, het lesgeven

aan Chinese studenten en het bestuderen van de Chinese taal en cultuur maak-

te hij kennis met een pragmatische leefwereld met een grote tolerantie voor

dubbelzinnigheid en tegenstrijdigheden. Door zijn expertise op het gebied van

cross-cultural management weet hij als geen ander de brug te slaan tussen het

westerse management denken en de wijsheid van de oude Chinese cultuur.

Dr. Sharda Nandram is universitair hoofddocent bij het Center for

Entrepreneurship and Stewardship van de Nyenrode Business Universiteit.

Daarnaast is zij lector Ondernemerschap op de HAN in Nijmegen. Ze is oprich-

ter van Praan Solutions, een internationale adviesorganisatie op het gebied van

spiritualiteit (www.praansol.com). Ze is een veelgevraagd spreekster en advi-

seur voor het Nederlands bedrijfsleven en overheid. Ze rondde 2 universitaire

opleidingen af: Arbeids- en organisatiepsychologie en Economie, beide aan de

Universiteit van Amsterdam. Zij is gepromoveerd in de sociale wetenschappen

bij Sociale Psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Dr. Karin Jironet is Soe", psychoanalyticus, en auteur van vele internati-

onale publicaties zoals: Su! Mysticism into the West: Life and Leadership of Hazrat

Inayat Khan’s Brothers 1927-1967 en The Image of Spiritual Liberty in the Su!

Movement Following Hazrat Inayat Khan. Haar Female Leadership: Management,

Jungian Psychology, Spirituality and the Global Journey Through Purgatory was

over de auteurs 125

genomineerd voor het beste boek van 2012 door de Gradiva Award toegekend

door de National Association for the Advancement of Psychoanalysis, New

York. Karin is zelfstandig gevestigd coach en werkt als gastdocent zowel aan de

Paci"ca University (California) als aan So"a University (Bulgarije). Tevens

werkt ze als onderzoeker aan de Universiteit van Leiden. Karin is samen met

Harry Starren de oprichter van In Claritas, een gemeenschap van wetenschap-

pers, kunstenaars en leiders vanuit het bedrijfsleven die toekomstige vormen

van governance verkennen en onderzoeken.

Prof. dr. Paul van der Velde is gewoon Hoogleraar Vergelijkende

Godsdienstwetenschappen aan de Radboud Universiteit. Paul studeerde

Aziatische talen en culturen aan de universiteiten van Utrecht en Leiden. Hij

promoveerde op middeleeuws Hindi en esthetica. Hij doceert en doet onder-

zoek in Aziatische Religies, in het bijzonder Hindoeïsme en Boeddhisme. Wat

onderzoek betreft is hij vooral bezig met de transformaties die het boeddhisme

doormaakt in de moderniteit. Paul heeft over dit onderwerp diverse boeken op

zijn naam staan. Recent is Boeddha in het Tuincentrum, en andere populaire beelden

van het Boeddhisme verschenen. Eerdere boeken van zijn hand zijn: Boeddhistisch

India, Dromen van een witte olifant, in navolging van de Boeddha en Eeuwig Jong en

Tijdloos Oud, Boeddhisme in transformatie.

Prof. dr. Maarten J. Verkerk is bijzonder hoogleraar Christelijke Filoso"e

aan de Technische Universiteit Eindhoven en de Universiteit Maastricht. Hij is

tevens lid van de Raad van Bestuur van VitaValley, een innovatienetwerk in de

zorg. Hij publiceerde onder andere over feminisme, organisatiekunde, bedrijfs-

ethiek, gezondheidszorg  en techniek"loso"e. Recent schreef hij met Jan

Hoogland, Jan van der Stoep en Marc de Vries het boek Denken, ontwerpen,

maken. Basisboek techniek"loso"e (Boom, 2007) en met Jan Hoogland het boek

Prediker voor Managers (Ten Have, 2010). Binnenkort verschijnt van hem,

samen met Theo Boer en Dirk Jan Bakker, het boek Over(-)behandelen. Ethiek

van de zorg voor kwetsbare ouderen bij Reed Elsevier. Hij studeerde chemie,

theoretische natuurkunde en "loso"e.

Mr. Jacqueline Zuidweg (Goes, 12 juli 1965) is oprichter en directeur van

Zuidweg & Partners B.V www.zuidweg-partners.nl én Zakenvrouw van het

Jaar 2012. Na haar universitaire studie Nederlands recht in 1988 werkte

Jacqueline 6 jaar als juriste bij een adviesbureau voor het MKB. Daar constateer-

de zij dat er in Nederland geen betrouwbare, betaalbare en kwalitatief goede

schuldhulpverlening voor (ex-)ondernemers was. Jacqueline is in 1994 gestart

met haar onderneming om MKB-ondernemers bij te staan die in "nancieel

zwaar weer verkeren. Inmiddels heeft de organisatie, die 75 medewerkers telt,

ruim 20.000 ondernemers bijgestaan en is veel breder actief dan alleen schuld-

sanering aan ondernemers en ex-ondernemers, maar verzorgt ook advies en

opleidingen aan professionals en schuldhulpverlening voor werknemers. Als

blijk van erkenning voor haar activiteiten en ondernemerskwaliteiten is

Jacqueline uitgeroepen tot Zakenvrouw van het Jaar 2012 (Prix Veuve Clicquot).

