WHITEPAPER EERSTE HULPAAN KINDEREN

Een kwart van de Spoedeisende Hulp-patiënten is jonger dan veertien jaar, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau van Statistiek (CBS). Baby’s en peuters vormen de kwetsbaarste groep; ze belanden vaak bij de huisarts of Spoedeisende Hulp. Ook nam het aantal zeer jonge kinderen met brandwonden de afgelopen vijf jaar toe. Sinds 1 januari 2018 is wettelijk vastgelegd dat er in de kinderopvang en in peuterspeelzalen altijd minimaal één volwassene aanwezig moet zijn met een geldig en geregistreerd certificaat voor het verlenen van eerste hulp aan kinderen. In deze whitepaper krijg je informatie over over de meest voorkomende letsels bij kinderen. Ook lees je meer over de NIBHV-certificering en de NIBHV-leerstof.

Eerste hulp aan kinderen

© NIBHV | WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN2

3

Een ongeluk zit in een klein hoekje; jaarlijks vinden er naar schatting twee miljoen bezoeken aan de Spoedeisende Hulp (SEH) plaats. In 636.000 gevallen gaat het om letsel door een ongeval, blijkt uit het Letsel Informatie Systeem van VeiligheidNL (Kerncijfers Letsels, 2017). Kinderen, onderzoekend en impulsief als ze zijn, vormen een extra kwetsbare groep; een kwart van de bezoekers van de Spoedeisende Eerste Hulp is tussen de nul en veertien.

De meeste SEH-bezoeken tussen de 0 en 12 jaar komen voort uit ongevallen in de privésfeer. Naarmate kinderen ouder worden, is er vaker sprake van sportblessures en verkeersongevallen.

Aantal SEH-bezoeken

0-3 jaar

4-12 jaar

13-18 jaar

Aantal SEH-bezoeken per 100.000 inwoners

Letsels in 2015; Aantal SEH-bezoeken (per 100.000 inwoners)0-18 jaar, naar type oorzaak en leeftijd

Bron: Letsel Informatie Systeem 2015, VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek 2015-2016,Centraal Bureau voor de Statistiek (meest recente data)

60.000 4.000

3.000

2.000

1.000

0

40.000

20.000

0

Pri

ve

Spo

rt

Ver

keer

Arb

eid

Gew

eld

Zel

fbes

chad

igin

g

Pri

ve

Spo

rt

Ver

keer

Arb

eid

Gew

eld

Zel

fbes

chad

igin

g

Sport is een belangrijke bron van blessures. Vooral bij voetbal en de gymles op school gaat het vaak mis; bij de allerjongsten is het vooral zwemmen dat leidt tot risico’s.

Vallen blijkt in alle leeftijdscategorieën de belangrijkste oorzaak van letsel; vooral kinderen tot en met 12 jaar lopen gevaar.

© NIBHV | WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN4

Letsels in 2015; sportblessures; Aantal SEH-bezoeken 0-18 jaar, naar top 5 meest voorkomende sporttypen en leeftijd

Bron: Letsel Informatie Systeem 2015, VeiligheidNL (meest recente data)

Overall

Aantal % Aantal %

1. Veldvoetbal 24.700 342. Schoolsport 13.800 193. Hockey 4.300 64. Paard- of ponyrijden 3.500 55. Zwemmen 2.400 3

4-12 jaar

1. Veldvoetbal 9.600 302. Schoolsport 7.400 233. Paard- of ponyrijden 1.600 54. Zwemmen 1.600 55. Gymnastiek 1.500 5

0-3 jaar

1. Zwemmen 200 53

13-18 jaar

1. Veldvoetbal 15.000 372. Schoolsport 6.400 163. Hockey 3.000 74. Paard- of ponyrijden 1.900 55. Basketbal 1.200 3

Val

Contact met object

Overig scenario

Letsels in 2015 privé-ongevallen; Aantal SEH-bezoeken 0-18 jaar, naar ongevalscenario

Bron: Letsel Informatie Systeem 2015, VeiligheidNL (meest recente data)

0-3 jaar0-18 jaar

4-12 jaar 13-18 jaar

20%

21%60%

20%

14%

66%

25%

13% 62%

28%

30%

43%

Meest voorkomende ongevallenValongevallen, brandwonden, vergiftiging, verstikking en verdrinking: dat zijn de ongevallen die het vaakst voorkomen bij kinderen tot en met veertien jaar.

