WERKBUNDEL - OPLOSSINGEN

Inleiding

SKILLVILLE is een online multimediatool voor de realisatie van de vakoverschrijdende

eindtermen. Financiële educatie is de ruggengraat van SKILLVILLE en integreert de andere

contexten van de vakoverschrijdende eindtermen. Bij het vooronderzoek naar de uitwerking

van SKILLVILLE werd duidelijk dat er een sterke geïntegreerde band bestaat tussen de

verschillende contexten van de VOET. Iemand die niet gezond is of bv. omwille van

pestgedrag niet naar school wil of wil gaan werken, verzwakt zijn eigen positie in de

samenleving. Werken aan je eigen gezondheid, een pestprobleem durven aanpakken én

oplossen, etc. zijn essentiële voorwaarden om ook het eigen budget beheersbaar te

houden. Een eerste uitbreiding binnen SKILLVILLE zijn de thema’s alcohol, tabak en cannabis.

Dit onderdeel van SKILLVILLE is universeel preventiemateriaal m.b.t. alcohol, tabak en

cannabis voor jongeren van de derde graad secundair onderwijs. Het materiaal kadert

binnen een algemene beleidsmatige aanpak. Voor alcohol en andere drugs is dit het concept

van een ‘Drugbeleid Op School’, waarmee de school op een beleidsmatige manier werkt

rond alcohol- en andere drugs. Dit omvat: er is aandacht voor regelgeving, educatie,

begeleiding en structurele maatregelen. Deze beleidsmatige aanpak maakt deel uit van een

gezondheidsbeleid op school en is gebaseerd op het principe dat gezondheidsbevordering

veranderingen beoogt door gezondheidseducatie, het nemen van structurele maatregelen,

afspraken en begeleiding (VLOR, n.d.).

Gezondheidseducatie is de pijler waarmee dit game een invulling geeft. Dit heeft betrekking

tot de leerlingen kunnen aanzetten om zich “bewust, weloverwogen en verantwoordelijk te

gedragen”. Het kunnen inschatten van grenzen, wat is aanvaardbaar wat niet en hoe hier

verantwoord mee kunnen omgaan is een doelstelling wat men aangaande alcohol en tabak

wil bekomen. Bij cannabis heeft dit een iets andere insteek omwille van het feit dat dit een

illegaal drugs is. Een correcte beeldvorming aangaande alcohol, tabak en cannabis is

noodzakelijk (Gezondheidsbeleid op school, n.d; VLOR, n.d.).

De pijler educatie wordt omschreven als volgt: “In deze pijler tekent de school een actieplan

uit om op een effectieve manier alle leerlingen te sensibiliseren, informeren en vaardigheden

bij te brengen in het omgaan met alcohol en andere drugs. Volgende elementen komen

hierbij zeker aanbod: corrigeren van verkeerde beeldvorming (jongeren overschatten

systematisch het middelengebruik bij leeftijdsgenoten) en werken aan persoonlijke en sociale

vaardigheden (zich manifesteren in een bepaalde situatie, respect krijgen van vrienden,

omgaan met druk van leeftijdsgenoten, eigen beslissingen nemen, ...). Daarnaast wordt

nagestreefd om interactief te werken, de leefwereld van de doelgroep centraal te stellen en

aan te sluiten bij het kennis-en ervaringsniveau van de leerlingen. De cijfers rond

middelengebruik bij de Vlaamse leerlingen bieden hiervoor een goede houvast. Zij geven aan

dat in de eerste graad aandacht nodig is voor het verstandig leren omgaan met alcohol

gezien de grote groep leerlingen die op 12-14-jarige leeftijd reeds alcohol drinkt . In de

tweede graad dringt het werken rond de cannabisthematiek zich op: 15-16 jaar is een

scharnierleeftijd voor cannabisgebruik. Wat andere illegale drugs betreft kan het in de derde

graad toch belangrijk zijn om dit thema uit te diepen. Uiteraard blijft maatwerk belangrijk en

kan de school gebruik maken van diverse materialen om concrete invulling te geven aan het

actieplan” (VLOR, 2009).

Het game baseert zich op leerinhouden betreffende kennis, inzicht, vaardigheden en

attitudes binnen de thema’s alcohol, tabak en cannabis.

Doelstellingen

Dit educatief game m.b.t. alcohol, tabak en cannabis heeft 3 hoofddoelstellingen voor de

leerlingen van de 3de graad secundair onderwijs.

Alcohol: : versterken van de kennis en vaardigheden die jongeren nodig hebben om op een

verantwoordelijke manier om te gaan met alcohol

Tabak: versterken van de kennis en vaardigheden die jongeren nodig hebben om gezonde

keuzes te maken en niet te roken

Cannabis: versterken van de kennis en vaardigheden die jongeren nodig hebben om

gezonde keuzes te maken en geen cannabis te gebruiken

Daarnaast zijn er per middel nog doelstellingen geformuleerd die betrekking hebben op de

determinanten kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes.

ALCOHOL

Kennis a) Wetgeving: -16 geen alcohol, -18 geen sterkedrank; wet op

beteugeling van de dronkenschap

b) Objectieve gegevens van alcoholgebruik door leeftijdsgenoten:

