Werelddag 2013. han van de wetering. de agglomeratie als gesamtkunstwerk

Vereniging voor Ruimte en Planning (vrp)

Presentatie Werelddag van de Stedenbouw, Gent

12 november 2013

De agglomeratie als „Gesamtkunstwerk“Integrale planning van stedenbouw en verkeer in Zwitserland

Han van de Wetering

Van de Wetering Atelier für Städtebau GmbH

Birmensdorferstrasse 55

8004 Zürich, Zwitserland

[email protected]

www.wetering.ch

+41 (0)44 245 46 09

Agglomeratie als nieuwe uitdaging

Agglomeraties: belangrijkeeconomische rol

Agglomeraties: groteverkeersproblemen,nauwelijks betaalbareoplossingen

Verkeer: tegenwoordig meer„beperkende“ als„ondersteunende“ factor voorde stadsontwikkeling, veelconflicten in de stedelijkeomgeving

Verkeer en stedenbouwworden nog veel te weinigintegraal benaderd

Situaties in Zürich-Brunau, Genua, Nice,Zürich-Wiedikon en Vorarlberg (Foto’s: H. vande Wetering)


Autoverkeer: dominanttransportmiddel

Autoverkeer: als stedelijktransportmiddel echterbeperkt geschikt:

• Lage capaciteit, lage efficientie

• Groot ruimtegebruik,ongeschikt in agglomeraties

• Slechte kosten-batenverhouding, vooral in dichtbebouwde gebieden

• Veel emmissies en hinder:beperking levenskwaliteit

Capaciteit per meter rijbaan (resp. spoor)/uur:- Tram: 9’000 personen- Voetgangers: 3’500 personen- Fiets: 1’500 personen- Auto: 250 personen

Ruimtegebruik per reizigerskilometernaar verkeersmiddel:- Auto: 125 m2- Tram / S-Bahn: 10 m2

(Bron: D. Teufel)

Van alle verkeersmiddelen veroorzakenpersonenauto’s in Zwitserland 68% vande CO2-emissies. (Bron: BAFU / UVEK)


Behoud van landschap:

• Compacter bouwen

• Focus op verdichting vanbestaand stedelijk gebied

• Stedelijke structuren metminder reizigerskilometers

• Focus op ruimtesparendeverkeerssystemen

Een omdenken is gevraagd!

Groei grondgebruik, urbanisatietussen 1973 en 2000 : +3% per jaar

Regio Chambéry (F), Groei aantal inwonerstussen 1973 – 2000 : +1% per jaar

Verkeer hoofdwegennet tussen 1980en 2000 : +7 tot 8% per jaar (bron:M. Schuppisser)


Voor het efficient inzetten vanfinanciële middelen is dichterbouwen noodzakelijk:

• Benutting van synergieën

• Intensieve, meervoudigebenutting verkeers-infrastructuur

• Efficiëntere, duurzamere enstadsgerechte mobiliteit

Afbeeldingen uit «Urban Transformations» vanLeon Krier (1980): Vergelijking tussen debinnenstad van Luxemburg en de Europawijk

Dichtheid leidt tot eenduurzamer mobiliteitsgedrag

• Met toenemende dichtheid isde modal-split duurzamer, ookin dichte stadsgebieden inkleine centra

• Met toenemende dichtheidnemen de reisafstanden en dehoeveelheid gereisdekilometer af.

Bron: R. Wimmer / Metron AG; Artikel«Platz machen», Tec21 44/2013



Hoe kan in grote enmiddelgrote agglomeratieseen betere afstemming tussenstedenbouw en verkeer toteen:

• duurzame stadsontwikkeling

• hoge levenskwaliteit

• stadsgerechte modal-split

• attractief OV-aanbod

leiden, met een efficiënte inzetvan financiële middelen?