VALLENVallen van de trap, een stoel, een commode, een fiets of een speeltoestel: ruim de helft van alle ongevallen met kinderen heeft te maken met vallen, waarbij vooral een val van de trap vaak voorkomt. Een val kan leiden tot een botbreuk of kneuzing, maar ook tot een hersenschudding of zelfs hersenletsel.

BRANDWONDENOok brandwonden komen vaak voor; elk jaar belanden 1.600 kinderen van nul tot en met veertien jaar na een verbrandingsongeval op een SEH-afdeling. Driekwart van de verbran-dingsongevallen wordt veroorzaakt door een hete vloeistof of damp; bijna een kwart wordt veroorzaakt door verbranding aan een heet voorwerp.

Het aantal zeer jonge kinderen met brand-wonden is de afgelopen vijf jaar toegenomen. Per duizend patiënten die ingeschreven staan bij de huisarts, steeg het aantal van 5,3% naar 11,7% kinderen tussen nul en vier jaar. In totaal nemen elk jaar zo’n 92.000 mensen contact op met de huisarts in verband met een brand-wond. Naar verhouding hebben jonge kinderen een drie keer grotere kans om met een brand-wond bij de huisarts te komen. Bij een huisartsenpost (in de avonduren of het weekend) is de kans zelfs vier keer groter.Bron: Brandwonden bij de huisarts (NIVEL, juni 2018; in opdracht van Nederlandse Brand-wonden Stichting)

VERGIFTIGINGEen andere veelvoorkomende oorzaak van letsel is vergiftiging; het is de oorzaak van 20 procent van alle ongevallen met kinderen. Jaarlijks komen gemiddeld 1.500 kinderen tussen de nul en vier jaar in een ziekenhuis terecht als gevolg van een vergiftiging. Ruim vier op de tien vergiftigingen die leiden tot een ziekenhuisopname, worden veroorzaakt door geneesmiddelen en narcotica; ruim een kwart komt door vergiftiging door voe-dingsmiddelen en giftige planten. Een op de tien SEH-behandelingen ten slotte komt door een vergiftiging door schoonmaakmiddelen.

VERSTIKKINGVerstikking treedt op wanneer kleine objecten vast komen te zitten in de keel of de luchtwegen blokkeren. Verstikking (inclusief verslikking, verhanging en beknelling) is in Nederland de belangrijkste doodsoorzaak bij kinderen tot vijf jaar als gevolg van een ongeval (zie kader).

5

De juiste handelingen bij verstikking kunnen vaak iemands leven redden. Daarom is het van belang dat ouders en werknemers in de kin-deropvang leren wat ze moeten doen bij een verstikking.

VERDRINKINGNa verkeersongevallen staat verdrinking in Europa op de tweede plaats bij ongevallen met kinderen tot negentien jaar, met meer dan vijf-duizend sterfgevallen per jaar. Vooral kinderen tot vijf jaar vormen een groot risico; een kind kan al in een laag water van enkele centimeters het bewustzijn verliezen. Na vier tot zes minuten kan een kind al onomkeerbare hersenbeschadiging oplopen. In ongeveer negen op de tien verdrinkingsgevallen was er een ouder of verzorger aanwezig die moest opletten, maar die net even was afgeleid.

