TAAL/LEESONDERWIJS HAND-REI-KING

Werken met groepsplannen

Handreiking taalbeleid Mariët Förrer Yvonne Leenders

Inhoudsopgavepag.

Inleidingdoor Roel Weener, Projectleider Projectbureau Kwaliteit - PO-Raad 3

1. AchtergrondinformatieDoelgericht, systematisch en planmatig werken aan beter taal/leesonderwijs 5Doelgericht inspelen op onderwijsbehoeften 11

2. FormulierenDidactische groepsoverzichten groep 1-2:■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Algemeen 16■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Taal 18

Didactische groepsplannen groep 1-2:■ Groepsplan voor groep 1 en 2 - Voorbeeld algemeen 20■ Groepsplan voor groep 1 en 2 - Voorbeeld specifiek: beginnende geletterdheid 22- Mondeling taal groep 1 en 2 23- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (eerste helft schooljaar) 24- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (tweede helft schooljaar) 26

Didactisch groepsoverzicht groep 3 t/m 8:■ Groepsoverzicht groep 3 t/m 8 28

Didactisch groepsplan groep 3 t/m 8: ■ Groepsplan groep 3 t/m 8 30

Voorbeeld groepsplannen: ■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 1 34■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 2 38■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 3 42■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 4 45■ Groep 4 - 6 voortgezet technisch lezen 49■ Groep 7 - 8 onderhoud voortgezet technisch 52

Formulier individueel handelingsplan 54

3. Aandachtspunten voor de gesprekkenGroepsbespreking 59Leerlingbespreking 61Colofon 64

HAND-REI-KING

2

Op zoek naar synergieOmgaan met verschillen tussen leerlingen in de klas is en blijft één van de speerpuntenvan zowel het schoolbeleid als van de projecten die de landelijke overheid initieert.Daarbij gaat het om het verbeteren, versterken en borgen van de resultaten van leer-lingen in het regulier en speciaal (basis) onderwijs. Een opdracht, ambitie en verant-woordelijkheid voor zowel leraar, intern begeleider, schoolleider als bestuur. Eenopdracht die door alle betrokkenen ook zeer serieus wordt beleefd en waaraan hard ennauwgezet wordt gewerkt. En daarbij valt er nog steeds winst te boeken, zoals telkensweer blijkt uit de verschillende peilingen en monitoropbrengsten.

Aandacht voor opbrengstgericht werken leidt tot verbeteringen in de kwaliteit van hetonderwijs. Opbrengstgericht werken is geen doel op zich, maar een middel om tot nogbetere resultaten te komen. En in het opbrengstgericht werken ligt ook de verbinding,de synergie tussen de verschillende beleidsdomeinen waarmee alle scholen en profes-sionals dagelijks aan de slag zijn. Het versterken van de basisvaardigheden taal/lezenen rekenen en de specifieke aandacht voor passend onderwijs zijn geen onderscheideneenheden in het schoolbeleid, maar vullen elkaar aan en versterken en verdiepen dekwaliteit van het onderwijs voor de leerlingen.

Er zullen altijd leerlingen blijven die meer of andere aandacht nodig hebben dan demeeste kinderen in de klas. Dan stelt de leraar zich niet de vraag of het om taal of rekenen of gedrag gaat, maar zoekt naar een antwoord op de vraag hoe je als pro-fessional met die leerling omgaat. Passend onderwijs voor elke leerling beperkt zichniet tot omgaan met gedragsmatig moeilijke leerlingen, maar richt zich ook op de basisvaardigheden en vooral op het gedrag en handelen van de leraar. Daar ligt de synergie en verbinding!

Om de leraar en het team te helpen in die professionele zoektocht heeft het Project-bureau Kwaliteit van de PO Raad de handreiking Werken met Groepsplannen gemaakt.Deze handreiking biedt een kapstok voor het effectief en efficiënt omgaan met verschillen tussen leerlingen. We wensen een ieder daar heel veel succes en positieveopbrengsten bij.

Namens PO Raad / Projectbureau Kwaliteit

Roel WeenerAlgemeen Projectleider Projectbureau Kwaliteit

HAND-REI-KING

3

TAAL/LEESONDERWIJS Werken met groepsplannen

1. AchtergrondinformatieDoelgericht, systematisch en planmatig werkenaan beter taal/leesonderwijsDoelgericht inspelen op onderwijsbehoeften

HAND-REI-KING

4

Doelgericht, systematisch en planmatigwerken aan beter taal/leesonderwijsInleidingOver het algemeen hebben alle leerkrachten te maken met leerlingen die achterblijvenin hun taal/leesontwikkeling. Zij lopen het risico dat deze achterstand steeds groterwordt als hun leerkracht niet adequaat reageert. In die zin zijn het dus ook ‘risico-leerlingen’. Het is belangrijk dat scholen scherp krijgen welke kinderen in hun groep derisicoleerlingen zijn. Dit is eigenlijk alleen maar vast te stellen als dit in relatie wordtgebracht met een bepaalde norm. In het taal/leesonderwijs zijn dit de leerlingen diebijvoorbeeld:■ D- en E-scores op Citotoetsen behalen;■ eind groep 4 heel moeizaam of niet AVI-M4 of lager halen;■ eind groep 5 heel moeizaam of niet AVI-M5 of lager halen;■ eind groep 6 AVI-M6 of lager halen;■ eind groep 7 AVI-M7 of lager halen;■ eind groep 8 lager dan AVI-plus halen;■ moeite met lezen van meerlettergrepige woorden houden;■ onvoldoende leessnelheid behalen;■ zich onvoldoende hebben ontwikkeld op het gebied van woordenschatontwikkeling.

Leerlingen met taal/leesproblemen vragen extra initiatieven van de leerkrachten. Enhet is belangrijk dat dit op effectieve, systematische en planmatige wijze gebeurt. Ditbetekent inhoudelijk dat er in ieder geval sprake moet zijn van:■ meer instructietijd;■ een goede opbouw in de instructie die wordt gegeven;■ gerichte begeleiding en ondersteuning;■ voldoende tijd en mogelijkheden om te oefenen.

Naast leerlingen met taal/leesproblemen zitten er ook altijd leerlingen in de groep dieopvallen omdat ze een sterke taal/leesontwikkeling hebben. Deze leerlingen vragenook om aanpassingen in het gangbare taal/leesonderwijs. Gebeurt dit niet, dan is dekans groot dat zij onderpresteren, met alle mogelijke gevolgen van dien.

Goed taal/leesonderwijs vraagt in ieder geval van leerkrachten sterke vaardigheden op het punt van differentiatie. Deze differentiatie kan op verschillende manieren vormkrijgen. We onderscheiden divergente differentiatie en convergente differentiatie:■ Bij divergente differentiatie worden vaste doelen en één basisaanbod voor alle kinderen in de jaargroep losgelaten. Deze vorm van differentiëren leidt er over het algemeen toe dat de verschillen tussen leerlingen verder uiteen gaan lopen, wat behoorlijk wat consequenties heeft voor het aanbod, het klassenmanagement en degewenste kennis en vaardigheden van leerkrachten. Het veronderstelt dat de leerkrachteen goed zicht heeft op de potentiële ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen. ■ Bij convergente differentiatie worden voor alle leerlingen in de groep minstens degestelde minimumdoelen voor de basisvaardigheden gehanteerd als uitgangspunt. Eris dus geen sprake van differentiatie naar doelen, centraal staat wat leerlingen nodighebben om deze doelen te bereiken.

HAND-REI-KING

5

Omdat het voor alle kinderen belangrijk is om minimale doelen te behalen in de basisvaardigheden wordt convergente differentiatie over het algemeen naar vorengeschoven als een goede differentiatievorm voor het adequaat omgaan met ver-schillen.

Goede differentiatie is alleen mogelijk als de leerkracht beschikt over gegevens vanleerlingen. Het gaat hierbij in het taal/leesonderwijs met name om toetsgegevens, aan-gevuld met observatiegegevens en zo mogelijk ook nog andere aanvullende gegevenszoals informatie van ouders. Op basis van deze gegevens kunnen leerkrachten vanuiteen goed groepsoverzicht vaststellen wie de risicoleerlingen zijn en welke leerlingencontinu opvallend hoog scoren. Het zijn beide groepen van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Door het benoemen van onderwijsbehoeften kunnen leerkrachten vaststellen welke initiatieven moeten worden genomen om leerlingen optimaal te laten groeien in huntaal/leesontwikkeling. Bij het benoemen van onderwijsbehoeften van een leerling zegt de leerkracht iets over:■ de doelen die in de komende periode voor het kind worden nagestreefd;■ wat het kind nodig heeft om deze doelen te bereiken. In iedere groep zitten leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften. Wanneer eenschool werkt met groepsplannen, dan betekent dit dat deze leerlingen met vergelijkbareonderwijsbehoeften worden geclusterd. Omdat leerkrachten niet meer dan drieverschillende niveaus kunnen hanteren in de groep leidt dit tot differentiatie in driegroepen. In de formulieren hanteren we de volgende indeling: ■ Instructieonafhankelijke leerlingen. Dit zijn de goede leerlingen die vaak voldoendehebben aan een korte instructie.

■ Instructiegevoelige leerlingen. Dit is de basisgroep, waartoe over het algemeen hetmerendeel van de leerlingen behoort. Zij ontvangen de basisinstructie.

■ Instructieafhankelijke leerlingen. Dit zijn de leerlingen die meer instructie en be-geleiding van de leerkracht nodig hebben. Zij ontvangen naast de basisinstructie verlengde instructie.

HAND-REI-KING

6

De cyclus handelingsgericht werken in het taal/leesonderwijsBij handelingsgericht werken (HGW) maakt de leerkracht, voor een periode van steeds10 tot 13 weken, een plan om het taal/leesonderwijs vorm en inhoud te geven. Daarbijwordt drie à vier keer per jaar de cyclus HGW doorlopen, met de daarbij behorendestappen:

Waarnemen 1. Verzamelen van gegevens, evalueren vorig plan: Hoe gaat het met de taal/leesontwikkeling van de leerlingen inmijn groep?

2. Signaleren van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften: Welke leerlingen vallen op bijvoorbeeld door een lage of op-vallend hoge AVI-score en DMT-score? Is er incidenteel sprakevan terugval/sterke vooruitgang of speelt dit al langere tijd?(data-analyse op groepsniveau)

Begrijpen 3. Onderwijsbehoeften benoemen: Wat vragen deze leerlingen van mij?

Plannen 4. Het clusteren van leerlingen:Welke leerlingen kan ik hiervoor bij elkaar brengen als (tijdelijk) groepje omdat ze (ongeveer) hetzelfde van mij vragen? 5. Opstellen van een groepsplan: Wat bied ik deze groep leerlingen aan?

Realiseren Uitvoeren van het groepsplan: Op welke momenten doe ik dit?

HAND-REI-KING

7

werkcyclusHGW

realiseren waarnemen

plannen begrijpen

Het clusteren van leerlingenHet clusteren van leerlingen is een belangrijk aandachtspunt in de cyclus van hande-lingsgericht werken. Tijdens de groepsbespreking bespreken de intern begeleider ende leerkracht(en) welke leerlingen het beste geclusterd kunnen worden en welke maat-regelen voor klassenmanagement daarvoor nodig zijn.

De clustering die de leerkracht maakt is wel flexibel: niet voor altijd en voor elke activiteit. Na het doorlopen van de cyclus wordt tijdens de groepsbespreking de clustering vanleerlingen opnieuw kritisch bekeken en zo nodig heroverwogen: ■ Wat zijn de leerlingresultaten?■ Leren de leerlingen in het groepje van en met elkaar?Dit is heel belangrijk om te voorkomen dat er toch langdurig homogeen groeperen vanleerlingen gaat ontstaan en leerlingen wordt ontnomen te leren van ‘de goeden’. De keuze voor convergente of divergente differentiatie is doorslaggevend voor de wijzevan clusteren. Bij convergente differentiatie nemen alle leerlingen deel aan de groepsinstructie envooral tijdens de verwerking wordt rekening gehouden met verschillen tussen leer-lingen: goede lezers krijgen bijvoorbeeld verrijkingsstof en de zwakke lezers krijgenverlengde instructie in een kleine groep. De leerkracht kan in de aanpak die gehanteerdwordt dan ook beter rekening houden met de onderwijsbehoeften van de kinderen indit subgroepje.Bij divergente differentiatie worden vaste doelen voor alle leerlingen in de groep los-gelaten en wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de eigen ontwikkeling van de leerling.Er is dus geen basisaanbod en de leerkracht stelt subgroepjes samen, waarbij natuurlijkwel de mogelijkheid bestaat dat het ene subgroepje meer instructie en meer leertijdkrijgt dan andere subgroepjes.Het clusteren van leerlingen kan binnen de groep plaatsvinden, maar ook klassen-doorbrekend. In het laatste geval werken enkele groepsleerkrachten met elkaar samenen maken zij afspraken ten aanzien van de invulling van de groepsinstructie en de begeleiding.Wanneer de leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften zijn geclusterd maakt deleerkracht een passend plan, het groepsplan. Het groepsplan is in essentie het resultaatvan de 4 eerder doorlopen stappen.