Concept voor het stadscentrum vanPhiladelphia: Samenhangende stedenbouw-en verkeerssystemen (Bron: Edmund Bacon,«Design of Cities», 1974)

Wegbeschrijving congrescentrum in Aix-en-Provence

Agglomeratieprogramma’s

Einsiedeln

Langenthal

Davos

Martigny

Stans

Luzern

Zug

Schwyz

Lachen

Rapperswil-Jona-RütiSolothurn

Fribourg

BernNeuchâtel

Yverdon-les-Bains

Lausanne BulleInterlaken

Thun

St. Gallen

Wetzikon-Pfäffikon

WilArbon-Rorschach

Winterthur

FrauenfeldAmriswil-Romanshorn

Olten-Zofingen Wohlen

LenzburgAarau

Baden-Brugg

Delémont

Vevey-Montreux

Brig-Visp

SionMonthey-AigleLocarno

Schaffhausen

Bellinzona

Lugano

Sierre-Montana

St. Moritz

Chur

La-Chaux-de-Fonds-Le Locle-Morteau

Heerbrugg-Dornbirn

Genève

Como-Chiasso-Mendrisio

Lyss

Zürich

Biel/Bienne

Burgdorf

GrenchenBuchs

Basel

Konstanz-Kreuzlingen

©ARE/OFSAutores: Martin Schuler / Manfred PerlikSources: INFOPLAN-ARE, ZAR-OFE, SABE, GEOSTAT-OFS, Cartographie DDPS, Swisstopo

Agglomeratieprogramma‘s

Situatie Zwitserland

Afgelopen 15 jaar: gestagedemografische/ economischegroei, vooral in de agglomeraties(2/3 van de bevolking woont inagglomeraties)

Grote verkeersproblemen in deagglomeraties, focus lange tijdechter op prestigieuze nationaleverkeersprojecten (Gotthard-Tunnel, HSL-netwerk)

Kantons met zeer verschillendruimtelijk ordeningsbeleid, weiniginterkantonale coordinatie; vooralin agglomeraties een probleem

Locale partners kunnenproblemen niet alleen oplossen:vraag naar nieuw plannings- enbeleidsinstrument

De meeste agglomeraties liggen inmeerdere cantons, vele zijngrensoverschrijdend; de agglomeratieBasel ligt bijvoorbeeld in 3 landen en5 verschillende cantons (bron: ARE)

Veel conflicten stedenbouw –verkeer: leegstand langs de hoofdwegnaar Genève in het centrum vanChêne-Bougeries (Foto: VDW)


Situatie Zwitserland

• Decentrale structuur:verbetering situatie zowel ingrote als in kleineagglomeraties

• Hoog „democratie“-gehalte:vele referenda betreffenderuimtelijke planning enverkeer; participatienoodzakelijk

Raumkonzept Schweiz, 2012 (bron: ARE):ook kleine steden en agglomeratie’s speleneen belangrijke rol in de ruimtelijke ordening

Bevolking kiest voor de RPG-revisie, met eenreductie van bouwzones in slechtbereikbare gebieden (bron: NZZ)


Agglomeratieprogramma’s

Eerste Ideen in 2001 ontwikkeld,eerste generatie programma’s in2007 ingediend

Basisidee

Levenskwaliteit in enconcurrentiepositie van deagglomeraties verbeteren,uitbouwaanbod

Efficiënt inzetten van openbarefinanciële middelen: optimalisatieen priorisering van investeringenen projecten op schaal van deagglomeratie

Verticale (tussen gemeenten,kantons en federatie) enhorizontale coordinatie(gemeenten onderling)

Sensibilisering, uitwisseling vaninformatie, leerproces

Overzicht: van de 50agglomeraties en de30 ingediende,eerste generatieagglomeratie-programma’s (Bron:ARE)


Doel

Betere beheersing van verkeers-problemen in de agglomeraties

Betere coordinatie en afstemmingtussen stedenbouw en verkeer

Duurzame ontwikkeling vanagglomeraties

Philosophie

Financiering vanuitverkeersprojecten: verkeer is nietalleen een ruimtelijke, maar ookeen financiële drager van destedelijke ontwikkeling:

• verkeersinfrastructuur metzeer hoge bouw- enplanningskosten

• tegelijkertijd (bij goedeafstemming stedenbouw-verkeer) grote invloed opstadsontwikkeling.