Overlijden: vooral verdrinking en verstikkingJaarlijks overlijden gemiddeld 24 kinderen van nul tot en met vier jaar als gevolg van een ongeval in of om het huis. Verdrinking en verstikking zijn in die groep de meest voorkomende doodsoorzaken. In de andere leeftijdscategorieën vallen de meeste doden als gevolg van vallen. In de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder bijvoorbeeld is ruim negentig procent van de dodelijke privé-ongevallen het gevolg van een val. Uiteraard lopen ook kinderen het risico te vallen: bijvoorbeeld van de trap, van de commode, buiten op de stoep, of vanaf een speeltoestel of de fiets.

ANDERE OORZAKEN VAN LETSEL

• Elektrocutie Kinderen zijn nieuwsgierig, zien geen gevaar en onderzoeken hun omgeving – ook stopcontac-ten en elektrische apparaten. Als ze hiermee op een verkeerde manier in aanraking komen, kan dat leiden tot een elektrische schok.

• Dieren- en insectenbeten Dieren en insecten zijn voor kinderen uiterst onberekenbaar, wat een nare beet of steek tot gevolg kan hebben. Dierenbeten en insecten-steken moeten direct worden behandeld om ont-

stekingen te voorkomen en om ongemak te ver-minderen. Zeker bij een beet of steek in mond, hals, keel of bij het oog óf bij een allergische reactie is het belangrijk om snel in te grijpen.

• Gereedschap en bestrijdingsmiddelen Een zaag, hamer of schroevendraaier kan in de verkeerde handen leiden tot letsel. Ook chemische producten en pesticiden kunnen een gevaar opleveren voor kinderen.

Eerste hulp aan kinderen: certificaat verplichtDe cijfers tonen het overtuigend aan; het is belangrijk dat ouders, maar ook mensen die met kinderen werken goed voorbereid zijn op onge-lukken en ongevallen. Niet voor niets zijn werk-gevers in de kinderopvang sinds 1 januari 2018 wettelijk verplicht om er – in het kader van de wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK)

– voor te zorgen dat er in de kinderopvang en peuterspeelzalen altijd minimaal één volwasse-ne aanwezig is met een geldig en geregistreerd certificaat voor het verlenen van eerste hulp aan kinderen. Ook moeten instellingen voor kinder-opvang en peuterspeelzalen hun veiligheids- en gezondheidsbeleid vastleggen, met daarin een beschrijving van de voornaamste risico’s met grote gevolgen voor de (brand)veiligheid en gezondheid van de kinderen, hoe de risico’s ingeperkt kunnen worden, en hoe te handelen zodra er sprake is van letsel of brand.

NIBHV: certificerende instantieBrancheorganisaties in de kinderopvang sporen hun leden aan om hun medewerkers een cursus Eerste hulp bij werken met kinderen te laten volgen. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft NIBHV aangewezen als een van de certificerende instanties.Het NIBHV-certificaat staat in de lijst vangeregistreerde certificaten in de Regeling Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen. Het NIBHV-certificaat is één van de geldige EHBO-certificaten voor de gastouderopvang.

© NIBHV | WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN6

Ontruiming: ander belangrijk risicoEen van de grootste risico’s in de kinderop-vang is uiteraard het ontstaan van letsel bij kinderen. Vanwege de verminderde zelfred-zaamheid van de doelgroep moeten mede-werkers in de kinderopvang of bij peuter-speelzalen óók voorbereid zijn op situaties waarin ontruimd moet worden: door brand of een ander incident zoals een gaslek. Met een goede cursus Brandbestrijding en Ontruiming leren medewerkers veilig op te treden in zo’n situatie. Ze leren een beginnende brand te blussen en kinderen snel naar een veilige omgeving te begeleiden.In combinatie met het certificaat Brand‑ bestrijding en Ontruiming geeft het NIBHV-certificaat voor Eerste hulp bij werken met kinderen recht op het diploma Bedrijfshulp-verlener. Beide certificaten moeten dan wel binnen drie maanden na elkaar zijn behaald.