hoe vaak en hoeveel drinken ze

c) Het laagdrempelig hulpverleningsaanbod: JAC, Druglijn,…

Inzicht a) De plaats van alcohol in de sociale leefwereld van jongeren: in

(partner) relaties

b) Risico’s en gevolgen van overmatig en riskant alcoholgebruik bij

jongvolwassenen: in verkeerssituaties, op relationeel vlak, op

school of werkprestaties

Vaardigheden &

attitudes

a) Eigen standpunt t.o.v. alcohol(gebruik) kunnen verwoorden,

argumenteren en behouden in verschillende situaties

b) Veilige en gezonde keuzes maken m.b.t. alcohol en alcoholgebruik

in moeilijke (aanbod)situaties: drinken en rijden, meerijden met

iemand die gedronken heeft,…

c) Hulp vragen voor zichzelf of voor anderen bij problemen met

overmatig of riskant alcoholgebruik

TABAK

Kennis a) Stoppen met roken: wat en hoe (mogelijkheden), voordelen,

weten

hoe je het moet aanpakken, de mogelijkheid voor hulp bij rook

stop

kennen

b) Passief roken: situaties passief roken, gevolgen voor niet-rokers,

voordelen van een rookvrije omgeving

c) Wetgeving: België, EU, internationaal

d) Roken in de samenleving: evolutie in kijk op tabak, roken bij ons

en elders, gezondheidsverschillen

Inzicht a) Individueel rookprofiel: rookgewoonten, van experimenteren naar

vast

b) Eigen motieven om te roken: stress, gewicht,…

c) Eigen motieven en effectiviteit om te stoppen met roken

d) Sociale effecten van (eigen) rookgedrag: eigen voorbeeldgedrag,

eigen invloed op situaties passief roken

e) Sociale norm rond roken in onze samenleving en eigen invloed op

rookbeleid

f) Belangen van de tabaksindustrie

Vaardigheden &

attitudes

a) Op een positieve manier omgaan met verschillende stresssituaties

b) Stoppen met roken: moeilijke (aanbod)situaties identificeren en

erop anticiperen, info rond rook stop gebruiken en hulp vragen,

een

rookstoppoging ondernemen

c) Omgaan met verschillende situaties van passief roken

d) Eigen invloed op het rookbeleid hebben

e) Kritische houding t.a.v. aangeboden informatie, eigen rookgedrag

en

sociale normen m.b.t. tabak

f) Zich bekwaam voelen om te stoppen met roken: bewuste,

persoonlijke keuze om niet meer te roken

g) Verantwoordelijk zijn voor de andere: de keuze van anderen om

niet (meer) te roken steunen, positief voorbeeldgedrag stellen

h) Assertief zijn t.a.v. sociale druk; assertief zijn in passief roken

situaties

CANNABIS

Kennis a) Wetgeving over cannabis voor minderjarigen en meerderjarigen,

gevolgen bij overtreden van de wetgeving

b) Objectieve cijfers van gebruik door leeftijdsgenoten

c) Effecten van cannabisgebruik: sterkere gevoelens, vervormde

werkelijkheid,…

d) Het laagdrempelige hulpverleningsaanbod: CLB, JAC, Druglijn,…

e) Verslavend (geestelijk) effect van cannabis

Inzicht a) Motieven van leeftijdsgenoten en eigen motieven om geen

cannabis te gebruiken

b) Risico’s en gevolgen van cannabisgebruik: op school- en

werkprestaties, op sociaal en emotioneel functioneren, op de

mentale gezondheid, verkeer,..

c) Verslavend (geestelijk) effect van cannabis: verlangen en

afhankelijkheid

d) Houding van leeftijdsgenoten tegenover cannabisgebruik

Vaardigheden en

attitudes

a) Eigen standpunt t.o.v. cannabis(gebruik) kunnen verwoorden,

argumenteren en behouden in verschillende situaties

b) Veilige en gezonde keuzes maken m.b.t. cannabis en

cannabisgebruik in moeilijke (aanbod)situaties

c) Hulp vragen voor zichzelf en voor anderen bij problemen met

cannabisgebruik

VOET(en)

Levensvaardighedenzijn die vaardigheden, die nodig zijn om in de huidige, complexe

maatschappij van vandaag je weg te vinden. Levensvaardigheden passen in de realisatie van

de vakoverschrijdende eindtermen:

De vakoverschrijdende eindtermen worden opgedeeld in 7 contexten. Voor de realisatie

ervan zijn een aantal sleutelcompetenties en kerntaken essentieel. Het is dus belangrijk te

beseffen dat levensvaardigheden en dus ook vakoverschrijdende eindtermen zowel kennis

vereisen, maar zeker ook vaardigheden en attitudes.

Voor de thema’s alcohol, tabak en cannabis houdt dit de volgende VOET(en) in :

C2-6: Stellen zich weerbaar op

C1-8: Schatten de risico’s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen

en reageren assertief in aanbodsituaties

STAM 12: Zijn bekwaam alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken

STAM 1: Brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in de praktijk

Om de vakoverschrijdende eindtermen duurzaam bij de leerlingen te realiseren, zijn een

aantal kernelementen noodzakelijk. De leerlingen dienen permanent over de juiste

informatie te kunnen beschikken. Omdat deze informatie onderhevig is aan heel wat, vaak

snelle veranderingen, is een handboek of cursustekst niet aangewezen.

De overheden verschaffen permanent cruciale informatie digitaal, die betrouwbaar is en

zeer goed wordt onderhouden. Het is dus belangrijk en aangewezen om de leerlingen

duurzaam en efficiënt met de rechtstreeks door de overheid verschafte informatie te leren

omgaan.

Als de leerlingen telkens bij problemen, vragen, nood aan informatie– de websites van de

overheden/ juiste instanties hebben leren consulteren en er gericht antwoorden en acties

vinden, hebben ze de noodzakelijke levensvaardigheden om als actieve burgers aan het

maatschappelijk leven deel te nemen.

Kennis is echter vergankelijk en zeker niet voldoende om er "verantwoord" mee te leren

omgaan en kritisch reflecteren. Daarvoor zijn Serious Games een bijzonder geschikte tool.

Serious Games worden reeds langer ingezet in de opleiding van piloten, bv. Flight Simulator

en voor opleidingen van chirurgen.

Serious Games zijn bijzonder interessant als "het leren oefenen in een situatie" een

meerwaarde biedt, zeker wanneer dit oefenen best niet rechtstreeks in de praktijk gebeurt.

Ook in de realisatie van Financiële Geletterdheid en in uitbreiding de VOET is het belangrijk

dat leerlingen eigen argumenten kunnen formuleren.

Antwoordsleutel ALCOHOL

KENNIS

1. Test je kennis omtrent alcohol

Website: http://www.gratisrijbewijsonline.be/alcoholwet.htm

Je vriend rijdt met de auto en is BOB. Jullie worden tegengehouden voor een alcoholcontrole. Je vriend blaast een P. Wat wil dit zeggen? a. Dit betekent positief. Hij heeft niet teveel gedronken en mag verder rijden. b. Dit betekent positief. Hij heeft meer als 0,5 promille in zijn bloed en mag niet verder rijden. c. Dit betekent positief. Hij heeft meer als 0,8 promille in zijn bloed en mag niet verder rijden.