Glattalbahn: metbouwkosten van ongeveer350 miljoen euro werdeen perifeer gebied totnieuwe stad ontwikkeld,wat, binnen een straalvan 400 m van haltes, toteen investeringsvolumevan 7 miljard euro leidde(foto’s: H. van deWetering, S. Zangger)


Participatie- en leerproces

• Gecoordineerde regionaleplanning als proces met grotepolitieke dimensie

• Planning als open proces met«test studies», parallelebewerking van een ruimtelijkevisie door 3 of 4 inter-disciplinaire teams; soms ookals prijsvraag: verschillendeideeen en strategieën zijngevraagd!

• Participatie met bevolking enpolitici

• Leerproces: besef vannoodzaak duurzameontwikkeling gegroeid,verandering van mobiliteits-gedrag en woonwensen

De nieuwe planning van agglomeraties isvooral ook een participatie- en leerproces(Bron: projet d’agglomération franco-valdo-genevois)


Sturing door financiering

Financiering door federatie uitinfrastructuurfonds (accijnzen) enurgentiefonds (voor dringendeprojecten)

Gemeenschappelijke financieringvan projecten: bijdrage doorfederatie maximaal 50%; cantonsen gemeenten dragen de overigekosten

Beoordeling projecten door Amtfür Raumentwicklung (ARE):uitslaggevend zijn de kosten-baten, de bijdrage aan duurzameruimtelijke ontwikkeling,afstemming stedenbouw-verkeer

Geen inhoudelijke bemoeienis:zinloze verkeersprojecten mogengebouwd worden, maargemeenten moeten die zelfbetalen

Links: hoe groter het nut en hoe lager dekosten, hoe meer federale bijdrage (bron:ARE)

Onder: het overgrote deel van deinvesteringen uit de agglomeratie-programma’s komt het OV (trein, tram,bus, stations), langzaam-verkeer en deopwaardering van stadruimte ten goede(bron: ARE)

Focus op realisatie

Aparte projectorganisatie waarinalle partijen vertegenwoordigd zijn

Integrale planning opverschillende schaalniveaus:strategie, concept, programma,concrete projecten + financieringals inhoud van een agglomeratie-programma

Vastlegging prioriteiten: efficienteinzet van middelen

Agglomeratieprogramma’s zijnvoor de overheid (kantons,gemeenten) bindend

Projecten moeten binnen eenvastgelegde termijn gerealiseerdworden

Gedurende 20 kaar kan elke 4jaar een nieuw agglomeratie-programma ingediend worden


Integrale planning op verschillende schaalniveaus:

Agglomeratieprogramma Genève


Moeilijke situatie

Hooggekwalificeerde arbeids-plaatsen (banken, biotechnologie,horlogeindustrie) in Genève

Laaggekwalificeerdearbeidsplaatsen (met weinigtoegevoegde waarde) in Frankrijk

Tekort aan woningen in Genève:Franse voorsteden alswoongebied voor Genève

Grote verkeersproblemen, vooralm.b.t. grensverkeer: bijna geengrensoverschrijdend OV-aanbod

Ambitieus programma

• 200’000 nieuwe inwoners en100’000 arbeidsplaatsen tot2030

• Evenwicht bij de verdeling vaninwoners en arbeidsplaatsentussen F en CH

Agglomeratie Antwerpen, 900’000inwoners, 9 districten, 2 provincies(luchtfoto: Google)

Agglomeratie Genève, 810’000 inwoners,204 gemeenten, 2 departementen, 2cantons, 2 landen (luchtfoto: Google)

Grensoverschrijdend woon-werkverkeer(bron: projectbureau PAFVG)


1ste agglomeratieprogramma(2007)

• Belangrijk politiek proces:intensieve grensover-schrijdende samenwerking

• Ruimtelijke visie: «Eencompacte, multipolare engroene agglomeratie»

• Uitbouw grensoverschrijdend S-Bahn-netwerk, sterkeverdichting en functiemengingrond stations

• Tram- en HOV-netwerk met 6hoofdcorridors, concentratieverdichting

• Tramverlenging naar Frankrijkonder voorwaarde van eensterke verdichting

Synthesekaart en ideogramagglomeratieprogramma Genève (Bron:Metron / Office de l’urbanisme, Genève)


1ste agglomeratie-programma (2007)

Eenvoudige kaart, maar duidelijkedefinitie van legenda-eenheden

Precieze profileringontwikkelingsgebieden terbevordering politieke discussies:aantal inw./AP, dichtheid,karakter, functies, soortwerkgelegenheid etc.