Leerstof eerste hulp aan kinderenNIBHV verzorgt zelf géén opleidingen. Wel ontwikkelen we, samen met deskundigen uit het veld, leerstof waarmee bhv’ers leren om eerste hulp te geven aan kinderen. De leerstof in de uitgave Eerste hulp bij werken met kinderen gaat, waar nodig leeftijdsspecifiek, in op situaties waar veel wordt gewerkt met kinderen, zoals crèches, peuterspeelzalen, basis-scholen, buiten- en binnenschoolse opvang, en sportaccommodaties.

Inhoud boek:• de algemene hulpverleningsregels

en de regels voor alarmeren van de bhv• de voor de eerste hulp relevante verschillen in

lichamelijke en psychologische ontwikkeling• uitwendige wonden• bloedingen• botbreuken• ontwrichtingen en wervelletsels• verstuikingen en kneuzingen• vreemde voorwerpen in neus, oor, mond en

huid• insecten- en dierenbeten en krabwonden• brandwonden• vergiftiging• oogletsels• problemen met het bewustzijn (hersenletsel,

flauwte, koortsstuipen, bewusteloosheid, onderkoeling en bevriezing, oververhitting, uitdroging)

• ademhalingsproblemen (controle ademhaling, stabiele zijligging, allergische reacties, verstikking/verslikking, verdrinking, kortademigheid, paniekaanval, bewusteloosheid)

• circulatiestilstand• preventieve maatregelen• kindermishandeling

Het boek is te koop in de NIBHV-webshop (nib-hv.nl/winkel) en is goedgekeurd door de Stich-ting Spoedeisende Hulp bij Kinderen (SSHK).De SSHK geldt als hét expertisecentrum in Nederland op het gebied van de hulpverlening bij een levensbedreigende aandoening of trauma bij kinderen.

7

Certificering

Om te voldoen aan de eisen zoals gesteld in het certificeringsreglement van de cursus ‘Eerste hulp bij werken met kinderen’, moet een cursist het theorie- en praktijkexamen halen. Dan krijgt hij het certificaat Eerste hulp bij werken met kinderen.NIBHV heeft daarvoor in het certificerings-reglement opgenomen dat de opleider verantwoordelijk is voor het toetsen van de vereiste kennis en het competent verklaren van de cursisten.Met dit certificaat geeft NIBHV aan dat de cursist een jaar lang over het vereiste com-petentieniveau beschikt en dat binnen die termijn de herhalingscursus moet worden gevolgd.

MEER WETEN?Neem dan contact met ons op. Je kan een e-mail sturen naar advies@nibhv.nl of bellen naar 010-2892888

NIBHV werd in 1999 opgericht door het Instituut Fysieke Veiligheid en Het Oranje Kruis. Sindsdien is NIBHV hét kennisinstituut voor bedrijfshulpverlening, brand- en arbeidsveiligheid en bedrijfs-noodorganisaties in Nederland. Wij helpen bij het bewust veilig werken binnen iedere organisatie. Met 25 collega’s ontwikkelen wij leermodellen, lesplannen en –materialen, en kwalitatieve leerstof voor be-drijfsveiligheidsopleidingen. Van bhv tot aan het niveau van de wettelijk aangewezen bedrijfsbrandweer. Wij bieden een onafhankelijk registratie-, certificerings- en borgings systeem en delen onze expertise. Ruim 300.000 cursisten ontvangen jaarlijks een NIBHV-certificering van erkende opleiders.Ons Keurmerkregister verbindt erkende opleiders en instructeurs voor langere tijd aan ons en aan onze hoge kwaliteitseisen.

Hoofdweg 240 • 3067 GJ Rotterdam • Postbus 8714 • 3009 AS RotterdamTelefoon 010 - 289 28 88 • E-mail info@nibhv.nl

Fo

to c

over

: Ro

pe

Acc

ess

Gro

up

BV

nibhv.nl