Zie ook haar website www.jacquelinezuidweg.nl. Sinds 1 januari is Jacqueline

126 wijsheid in bedrijf

bestuurslid van Stichting Jong Ondernemen ter stimulering van het onderne-

merschap in het onderwijs. Haar eerste boek ‘Vallen, opstaan en weer door-

gaan!’, tips & adviezen voor en door ondernemers in uitdagende tijden, heeft

zij geschreven samen met ondernemer en wetenschapper Josette Dijkhuizen.

127

NAWOORD

De verscheidenheid aan stromingen biedt meerdere invalshoeken om naar de

werkcontext te kijken. Het boek presenteert een caleidoscoop van oosterse en

westerse perspectieven rondom ondernemerschap, levenskunst, samenwerken

en ethisch handelen. De bijzondere verhalen zetten aan tot persoonlijke bezin-

ning. Ze bieden ingangen tot het organiseren van collectieve wijsheid in teams,

gemeenschappen en organisaties.

Wijsheid in bedrijf in zijn actieve vorm betekent zoveel als in ‘in bedrijf zijn’.

Hoe kun je kennis en inzichten die tot wijsheid hebben geleid toepassen in het

dagelijkse werk? De casussen die u in de diverse hoofdstukken heeft kunnen

lezen, hebben laten zien dat soms één enkele diepgewortelde opvatting de

organisatie een geheel eigen karakter heeft gegeven, gepaard aan een nieuw

elan. Het putten van ideeën en inspiratie uit een wijsheidtraditie hebben orga-

nisaties in staat gesteld om door middel van re!ectie op en het volgen van hun

eigen waarden met dilemma’s om te gaan. Waarden als menselijkheid en

gemeenschappelijkheid, afstand nemen en relativeren, discipline en morele

grondprincipes kunnen leiden tot eigenaarschap en een bedrijfsvoering die

effectief is.

Elke organisatie heeft een ontstaansgeschiedenis en een geschiedenis van suc-

cessen, mislukkingen en tegenvallers, van laagconjunctuur en hoogconjunc-

tuur. Ze vormen stof tot nadenken over de identiteit en kernwaarden van de

organisatie. Ook ontwikkelen zich in organisaties waarden door de verhalen

die de mensen elkaar vertellen. Verhalen zijn zingevend en richtinggevend. Het

putten van inspiratie uit oude wijsheidtradities en het integreren hiervan in de

‘best practices’, verhalen en ervaringen van vandaag kunnen bestuurders en

managers ondersteuning en richting geven in hun dagelijkse handelen.

Wij hopen met dit boek de lezer te inspireren en te prikkelen. Het schrijven van

dit boek met onze gewaardeerde collega auteurs heeft ons veel energie gegeven

en ons geïnspireerd om op de ingeslagen weg door te gaan.

Bertine van Hoof en Robert J. Blomme

128 wijsheid in bedrijf

OVER WIJSHEID IN BEDRIJF

Wijsheid in Bedrijf is de tevens de naam van de organisatie die in 2011 is opge-

richt door Bertine van Hoof en Robert J. Blomme. Wijsheid in Bedrijf is een

organisatie zonder winstoogmerk die cursussen, lezingen en seminars organi-

seert waarbij een verbinding wordt gelegd tussen wijsheidtradities en de

managementpraktijk. In de huidige managementpraktijk is veel van de

gebruikte kennis terug te voeren op de "loso"sche en levensbeschouwelijke

bronnen uit het verleden. Wijsheid in Bedrijf heeft als missie:

• Nieuwe verbindingen leggen tussen wijsheidtradities en de manage-

mentpraktijk.

• Mensen in contact brengen met hun bronnen van kracht en wijsheid.

• Constructieve samenwerking en ethisch handelen in de management-

praktijk bevorderen.

• Compassie en medemenselijkheid in het samenwerken bevorderen.

• Universele wetten die welvaart en welzijn als uitgangspunt nemen voor

ondernemerschap.

Met Wijsheid in Bedrijf streven we ernaar terug te grijpen op de kennis van de

authentieke bronnen. Ze heeft als doel om denkbeelden van oude wijsheidtra-

dities te vertalen naar de praktijk in het bedrijfsleven en (semi)overheidsorga-

nisaties. De lezingen en workshops worden door gerenommeerde sprekers en

workshopleiders gegeven. Zij zijn geworteld in een traditie én zijn in staat zijn

verbindingen te leggen naar de (zelf) managementpraktijk die vernieuwend en

betekenisvol zijn. Datzelfde geldt voor de meditatie- en yogadocenten.

Naast het organiseren van lezingen biedt Wijsheid in Bedrijf maatwerk pro-

gramma’s aan waarin storytelling en waardeontwikkeling een centrale rol

inneemt gericht op onderwerpen zoals:

• governance;

• compliance;

• bedrijfsethiek en professionele ethiek;

• verandering van management;

• organisatie ontwikkeling;

• leiderschapsprogramma’s voor managers en professionals;

• team en individuele ontwikkeling.

Voor meer informatie zie www.wijsheidinbedrijf.nl en op facebook.com/wijs-

heidinbedrijf.

U kunt ons ook volgen op twitter: wijsheidbedrijf.