Afgestemming profilering op

• Context en bestaandespecialisatie / eigenschappen

• Ontsluitingstypologie (S-Bahn,tram, HOV-lijn, aansluiting opwegennet)

Zoom synthesekaart en verkeersconcept(Bron: Metron, Transitec, mrs)


Definitie van integrale stedenbouw-en verkeersprojecten

• Algemene beschrijving

• Projecten, maatregelen, realisering

• Kostenschatting, financiering enpriorisering

Voorbeeld project 34 «ontwikkelingregionaal sub-centrum en opwaarderingcorridor Geneve-Bernex»:

• Tramlijn TCOB: 132 Mio. Euro,financiering door urgentiefonds,realisatie in 2010

• Reorganisatie trolleybusnetwerk: 58 Mio.Euro, Infrastructuurfonds, realisatie in2011

• Opwaardering openbare ruimte Route deChancy, 3.8 Mio. Euro,Infrastructuurfonds, realisatie tussen2010 en 2017

Tramlijn TCOB: gefinanceerd met het urgentiefonds,gebouwd in 2010 (Bron: H. van de Wetering)


Uitwerking ontwikkelings-zone’s (2008-2010)

• 6 strategische intercommunalesleutelprojecten («PACA») in hetcompacte deel van deagglomeratie

• 3 structuurschema’s voor desuburbane delen van deagglomeratie met hogeontwikkelingsdruk

• Verdeling van inwoners enarbeidsplaatsen perontwikkelingszone

Dankzij de precieze profileringenvan ontwikkelingsgebieden is decombinatie van concept-ontwikkeling en realisatie mogelijk

Overzicht ontwikkelingszones (Bron:Metron / Office de l’Urbanisme canton deGenève)


Teststudies sleutelprojecten(2009-2010)

Uitwerking agglomeratie-programma op schaalniveau vanhet stadsdeel

Per corridor: 3 verschillendeinterdisciplinaire teams

Open proces: participatie,discussies tussen teamsonderling en tussen teams enexperten

Uitwisseling met politiekestuurgroep en localeoverheidsdiensten: leerproces

Teststudies PACA Bernex: Teams Ar-Ter, ARBANE en Manzoni


Synthese teststudies (2011)

Afstemming stedenbouw -verkeer op schaalniveau vanhet stadsdeel; reeds preciezeoplossingen:

• Tramlijnen: centrale ligging ophistorische invalswegen

• Langzaamverkeersnetwerk

• Vastlegging dichtheden, functies

• Definitie van centra (locale, wijk-en stadsdeelcentra), koppelingaan tramhaltes

• Typologie openbare ruimte:stedelijke pleinen, woonpleinen,parken, boulevards

• Ligging van specialevoorzieningen (scholen,ziekenhuizen)Synthesekaarten PACA Bernex – St-Julien (Bron: Office de l’Urbanisme, canton de Genève /

van de Wetering Atelier für Städtebau GmbH); Verkeerskonzept (Bron: mrs partner AG)


Definitie Grands Projets (2012)

Definitie van sleutelprojecten: focusop het compacte deel van deagglomeratie

Alle Grands-Projets zijn direct aan S-Bahnstations, tram- of HOV-lijnengekoppeld

Overzichtskaart (Bron: Van deWetering Atelier d’urbanisme, Officede l’Urbanisme canton de Genève)


Uitwerking Grands Projets(2012-2017)

Algemeen: veel hogeredichtheden en veel stedelijkereverkeerssystemen als in NL / B

Reductie bovengrondseparkeerplaatsen, centralegemeenschappelijke garages metcentrale uitgang

Grand Projet Bernex (2012-2015): grootstestadsuitbreiding van de agglomeratie vanGenève, nieuwe wijk met hoge dichtheden;participatieproces (bron: msv, nomadarchitectes, vdw)


Tramverlenging TCOB enopwaardering van de routede Chancy tot centralestadsboulevard enruggegraat van oud ennieuw Bernex (Bron: Vande Wetering, mrs et.al.)