2. Test je kennis omtrent alcohol

Bekijk het volgende filmpje op www.youtube.be : http://www.youtube.com/watch?v=8DSlPP_zf8s&feature=player_embedded

Bekijk volgend filmpje van de Druglijn. Hoeveel minderjarigen in België hebben een vader of moeder met een alcohol probleem? a. 1 op 100 b. 1 op 50 c. 1 op 10

3. Test je kennis omtrent alcohol

Website: http://www.health.fgov.be/eportal/Myhealth/Healthylife/alcohol/Ban_of_alcohol_sale_to_minors/index.htm?fodnlang=nl#.UmFMzBAXbN4

Bier 16 jaar/18 jaar

Jenever 16 jaar/18 jaar

Alcopops 16 jaar/18 jaar

Wijn 16 jaar/18 jaar

Wodka redbull 16 jaar/18 jaar

4. Test je kennis omtrent alcohol

Website: http://www.wodca.be/html/content/boetes.html

Tussen 0,5 en 0,8 promille Onmiddellijke inning: 137,5 euro, rijverbod 3 uur. Rechtbank: mogelijke boete van 137,5 euro tot 2750 euro plus verval recht tot sturen

Tussen 0,8 en 1,2 promille Minimum 6 uur rijverbod. Minnelijke schikking: 400Euro. Onmiddellijke intrekking rijbewijs is mogelijk bij gevaarlijk rijgedrag. Rechtbank: Mogelijk, boete van 1100€ tot 11000€ plus verval recht tot sturen

Meer dan 1,6 promille Minimum 6 uur rijverbod. Onmiddellijk intrekking rijbewijs voor 15 dagen. Rechtbank: Verplicht, boete van 1100€ tot 11000€ plus verval recht tot sturen

Dronkenschap of soortgelijk (drugs, geneesmiddelen,…)

Minimum 6 uur rijverbod. Rijverbod: 15 dagen. Rechtbank: verplicht, boete van 1100 euro tot 11000 euro plus verval recht tot sturen

5. Test je kennis omtrent alcohol

Website: http://www.wcrf.nl/kankerpreventie/voeding/alcoholcalculator.php

Extra info: http://www.druglijn.be/drugs-abc/alcohol/faq-kan-je-ook-van-wijn-een-bierbuik-krijgen.aspx²

2 biertjes 226 kcal

2 glazen witte wijn 202 kcal

2 wodka redbull 308 kcal

2 jenevers 134 kcal

6. Ken de organisaties

Website: www.dedruglijn.be www.jac.be www.awel.be www.clb.be

Onze visie: we willen een betrouwbaar aanspreekpunt voor kinderen en jongeren zijn, via een voor de hand liggend, gratis en makkelijk bereikbaar contactkanaal. We signaleren waar nodig tendensen. Anoniem en laagdrempelig contactkanaal.

Awel

Het bezorgt je betrouwbare informatie, maar luistert ook naar je verhaal, geeft een eerste advies en vertelt je waar je terechtkan voor hulp of preventie. Je kan er naar bellen, skypen, chatten of mailen.

De druglijn = van de VAD (vereniging voor alcohol- en andere drugproblemen)

Dat is het jongerenonthaal van het CAW. Jongeren uit onze regio vanaf 12 jaar zijn er welkom met om het even welke vraag.

JAC = jongeren advies centrum

Jij, als leerling van een school, kan hier terecht met al je vragen. Ook je ouders, de leerkrachten of de directie kunnen hier informatie, hulp en begeleiding komen vragen.

CLB = centra voor leerlingenbegeleiding

INZICHT

7. Feit of fabel

Website: http://www.drugsinfo.nl/index.cfm?act=drugsabc.tonen&artid=82A4D6AC-596B-44D4-AAB0-5F62CFFE95EF&cat=D0F54BDB-2DDC-45FE-8360-CBCAAFA1B098 Let op dit is het geval bij ouderen en ervaren drinkers. Bij jongeren zullen de effecten soms sneller en heviger optreden.

Alcohol heeft een stimulerend effect. Feit of fabel? FABEL Feedback: Alcohol onderdrukt het centrale zenuwstelsel waardoor het een verdovend middel is. Alcohol lijkt soms te stimuleren omdat sommigen vrolijker en spraakzamer worden. Maar er kunnen daarnaast ook gevoelens van frustratie en agressie optreden. Naarmate je meer drinkt zal het effect van alcohol wijzigen.

8. Meerkeuze

/

Na een avondje stappen vertellen je vrienden allerlei middeltjes die kunnen helpen om sneller nuchter te worden. Wat is volgens jou een juist middel om snel nuchter te worden?

- Een frietje of kebab eten - Naar huis wandelen, een luchtje scheppen - Koffie drinken - Overgeven - Alles hierboven is juist - Niets hierboven is juist

Feedback: Helaas, er bestaan geen middeltjes om sneller nuchter te worden. De lever heeft tijd nodig om alcohol af te breken en werkt op zijn eigen onverstoorbare tempo van gemiddeld anderhalf uur per standaardglas alcohol dat er gedronken is. Niets kan dat proces versnellen.

9. Meerkeuze

Welke van de 4 personen zal de effecten van alcohol sneller voelen dan de andere? 1= meisje 16 jaar 2= jongen 16 jaar 3= vrouw 35 jaar 4= man 50 jaar Feedback: Jongeren zijn veel kwetsbaarder en gevoeliger voor de effecten van alcohol dan volwassenen. Vaak wegen ze minder en bovendien is hun lever het niet gewoon om alcohol af te breken. Daardoor voelen ze de effecten van alcohol veel sterker. Bovendien worden vrouwen over het algemeen sneller dronken dan mannen. Alcohol komt via de maag in het bloed terecht. Het bloed verdeelt de alcohol over het lichaamsvocht. Vrouwen hebben gemiddeld minder lichaamsvocht dan mannen. Een mannenlichaam bestaat voor 55% uit water, een vrouwenlichaam voor 45%. Als een man en een vrouw evenveel drinken heeft de vrouw dus meer alcohol in haar bloed.