Het groepsplanEen groepsplan omvat een beschrijving van het onderwijsaanbod voor een bepaaldeperiode. Het is de bedoeling dat in het groepsplan concrete en praktische aanwijzingenstaan beschreven voor de manier waarop de leerkracht omgaat met de verschillendeonderwijsbehoeften van de leerlingen in de groep.

Het groepsplan richt zich dus ook op het aanbod aan alle leerlingen in de groep. Eengroepsplan is ook doelgericht, met hoge verwachtingen ten aanzien van alle leerlingen,om te komen tot betere resultaten.

Er bestaat een onderscheid tussen pedagogische en didactische groepsplannen. In het

HAND-REI-KING

8

kader van taal/leesontwikkeling is er altijd sprake van een didactisch groepsplan, waarindus ook de didactische behoeften van leerlingen centraal staan. Scholen werken overhet algemeen in ieder geval met een groepsplan voor leesontwikkeling. Afhankelijk vande leerlingresultaten kunnen scholen er ook voor kiezen om te gaan werken met eengroepsplan voor spellen en stellen en voor woordenschatontwikkeling.

Een groepsplan omvat altijd de volgende onderdelen: doelen, inhoud, aanpak of methodiek, organisatie en evaluatie. Het is belangrijk dat de doelen in een groepsplanSMARTI zijn geformuleerd: concreet en duidelijk, meetbaar, realistisch, tijdgebondenen inspirerend.

Voorbeeld format groepsplan

Vakgebied: lezen Datum:Groep: Periode:

Doel Inhoud Aanpak/ Organisatie EvaluatieWat wil ik Welke methodiekbereiken? leerstof Invulling van

zet ik in? instructie enbegeleiding

Instructiegevoeligeleerlingen:Basisinstructie

Instructieafhankelijkeleerlingen:Basisinstructie

Instructieonafhankelijkeleerlingen:Verkorte instructie

Individuele leerling(en)

Omdat het aanbod en de organisatie in de kleutergroepen over het algemeen wezenlijkanders is dat in de hogere leerjaren, kunnen scholen ervoor kiezen om in de kleuter-periode met andere formulieren te werken.

HAND-REI-KING

9

De groepsbesprekingElke cyclus wordt afgesloten met een groepsbespreking, waarbij de leerkracht en deintern begeleider aanwezig zijn. Groepsbesprekingen zijn in de jaarplanning van schoolopgenomen. De groepsbesprekingen vormen een belangrijke schakel in de zorg aanleerlingen. Voorafgaand aan de groepsbespreking ontvangt de intern begeleider hetgroepsoverzicht, waarin alle actuele leerlinggegevens (toetsresultaten en observatie-gegevens) zijn opgenomen (stap 1) en aanvinken welke leerlingen opvallen (stap 2).Verder beschrijft de leerkracht de onderwijsbehoeften van de leerlingen (stap 3) enaangeven op basis daarvan hoe de leerlingen te clusteren (stap 4). Verder zorgt deleerkracht voor een overzicht van vragen die in de groepsbespreking aan de orde worden gesteld. De intern begeleider leidt de groepsbespreking en maakt een kort verslag van de afspraken en besluiten. De intern begeleider bespreekt met de leerkracht ook mogelijkebegeleidingsvragen van de leerkracht(en) tijdens de groepsbespreking. Ook hiervoorgeldt dat er afspraken worden gemaakt.

Individuele handelingsplannenWanneer een school kiest voor het werken met groepsplannen betekent dit dat hetgroepsplan de kern vormt van de zorgstructuur. Uitgangspunt hierbij is het aantal indi-viduele handelingsplannen, en daaraan gerelateerd ook het werken met individueleleerlijnen, terugbrengen naar een minimum aantal. Incidenteel zullen er altijd individuele handelingsplannen blijven bestaan, maar die vormen uitzonderingen. Het gebeurt alleen als een leerling herhaaldelijk onvoldoendeprofiteert van het aanbod zoals opgenomen in het groepsplan en de aanpak die deleerkracht daarbij hanteert. Als een leerling geïndiceerd is voor leerlinggebonden finan-ciering (rugzakje), is de school wettelijk verplicht een handelingsplan op te stellen. Veelaspecten uit dit handelingsplan zijn ook verwerkt in het groepsplan, waardoor het individuele handelingsplan vooral een verbijzondering is van het groepsplan. De aan-vulling is bijvoorbeeld een beschrijving van een specifieke aanpak of specifieke additionele voorzieningen die alleen voor deze leerling gelden. Het individuele hande-lingsplan is hierdoor vooral een bijlage bij het groepsplan.

LiteratuurAhlers, L (Lidy), Koeckebacker E. (Ed), Voortgezet technisch lezen. Omgaan met verschillen ter

voorkoming van leesproblemen. CPS AmersfoortAhlers, L (Lidy), Een goede leesstart. CPS AmersfoortClijsen, A. (Arjan), Lange, S.K. (Sonja) de, Gijzen, W. (Wijnand) & Spaans, G. (Gea), Handreiking

1-zorgroute; werken met groepsplannen, WSNS+Clijsen, A (Arjan), Lange, S.K. (Sonja) de, Leenders, Y. (Yvonne), Pameijer, N. (Noëlle) & Spaans,

G. (Gea), Afstemming begrippen in de leerlingenzorg, WSNS+Leenders, Y. (Yvonne), Förrer, M. (Mariët), Clijsen, A. (Arjan), e.a. Draaiboek invoering 1-zorgroute

in school, WSNS+Maas, A. (Ad) (eindredactie) e.a. Leerlingenzorg in de basisschool. Leerkracht worden in het

basisonderwijs, Uitgeverij Esstede bv, Heeswijk-Dinther

HAND-REI-KING

10

Doelgericht inspelen op onderwijs-behoeften

Bij het werken met groepsplannen staat het omgaan met de verschillende onderwijs-behoeften van de leerlingen in een groep centraal. In het groepsplan geeft de leerkrachtdoelgericht aan hoe zij de komende periode met de verschillende onderwijsbehoeftenvan de leerlingen in haar groep omgaat. Leerkrachten zijn beter in staat om vanuit een groepsplan het onderwijs aan leerlingenmet specifieke onderwijsbehoeften te realiseren. Het werken met een veelheid aan individuele handelingsplannen is in de praktijk onuitvoerbaar en gaat vaak ten kostevan de kwaliteit van de instructie en de begeleiding. Vaak leidt het werken met indivi-duele handelingsplannen tot een drastische daling van de instructie- en leertijd. Bovendien horen kinderen samen met hun leeftijdsgenoten onderwijs te krijgen en nietin een uitzonderingspositie geplaatst te worden. In de groep leren kinderen van en metelkaar.Dit betekent dat het wenselijk is om individuele handelingsplannen incidenteel op testellen. Het denken in termen van onderwijsbehoeften betekent dat je als leerkracht op eenandere wijze naar kinderen kijkt en dit ook vertaalt in handelen. Onderwijsbehoeftenzijn vooral gericht op de ontwikkelingsmogelijkheden en kansen voor het kind: watheeft dit kind de komende periode (extra) nodig om bepaalde doelen te bereiken?Onderwijsbehoeften bevatten concrete aanwijzingen ten aanzien van de doelen die jenastreeft voor een leerling en wat je (samen met deze leerling) moet doen om dezedoelen te bereiken. “Hoe kan ik mijn instructie, aanpak en begeleiding afstemmen opwat dit kind nodig heeft om deze doelen te bereiken?”De interactie tussen leerling, leerkracht en groep biedt dan veel aanknopingspunten.Daarbij komen vragen aan de orde als: “Welke instructie, aanpak of begeleiding is effectief voor dit kind?” of: “Welke wijzigingen of aanpassingen in de instructie, aanpaken leertijd zijn nodig voor dit kind?” De leerkracht reflecteert over haar eigen aanbod en handelen en over de doelen die zenastreeft voor deze leerling. Bij het benoemen van de onderwijsbehoeften van een leer-ling geeft de leerkracht aan:■ de doelen die zij voor dit kind de komende periode nastreeft;■ wat dit kind (extra) nodig heeft om deze doelen te bereiken.

Didactische en pedagogische onderwijsbehoeftenEr is vaak een duidelijke samenhang tussen taal/leesprestaties van kinderen en gedrag.Wanneer de didactische aanpak van de leerkracht of het taal/leesaanbod niet goedaansluit op het ontwikkelingsniveau van een leerling, dan is de kans groot dat hiergedragsproblemen, in welke vorm dan ook, uit voortvloeien. En natuurlijk ook anders-om: wanneer een leerling gedragsproblemen heeft, zoals concentratieproblemen ofzeer bewegelijk en onrustig gedrag, dan is de kans erg groot dat dit zal leiden tot teruglopende, onvoldoende taal/leesprestaties. Het is wel belangrijk om het onderscheid te maken tussen leerproblemen en gedrags-problemen omdat er in het handelen van leerkrachten andere accenten moeten liggen.

HAND-REI-KING

11

Daarom onderscheiden we bij het werken met groepsplannen didactische en pedago-gische onderwijsbehoeften. Op school zijn de didactische en pedagogische onderwijs-behoeften van een kind nauw met elkaar verweven. De leerkracht geeft bij hetbenoemen van de didactische onderwijsbehoeften aan welke doelen de komende periode voor het kind nagestreefd worden met betrekking tot een bepaald vakgebied(lezen, taal of rekenen). Vervolgens benoemen wat het kind (extra) nodig heeft omdeze doelen te bereiken, zoals verlengde instructie, meer leertijd, extra hulpmiddelen,verdieping/verrijking, procesgerichte feedback, meer aandacht voor het automatiserenof voor het toepassen van vaardigheden, maatregelen om de motivatie te vergroten,et cetera.

Bij het benoemen van pedagogische onderwijsbehoeften geeft de leerkracht aan welkedoelen met betrekking tot de sociale competentie, de sociaal-emotionele ontwikkeling,het gedrag, de zelf-standigheid en/of de algemene werkhouding, taakaanpak en moti-vatie de komende periode voor het kind worden nagestreefd. Vervolgens geef zij aanwelke pedagogische aanpak het kind (extra) nodig heeft om deze doelen te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan maatregelen die actief leren bevorderen, aanpassingen in deleeromgeving, gesprekjes met het kind, het leren toepassen van sociale vaardigheden,het stimuleren van zelfreflectie door het kind, het creëren van succeservaringen zodathet kind zich meer competent gaat voelen, het bevorderen van zelfstandig werken enhet aanleren van vaardigheden om samen te werken.

Consequenties voor het handelen van de leerkrachtVoor leerkrachten speelt het onderscheid tussen pedagogische en didactische behoeftenvan kinderen wel een rol. Zijn de tegenvallende taal/leesprestaties ontstaan omdat deleerling moeite heeft met de leerstof en het aanbod, dan betekent dit dat er veel accentmoet liggen op de didactische aanpak. Deze kinderen hebben over het algemeen uitgebreidere instructie en meer tijd nodig om zich de leerstof of de gewenste vaardig-heden eigen te maken. Dit betekent dat de leerkracht zich extra zal moeten inspannenom het aanbod voor de leerling toegankelijker te maken voor het behalen van de gewenste doelen. De kinderen hebben de leerkracht dus echt nodig om de inhoud vande leerstof beter te doorgronden of de vaardigheden echt te gaan beheersen. Gebeurtdit niet, dan is de kans groot dat er gedragsproblemen ontstaan: de leerling kan deleerstof niet aan, moet met taken en opdrachten aan de gang die te moeilijk zijn en dus ook niet goed kunnen worden uitgevoerd. Dit zal vanzelf leiden tot gedrags-problemen, in welke vorm dan ook. Hetzelfde geldt voor leerlingen met juist een heelsterke taal/leesontwikkeling. Wanneer zij telkens maar weer moeten herhalen wat zeal weten of kunnen dan zakt de motivatie vanzelf weg. Het vraagt van de leerkrachtaanpassingen in de vorm van meer uitdaging door het aanreiken van complexere takenen opdrachten en (deels) schrappen in het aanbod wat al goed wordt beheerst. Natuurlijk kunnen tegenvallende prestaties in de kern ook komen door gedrags-problemen, bijvoorbeeld omdat er sprake is van een opvallend drukke leerling of misschien juist een dromerige, snel afwezige leerling. Bij deze leerlingen belemmerthet gedrag de ontwikkeling en ligt het eigenlijk niet aan het leervermogen. Voor dezeleerlingen is het dus vooral ook belangrijk dat zij hun gedrag onder controle krijgen.Verlengde instructie is dan nodig omdat de kans groot is dat de leerling de klassikale

HAND-REI-KING

12

instructie niet heeft gevolgd. Maar de leerkracht zal daarnaast ook aandacht moetenbesteden aan het gedragsaspect. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van een stappenplandie de leerling herinnert aan het gewenste gedrag dat nodig is om bepaalde taken ofopdrachten goed te doorlopen. Zij hebben de leerkracht niet zozeer nodig omdat deeigen competenties beperkt zijn, maar vooral om te komen tot een betere taakwerk-houding. Het is belangrijk dat de leerkracht de kinderen met gedragsproblemen nietperse aan haar instructietafel plaatst om het gedrag onder controle te houden, maardaar dus andere vormen voor bedenkt. Na een korte herhaalde instructie, vanwege hetmissen van de klassikale instructie, is het heel goed mogelijk dat de leerling prima zelf-standig aan de gang kan gaan. Niet aan de andere kant van de klas natuurlijk, maardicht bij de leerkracht, zodat er altijd aan de zijde van zowel de leerling als de leer-kracht, een gevoel van toezicht blijft. Een manier om tot een betere taakwerkhouding te komen is te zorgen voor voldoendeuitdaging in het aanbod en kinderen laten ervaren dat (extra) inspannen ook daad-werkelijk leidt tot betere resultaten, die dus ook leiden tot goede waardering van deleerkracht.