Uitwerking Grands Projets(2012-2017)

Integratie van verschillende«tijdshorizons»: stedenbouw- enverkeersprojecten met zeerverschillende realisatieprocessen

Uitwerkingen in het kader van het2de agglomeratieprogramma

Van regionale ontwikkelings-strategie tot ligging vanzebrapaden: integrale planning opalle schaalniveaus!

Ontwikkelingsstrategie transit-orientated development

HOV als drager van de stad

Combinatie attractievedienstregeling (minimaal 6 tot 10trams / uur) en hogekostendekkingsgraad (>60%)noodzakelijk. Daarom:

• Hoge dichtheden

• Functiemenging

• Strategische ligging vanbelangrijke functies

• Attractieve omgeving, comfort

Vogelwijk bij Gent (B):

Tramcorridor met veel te lagedichtheid, geen attractieve omgeving(Bron: Google)

Tram Ypenburg (NL):

Veel te lage dichtheid, eenzijdigebestemmingen (wonen), tram als deelvan een groenzone: per definitie langeafstanden (Bron: Google)

Transit-orientated development


Afstemming stedenbouw enverkeer

Zowel een strategische als eenontwerpopgave, op verschillendeschaalniveaus!

Leidsche Rijn (NL):

Schaalniveau stadsdeel: stedenbouwen verkeer zijn twee volledig aparte,afgezonderde, geisoleerde systemen

Dichtheden, voorzieningen enwijkstructuur zijn niet op het primaireOV-systeem (HOV, spoor) aangepast.

Algemeen: te lage dichtheden voor eenrendabel attractief HOV-systeem

Ligging van haltes is niet op hetvoetgangersnetwerk afgestemd

Omgevingsontwerp: HOV-systeem rijdtdoor achtertuinen, toegankelijkheidhaltes bemoeilijkt. (Bron: Google)


Consequente verdichting enfunctiemenging langs HOV-lijnen en rond stations

Stadstraten met belangrijkeOV-verbindingen: ruggegraatvan de stad, directeverbinding, concentratie vanfuncties, attractievestraatruimte

Agglomeratie Basel (CH):

Consequente verdichting enfunctiemenging langs tramlijnen en rondstations; integratie van bestaande enhistorische structuren (Bron: Van deWetering Atelier für Städtebau GmbH / mrspartner AG / asp LandschaftsarchitektenAG / Kanton Basel-Land)

Dichtheden per OV-middelvoor een rendabel systeemen attractief aanbod

• Tram: tenminste FSI 1.2 in eencorridor van 400 m aanweerszijden van de tramlijn

• Ander HOV (trolleybus, busmet eigen rijbaan): tussen 0.8en 1.2

• Lagere dichtheden: bus,stadsbus

Agglomeratie Basel, verlenging tramlijn 8in combinatie met stedelijke verdichting enherstructurering:

- Hoge dichtheden: FSI van 1.5 tot 2.0, 6tot 8 etages, functiemenging perbouwveld

- Ligging op raakvlak van stedelijk woon-en werkgebied

- Straatruimte: minimale verkeersruimte

(Bron: Van de Wetering Atelier fürStädtebau GmbH / Kanton Basel-Land)



In agglomeraties: Geenvraaggeorienteerd maaraanbodgeorienteerdverkeersbeleid

Bij congestie: geen nieuwerondwegen maar reorganisatie enopwaardering van bestaandestadsstraten

Verkeersdosering aan destadsrand

Nieuwe rondweg: hoge kosten, nieuweverstedelijking, verplaatsing van functiesaan de stadsrand

Opwaardering bestaande stadsstraat:behoud van functies in de stad / opcentrale en goed bereikbare plekken(Bron: H. van de Wetering)

$

Nouveauxdéveloppementsau paysage

Carrefourssurchargés

Tunnel


Compacte straten

Intensief ruimtegebruik is nietaltijd een spectaculaircivieltechnisch bouwwerk, maarkan ook een organisatorischeingreep zijn!