10. Feit of fabel

/

Je vriend(in) maakt het uit op een fuif. Je bent erg verdrietig en gaat direct naar de toog om 2 biertjes te bestellen. Je denkt namelijk dat hoe meer je drinkt, hoe minder je het verdriet zal voelen. Feit of fabel? FABEL Feedback: Alcohol lijkt de gevoelens van verdriet te onderdrukken, maar dit is echter tijdelijk. De echte oorzaak van het verdriet zal niet weggaan. Alcohol ontremd waardoor je misschien dingen gaat doen die je normaal niet zou doen.

11. Feit of fabel

Lees hier de tips: http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/vrienden/nee-zeggen-tegen-drugs-hoe-pak-je-het-aan.aspx

Conformeren speelt een rol bij alcoholgebruik. Feit of fabel. Als je het woord conformeren niet kent zoek je dit op in het woordenboek. FEIT

Feedback: Het middelengebruik door adolescenten kan men definiëren als een

ontwikkelingsfase waarin men experimenteert en deelneemt aan sociale

activiteiten met hun vrienden en zich conformeert. Adolescenten met een

hogere zelfcontrole hebben minder kans om alcohol te drinken of overmatig te

drinken dan degenen die moeilijk kunnen weigeren. Als je moeilijk neen kan

zeggen, kan je dit leren!

12. Essay oefening Dit kan je doen tijdens de les of meegeven als huiswerk Aanknopingspunt klasgesprek

Ga naar de website: http://www.druglijn.be/aan-de-slag/alcohol.aspx Doe de kennistest

Maak een verslagje over de vraag: wist/weet ik genoeg over alcohol? 1. Een korte inleiding: Waarover gaat het precies? 2. Het midden: de gebeurtenis 3. Het slot: wat er uit geleerd?

VAARDIGHEDEN EN ATTITUDES

13. Combinatie oefening

Aanknopingspunt klasgesprek

Websites:

http://www.goforzero.be/nl/veilig-verkeer/alcohol-and-drugs

http://www.goforzero.be/nl/bob/home/verantwoord-fuiven www.wodca.be Extra info: http://www.wodca.be/html/800/index_800.html Interessante sites: Responsible Young Drivers en Drive Up Safety willen jonge mensen duidelijk maken dat veilig verkeer en verantwoord rijgedrag een must zijn. Dat alcohol en drugs tot de aandachtspunten behoren, spreekt voor zich. Beide organisaties kennen de taal van de jongeren en communiceren onder andere via bewustwordingscampagnes en spraakmakende acties met hen.

Je hebt samen met 3 vrienden afgesproken om naar de fuif te gaan een dorp verder. Jan heeft pas zijn rijbewijs en jullie hebben afgesproken dat hij BOB zal zijn. Tijdens de fuif heb je Jan verschillende pintjes zien drinken, maar je weet niet precies hoeveel. Hoe groot is het risico? De leerlingen kunnen hier een keuze maken tussen: zeer laag, laag, gemiddeld, hoog en zeer hoog. Elk van deze antwoorden is correct. Als leerkracht kan het boeiend zijn om te bekijken wat de leerlingen hun antwoorden waren zodat een klasgesprek kan plaatsvinden.

Hoe ga je dit nu oplossen? Ook hier moeten de leerlingen aangeven hoe hoog het risico is bij elke optie. Hier zijn ook alle antwoorden correct. Als leerkracht kan het boeiend zijn om te bekijken wat de leerlingen hun antwoorden waren zodat een klasgesprek kan plaatsvinden. OPTIE 1: Ik stap toch met Jan in de auto. Hij zal wel verstandig genoeg zijn geweest om niet meer dan 2 pintjes te drinken. OPTIE 2: Ik spreek Jan aan en ga na hoeveel pintjes hij gedronken heeft. Als dit er minder dan 3 zijn stap ik in, als het er meer dan 3 zijn bel ik mijn ouders.

OPTIE 3: Ik besluit niet om met Jan in de auto te stappen, maar ik zie een broer van een vriendin en besluit met hem mee te gaan. Hij zegt dat hij wel wat gedronken heeft, maar dat hij het gewoon is om te drinken en dat alcohol geen effect heeft op hem. Daarna kan de leerlingen aanduiden of hij/zij een van de bovenstaande opties zou kiezen ja of nee en voor welke ze zouden gaan. Als leerkracht kan het boeiend zijn om te bekijken wat de leerlingen hun antwoorden waren zodat een klasgesprek kan plaatsvinden. Andere opties kunnen ook

besproken worden

OEFENING Van hoeveel glazen bier is er een hoger risico op een verkeersongeval? a. 1 b. 3 c. 10 FEEDBACK: Voor alcohol hanteert de wetgever een dubbelzinnige houding: een beetje alcohol mag. 0,5 promille alcohol in het bloed wordt in België als een aanvaardbare norm gehanteerd, ook al is er reeds vanaf 0,2 promille invloed op het waarnemingsvermogen, de reactiesnelheid en de concentratie. Bovendien leidt alcohol tot zelfoverschatting, waardoor men nonchalanter gaat rijden. Hoe hoger de alcoholconcentratie, hoe groter de invloed van alcohol op het rijgedrag en hoe groter de kans op een ongeval.

14. Combinatie oefening Aanknopingspunt klasgesprek

Websites:

http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/vrienden/is-mijn-vriend-verslaafd.aspx http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/gebruikers/met-je-ouders-praten-over-drugs.aspx www.clb.be www.dedruglijn.be www.jac.be www.awel.be

Je merkt op dat je vriend van de jeugdbeweging elk weekend ofwel vrijdag ofwel zaterdag dronken is. Hoe groot is het risico op afhankelijkheid?

Ook hier moeten de leerlingen aangeven hoe hoog het risico is bij elke optie. Hier zijn ook alle antwoorden correct. Als leerkracht kan het boeiend zijn om te bekijken wat de leerlingen hun antwoorden waren zodat een klasgesprek kan plaatsvinden. Er kan ook besproken worden welke instanties ze kennen waar ze eventueel hulp kunnen vinden.