HAND-REI-KING

13

HAND-REI-KING

14

TAAL/LEESONDERWIJS Werken met groepsplannen

2. Formulieren

Didactische groepsoverzichten groep 1-2: ■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Algemeen■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Taal

Didactische groepsplannen groep 1-2:■ Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld algemeen ■ Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld specifiek: beginnende geletterdheid

- Mondeling taal groep 1 en 2- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (eerste helft schooljaar)- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (tweede helft schooljaar)

Didactisch groepsoverzicht groep 3 - 8: ■ Groepsoverzicht groep 3 tot en met 8

Didactisch groepsplan groep 3 - 8:■ Groepsplan groep 3 tot en met 8

Voorbeeld groepsplannen:■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 1■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 2■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 3■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 4■ Groep 4 – 6 voortgezet technisch lezen■ Groep 7 – 8 onderhoud voortgezet technisch

Formulier individueel handelingsplan

HAND-REI-KING

15

Naam leerlingen

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Onderwijsbehoeften:

Woordenschat-

ontwikkeling

+ = Be

heersing

+/- =

In on

twikkelin

g- =

Niet ontwikkeld

Mondelinge

taalvaardigheid

+ = Be

heersing

+/- =

In on

twikkelin

g- =

Niet ontwikkeld

Beginnende

geletterdheid:

Fonemisch bewustzijn

+ = Be

heersing

+/- =

In on

twikkelin

g- =

Niet ontwikkeld

Beginnende

geletterdheid:

Letterkennis

+ = Beheersing

+/- = In ontwikkeling

- = Niet ontwikkeld

HAND-REI-KING

16

FORMULIER

Groepsoverzicht groep 1 en 2 – Algemeen

Groep:

Leerkracht:

Datum

:Datum

:Datum

:

HAND-REI-KING

17

17. 18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

Toelichting

■Kolom

1Vul de n

amen van d

e leerling

en in. Als o

p basis van de

toetssco

re een d

idactis

che lee

ftijdequivalent (d

le) be

paald wo

rdt, is he

t raadzaa

m ach

terde na

am van d

e leerlin

g de d

idactis

che leeftijd (dl) te verm

elden. Voeg e

ventue

el de ko

lom dl toe.

■Kolom

2 -5

In deze kolom

men k

an vo

or iedere

leerling

word

en ve

rmeld ho

e de stan

d van zaken

is op ba

sis va

n de u

itkom

sten v

an ob

servat

ies in de

klas,

analyses

van h

et werk en ge

sprekk

en met kinderen

en ou

ders. Hierv

oor w

orden de

volgende codes gebru

ik:+ =

Beheersin

g;+/- =

In on

twikkelin

g;- =

Niet ontwikkeld

De leerling

en met de co

de vo

or ‘in

ontwikkelin

g’ of ‘nie

t ontw

ikkeld’ vorm

en de

leerling

en die e

xtra m

ogelijkheden moeten

krijgen om

op he

tspe

cifieke

dome

in gerichte

activiteiten u

it te v

oeren

. De leerlin

gen m

et de co

de ‘niet on

twikkeld’ zu

llen, zeke

r als z

e in h

et tweede kleuterjaar

zitten, op h

et spe

cifieke

dome

in ext

ra aandach

t nodig hebben.

■Kolom

6In deze kolom

worde

n op b

asis van de

verzame

lde ge

geven

s de onderw

ijsbehoeften van de

leerlin

g benoemd

. Geef

aan w

elk do

el je d

e kom

ende

periode vo

or dit kin

d nastree

ft en w

at dit kin

d (ext

ra) no

dig he

eft om

dit doel te

bereiken

.

Naam

leerlingen

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17 18.

Mondelinge

taalvaardigheid

Beginnende

geletterdheid:

Fonemisch

bewustzijn

Beginnende

geletterdheid:

Letterkennis

Citoscore

Datum:

- - -

S

HAND-REI-KING

18

FORMULIER

Groepsoverzicht groep 1-2 - Taal

Schooljaar:

Leerkracht:

Datum

: .. ok

tober 20 ..

Datum

: .. febru

ari 20

..Datum

: .. juni 20 ..

Woordenschat-

ontwikkeling

Observatiege-

gevens/

Gesprekken

Onderwijs-

behoeften

HAND-REI-KING

19

18.

19.

20.

+ = Be

heersing

+/- =

In on

twikkelin

g- =

Niet ontwikkeld

Toelichting

■Kolom

1Vul de n

amen van d

e leerling

en in. Als o

p basis van de

toetssco

re een d

idactis

che lee

ftijdequivalent (d

le) be

paald wo

rdt, is he

t raadzaa

m ach

terde na

am van d

e leerlin

g de d

idactis

che leeftijd (dl) te verm

elden. Voeg e

ventue

el de ko

lom dl toe.

■Kolom

2Voor de kin

deren

die specifieke

onderwijsb

ehoeften h

ebben w

ordt hier ee

n ‘S’ ach

ter de

naam

genotee

rd. De

ze kolom

word

t logische

rwijs

pas in

gevuld als de

gegeven

s in ko

lom 3 t/m

8 beken

d zijn.

■Kolom

3De Citotoets Taa

l voor kleute

rs wordt tw

ee keer per ja

ar afg

enom

en en

de score

word

t hier ge

notee

rd.■Kolom

4-7

In deze kolom

men k

an vo

or iedere

leerling

word

en ve

rmeld ho

e de stan

d van zaken

is op ba

sis va

n de u

itkom

sten v

an ob

servat

ies in de

klas,

analyses

van h

et werk en ge

sprekk

en met kinderen

en ou

ders. Hierv

oor w

orden de

volgende codes gebru

ik:+ =

Beheersin

g;+/- =

In on

twikkelin

g;- =

Niet ontwikkeld

De leerling

en met de co

de vo

or ‘in

ontwikkelin

g’ of ‘nie

t ontw

ikkeld’ vorm

en de

leerling

en die e

xtra m

ogelijkheden moeten

krijgen om

op he

tspe

cifieke

dome

in gerichte

activiteiten u

it te v

oeren

. De leerlin

gen m

et de co

de ‘niet on

twikkeld’ zu

llen, zeke

r als z

e in h

et tweede kleuterjaar

zitten, op h

et spe

cifieke

dome

in ext

ra aandach

t nodig hebben.

■Kolom

8In deze kolom

word

en de

gegeven

s genote

erd die b

ekend zijn n

aar aanleid

ing van o

bserva

ties en g

esprek

ken met kinderen

, in relatie tot taal-

ontwikkelin

g.■Kolom

9In deze kolom

worde

n op b

asis van de

verzame

lde ge

geven

s de onderw

ijsbehoeften van de

leerlin

g benoemd

. Geef

aan w

elk do

el je d

e kom

ende

periode vo

or dit kin

d nastree

ft en w

at dit kin

d (ext

ra) no

dig he

eft om

dit doel te

bereiken

.

Naam leerlingen

Groep ‘Beginn

ende ge

letterdheid:

letterken

nis en

fonemisch

bewustzijn’

Intensieve aan

pak voor de le

erling

en

die meer

begeleid

ing no

dig he

bben

Extra uitdagin

g voor de le

erling

en die

meer aan

kunnen

Groep ‘ M

ondeling

e taalvaard

igheid’

Intensieve aanpak

voor de leerlin

gen

die meer begeleidin

g nodig hebben

Extra uitda

ging v

oor de leerlin

gen d

ie me

er aankunnen

Groep ‘W

oorde

nschaton

twikkelin

g’Intensieve aanpak

voor de leerlin

gen

die meer begeleidin

g nodig hebben

Extra uitda

ging v

oor de leerlin

gen d

ie me

er aankunnen

Handelingssuggesties

Didactische behoeften

Doel

HAND-REI-KING

20

FORMULIER

Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld algemeen

(blad 1 link

erzijde)

HAND-REI-KING

21

FORMULIER

Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld algemeen

(blad 2 rec

hterzijde)

Wanneer:

dagdeel, onderdeel dagrooster, tijd?

Waat wordt beheerst?

Andachtspunten voor vervolg

Groepsplannen beginnende geletterdheid groep 1-2

Documenten voor de leerkracht – Borging effectief leesonderwijs

HAND-REI-KING

22

FORMULIER

Groepsplan voor groep 1 en 2

Voorbeeld specifiek: beginnende geletterdheid groep 1-2

1

Dit do

cument geeft v

oorbe

elden van g

roepsp

lannen d

ie gebru

ikt ku

nnen word

en bij beginn

ende ge

letterdheid in groep 1

en 2.

We make

n hierbij ee

n ondersche

id tus

sen ‘m

ondeling

e taal’ en ‘fon

emisch b

ewust

zijn en

letterke

nnis’.

Omdat ‘fonem

isch b

ewustzijn

en letterken

nis’ in de verschillende perioden in

het ja

ar andere acc

enten

heeft, zijn hiervo

or twee gro

epsplannen

uitgewerkt:

■gro

epsplan mondeling

e taal;

■gro

epsplan fonemisch

bewustzijn en

letterke

nnis:

start s

chooljaar – januari;

■gro

epsplan fonemisch

bewustzijn en

letterke

nnis:

januari –

einde scho

oljaar.

De groepsp

lannen zijn be

doeld als voorbe

elden. De leerkrach

t maakt een g

roepsp

lan da

t specifiek

op de

eigen g

roep v

an toepass

ing is.

1 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Instructieafhankelijke

leerlingen –

verlengde instructie:

name

n

Instructieonafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

Name

n

Wat wil ik bereiken?

Doel

Mondelinge taal

■Mondelin

g taalgebru

ik■Deelnam

e aan ge

sprekk

en■Intera

ctief le

ren■Begrijpe

nd luiste

ren■Vertellen

en prese

nteren

■Reflectie

op comm

unicatie

■Reflectie

op taal

Interventies

Mondelinge taal

■Inc

idente

le gespr

ekken:

tijdens vrij spe

l en routines

taal va

n kind

eren stim

u-leren

■Versjes en liedje

s leren

bij

het th

ema

■Pre

ntenboek m

eerde

re ma

len (in

teractief)

voorlezen

, besp

reken,

naver

tellen

■Intentionele gespr

ekken

in de kle

ine kring

, met

afwisselend als hoofd

doel: mondeling

e taal

ontwikkelin

g, woord

ensch

atuitbreidin

g of

uitbre

iding v

an kennis

■Pre

senteren: ik

-tafel of

andere vor

men w

aarbij

kinderen

zelf iets vertellen

Aanpak/methodiek

(hoe)

Instructieonafhankelijk

: 1x

p/wk in

kleine kring

Instructiegevoelig:

2 x p/wk. in

kleine kring

Instructieafhankelijk

: 4 x

p/wk. in

kleine kring

■Intera

ctievaa

rdigheden

van de

leerk

racht

■Stimu

lerende, ta

alrijke

inrichting

Monitoring/Evaluatie

Groep 1 en 2:

■Observat

ies, sign

alerings

lijsten

■Gespr

ekjes me

t kind

eren

■Gespr

ekken met ouders

■SNEL-

test

www.k

indentaa

l.nl

■Comb

iList: c

hecklist en

observat

ielijst vo

or inter-

actie (Ex

pertis

ecentrum

Nederlands)

Groep 1:

Toetspakk

et Begin

nende

Geletterdheid: m

ei■Wo

ordensch

at 1

Groep 2:

Toetspakk

et Begin

nende

Geletterdheid: okto

ber +

mei

■Wo

ordensch

at 2

HAND-REI-KING

23

FORMULIER

Groepsplan M

ondeling Taal groep 1-22

2 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

Basissch

ool:

Groep: 1

- In

terven

tieperiode 1 M

ethode:

Leerkrach

t:

Datum

: P

eriode 1

:

HAND-REI-KING

24

FORMULIER

Groepsplan Fonemische Bewustzijn en Letterkennis groep 1-2

3(ee

rste h

elft scho

oljaar)

Basissch

ool:

Groep: 1

- In

terven

tieperiode 1 M

ethode:

Leerkrach

t:

Datum

: P

eriode 1

: start scho

oljaar to

t januari

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Instructieafhankelijke

leerlingen –

verlengde instructie:

name

n

Instructieonafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

n

Wat wil ik bereiken?