Seftigenstrasse, Köniz (CH)

Wegbreedte voor gemotoriseerd verkeerteruggebracht van 20 tot 6 meter

• Meer plek voor voetgangers en fietsers

• Tram en autoverkeer (22’000 voertuigen perdag) gemengd

• Dankzij een geraffineerde verkeerssturing iszelf een hogere verkeerscapaciteit mogelijk!

(Bron: Metron)

Agglomeratie Basel, tramlijn alsruggegraat, fijnmazig netwerk vanvoetgangersverbindingen, goedebereikbaarheid, centrale ligging van haltes,verdraagzamere verkeersafwikkeling

(Bron: Van de Wetering Atelier fürStädtebau GmbH / mrs partner AG / aspLandschaftsarchitekten AG / KantonBasel-Land)


Stadsstraat alsverbindingsruimte

Verhouding tussen verkeersintensiteit en sociale interactie in een straat (Bron: RichardRogers, «Cities for a small planet»)


Goede toegankelijkheid voorvoetgangers

• meerdere zebrapaden ofoversteekplaatsen metvoorrang (bereikbaarheid uitalle richtingen)

• geen verkeerslichten of kortewachttijden (omlooptijden vanmaximaal 60 seconden)

Goede toegankelijkheid voor voetgangers;veel oversteekmogelijkheden, voorrangvoor voetgangers, geen verkeerslichten /wachttijden ondanks groteverkeersstromen: Zürich Albisriederplatz,Zürich Limmatplatz (Bron: Google)


Synergieën tussen OV enfuncties in de straat

• Overeenkomst tussenactiviteiten en reistijden:Betere stedenbouwkundigeintegratie mogelijk

Bestemming route / ligging regiotramlijn Biel (Bron:van de Wetering / Gruner)


Frequenties benutten

• Goede condities ontwikkelenvoor winkels rond OV-haltes

• Tramhaltes als localetrefpunten

• Interactie tussen tram enaangrenzende functies

Linksboven: Zürich, Seefeld (CH);winkels rond tramhaltes hebbengrotere overlevingskansen dankzijhogere voetgangersfrequenties (Bron:H. Bösch «Der Fussgänger alsPassagier»)

Tramhaltes als locale trefpunten,Winkels en restaurants in de directeomgeving: Zürich Paradeplatz,Winkelcentrum Sihl-City, ZürichWiedikon, Basel Tellplatz (Foto’s: H. vande Wetering)


Glattalbahn

Integraal stedenbouw- enverkeersproject in de noordelijkeagglomeratie van Zürich

Referendum in 2003: 67% van debevolking steunt het project +financiering

Bouwtijd: 5 jaar

Nieuwe OV-verbinding tussenZürich, luchthaven en 8voorsteden met 3 lijnen en 21haltes

Tracé door bestaand stedelijkgebied, integratie van haltes instedelijke context, scharnier inlokaal langzaamverkeersnetwerk

Samenwerking met privatepartners

Overzichtskaart (Bron: Feddersen &Klostermann)


Verkeer als financiële dragervan de stadsontwikkeling

Bouwkosten: 350 miljoen Euro(90 miljoen minder als gepland)

Financiering uit urgentiefonds

Investeringsvolume van 7 miljardEuro binnen een straal van 400 mrond nieuwe haltes

2’000 nieuwe arbeidsplaatsenper jaar

De bouw van de Glattalbahn had groteinvesteringen en verdichtingen tot gevolg(Foto’s: H. van de Wetering; Maquette:Richti-Areal, Lampugnani)