15. Combinatie oefening Aanknopingspunt klasgesprek

TIPS: http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/vrienden/wat-doe-je.aspx http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/vrienden/wat-zeg-je.aspx

De leerlingen moeten eerst volgende casus lezen. Elke leerling geeft bij elk van

de opties aan hoe klein/groot het risico is Je bent met je vriendin Ilse op een festival. Het is bloedheet en de pintjes smaken goed. Op een bepaald moment voelt Ilse haar niet zo goed, moet ze gaan liggen en moet ze overgeven. Hoe bezorgd ben je? Wat doe je?

OPTIE 1: Je denkt potverdikke alweer met haar. Ze kan echt niet tegen drank, ik feest lekker verder. Dat ze haar plan maar trekt

OPTIE 2: Je gaat samen op een rustige plaats zitten, biedt haar een watertje aan, zorgt dat ze geen alcohol meer drinkt en brengt haar naar huis.

OPTIE 3: Je vraagt onmiddellijk verantwoording van je vriendin. Hoe dat dit is gekomen. Je vertelt er ook uitdrukkelijk bij dat je dit echt niet leuk vindt.

OPTIE 4: Je brengt haar naar de EHBO stand, daar is ze in goede handen. Jij feest verder. Ook hier moeten de leerlingen aangeven hoe hoog het risico is bij elke optie. Hier zijn ook alle antwoorden correct. Als leerkracht kan het boeiend zijn om te bekijken wat de leerlingen hun antwoorden waren zodat een klasgesprek kan plaatsvinden.

Antwoordsleutel TABAK

KENNIS

1. Feit of fabel

/

Op de bus pik je een gesprek op van 2 vrouwen. De ene vrouw vertelt over het feit dat ze nu veel minder gevolgen van roken ondervindt sinds ze van gewone sigaretten is overgeschakeld naar light sigaretten. Feit of fabel? FABEL Feedback: De zogenaamde light sigaretten zijn niet minder ongezond dan normale sigaretten, omdat rokers hun rookstijl aanpassen om zo toch de nodige nicotine uit de sigaret te trekken.

2. Feit of fabel

/

Jan vertelde op school dat als je wilt stoppen met roken dit zeker een maand duurt voordat alle nicotine uit het lichaam is verdwenen. Feit of fabel? FABEL Feedback: Na ongeveer 1 week is alle nicotine uit het lichaam verdwenen, maar het ‘craven’ naar blijft aanwezig. Het kunnen stoppen met roken heeft dus veel te maken met zelfcontrole

3. Test je kennis omtrent tabak

Meer info kijk het filmpje: http://www.tabakstop.be/rokers/waarom-stoppen/gezondheidsvoordelen

Welke gezondheidsvoordelen treden op bij het stoppen met roken?

Na 1 jaar Risicogehalte op een hartziekte met de helft gedaald

Na 24 uur

Je longen beginnen slijm en teer te verwerken

Na 15 jaar

Je risico op een hartziekte is even groot als voor iemand die niet rookt.

Na 72 uur

Je ademt vrijer en je bent minder snel buiten adem

4. Test je kennis omtrent tabak

http://www.tabakstop.be/rokers/waarom-stoppen/financi-le-voordelen

Stel je rookt 5 sigaretten per dag en er zitten 19 sigaretten in een pakje. Stel dat een pakje u 5 euro kost hoeveel euro bespaar je per maand? €40,79 per maand

5. Test je kennis omtrent tabak

Ga naar de volgende website en los de vraagjes op: http://www.health.belgium.be/eportal/Myhealth/

a) Het is verboden om te roken in parochiezalen JA/NEE

Feedback: tabak –> horeca en openbare ruimtes

b) Als ik sta te wachten op het perron in het station mag ik een sigaret

opsteken? JA/NEE

Feedback: tabak –> horeca en openbare ruimtes

c) Krantenwinkels mogen aan hun voorgevel de merken van tabak die ze

verkopen afficheren? JA/NEE

Feedback: tabak –> verkoop reclame

d) Naast de algemene waarschuwing moeten de verpakkingen van sigaretten

ook voorzien zijn van een gecombineerde waarschuwing, m.a.w. een foto of

een andere illustratie samen met een bijbehorende tekst. JA/NEE

Feedback: tabak –> etiketteringen en waarschuwingen

INZICHT

6. Feit of fabel

/

Je vriendin Marijke is begonnen met roken omdat ze denkt dat ze gewicht kan verliezen door het roken. Feit of fabel? FABEL Feedback: Wanneer je begint met roken ga je daardoor meestal minder eten omdat de hersencellen die instaan voor je hongergevoel lichtjes veranderd door nicotine. De meerderheid stopt na enige tijd met roken. Hier ga je het omgekeerde effect krijgen, je gaat dus meer eten. Uiteindelijk zorgt roken dus voor een toename van gewicht in plaats van een verlies.

7. Feit of fabel

/

Het buurmeisje vertelde mij dat je afhankelijk kan worden van nicotine ook al rook je enkel een paar sigaretten per week. Feit of fabel? FEIT Feedback: Er is geen drugs waar je niet afhankelijk van kunt raken. Door het snelle proces van opname en afbraak van nicotine treedt verslaving sneller op. Psychologische afhankelijkheid is ook een van de redenen waarom mensen zo moeilijk stoppen met roken.

8. Feit of fabel

/

Volgens mij beginnen jongeren vaak te roken omdat ze bij een groep willen horen waarvan de mensen ook roken. Feit of fabel? FEIT Feedback: Er zijn tal van redenen waarom dat jongeren starten met druggebruik. Een van de redenen is nieuwsgierigheid, maar ook groepsdruk en erbij willen horen speelt een belangrijke rol. Daarnaast kan ook het willen vergeten van problemen een reden zijn.