Doel

Fonemisch bewustzijn

Groep 1:

Luiste

ren, zinn

en en

woord

en

Groep 2:

Luiste

ren, zinn

en en

woord

en, rijmen, klank-

groepen

Letterkennis – Groep 2

Belangstelling vo

or letters,

opbouwen letterke

nnis

Interventies

Fonemisch bewustzijn

Inplannen v

an activiteiten

uit Schatkist, Ik & Ko, etc.

die fonemisch

bewustzijn als

doelstelling

hebben.

Map fonem

isch b

ewust

zijn(CP

S): Zie p

lannin

gs-docum

ent bij m

ap

fonem

isch b

ewust

zijn.

Routines opbouwen rondom

fonem

isch b

ewust

zijnLetterkennis

Inplannen v

an activiteiten

uit Schatkist, Ik & Ko, etc.

die letterke

nnis a

ls doel-

stelling h

ebben.

Map fonem

isch b

ewust

zijn(CP

S): Zie p

lannin

gs-docum

ent bij m

ap

fonem

isch b

ewust

zijn

Aanpak/methodiek

(hoe)

Naast activiteiten in d

egro

te kring, 2 x p/w

k. in

kleine kring

(voor in

struct

ie-gevoe

lige en

instruct

ie-afh

ankelijke

kinderen

)

Monitoring/Evaluatie

Groep 1:

Observat

ies, sign

alerings-

lijsten

Groep 2:

Observat

ies, sign

alerings-

lijsten

Toetspakk

et Begin

nende

Geletterdheid

Oktob

er■Analysetoets 1

■Syn

thesetoets 1

■Let

terken

nistoe

ts 1

HAND-REI-KING

25

herfst/kerst groe

p 2.

Routines opbouwen rondom

letterken

nis, zoals letter-

muur, letter van de

week,

klankkas

t.Lab

elen v

an om

geving.

Geletterde om

geving.

3 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

HAND-REI-KING

26

FORMULIER

Groepsplan Fonemische Bewustzijn en Letterkennis groep 1-2

4(tw

eede he

lft sch

ooljaa

r)

Basissch

ool:

Groep: 1

- In

terven

tieperiode 2 M

ethode:

Leerkrach

t:

Datum

: P

eriode 1

: januari tot eind

e scho

oljaar

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Instructieafhankelijke

leerlingen –

verlengde instructie:

name

n

Instructieonafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

n

Wat wil ik bereiken?

Doel

Fonemisch bewustzijn

Groep 1:

Januari - vo

orjaar

Luiste

renZin

nen e

n woorde

nVoorjaar

- mei:

Rijme

nKla

nkgro

epen

Mei - zom

er:Alle vaardigheden in

willekeurige volgord

e: luis

teren, zinn

en &

woord

en, rijmen, klank-

groepen)

Groep 2:

Januari - vo

orjaar

Isoleren van k

lanken

Synthe

tiseren

van k

lanken

Voorjaar

- mei:

Onderho

uden synth

ese van

klanke

nAnalyse van

klanke

n

Interventies

Fonemisch bewustzijn

Inplannen v

an activiteiten

uit Schatkist, Ik & Ko, etc.

die fonemisch

bewustzijn als

doelstelling

hebben.

Map fonem

isch b

ewust

zijn(CP

S): Zie p

lannin

gs-docum

ent bij m

ap

fonem

isch b

ewust

zijn.

Routines opbouwen rondom

fonem

isch b

ewust

zijnLetterkennis

Inplannen v

an activiteiten

uit Schatkist, Ik & Ko, etc.

die letterke

nnis a

ls doel-

stelling h

ebben.

Map fonem

isch b

ewust

zijn(CP

S): Zie p

lannin

gs-docum

ent bij m

ap

fonem

isch b

ewust

zijn

herfst/kerst groe

p 2.

Routines opbouwen rondom

Aanpak/methodiek

(hoe)

Naast activiteiten in d

egro

te kring, 2 x p/w

k. in

kleine kring

(voor in

struct

ie-gevoe

lige en

instruct

ie-afh

ankelijke

kinderen

)

Monitoring/Evaluatie

Groep 1:

Observat

ies, sign

alerings-

lijsten

Toetsen b

eginn

ende

geletterdheid: april

■Rijmtoets

Groep 2:

Observat

ies, sign

alerings-

lijsten

Toetsen b

eginn

ende

geletterdheid: ju

ni■Analysetoets

■Syn

thesetoets 2

■Let

terken

nistoe

ts 2

HAND-REI-KING

27

Mei - zom

er:Onderho

uden an

alyse van

klanke

nManip

uleren

van k

lanken

Letterkennis – Groep 2

Gericht werke

n aan de

beheersing

van m

inimaal

15 letters

letterken

nis, zoals letter-

muur, letter van de

week,

klankkas

t.Lab

elen v

an om

geving.

Geletterde om

geving.

4 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

HAND-REI-KING

28

Groep: Vakgebied: Leerkracht: Methode: Datum: Periode:

FORMULIERGroepsoverzicht groep 3 tot en met 8

Naam Toets Toets Toets Observaties & Instructie- Pedagogischeleerling 1 2 3 gesprekken behoeften behoeften

Toelichting bij het didactisch groepsoverzichtHet digitale groepsoverzicht wordt door elke school op maat gemaakt. De samenstelling van hetgroepsoverzicht is immers afhankelijk van de toetsen die de school voor een bepaald vakgebiedgebruikt. Soms moeten binnen een vakgebied voor verschillende leerjaren verschillende groeps-overzichten samengesteld worden, omdat er binnen deze leerjaren verschillende toetsen in gebruikzijn.■ Kolom 1 Naam leerlingVul de namen van de leerlingen in. Als op basis van de toetsscore een didactische leeftijdequivalent(dle) bepaald wordt, is het raadzaam achter de naam van de leerling de didactische leeftijd (dl)te vermelden. Voeg eventueel de kolom dl in het groepsoverzicht toe.■ Kolom 2, 3 Toetsgegevens methodeonafhankelijke toetsZet bovenin de naam van de methodeonafhankelijke toets. Vul in het kopje van de toets de datumvan toetsafname in. Achter elke leerling wordt de toetsscore vermeld. De uitkomsten van fouten-analyses en observaties bij de toets worden opgenomen in kolom 5.■ Kolom 4 Toetsgegevens methodegebonden toetsZet bovenin de naam van de methodegebonden toets. Vul in het kopje van de toets de datum vantoetsafname in. Vermeld voor elke leerling de toetsscore. Vaak ontbreken in de methode duidelijkecriteria voor het beoordelen van de toetsresultaten. Bespreek in het team welke criteria gehanteerdworden. De uitkomsten van foutenanalyses en observaties bij de toets worden opgenomen inkolom 5.■ Kolom 5 Observaties en gesprekkenIn deze kolom worden kort en kernachtig de uitkomsten van observaties in de klas, analyses van het werk en gesprekken met kinderen en ouders vermeld. Ga niet alleen in op beperkendefactoren, maar ook op de positieve kwaliteiten en stimulerende factoren van een kind.Besteed ook aandacht aan hoe de interactie van dit kind verloopt met de leerkracht en met deleerlingen in de groep. Geef aan welke aanpak bij dit kind werkt en welke aanpak niet. In deze kolom worden ook de uitkomsten uit observaties en foutenanalyses uit toetsen opge-nomen.■ Kolom 6 InstructiebehoeftenOnderwijsbehoeften is opgesplitst in instructiebehoeften en pedagogische behoeften. In dezekolom worden op basis van de verzamelde gegevens de instructiebehoeften van de leerling benoemd. Hierbij wordt de volgende indeling gehanteerd:- Instructiegevoelig: basisinstructie- Instructieafhankelijk: verlengde instructie- Instructieonafhankelijk: verkorte instructie■ Kolom 7 Pedagogische behoeftenOnderwijsbehoeften is opgesplitst in instructiebehoeften en pedagogische behoeften. In dezekolom worden op basis van de verzamelde gegevens de specifieke pedagogische behoeften vande leerling benoemd. Hierbij gaat het over het algemeen over aandachtspunten ten aanzien van:Pedagogisch klimaat en inrichting leeromgeving- Taakwerkhouding- Samenwerkend leren- Reflectievermogen

HAND-REI-KING

29

Groep/namen

Wat wil ikbereiken?

Inhoud(wat)

Aanpak/methodiek(hoe)

Organisatie Evaluatie

Instructie-gevoeligeleerlingen:Basis-instructie

Instructie-afhanke-lijkeleerlingen:Verlengdeinstructie

Instructie-onafhan-kelijkeleerlingen:Verkorte instructie

Leerlingmet specifiekepedago-gischeen/of didactischebehoeften

HAND-REI-KING

30

FORMULIERGroepsplan groep 3 tot en met 8

Groep: Vakgebied: Leerkracht: Methode: Datum: Materialen: Periode:

Toelichting bij het groepsplan■ Instructiegevoelige leerlingen (Cito niveau C): basisinstructie

Deze leerlingen vormen meestal de grootste groep. Het zijn de leerlingen die zich metde basisinstructie van de leerkracht, de begeleide oefening en de zelfstandige ver-werking doorgaans goed ontwikkelen. Het zijn de leerlingen die bij toetsing op niveauscoren.

■ Instructieafhankelijke leerlingen (Cito niveau D-E): verlengde instructie

Dit zijn de leerlingen die op de toetsen onder niveau scoren. Zij hebben meer tijd nodigen zijn afhankelijk van verlengde instructie en begeleiding door de leerkracht om hunontwikkeling goed te laten verlopen. In het groepsplan krijgen deze leerlingen per weekongeveer een uur verlengde instructie en oefentijd met de leerkracht.

■ Instructieonafhankelijke leerlingen (Cito niveau A-B): verkorte instructie

Dit zijn de vlotte leerlingen die zich goed ontwikkelen. Het zijn de goede en zeer goedelezers die op de toetsen boven niveau scoren. Deze leerlingen hebben vaak aan eenverkorte instructie genoeg om zelfstandig aan het werk te kunnen gaan. Bij deze leer-lingen is het van belang hen voldoende uit te dagen en activiteiten aan te bieden opeen hoger niveau.

■ Leerlingen met specifieke pedagogische en/of didactischebehoeften

Dit zijn leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften waarvan de ontwikkeling be-invloed wordt door cognitieve en/of sociaal-emotionele belemmeringen.

■ DoelenEen goed doel moet effectief, concreet en meetbaar zijn, zodat de leerkracht kan evalueren of het doel bereikt is. De doelen moeten in de komende periode haalbaarzijn en ze worden SMARTI geformuleerd:• Specifiek: concreet en duidelijk;• Meetbaar: de doelen zijn in waarneembaar gedrag beschreven, zodat geëvalueerdkan worden of de doelen bereikt zijn;

• Acceptabel: de doelen passen bij de ontwikkeling van het kind (zone van de naasteontwikkeling);

• Realistisch: de doelen zijn haalbaar in de afgesproken periode;• Tijdgebonden: het is duidelijk wanneer de doelen bereikt moeten zijn; • Inspirerend: de doelen zijn motiverend en gebaseerd op positieve verwachtingen.■ Inhoud (wat bied je aan?)In deze kolom staat kernachtig aangegeven wat aan de hele groep, subgroepjes en/ofindividuele leerling aangeboden wordt om de gestelde doelen te bereiken. Er kan kortverwezen worden naar de leerstof uit de methode die de komende periode aan de helegroep aangeboden wordt. Het is niet de bedoeling dat in het groepsplan het basis-aanbod uitgebreid beschreven wordt.

HAND-REI-KING

31

Voor subgroepjes of individuele leerlingen wordt, naast het basisaanbod, aangegevenwelke aanvullende of alternatieve leerstof aangeboden wordt, bijvoorbeeld extra programma’s, herhalingsstof, extra leermiddelen, software op de computer of ver-diepings- en verrijkingsstof.

■ Aanpak/methodiekLeerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, zijn meestal niet alleen gebaat bijméér leerstof. Vaak is hoe de leerstof aangeboden wordt minstens zo belangrijk.In deze kolom beschrijft de leerkracht, op basis van de onderwijsbehoeften van deleerlingen, hoe de leerstof aangeboden wordt en welke didactische interventies plaats-vinden. Belangrijke aandachtspunten voor de uitwerking van de aanpak of methodiek zijn:• Instructie• Meer leertijd• Specifieke leerprincipes (eigen leerstijl van leerlingen, het gebruik van specifieke leer-principes zoals materiële ondersteuning, visualiseren, schematiseren, et cetera);

• Activerende werkvormen.

■ OrganisatieIn deze kolom gaat het om de beschrijving van de organisatie in grote lijnen. Denkhierbij aan:• Hoe vaak per week ontvangen de (betrokken) leerlingen in een subgroepje (extra)instructie en begeleiding? Op welke dagen? Hoeveel tijd wordt daaraan besteed?

• Hoe plan en organiseer je de instructie en de begeleiding van een subgroepje of vaneen individuele leerling in de klas? Geef aan op welke vaste momenten in het roostersubgroepjes (extra) instructie en begeleiding ontvangen. Welke momenten op ’n dagzijn daarvoor geschikt? Geef aan wat de overige leerlingen doen.

• In deze kolom kan ook het extra oefenen (toepassen) van een vaardigheid thuis opgenomen worden.

• Als anderen in het kader van ‘meer handen in de klas’ bij de instructie en begeleidingvan groepjes leerlingen betrokken zijn, dan wordt dit in het groepsplan vermeld enaangegeven hoe de taken verdeeld worden.

■ EvaluatieIn deze kolom beschrijft de leerkracht hoe en wanneer er wordt geëvalueerd of de inhet groepsplan gestelde doelen door de betrokken leerlingen bereikt zijn. Hierbij kangebruik gemaakt worden van toetsen, observaties en analyses van het werk van kinderen. Beschreven staat:• of de geplande activiteiten uit het groepsplan gerealiseerd zijn;• of de leerlingen de gestelde doelen bereikt hebben;• of de leerlingen baat hadden bij de (extra) instructie, aanbod en aanpak.

HAND-REI-KING

32

HAND-REI-KING

33

HAND-REI-KING

34

FORMULIER

Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 15

Basissch

ool:

Groep: 3

- In

terven

tieperiode 1

Metho

de:

Leerkrach

t:

Datum

:Periode 1: start schooljaar to

t okto

ber

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Toelichting:

De instruct

iegevo

elige

kinderen

zijn d

e leer-

lingen met een n

or-ma

le leeson

twikkelin

g.Ze he

bben ge

noeg aa

nde ba

sislijn van d

e me

thode.

Wat wil ik

bereiken? Doel

Fonemisch

bewustzijn:

synthe

se, an

alyse,

manip

uleren

met

klanke

n.Geautom

atisee

rde

letterken

nis (100 %

goed) van de

aan-

geboden letters.

Lezen van n

ieuwe

klankzuiver

e mkm

-woord

en.

Lezen met de

aangeboden letters.

Inhoud (wat)

Fonemisch

bewustzijn:

synthe

se, an

alyse,

manip

uleren

met

klanke

n.Oefen

en van k

lanken

koppelen aa

n het

oefen

en met letters.

Letterkennis:

system

atisch

aanleren

van letters (teken

-klankkop

peling

) en h

etautom

atiseren van d

eaangeboden letters.

■Correct en vlo

t■Nie

uwe letter +

herha

len reeds

aangeboden letters.

Eleme

ntaire lees-

handelin

g (decod

eren):

Zo snel mo

gelijk

worde

n leerlin

gen

gestim

uleerd

de ele

Aanpak/

methodiek (hoe)

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelfstandige

verwerking

Organisatie

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Evaluatie

Sinaleringsm

oment 1:

oktober

■Herfstsig

nalering

:■Gra

fementoe

ts■Fon

emendictee

■Wo

orden lezen

■Tek

st lezen

HAND-REI-KING

35

Instructie-

afhankelijke

leerlingen –

verlengde instructie:

name

nDe instruct

ieafha

nke-

lijke leerlin

gen zijn de

leerlin

gen m

et een

moeizam

e leeson

twik-

keling

. Zij h

ebben

extra instructie

en

begeleid

ing do

or de

leerkrach

ten no

dig.

Risicoleerlin

gen b

ij de

start v

an he

t leren

lezen in groep 3

zijn

kinderen

die:

- laag score

n op

fonemisch b

ewustzijn

;- nog weinig letters

kennen;

- een jaar ext

ra in

groep 1 of 2 h

ebben

gezeten;

menta

ire leesh

andeling

uit te vo

eren m

etnieuwe k

lankzu

ivere

éénlettergrepige woor-

den (km

, mk, mk

m).

Aandach

t voor contex

tbij he

t lezen

van

woord

en.

Aandachtspunten

voor risicoleerlingen:

■Intensivere

n■Regulier

e meth

ode

■Dezelfde

didactie

k

Interventies op

klankletterniveau:

■Dagelijks vijf

minuten

extra

besteden a

an de

letterken

nis.

■Voord

oen –

same

ndoen – zelf doen.

■Let

ters aanbieden

via meerde

re zintuiglijke kan

alen

en in ee

n bete

kenis-

volle con

text.

In de leesless

en:

■Gro

epsinstruct

ie■Verlengde instruct

ie■Begeleid

e oefe

ning

■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ing

Eventue

el :

In aanvu

lling o

p de

leeslesse

n met de

metho

de ka

n het inter-

ventiepro

gramm

a‘Co

nnect Klanken

enLet

ters’ a

angeboden

worde

n aan leerling

endie moeite he

bben met

klankbewustzijn, de

klanktek

enkop

peling

en de

elem

entaire

leesha

ndelin

g.

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

Daarb

innen:

1 uur ver

lengde

instructie

en be

geleid

eoefen

ing met de leer-

kracht

, bijvo

orbeeld

tijdens 5 lesse

n 15

minuten

, of tijde

ns 6

lessen

10 minu

ten.

Eventue

el:

Extra Interven

tie-

progra

mma C

onnect

Klanke

n en letters: 3 x

20 minu

ten pe

r week.

Individ

ueel of in een

kleine groep.

HAND-REI-KING

36

Subgroep/namen

- niet ge

ïntere

sseerd

lijken in activiteiten

die met taa

l en leze

nte ma

ken he

bben.

Wat wil ik

bereiken? Doel

Zie hierb

oven

Inhoud (wat)

■Let

terlijn!

■Gevar

ieerde

werk

-vor

men:

- Letterk

aartje

s;- L

etterg

roeiboek;

- Letterm

uur;

- Letterspelletjes;

- Flitsen.

■Geheugensteuntjes:

voor la

stige letters

■Lez

en en

schrijven

versterke

n elkaar.

■Inz

et van

de com-

puter.

■Interv

entiepro

gram-

ma‘Connect Klanken

en Le

tters’.

Interventies op

woordniveau:

■Accen

t op h

et lezen

van nieuwe wo

orden.

■Onderho

uden van

de ge

leerde

letters/

woord

en do

or het

lezen van w

oordrijen

.■Autom

atiseren do

orherha

ald lezen

(o.a.

voor – ko

or – zelf).

Aanpak/

methodiek (hoe)

Het prog

ramma

is besch

reven in: Smits,

A. & B

raam, T. (2006).

Dyslectis

che kin

deren

leren lezen

. Amster-

dam: Bo

om.

Organisatie

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Evaluatie

Zie hierb

oven

HAND-REI-KING

37

Instructie-

onafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

nDe instruct

ieonafha

n-kelijke

leerling

en zijn

de leerling

en met een

vlotte leeso

ntwikkelin

g.

Activiteiten voor

goede lezers:

■Extra mate

rialen van

de meth

ode.

■Stil lezen

van

versch

illende soorten

teksten.

■Same

n leze

n van

versch

illende soorten

teksten.

■We

rken m

et mini

inform

atieboekjes.

■Verha

len schrijven,

zelf een bo

ek ma

ken.

■Een p

renten

boek

maken

en dit voor-

lezen

aan de kle

uters.

■Comp

uter.

In de leesless

en:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ingof ■Korte werk

instructie

■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ing

5 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

HAND-REI-KING

38

FORMULIER

Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 26

Basissch

ool:

Groep: 3

- In

terven

tieperiode 2

Metho

de:

Leerkrach

t:

Datum

: Periode 2: ok

tober tot febru

ari

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Toelichting:

De instruct

iegevo

elige

kinderen

zijn d

e leer-

lingen met een n

or-ma

le leeson

twikkelin

g.Ze he

bben ge

noeg aa

nde ba

sislijn van d

e me

thode.

Wat wil ik

bereiken? Doel

Fonemisch

bewustzijn:

synthe

se, an

alyse,

manip

uleren

met

klanke

n.

Geautom

atisee

rde

letterken

nis (100 %

goed) van alle letters.

Lezen van n

ieuwe

klankzuiver

e mkm

-woord

en.

Lezen met alle

letters.

AVI-1 be

heersing

AVI M

3 beheersin

g

Inhoud (wat)

Fonemisch

bewustzijn:

synthe

se, an

alyse, ma-

nipuleren

met klanke

n.Oefen

en van k

lanken

koppelen aa

n het

oefen

en met letters.

Letterkennis:

het system

atisch

aan-

leren van letters

(teken

klankkop

peling

)en he

t auto

matise

renvan

de aa

ngeboden

letters.

■Correct en vlo

t■Nie

uwe letter +

herha

len reeds

aangeboden letters.

Het le

ren van d

e ele-

menta

ire leesh

andeling

(decod

eren).

Zo snel mo

gelijk

worde

n leerlin

gen

gestim

uleerd

de ele-

Aanpak/

methodiek (hoe)

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelfstandige

verwerking

Organisatie

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Evaluatie

Sinaleringsm

oment 2:

op he

t mom

ent dat

alle letters zijn

aan-

geboden.

Eind januari/b

egin

februa

ri:■Gra

fementoe

ts van

de DM

T■DM

T kaart 1

A en 2

A■AVI M

3 kaart A

HAND-REI-KING

39

Instructie-

afhankelijke

leerlingen –

verlengde instructie:

name

nDe instruct

ieafha

nke-

lijke leerlin

gen zijn de

leerlin

gen m

et een

moeizam

e leeson

twik-

keling

. Zij h

ebben

extra instructie

en

begeleid

ing do

or de

leerkrach

ten no

dig.

Risicoleerlin

gen b

ij de

start v

an he

t leren

lezen in groep 3

zijn

kinderen

die:

- laag score

n op

fonemisch b

ewustzijn

;- nog weinig letters

kennen;

- een jaar ext

ra in

groep 1 of 2 h

ebben

gezeten;

menta

ire leesh

andeling

uit te vo

eren m

etnieuwe k

lankzu

ivere

éénlettergrepige

woord

en (km, mk,

mkm).

Aandach

t voor contex

tbij he

t lezen

van

woord

en.

Aandach

t voor het

lezen van zinn

en zodra

deze in de meth

ode

voorko

men.

Aandachtspunten

voor risicoleerlingen:

■Intensivere

n■Regulier

e meth

ode

■Dezelfde

didactie

k

Interventies op

klankletterniveau:

■Dagelijks vijf

minuten

extra

besteden a

an de

letterken

nis.

■Voord

oen –

same

ndoen – zelf doen.

■Let

ters aanbieden

via meerde

re zintuiglijke kan

alen

en in ee

n bete

kenis-

volle con

text.

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Verlengde instruct

ie■Begeleid

e oefe

ning

■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ing

Eventue

el :

In aanvu

lling o

p de

leeslesse

n met de

metho

de ka

n het inter-

ventiepro

gramm

a‘Co

nnect Klanken

enLet

ters’ a

angeboden

worde

n aan leerling

endie moeite he

bben met

klankbewustzijn, de

klanktek

enkop

peling

en de

elem

entaire

leesha

ndelin

g.

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten).

Daarb

innen:

1 uur ver

lengde

instructie

en be

geleid

eoefen

ing met de leer-

kracht

, bijvo

orbeeld

tijdens 5 lesse

n 15

minuten

, of tijde

ns 6

lessen

10 minu

ten.

Eventue

el:

Extra Interven

tie-

progra

mma C

onnect

Klanke

n en letters: 3 x

20 minu

ten pe

r week.

Individ

ueel of in een

kleine groep.

HAND-REI-KING

40

Subgroep/namen

- niet ge

ïntere

sseerd

lijken in activiteiten

die met taa

l en leze

nte ma

ken he

bben.

Instructie-

afhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

nDe instruct

ieafha

nke-

lijke leerlin

gen zijn de

leerlin

gen m

et een

moeizam

e leeson

twik-

keling

. Zij h

ebben

extra instructie

en

begeleid

ing do

or de

leerkrach

ten no

dig.

Risicoleerlin

gen b

ij de

start v

an he

t leren

lezen in groep 3

zijn

kinderen

die:

- laag score

n op

fonemisch b

ewustzijn

;- nog weinig letters

kennen;

- een jaar ext

ra in

groep 1 of 2 h

ebben

gezeten;

Wat wil ik

bereiken? Doel

Zie hierb

oven

Inhoud (wat)

■Let

terlijn!

■Gevar

ieerde

werk

-vor

men:

- Letterk

aartje

s;- L

etterg

roeiboek;

- Letterm

uur;

- Letterspelletjes;

- Flitsen.