9. Sociale norm

Zoek deze informatie op in het rapport van de leerlingenbevraging http://www.vad.be/alcohol-en-andere-drugs/onderzoek/leerlingenbevraging.aspx

Hoeveel 17-18 jarigen roken dagelijks sigaretten? 17,50%

10. Test je inzicht omtrent tabak Aanknopingspunt klasgesprek

Ga naar volgende website en los volgende vraagjes op: http://kortemettenmetsigaretten.be/

a) 9 op de 10 jongeren onder de 18 jaar rookt niet? JA/NEE Feedback: http://kortemettenmetsigaretten.be/ rook jij? b) Roken kan helpen om stress te verminderen JA/NEE Feedback: http://kortemettenmetsigaretten.be/ no stress c) Roken ontspant JA/NEE Feedback: http://kortemettenmetsigaretten.be/ take it easy d) Van roken gaat je concentratie achteruit JA/NEE Feedback: http://kortemettenmetsigaretten.be/ scherp

11. Essay Dit kan je doen tijdens de les of meegeven als huiswerk Aanknopingspunt klasgesprek

Doe de quiz: http://www.feelfree.be/FeelFree_Quiz.aspx

Maak een verslagje over: wist/weet ik genoeg over tabak? 1. Een korte inleiding 2. Het midden: de gebeurtenis 3: Het slot: wat er uit geleerd?

12. Essay Dit kan je doen tijdens de les of meegeven als huiswerk Aanknopingspunt klasgesprek

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=fb5q2eie4ko Bekijk het filmpje en beargumenteer dan deze stelling:

Het populair willen zijn en de belangrijkheid van vrienden spelen een grote rol bij rokende jongeren.

- Wat vind ik (of niet)? - Waarom vind ik dat (of niet)? - In welke omstandigheden is mijn standpunt geldig (of niet)? - Hoe belangrijk vind ik het? - Over wie gaat mijn standpunt? - Wat voel ik erbij?

VAARDIGHEDEN EN ATTITUDES

13. Combinatie oefening Aanknopingspunt klasgesprek

Bekijk het volgende filmpje en geef aan hoeveel risico er is? http://vimeo.com/53142721 Meer info: http://www.tabakstop.be/rokers/waarom-stoppen/effecten-op-het-lichaam/meeroken

Hoeveel risico is er al je als je de hele tijd op een privéfeestje in de rook hebt gestaan?

Primaire rook de rook die wordt geïnhaleerd door de persoon die rookt

Secundaire rook de rook die uit de sigaret komt

Tertiaire rook de rook die wordt uitgeblazen door de persoon die rookt

14. Combinatie oefening

Informatie op: http://www.kortemettenmetsigaretten.be/ Ga naar volgende website http://www.health.belgium.be/eportal/Myhealth/Tobacco/Fabrication/PrincipalIngredients/19080290#.UsqSUPTuIeo

Hoe bezorgd ben je met het zien van volgende tekening?

a)Voegt de tabaksindustrie ingrediënten toe aan een sigaret om de manier

waarop ze opbranden te beïnvloeden? JA/NEE b) De verbrandingsproducten van additieven versterken zijdelings de effecten van nicotine op de hersenen JA/NEE

15. Essay Dit kan je doen tijdens de les of meegeven als huiswerk Aanknopingspunt klasgesprek

Bezoek de website http://www.kortemettenmetsigaretten.be/

Stel een origineel begeleidingsformulier op om de eerste week van rookstop te volgen. Maak het voor jezelf of voor iemand die je kent die rookt en wil/moet stoppen. En voeg het toe bij mijn documenten.

Antwoordsleutel CANNABIS

KENNIS

1. Feit of fabel

/

Het eten van spacecake (een cake waarin cannabis is verwerkt) is minder schadelijk dan het roken van een joint. Feit of fabel? FABEL Feedback: Het roken van cannabis in een joint is de meest voorkomende en gekende vorm. Dit is de snelste en sterkste wijze waarop de drugs de hersenen bereikt. Cannabis kan ook gebruikt worden via voedsel (spacecake) waardoor de THC wordt opgenomen via de darmen. Voordat het opgenomen wordt in de bloedcirculatie gaat het product snel afgebroken worden door de lever wat het proces traag en onvoorspelbaar maakt. Bij het eten van spacecake ben je niet bewust van hoeveel je inneemt, dit brengt een extra risico met zich mee.

2. Feit of fabel

MEER INFO: http://www.druglijn.be/drugs-abc/cannabis/wetgeving.aspx

http://www.cannabishulp.be/wetgeving-rond-cannabis

Bij de sportclub heb ik gehoord dat je een bepaalde hoeveelheid cannabis op

zak mag hebben. Wanneer je in contact komt met de politie heeft dit geen

gevolgen. Feit of fabel? FABEL

Feedback: Voor cannabis is de norm voor minderjarigen heel eenvoudig. Zowel

het bezit als het gebruik van cannabis en andere illegale drugs is in alle

omstandigheden verboden. Bij een overtreding wordt een proces verbaal

opgemaakt en worden de ouders verwittigd.

3. Feit of fabel

/

Het roken van een joint is minder schadelijk voor de longen dan een gewone

sigaret. Feit of fabel? FABEL

Feedback: Joints en sigaretten bevatten dezelfde schadelijke stoffen, maar de concentratie van de schadelijke stoffen kan in cannabisrook tot tweemaal zo hoog zijn. Bij het roken van een joint inhaleert men bovendien meestal dieper en langer dan bij gewone sigaretten.

4. Feit of fabel

/

Van cannabis kan je zowel lichamelijk als geestelijk afhankelijk worden. Feit of fabel? FEIT Feedback: De kans op afhankelijkheid bij de jongeren is groter dan bij volwassenen. Als men voor de leeftijd van 16 jaar begint met cannabisgebruik verhoogt dit de kans op cannabisafhankelijkheid op latere leeftijd. Wanneer de jongeren regelmatig gebruiken, gaan ze een tolerantie ontwikkelen voor de effecten van het product THC, waardoor ze vaker en meer cannabis gaan gebruiken. Daarnaast is er ook een geestelijke afhankelijkheid waarbij de jongeren een craving ontwikkelen, dit wil zeggen het hunkeren naar cannabis.