■Geheugensteuntjes:

voor la

stige letters

■Lez

en en

schrijven

versterke

n elkaar.

■Inz

et van

de com-

puter.

Interventies op

woordniveau:

■Accen

t op h

et lezen

van nieuwe wo

orden.

■Onderho

uden van

de ge

leerde

letters/

woord

en do

or het

lezen van w

oordrijen

.■Autom

atiseren do

orherha

ald lezen

(o.a.

voor – ko

or – zelf).

Aanpak/

methodiek (hoe)

Het prog

ramma

is besch

reven in: Smits,

A. & B

raam, T. (2006).

Dyslectis

che kin

deren

leren lezen

. Amster-

dam: Bo

om.

Organisatie

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Evaluatie

Zie hierb

oven

HAND-REI-KING

41

Instructie-

onafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

nDe instruct

ieonafha

n-kelijke

leerling

en zijn

de leerling

en met een

vlotte leeso

ntwikkelin

g.

Activiteiten voor

goede lezers:

■Extra mate

rialen van

de meth

ode.

■Stil lezen

van

versch

illende soorten

teksten.

■Same

n leze

n van

versch

illende soorten

teksten.

■We

rken m

et mini

inform

atieboekjes.

■Verha

len schrijven,

zelf een bo

ek ma

ken.

■Een p

renten

boek

maken

en dit voor-

lezen

aan de kle

uters.

■Comp

uter.

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ingof ■Korte werk

instructie

■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ing

6 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

HAND-REI-KING

42

FORMULIER

Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 37

Basissch

ool:

Groep: 3

- In

terven

tieperiode 3

Metho

de:

Leerkrach

t:

Datum

: Periode 3: febru

ari tot eind

maart

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

nToelichting:

De instruct

iegevo

elige

kinderen

zijn d

e leer-

lingen met een n

or-ma

le leeson

twikkelin

g.Ze he

bben ge

noeg aa

nde ba

sislijn van d

e me

thode.

Wat wil ik

bereiken? Doel

Leerlin

gen h

ebben e

envolledig geautom

ati-

seerde

letterke

nnis e

nkunnen alle letters vlot

benoem

en.

Vlot en correct lezen

van ee

nlettergrepige

woord

en: ook

woord

enme

t letterclu

sters

vooraa

n en a

chtera

an.

Inhoud (wat)

De instruct

ie in de

metho

de ga

at zich

stap v

oor stap

richte

nop lastig

er woord

enme

t letterclu

sters en

spellingpatronen (nk,

ng, cht, en

z.) en

langere woord

en.

In aanvu

lling d

aarop

ishet van groot belang

om da

gelijks door te

blijven

oefen

en met

het le

zen van d

e mk

m-woord

en, m

etname

aan d

e hand v

anwoord

rijen.

Aandach

t voor le

es-tem

po: snelheid van

de woordh

erkennin

g is

belangrijk.

Herha

len en

oefen

en is

belangrijk. De

frequen-

tie van h

et oefen

en is

belangrijker dan de

duur. He

t is be

ter wa

n-

Aanpak/

methodiek (hoe)

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelfstandige

verwerking

Organisatie

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Evaluatie

Sinaleringsm

oment 3:

eind m

aart

AVI M

3 versie B:

voor le

erling

en die o

pde wintersign

alering

het beheersin

gsniveau

op AV

I M3 n

iet

gehaald he

bben.

Leerlin

gen d

ie AVI M

3nu niet beheerst

scoren

, word

en verde

rgetoe

tst met DM

T 1C

en 2C

.De DM

T is voor dit

meetm

oment niet

genormeerd. Ka

n wel

afgenom

en word

en om

de vo

oruitgang v

aneen k

ind ten o

pzicht

evan

zichze

lf in b

eeld te

brengen.

AVI E3 v

ersie B:

leerlin

gen d

ie op de

HAND-REI-KING

43

Instructie-

afhankelijke

leerlingen –

verlengde instructie:

name

nDe instruct

ieafha

nke-

lijke leerlin

gen zijn de

leerlin

gen m

et een

moeizam

e leeson

twik-

keling

. Zij h

ebben

extra instructie

en

begeleid

ing do

or de

leerkrach

ten no

dig.

Risicoleerlin

gen b

ij de

start v

an he

t leren

lezen in groep 3

zijn

kinderen

die:

- laag score

n op fone-

misch

bewustzijn;

Zie hierb

oven

neer kinderen

3 x 1

0minuten

oefen

en, dan

1 keer 30 m

inuten

. Motivere

nd he

rhalen is

een k

unst.

Materiale

n (bijvoo

r-beeld werk

bladen) uit

de meth

ode zijn

gesch

ikt om

herha

aldme

e te o

efenen.

Vanaf fe

bruari in de

tweede he

lft van

groep

3 word

t veel tijd en

aandach

t besteed a

anhet le

zen van teks

ten.

Een ruim

aanbod van

goede b

oekjes en lees-

teksten is hiervoo

r een

voorwaarde

.Aandachtspunten

voor risicoleerlingen:

■Intensivere

n■Regulier

e meth

ode

■Dezelfde

didactie

kKlankletterniveau:

■Dagelijks vijf

minuten

extra

besteden a

an de

letterken

nis.

■Nog n

iet vo

ldoende

correc

t en/o

f vlot

beheerste letters blij-

ven oe

fenen totda

t ze

beheerst w

orden.

Woordniveau:

■Accen

t op h

et lezen

van nieuwe woorde

n

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Verlengde instruct

ie■Begeleid

e oefe

ning

■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ingIn aanvu

lling o

p het

leeson

derwijs me

t de

metho

de ka

n het

interv

entiepro

gramm

aConnect Woordh

erken-

ning a

angeboden

worde

n. Dit program

ma is voo

rkinderen

die m

oeite

hebben met het le

rendecod

eren v

an mede-

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten).

Daarb

innen/-naast:

1 uur ver

lengde

instructie

en be

geleid

eoefen

ing met de leer-

kracht

, bijvo

orbeeld

tijdens 5 lesse

n 15

minuten

, of tijde

ns 6

lessen

10 minu

ten.

Eventue

el:

Extra Interven

tie-

progra

mma C

onnect

Woord

herke

nning

:

wintersignalering

AVI

M3 be

heerst gesc

oord

hebben, w

orden nu

getoe

tst met AVI E3,

kaart B

.

Signalering

smom

ent 3:

eind m

aart

AVI M

3 versie B:

leerlin

gen d

ie op de

wintersignalering

het

beheersing

snivea

u op

AVI M

3 niet ge

haald

hebben.

Leerlin

gen d

ie AVI M

3nu niet beheerst

scoren

, word

en verde

rgetoe

tst met DM

T 1C

en 2C

.De DM

T is voor dit

meetm

oment niet

genormeerd.

HAND-REI-KING

44

Subgroep/namen

- nog weinig letters

kennen;

- een jaar ext

ra in

groep 1 of 2 h

ebben

gezeten;

- niet ge

ïntere

sseerd

lijken in activiteiten

die met taa

l en leze

nte ma

ken he

bben.

Instructie-

onafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

nDe instruct

ieonafha

n-kelijke

leerling

en zijn

de leerling

en met een

vlotte leeso

ntwikkelin

g.

Wat wil ik

bereiken? Doel

Zie hierb

oven

Zie hierb

oven

Inhoud (wat)

■Onderho

uden van

de ge

leerde

letters/

woord

en do

or het

lezen van w

oordrijen

.■Autom

atiseren do

orherha

ald lezen

(o.a.

voor – ko

or – zelf).

Activiteiten voor

goede lezers:

■Extra mate

rialen van

de meth

ode.

■Stil lezen

van

versch

illende soorten

teksten.

■Same

n leze

n van

versch

illende soorten

teksten.

■We

rken m

et mini

inform

atieboekjes.

■Verha

len schrijven,

zelf een bo

ek ma

ken.

■Een p

renten

boek

maken

en dit voor-

lezen

aan de kle

uters.

■Comp

uter.

Aanpak/

methodiek (hoe)

klinker

verbin

dingen e

nme

erletterg

repige

woord

en.

Het prog

ramma

is besch

reven in: Smits,

A. & B

raam, T. (2006).

Dyslectis

che kin

deren

leren lezen

. Amster-

dam: Bo

om.

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ingof ■Korte werk

instructie

■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelf-

standige verwerk

ing

Organisatie

3 x 20

minu

ten pe

rweek.

Individ

ueel of in een

kleine groep.

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Evaluatie

Kan w

el afg

enom

enworde

n om de vo

oruit-

gang van e

en kin

d ten

opzichte

van zichzelf in

beeld te brengen.

Signalering

smom

ent 3:

eind m

aart

AVI E3 v

ersie B:

leerlin

gen d

ie op de

wintersignalering

AVI

M3 be

heerst gesc

oord

hebben word

en nu

getoe

tst met AVI E3,

kaart B

.

7 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

HAND-REI-KING

45

FORMULIER

Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 48

Basissch

ool:

Groep: 3

- In

terven

tieperiode 4

Metho

de:

Leerkrach

t:

Datum

: Periode 4: eind maart t

ot jun

i

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

nToelichting:

De instruct

iegevo

elige

kinderen

zijn d

e leer-

lingen met een n

or-ma

le leeson

twikkelin

g.Ze he

bben ge

noeg aa

nde ba

sislijn van d

e me

thode.

Wat wil ik

bereiken? Doel

Correct en vlo

t lezen

van teksten met:

■Eenlettergrepige

woord

en, ook

woor-

den m

et letter-

clusters

(2 en 3 letters)

voor- e

n acht

eraan

en woorde

n met

spellingpatronen.

■Tweelettergre

pige

woord

enAVI 2 be

heersing

s-

niveau

AVI E3 b

eheersin

gs-niveau

Inhoud (wat)

Woordniveau:

Directe inst

ructie van

langere woord

en.

Aandach

t voor heto

nt-dekke

n van letter-

patronen e

n de struc-

tuur van woorde

n. Dooro

efenen v

anmk

m-woord

en en

woord

en met letter-

clusters en spelling-

patronen.

Het is van g

root be-

lang o

m dagelijks door

te blijven

oefen

en met

het le

zen van e

erder

aangeboden woord-

typen, m

et name

aan

de ha

nd van w

oord-

rijen.

Aanpak/

methodiek (hoe)

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelfstandige

verwerking

Organisatie

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Evaluatie

Sinaleringsm

oment 4:

juni/eind

signalering

■DM

T kaart 1

B, 2B,

3B■AVI E3 k

aart A

HAND-REI-KING

46

Subgroep/namen

Wat wil ik

bereiken? Doel

Inhoud (wat)

Motivere

nd he

rhalen

en oe

fenen is belang-

rijk.

De fre

quentie van h

etoefen

en is belangrijker

dan d

e duur.

Hierbij aandacht

voor

het te

mpo (zan

dloper,

stopwatch).

Tekstniveau:

In deze periode veel

tijd en

aandach

t voor

het le

zen van teks

ten.

De vaard

igheid in he

ttek

st lezen in groep 3

is de b

elangrijk

stevoo

rspelle

r voor het

leessu

cces daarna

.Een ruim

aanbod van

goede b

oekjes en lees-

teksten is hiervoo

r een

voorwaarde

. Gesch

ikte lee

svormen

zijn:

■Meelezen

■Duolezen

■Tut

orleze

n■Stillez

en

De leesv

ormen zijn

besch

reven in: Smits,

A. & B

raam, T. (2006).

Dyslectis

che kin

deren

leren lezen

. Amster-

dam: Bo

om

Aanpak/

methodiek (hoe)

Organisatie

Evaluatie

HAND-REI-KING

47

Instructie-

afhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

nDe instruct

ieafha

nke-

lijke leerlin

gen zijn de

leerlin

gen m

et een

moeizam

e leeson

twik-

keling

. Zij he

bben extra in-

struct

ie en be

geleid

ingdoor de leerk

rachte

nnodig. R

isicoleerling

enbij de

start van h

etleren lezen

in groep 3

zijn kin

deren

die:

laag scor

en op

fone-

misch

bewustzijn;

nog w

einig letters ken-

nen;

een jaar extra in g

roep

1 of 2 he

bben ge

ze-ten

;niet geïnteress

eerd lij-

ken in activiteiten d

ieme

t taal en lezen

tema

ken he

bben.

Zie hierb

oven

In aanvu

lling o

p de

technische lees-

instructie

is aandach

tvoo

r leesm

otivat

ie en

leesplezier bijzon

der

belangrijk.

Aandach

tspunten

voor

risicoleerlin

gen:

■Intensivere

n■Regulier

e meth

ode

■Dezelfde

didactie

kInterv

enties zijn

gericht op au

tomati-

seren!

Klankletterniveau:

Nog n

iet vo

ldoende

correc

t en/o

f vlot

beheerste letters

blijven

oefen

en totda

tze beheerst w

orden,

niet als g

eïsoleerd

e lett

er, maar in woord

en.

Woordniveau:

■Accen

t op h

et lezen

van nieuwe woorde

n■Onderho

uden van

de ge

leerde

letters/

woord

en do

or het

lezen van w

oordrijen

■Autom

atiseren do

orherha

ald lezen

(o.a.

voor – ko

or – zelf).

Voor deze leerlin

gen

het acce

nt leggen o

phet oefe

nen v

an de

woord

en met letter-

clusters, zoals wors

t

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelfstandige

verwerking

Vanaf april ka

n in a

an-

vulling o

p het lees-

onderwijs me

t de

metho

de he

t interven

-tiepro

gramm

a Connect

Vloeiend lezen

word

enaangeboden vo

or leer-

lingen die m

oeite he

b-ben m

et het vlot lezen

. Het prog

ramma

is besch

reven in: Smits,

A. & B

raam, T. (2006).

Dyslectis

che kin

deren

leren lezen

. Amster-

dam: Bo

om.

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Daarb

innen/-naast:

1 uur ver

lengde in-

struct

ie en be

geleid

eoefen

ing met de leer-

kracht

, bijvo

orbeeld

tijdens 5 lesse

n 15

minuten

, of tijde

ns 6 less

en 10

minu

ten.

Eventue

el:

Extra Interven

tie-

progra

mma K

lanken

en letters: 3 x 2

0-30

minuten

per w

eek.

Individ

ueel of in een

kleine groep.

Signalering

smom

ent 4:

juni

■Lee

stemp

o■DM

T kaart 1

,2,3

■AVI E3

HAND-REI-KING

48

8 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

Subgroep/namen

Instructie-

onafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

nDe instruct

ieonafha

n-kelijke

leerling

en zijn

de leerling

en met een

vlotte leeso

ntwikke-

ling.

Wat wil ik

bereiken? Doel

Zie hierb

oven

Inhoud (wat)

en stroo

p. Dit is

belangrijker dan he

toefen

en van m

eer-

lettergre

pige w

oorde

n.In deze periode met

de zw

akke leze

rs oefe-

nen o

p E3 inst

ructie-

niveau, ook a

l beheer-

sen ze M3 n

og niet.

Activiteiten g

oede

lezers:

■Extra mate

rialen van

de meth

ode

■Stil lezen

van v

er-sch

illende soorten

teksten;

■Same

n leze

n van

versch

illende

soorten teks

ten;

■We

rken m

et mini

inform

atieboekjes;

■Verha

len schrijven,

een b

oek m

aken;

■Een p

renten

boek

maken

en dit voor-

lezen aan

de kle

uters;

■Comp

uter.

Aanpak/

methodiek (hoe)

In de leeslessen:

■Gro

epsinstruct

ie■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op de

zelfstandige

verwerking

of ■Korte werk

instructie

■Zelfstandige

verwerking

■Fee

dback

op zelf-

standige verwerk

ing

Organisatie

Leeslesse

n voor de

groep als geheel:

6 uur per w

eek

(bijvoorb

eeld 8 less

envan

45 minu

ten)

Binnen d

e leeslesse

nkunnen de

goede

lezers meer tijd beste-

den a

an zelfstandig

lezen.

Evaluatie

Signalering

smom

ent 4:

juni

■Lee

stemp

o■DM

T kaart 1

,2,3

■AVI E3

HAND-REI-KING

49

FORMULIER

Groepsplan groep 4 - 6 Voortgezet Technisch Lezen9

Basissch

ool:

Groep: 4

/5/6

Metho

de:

Leerkrach

t:

Datum

: Periode:

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Wat wil ik

bereiken? Doel

Minimaal 3 AV

I niveaus per scho

oljaar.

Vloeiend lezen

op

beheersing

snivea

u.Wo

rden zelfstandige

en ge

motiveerde

lezers.

Minimaal AVI .. a

anhet eind

van d

eze

periode.

Minimaal AVI .. a

anhet eind

van d

itsch

ooljaa

r.Tot

ale effectieve

leestijd p

er dag:

.. minu

ten.

Inhoud (wat)

■VTL m

ethode +

vloeiend lezen

.■Oefen

en met

teksten o

p het

hoogste instruct

ie-niveau

of da

arbove

n■Lez

en van teks

tennaar eigen keuze

■Lez

en van g

evari-

eerde

teksten:

- verh

alend,

- informa

tief,

- verh

alenbundels,

- gedichten

- strip

s- tijdschr

iften

Aanpak/

methodiek (hoe)

De leerk

racht als

model:

■Hardo

pdenken

dlezen

■Voor – k

oor – zelf

Metho

dische

aanpak:

nb met of zon

der lk

?Hoe vaak p

er week

met lk

/ zonder lk

? 4 x

per w

eek .. m

inuten

Zelfstandig lezen

: .. x

per w

eek .. m

inuten

■stillezen

■duolezen

Klassikale leesvo

rmen:

.. x per w

eek .. min

uten

■me

elezen

■rad

iolezen

■the

aterlezen

Organisatie

Met le

erkracht:

Dag:

Tijd:

Zonder leerkrach

t:Dag:

Tijd:

Zonder leerkrach

t, toe-

zicht door …

Dag:

Tijd:

Met le

erkracht:

Dag:

Tijd:

Evaluatie

DMT

AVI: d

oortoetsen na

arhoogste instruct

ie-niveau

HAND-REI-KING

50

Subgroep/namen

Instructie-

afhankelijke

leerlingen –

verlengde

instructie:

name

n

Wat wil ik

bereiken? Doel

Minima

al 3 AV

I niveaus

per scho

oljaar.

Vloeiend lezen

op

beheersing

snivea

u.Wo

rden zelfs

tandige en

gemo

tiveerd

e lezers.

Minimaal AVI .. a

anhet eind

van d

eze

periode.

Minimaal AVI .. a

anhet eind van d

it scho

ol-jaar.

Totale effectieve

leestijd p

er dag:

.. minu

ten.

Inhoud (wat)

■VTL m

ethode +

vloeiend lezen

■Onder

steund o

efenen

met te

ksten ruim

boven

het hoogste

instructie

niveau o

fdaarb

oven

■Lez

en van teks

tennaar eigen keuze

■Lez

en van g

evari-

eerde

teksten:

- verh

alend,

- informa

tief,

- verh

alenbundels,

- gedichten

,- strip

s,- tijdschr

iften.

Aanpak/

methodiek (hoe)

■… Lezen bu

iten d

e groe

p:■tutor voo

r jonger

kind

■voo

rlezen

aan

jonger kind

■…

Methodische

aanpak:

ondersteund lezen

met

de leerk

racht, wa

arbij

teksten h

erhaald

gelezen word

en4-5

x per w

eek

.. minu

tenZelfstandig lezen

:.. x

per w

eek

.. minu

ten■stillezen

■duolezen

Klassikale leesvo

rmen:

.. x pe

r week

.. minu

ten■me

elezen

■rad

iolezen

■the

aterlezen

■… Lezen bu

iten d

e groe

p:■tutor voo

r jonger

kind

■voo

rlezen

aan

jonger kind

■…

Organisatie

Met le

erkracht

Dag:

Tijd:

Zonder leerkrach

t, toe

zicht door …

Dag:

Tijd:

Met le

erkracht:

Dag:

Tijd:

Zonder leerkrach

t, toe

zicht door…

Dag:

Tijd:

Evaluatie

DMT

AVI: d

oortoetsen na

arhoogste instruct

ie-niveau

HAND-REI-KING

51

9 Bron

verme

lding: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

Instructie-

onafhankelijke

leerlingen –

verkorte instructie:

name

n

Normaal vo

rderen

.Vlo

eiend lezen

op

beheersing

snivea

u.Wo

rden zelfstandige

en ge

motiveerde

lezers.

Totale effectieve

leestijd p

er dag:

.. minu

ten

■Onderho

udspr

o-gra

mma v

loeiend

lezen.

■Oefen

en met

teksten o

p beheersing

snivea

uof daarb

oven

■Lez

en van teks

tennaar eigen keuze

■Lez

en van g

evari-

eerde

teksten:

- verh

alend,

- informa

tief,

- verh

alenbundels,

- gedichten

,- tr

ips,

- tijdschr

iften.

Onderho

ud van

vloeiend lezen

:1 x

per w

eek

.. minu

tenZelfstandig lezen

:.. x

per w

eek

.. minu

ten■stillezen

■duolezen

Klassikale leesvo

rmen:

.. x pe

r week

.. minu

ten■me

elezen

■rad

iolezen

■the

aterlezen

■… Lezen bu

iten d

e groe

p:■tutor voo

r jonger

kind

■voo

rlezen

aan jonger

kind

■…

HAND-REI-KING

52

FORMULIER

Groepsplan groep 7 - 8 Onderhoud Voortgezet Technisch Lezen10

Basissch

ool:

Groep: 7

/8Metho

de:

Leerkrach

t:

Datum

: Periode:

Subgroep/namen

Instructiegevoelige

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Instructie-

Wat wil ik

bereiken? Doel

Vloeiend lezen

op

beheersing

snivea

u.Wo

rden zelfstandige

en ge

motive

erde le

zers.

AVI …

aan h

et eind

van de

ze periode

AVI …

aan h

et eind

van dit scho

oljaar

Totale effectieve

leestijd p

er dag:

.. minu

ten

Vloeiend lezen

op

Inhoud (wat)

■Onderho

uds-

progra

mma v

loeiend

lezen.

■Oefen

en met

teksten o

p beheer-

singsn

iveau of

daarb

oven

■Lez

en van teks

tennaar eigen keuze

.■Lez

en van

gevar

ieerde

teksten:

- verh

alend,

- informa

tief,

- verh

alenbundels,

- gedichten

- strip

s- tijdschr

iften

■Vlo

eiend lezen

Aanpak/

methodiek (hoe)

Methodische

aanpak:

Zelfstandig lezen

: .. x

per w

eek

.. minu

ten■stillezen

■duolezen

Klassikale leesvo

rmen:

.. x per w

eek .. min

uten

■me

elezen

■rad

iolezen

■the

aterlezen

■... Lezen bu

iten d

e groe

p:■tutor voo

r jonger

kind

■voo

rlezen

aan

jonger kind

■...

Methodische

Organisatie

Met le

erkracht:

Dag:

Tijd:

Zonder leerkrach

t:Dag:

Tijd:

Zonder leerkrach

t, toe

zicht door …

Dag:

Tijd:

Met le

erkracht:

Dag:

Tijd:

Zonder leerkrach

t, toe

zicht door …

Dag:

Tijd:

Evaluatie

DMT

AVI: d

oortoetsen na

arhoogste instruct

ie-niveau

HAND-REI-KING

53

afhankelijke

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

Instructie-

onafhankelijke

leerlingen -

basisinstructie:

name

n

beheersing

snivea

u.Wo

rden zelfstandige

en ge

motive

erde le

zers.

AVI …

aan h

et eind

van de

ze periode

AVI …

aan h

et eind

van dit scho

oljaar

Totale effectieve

leestijd p

er dag:

.. minu

ten

Normaal vo

rderen

.Vlo

eiend lezen

op

beheersing

snivea

u.Wo

rden zelfstandige

en ge

motive

erde le

zers.

Totale effectieve

leestijd p

er dag:

.. minu

ten

■Ondersteund

oefen

en met tek

sten

ruim boven

het

hoogste instruct

ie-niveau o

f daarbo

ven■Lez

en van teks

tennaar eigen keuze

■Lez

en van

gevar

ieerde

teksten:

- verh

alend,

- informa

tief,

- verh

alenbundels,

- gedichten

- strip

s- tijdschr

iften

■Lez

en van teks

tennaar eigen keuze

■Lez

en van

gevar

ieerde

teksten:

- verh

alend,

- informa

tief,

- verh

alenbundels,

- gedichten

- strip

s- tijdschr

iften

aanpak:

ondersteund lezen

met

de leerk

racht, wa

arbij

teksten h

erhaald

gelezen word

en4-5

x per w

eek

.. minu

ten

Onderho

ud van

vloeiend lezen

: 1 x

per w

eek

.. minu

tenZelfstandig lezen

: .. x

per w

eek

.. minu

ten■stillezen

■duolezen

Klassikale leesvo

rmen:

.. x per w

eek .. min

uten

■me

elezen

■rad

iolezen

■the

aterlezen

■... Lezen bu

iten d

e groe

p:■tutor voo

r jonger

kind

■voo

rlezen

aan

jonger kind

■...

10 Bronver

meldin

g: Cijvat

, I., Dijk, M., F

örrer, M.,W

ith, T. de (2010) Toolkit bo

rging effectief te

chnisch leeson

derwijs (cd

-rom) Am

ersfoo

rt, CPS O

nderw

ijsontw

ikkelin

g en a

dvies.