5. Sociale norm

Website: http://www.druglijn.be/over-de-druglijn/nieuws/nieuwe-cijfers-cannabisgebruik-bij-jongeren-uit-het-secundair-onderwijs-2011-2012.aspx lees: het overzicht van de resultaten en de conclusies van cannabis MEER INFO: http://www.druglijn.be/drugs-abc/cannabis/doe-jij-ook-je-ding-zonder-cannabis.aspx

Hoeveel procent van de jongeren gebruikt geen cannabis 82,7%

INZICHT

6. Feit of fabel

/

Bij het roken van een jointje kan ik mijn problemen vergeten en word ik

vrolijker. Feit of fabel? FABEL

Feedback: Het gebruiken van cannabis versterkt je gevoelens. Als je vrolijk was

kan dit versterkt worden, maar wanneer je al in een sombere toestand bent,

zal dit niet met het roken van een joint verbeteren, integendeel.

7. Feit of fabel

/

Eveline vertelde mij gisteren dat ik door een grote hoeveelheid cannabis te

gebruiken kan gaan flippen. Ze sprak mij aan dat ik psychoses kan krijgen. Is

dit een feit of een fabel? FEIT

Feedback: Als je cannabis gebruikt kan je gaan hallucineren over dingen die er

niet zijn. Je ziet, voelt, ruikt,.. dingen die in werkelijkheid anders zijn. Dit gaat

weg eens de cannabis is uitgewerkt. Cannabis kan ook psychoses uitlokken.

Iemand die psychotisch wordt verliest het contact met de werkelijkheid, is

rusteloos of verward en krijgt hevige angst- en paniekaanvallen. . Het is niet zo

dat cannabis altijd psychoses uitlokt, maar bij volgende groepen is er een

verhoogd risico: Personen met een psychische ziekte in de familie, personen die

al eerder een psychose hebben gehad, personen die heel heftig reageren op

cannabis en jongeren omdat hun hersenen nog niet volledig ontwikkeld zijn.

8. Feit of fabel

/

Cannabisgebruik is aan het normaliseren. Feit of fabel? FEIT

Feedback: cannabisgebruik wordt tegenwoordig op eenzelfde plaats als

alcohol gezet en het wordt in sommige sociale situaties aanvaard. Uit studies

blijkt dat cannabisgebruikers vaak wel werken of studeren, waardoor het een

onschuldig imago krijgt. Doch blijkt nu dat cannabisgebruik tot afhankelijkheid

kan leiden. De kans op afhankelijkheid bij de jongeren is groter dan bij

volwassenen

9. Verslavingsproces

Meer info op: dedruglijn.be gebruikers probleemgebruik of verslaving? http://www.een.be/programmas/koppen/dagboek-van-een-jonge-alcoholverslaafde http://www.druglijn.be/drugs-abc/drugs-algemeen/faq---geraakt-iedereen-die-drugs-gebruikt-eraan-verslaafd.aspx http://www.desleutel.be/verslaving http://www.pathwaystienen.be/ hulp nodig http://www.cadlimburg.be/hulpverlening-voor-jezelf

Stap 1: experimenteren

Frequentie Jan smoort nu en dan cannabis. Dit

doet hij minder dan 1 x per maand.

Hij combineert dit soms met alcohol,

maar nooit met andere middelen.

Motief Jan is vooral nieuwsgierig en zoekt

risico’s op.

Setting Wanneer Jan cannabis rookt is dit

vooral wanneer hij samen met zijn

vriendengroep is.

Emotionele impact Jan rookt enkel cannabis in groep en

voor het plezier. Wanneer hij

gestresseerd is of verdrietig rookt hij

niet.

Functioneren Jan haalt nog goede

schoolresultaten en gaat nog elke

week naar de chiro.

Gedrag Jan zal nooit zelf voorstellen om

cannabis te roken. Hij heeft daar ook

geen nood aan.

Stap 1: actief zoeken

Frequentie Eveline drinkt nu en dan alcohol,

vooral wanneer ze met vriendinnen

uit gaat. Het laatste halfjaar drinkt ze

elk weekend en gebruikt ze ook af

en toe een oppeppend middel.

Motief In Eveline haar vriendengroep drinkt

iedereen. Om de hele avond te

kunnen blijven door dansen nemen

ze nu en dan een oppeppend

middel.

Setting Eveline drinkt altijd in groep.

Emotionele impact Ze houdt ervan wat alcohol met haar

doet. Ze is nogal verlegen en met

alcohol voelt ze geen remmingen

meer om jongens aan te spreken.

Functioneren Eveline haar schoolresultaten zijn

nog altijd oké. Af en toe mist ze wel

een training van de tennis omdat ze

een kater heeft.

Gedrag Wanneer Eveline uit gaat drinkt ze

altijd. Ze kan haar geen avondje uit

voorstellen zonder alcohol. Het is

niet dat ze het nodig heeft, maar het

is zo gewoon leuker.

Stap 3: systematisch gebruik

Frequentie Aysel drinkt regelmatig door de

week, maar vooral op donderdag,

vrijdag en zaterdag wanneer ze

uitgaat met vrienden.

Motief Wanneer Aysel zich slecht voelt gaat

ze op café of drinkt ze thuis een

wodka redbull. Ze vindt dit lekker en

zorgt voor een ideale ontspanning.

Setting Meestal drinkt Aysel met haar

vriendinnen, maar wanneer ze het

druk heeft op school of wanneer ze

verdrietig is drinkt ze een wodka

redbull.

Emotionele impact Ze drinkt vooral om om te gaan met

haar stress en problemen.

Functioneren Aysel haalt de laatste tijd slechte

schoolresultaten, ook al wat

vrienden hebben haar laten vallen.

Haar ouders weten nog van niets.

Gedrag Aysel kan geen maand zonder

alcohol. Ze heeft dit al een paar keer

geprobeerd, maar het is haar niet

gelukt.

Stap 4: Misbruik

Frequentie Lander smoort elke avond een

jointje om te relaxen.

Motief Lander heeft het heel erg druk met

school en hij is voorzitter van de

sportclub. Om te ontspannen rookt

hij zeer regelmatig een jointje.

Setting Hij doet dit vooral alleen thuis. Sinds

kort experimenteert hij met zijn

dealer met nieuwe middelen.

Emotionele impact Lander heeft ruzie met zijn beste

vriend omdat hij omwille van een

futiliteit heel erg boos is geworden.