InformatieDoelen:

Inhoud (wat):

Aanpak/methodiek (hoe):

Evaluatie:

Afspraak met ouders:

HAND-REI-KING

54

Naam leerling: Datum: Leerkracht: Periode: Groep

FORMULIERIndividueel Handelingsplan

Toelichting bij het individuele handelingsplan ■Wanneer wordt een individueel handelingsplan opgesteld?Wanneer een school kiest voor het werken met groepsplannen betekent dit dat hetgroepsplan de kern vormt van de zorgstructuur. Uitgangspunt hierbij is het aantal indi-viduele handelingsplannen, en daaraan gerelateerd ook het werken met individueleleerlijnen, terugbrengen naar een minimum aantal. Incidenteel zullen er altijd individuele handelingsplannen blijven bestaan, maar die vormen uitzonderingen. Het gebeurt alleen als een leerling herhaaldelijk onvoldoendeprofiteert van het aanbod zoals opgenomen in het groepsplan en de aanpak die deleerkracht daarbij hanteert. Als een leerling geïndiceerd is voor leerlinggebonden finan-ciering (rugzakje), is de school wettelijk verplicht een handelingsplan op te stellen. Veelaspecten uit dit handelingsplan zijn ook verwerkt in het groepsplan, waardoor het individuele handelingsplan vooral een verbijzondering is van het groepsplan. De aan-vulling is bijvoorbeeld een beschrijving van een specifieke aanpak of specifieke addi-tionele voorzieningen die alleen voor deze leerling gelden. Het individuele handelings-plan is hierdoor vooral een bijlage bij het groepsplan.■Wat is de relatie met het groepsplan?In een individueel handelingsplan staat aangegeven hoe de komende periode (duurvan een cyclus) aan de didactische en/of pedagogische onderwijsbehoeften van eenleerling tegemoet gekomen wordt.Het handelingsplan is een onderdeel van en bijlage bij het groepsplan en erop gerichtdat de leerling (de volgende cyclus) weer gaat profiteren van het groepsplan. Het individueel handelingsplan is een verbijzondering van het groepsplan, datgene beschrij-vend wat van het groepsplan afwijkt of datgene dat nader gepreciseerd wordt, bijvoor-beeld een specifieke aanpak of specifieke additionele voorzieningen die alleen voordeze leerling gelden.Het handelingsplan is tijdelijk van aard en bestrijkt dezelfde periode als het groepsplan.Het handelingsplan wordt in de volgende groepsbespreking geëvalueerd. Bij on-voldoende resultaat of voortgang wordt de leerling opnieuw aangemeld voor de leer-lingenbespreking.■ Hoe vul ik het individueel handelingsplan in?Op basis van de specifieke onderwijsbehoeften die tijdens de leerlingenbespreking inkaart gebracht zijn, worden in het handelingsplan de volgende zaken omschreven:• Doelen: Welke doelen streef ik de komende periode voor dit kind na? Beschrijf dedoelen concreet, meetbaar en haalbaar. Maak bij het formuleren van doelen gebruikvan de leerlijnen bij vakgebieden. Kijk naar de cruciale leermomenten die de komendeperiode in de leerlijn aan bod komen. Op basis van het (lange termijn) ontwikkelings-perspectief van de leerling kunnen in het handelingsplan specifieke keuzes in de leerlijn gemaakt worden ten aanzien van de doelen die nagestreefd worden.

• Inhoud: Welke leerstof bied ik aan om de gestelde doelen te bereiken? Denk ookaan de inzet van additionele voorzieningen en materialen.

• Aanpak/methodiek: Welke aanpak heeft dit kind nodig? Denk bijvoorbeeld aanhet geven van extra instructie, het beschikbaar stellen van extra leertijd, toepassingvan specifieke leerprincipes, inzet van activerende werkvormen, het bevorderen van

HAND-REI-KING

55

de werkhouding, het vergroten van de motivatie en pedagogische maatregelen omhet zelfstandig werken, gedrag en samenwerken te verbeteren.

• Organisatie: In welke frequentie worden activiteiten uit het handelingsplan uitge-voerd, op welke tijden? Wie zijn betrokken bij de uitvoering? Hoe wordt de uitvoeringvan het handelingsplan in de groep georganiseerd?

• Evaluatie: Hoe wordt geëvalueerd of de gestelde doelen bereikt zijn? Door wie enwanneer?

HAND-REI-KING

56

HAND-REI-KING

357

TAAL/LEESONDERWIJS Werken met groepsplannen

3. Aandachtspunten voor gesprekkenGroepsbesprekingLeerlingbespreking

HAND-REI-KING

58

Doel■ Evaluatie vorig didactische groepsplan, met specifieke aandacht ook voor hetanalyseren van toetsgegevens.

■ Bespreken van stap 1 t/m 3 uit de cyclus Handelingsgericht Werken (zie groeps-overzicht).

■ Bespreken hoe de leerlingen op een effectieve en haalbare manier geclusterd kunnen worden.

■ Verzamelen van praktische handvatten voor het opstellen van het nieuwegroepsplan.

■ Maken van afspraken over de begeleiding van de leerkrachten.■ Aanmelding van leerlingen voor de leerlingenbespreking (zie hoofdstuk 8).Wie■ De leerkracht, de intern begeleider en de taalcoördinator (duoleerkracht, onder-wijsassistent).Wat nodig■ Evaluatie vorig didactische groepsplan.■ Groepsoverzicht met uitkomsten stap 1 t/m 3 uit de cyclus HGW.■ Eerste clustering van de leerlingen.■ Verslagformulier groepsbespreking.■ Afspraken in team over de voorbereiding en uitvoering groepsbesprekingen.

HAND-REI-KING

59

De groepsbespreking vormt een belangrijke schakel in de zorg aan leerlingen. De cyclusvoor handelingsgericht werken wordt afgerond met een groepsbespreking. Deze bespreking is tevens het begin van de nieuwe cyclus.

Groepsbespreking

Planning groepsbesprekingenTijdsduur ■ Voorbereiding: ongeveer een half uur

■ Uitvoering: ongeveer een half uur tot drie kwartier per groep.

Frequentie ■ Dit is per schooljaar afhankelijk van de frequentie waarmee de leerkrachten de cyclus voor handelingsgericht werken doorlopen.

2

Leerkracht ■ Uitvoeren van de eerste 3 stappen van de cyclus voorhandelingsgericht werken.

■ Het overdragen van de uitkomsten of effecten aan deintern begeleider en de taalcoördinator, ruim voor degroepsbespreking.

■ Het aanreiken van gesprekspunten voor de groeps-bespreking.

Intern begeleider ■ Vooral bestuderen van de door de leerkracht aan-gereikteuitkomsten of effecten van het handelen in de voor-gaande periode.

■ Het vaststellen van relevante gesprekspunten voor degroepsbespreking.

■ Het leiden van de groepsbespreking en de uitwerking en verspreiding van kort verslag van de afspraken en besluiten aan de direct betrokkenen.

■ Het bewaken van de gemaakte afsprakenTaalcoördinator ■ De cyclus van handelingsgericht werken in relatie

brengen met de toetskalender, die de school hanteert voor de taal/leesontwikkeling.

■ Ondersteuning bieden bij het analyseren van toets-resultaten en hierbij ook de relatie leggen met moge-

lijke pedagogische en didactische behoeften van de leer-lingen, gericht op de taalontwikkeling.

■ Advisering leerkrachten ten aanzien van de inhoudel-lijke vertaalslag vanuit de toetsresultaten en andere leerling

gegevens naar de uitwerking van het nieuwe groepsplan.

■ Het coachen van leerkrachten in de periode dat het groepsplan wordt uitgevoerd.

HAND-REI-KING

60

Rolverdeling

Samen met de groepsbesprekingen vormen de leerlingenbesprekingen het hart van dezorgstructuur in school.In de groepsbespreking wordt het besluit genomen om een leerling (na toestemmingvan de ouders) aan te melden voor de leerlingenbespreking. Dit gebeurt wanneersprake is van een complexe vraagstelling en impasse. De school probeert in de leerlingenbespreking een antwoord te vinden op de begelei-dingsvraag van de leerkracht. Als dit tijdens de leerlingenbespreking niet lukt, dan kanhet besluit genomen worden om extern op bovenschools niveau handelingsgerichtebegeleiding of handelingsgerichte diagnostiek te vragen of om de mogelijkheden van een(tijdelijke) verwijzing van het kind te onderzoeken. De leerlingenbespreking is een be-langrijk schakelpunt naar externe begeleiding en zorg op bovenschools niveau in de regio.

Doel van de leerlingenbespreking■ Verhelderen van de specifieke onderwijsbehoeften van de aangemelde leerling.■ Vaststellen hoe de leerkracht in het groepsplan of in een individueel handelingsplanaan deze onderwijsbehoeften tegemoet kan komen.

■ Vaststellen of en waarbij de leerkracht intern of extern begeleiding nodig heeft.■ Inroepen van schoolexterne begeleiding en zorg op basis van een duidelijke begelei-dingsvraag van de leerkracht als blijkt dat de onderwijsbehoeften van de leerling on-duidelijk blijven en/of onduidelijk is hoe aan deze behoeften tegemoet gekomen kanworden.

■ Het nemen van een besluit om de mogelijkheden te onderzoeken van een (tijdelijke)verwijzing van de leerling naar een andere basisschool of school voor speciaal(basis)onderwijs, als blijkt dat de school niet in staat is om aan de specifieke onder-wijsbehoeften van de leerling tegemoet te komen.

Wie nemen deel aan de leerlingenbespreking?■ De leerkracht,■ intern begeleider,■ eventueel: onderwijsassistent, remedial teacher, logopedist,■ extern begeleider of zorgteam op schoolniveau.De ouders worden nauw betrokken bij de stappen die voorafgaand en na afloop vande leerlingenbespreking gezet worden.

HAND-REI-KING

61

Leerlingbespreking

Planning leerlingbesprekingenTijdsduur Indicatie: Per leerling wordt ongeveer 30 minuten uitgetrokken.

Twee varianten voor de organisatie van leerlingenbesprekingen:■ Voorbereiding: ongeveer een half uur ■ Uitvoering: ongeveer een half uur tot drie kwartier per groep.

Frequentie Het aantal leerlingenbesprekingen per schooljaar hangt af van de frequentie waarin de cyclus Handelingsgericht Werken in school uitgevoerd wordt. Op het eind van elke cyclus vindt een groepsbespreking plaats en enkele weken later de leerlingenbespreking. Over het algemeen worden per cyclus 3 tot 5 leerlingen uit een bouw besproken.

Voorbereiding leerlingbesprekingLeerkracht ■ Formuleren begeleidingsvraag/werkprobleem.

■ Formuleren doel en opbrengst van de leerlingbespreking.■ Gesprek met ouders + verslaglegging.■ Informatie verzamelen over de leerling; onderwijssituatie,thuissituatie, ontvangen extra begeleiding en effect daarvan.

Intern begeleider ■ Zo nodig: aanscherpen van de begeleidingsvraag van deleerkracht.

■ Informatie verzamelen over de leerling.■ Doorgeven van de begeleidingsvraag en de verzamelde informatie aan de extern begeleider of aan de leden vanhet zorgteam van school.

■ Agenda voor de leerlingbespreking opstellen. Taalcoördinator ■ Kennis nemen van de begeleidingsvraag en de verzamelde

informatie over de leerling.

HAND-REI-KING

62

Agenda van de leerlingenbespreking Gesprekspunten ToelichtingBegeleidingsvraag of werkprobleem van de leerkracht.Wat is al gedaan en met welk resultaat?Onderwijsbehoeften leerling.Groepsplan, individueel handelingsplan.Begeleidingsbehoeften leerkracht.Aanmelding externe begeleiding of zorg.Verwijzing naar een andere school.Afstemming ouders.Samenvatten afspraken en vervolgstappen.

Ga efficiënt met de tijd om. Het is bijvoorbeeld niet de bedoeling dat tijdens de leer-lingenbespreking nog eens alle informatie uit het leerlingdossier mondeling herhaaldwordt. Zorg dat de leerlingenbespreking een handelingsgericht karakter heeft.

HAND-REI-KING

63

Bron: A. Clijsen (2007). Handreiking 1-zorgroute. s’ Hertogenbosch: WSNS plus en KPC Groep.

Colofon De handreiking Werken met groepsplannen in het kader van het taal/leesonderwijs (september/oktober 2010) van Yvonne Leenders en Mariët Förrer (CPS, onderwijs-ontwikkeling en advies) iseen uitgave van Projectbureau Kwaliteit voor de implementatiekoffer van site www.schoolaanzet.nlen www.taalpilots.nl.Het Projectbureau Kwaliteit draagt zorg voor de uitvoering van de Kwaliteitsagenda PO Scholenvoor morgen. Dit gebeurt onder verantwoordelijkheid van de PO Raad.

© Buiten het downloaden zijn alle rechten op dit product voorbehouden aan:Postbus 85246 3508 AE Utrechte-mail info@schoolaanzet.nl www.schoolaanzet.nl

HAND-REI-KING

64

Vormgeving: ProSecOnd