Mo’ke de vriend van Lander is het

beu dat hij niet meer op Lander kan

rekenen.

Functioneren Lander daagt de voorbije maand niet

meer vaak op in de sportclub of bij

zijn vrienden. Hij zondert zich meer

en meer af.

Gedrag Lander heeft sinds kort niet meer

genoeg met 1 jointje en besluit om

meer cannabis toe te voegen. Een

week zonder cannabis lukt hem niet

meer.

Stap 5: Afhankelijkheid

Frequentie Lize wordt sinds kort wakker en

moet onmiddellijk een jointje

opsteken. Doorheen de dag glipt ze

op school naar buiten om minstens 3

joints per dag te smoren.

Motief Wanneer Lize op school zit snakt ze

constant naar een jointje. Ze ziet er

lichamelijk onrustig uit en is erg

vervelend tijdens de lessen.

Setting Lize rookt steeds alleen. Ze heeft

geen behoefte dat iemand op haar

vingers staat te kijken.

Emotionele impact Wanneer Lize niet tijdig smoort voelt

ze zich ongelukkig en depressief. De

laatste tijd loopt ze ook met

zelfmoordgedachte rond.

Functioneren Lize is voor een week geschorst op

school omdat ze haar betrapt

hebben. Haar moeder heeft een

week verlof genomen om haar in het

oog te houden. Ze is volledig

doorgeslagen en heeft ruzie met

haar moeder.

Gedrag Lize loopt weg van thuis om te

kunnen gebruiken.

10. Essay Dit kan je doen tijdens de les of meegeven als huiswerk Aanknopingspunt klasgesprek

Ga naar de website: http://www.druglijn.be/aan-de-slag/cannabis.aspx Doe de kennistest

Maak een verslagje over: wist/weet ik genoeg over tabak? 1. Een korte inleiding 2. Het midden: de gebeurtenis 3: Het slot: wat er uit geleerd?

VAARDIGHEDEN EN ATTITUDES

11. Combinatie oefening Aanknopingspunt klasgesprek

Lees volgende casus: http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/gebruikers/verhalen/het-loopt-de-laatste-tijd-allemaal-fout.aspx Meer info: http://www.druglijn.be/drugs-abc/cannabis/risicos.aspx

Hoeveel risico loopt Tessa volgens jou?

Ook hier moeten de leerlingen aangeven hoe hoog het risico is bij elke optie. Hier zijn ook alle antwoorden correct. Als leerkracht kan het boeiend zijn om te bekijken wat de leerlingen hun antwoorden waren zodat een klasgesprek kan plaatsvinden.

Cannabis kan een plotse bloeddrukdaling veroorzaken

Korte termijn/lange termijn

Duizeligheid en misselijkheid Korte termijn/lange termijn

Vertraging reactietijd en verslechtering waarneming

Korte termijn/lange termijn

Vermindering leerprestaties Korte termijn/lange termijn

Longziektes en/of hartproblemen Korte termijn/lange termijn

Verslaving Korte termijn/lange termijn

Welk logo hoort bij welke organisatie?

= de druglijn

=JAC

=CLB

= AWEL

12. Essay Dit kan je doen tijdens de les of meegeven als huiswerk Aanknopingspunt klasgesprek

Bekijk het volgende filmpje: http://www.een.be/programmas/ook-getest-op-mensen/wat-doet-cannabis-met-het-brein-van-astrid

Verwoord en argumenteer nu je eigen standpunt tov cannabis(gebruik) in max 10 zinnen. Deze vragen kunnen je helpen:

- Wat heeft jou verbaast? - Wat heeft jou standpunt gesterkt? - Wat wist je al? - Wat heeft jou doen schrikken? - Wat vond je overdreven? - Wat vond je terecht? - Wat zou je anders doen? - …

13. Combinatie oefening (2) Aanknopingspunt klasgesprek Alle antwoorden kunnen hier correct zijn. Het is juist de discussie tussen de

leerlingen dat het boeiend kan maken. Begin een klasgesprek met de

opdracht dat er een consensus moet zijn op het einde van de les. Weeg de

pro’s en contra’s.

Meer informatie: http://www.druglijn.be/omgaan-met-drugs/vrienden.aspx

Je vermoedt dat je iemand van je vriendenkring cannabis gebruikt. In het begin deed

hij/zij dit nog maar af en toe, maar de laatste tijd merk je dat hij/zij er bleek uit ziet,

vermagert is en dat zijn/haar schoolresultaten erg achteruit gaan. Is dit een groot

risico?

Welke optie kies je?

a) Je spreekt hem/haar onmiddellijk aan en zegt duidelijk dat dit niet kan. Je zegt dat

cannabis een heel leven kan verwoesten en dat hij eens goed moet nadenken over de

eventuele gevolgen. Als hij/zij hiermee door gaat wil je niet meer vrienden zijn.

b) Je nodigt je vriend uit op café of thuis en uit je bezorgdheden. Je geeft aan te

willen luisteren en als het kan te helpen. Je biedt een luisterend oor zonder oordeel

te vellen. Hij heeft misschien problemen thuis.

c) Je zegt niets. Cannabis is toch niet zo erg en het is bovendien zijn eigen keuze om te

gebruiken of niet.

d) Ik contacteer onmiddellijk zijn ouders en het CLB. Hij/zij heeft dringend hulp nodig.

Overkoepelende casus

14. Sensibiliseringscampagne

Voorbeelden: http://www.vad.be/campagnes/muziek-lachen-voetbal-is-mijn-drug.aspx http://www.druglijn.be/drugs-abc/alcohol/begin-niet-te-vroeg.aspx http://www.lne.be/campagnes/help-ze-niet-naar-de-tuut http://www.kortemettenmetsigaretten.be …

Maak in groepjes van 4 à 5 leerlingen een sensibiliseringsposter over alcohol, tabak of cannabis (= bewustmakingsactie in de media). Dit kan inhouden:

- Een eigen standpunt kunnen verwoorden en argumenteren in verschillende situaties

- Een veilige en gezonde keuze maken in moeilijke (aanbod)situaties - Hulp vragen voor zichzelf of anderen bij problemen