Functiemenging

Door functiemenging (wonen,werken, avondfuncties, recreatie):verdeling van passagiersstromen,geen lege trams

Met hoge dichtheden,functiemenging en ontsluiting vanbelangrijke voorzieningen(theater, bioscoop, scholen) is zoeen attractief en rendabel aanbodmogelijk, ook ‘s avonds en in hetweekeinde

Comfort

Aangename wachtruimtes, goedherkenbare en vindbare haltes

Directe toegang voor voetgangersDe Glattalbahn ontsluit verschillende voorzieningen(ijshockeystadion, congrescentra, theaters, denationale televisiestudio’s, een regionaalrecreatiepark, luchthaven) waardoor ook ‘s avonds,zaterdag en zondag een attractief aanbod mogelijk is(bron: burri ag, glattpark, flughafen zürich)

Goed herkenbare haltes,aangename wachtruimte,goede bereikbaarheid te voet(Foto: Thiele, Breitschmid / H.van de Wetering)


Nieuwbouwwijken aan de noordelijkeperiferie van Zürich (Richti-Areal, Neugut,Glattpark): stedelijk wonen, hogedichtheden met hoge woonkwaliteit,functiemenging, dankzij zeer goede OV-ontsluiting reductie van het aantalparkeerplaatsen mogelijk (Foto’s: H. vande Wetering / VDW)

Renaissance van stedelijkwonen

Hoge woonkwaliteit ook in hogedichtheid mogelijk

Nabijheid van functies

Nabijheid en goedebereikbaarheid vannatuurgebieden

Hoog comfort van stedelijkemobiliteit

Ontwikkelingsstrategie multipolare regio:

Stations- en overstapgebieden als nieuwe centra

Stationsgebieden als nieuwe centra

Stationsgebieden en overstap-punten als nieuwe centra

• Verdichting, functiemenging,concentratie belangrijke enverkeersintensievevoorzieningen

• Centrum: attractieve openbareruimte als bewegings- enverblijfsruimte

• Stedenbouwkundig scharnier:verweving met omgeving,integratie in stedelijkeverkeersnet

Station Gent Dampoort (B):

Openbare ruimte als verkeersruimte, onattractieve toegang tot binnenstad,omwegen en lange wachttijden bij kruispunten voor voetgangers

nauwelijks synergieen met functies en voorzieningen, lage dichtheden, veelbraakliggende of ongebruikte ruimte (Bron: Google)

Station Duivendrecht (NL):

Geen afstemming verkeer-stedenbouw: Station als geisoleerd OV-knooppunt,nauwelijks relatie en interactie met omgeving (Foto: Holland Railconsult)


Masterplan binnenstedelijk S-Bahnlijn CEVAGenève: 5 nieuwe stations, 5 nieuwe OV-knooppunten, 5 nieuwe stadscentra (Bron:Van de Wetering Atelier für Städtebau /Office de l’Urbanisme canton de Genève)

Opwaarderingbinnenstedelijkespoornetwerken


Opwaarderingbinnenstedelijkespoornetwerken

S-Bahn Zürich als volwaardigbinnenstedelijktransportmiddel

Opwaardering stations totattractieve locale centra

Met een sterke verdichting en eenconcentratie van voorzieningen worden deS-Bahnstations Giesshübel, Binz enAltstetten in Zürich tot nieuwe subcentragetransformeerd (Foto’s: SBB, losys)


Stationsgebieden enoverstappunten als nieuwecentra

Verweving met omgeving,vooral voor voetgangers

Verdeling vanverkeersstromen, efficienteinzet van verkeersmiddelen

Regionaal ontwikkelingsconcept voorde zuidelijke agglomeratie van Basel:hierarchie van overstappunten encentra (2011-2012, Van de WeteringAtelier für Städtebau, mrs partner AG,asp landschapsarchitecten)

Afstemming functievervoersmiddel - context

Afhankelijk van de contextverandert de verkeersfunctie vanen stedenbouwkundige omgangmet een verkeersmiddel: focus ophybride vervoerssystemen

De regiotramlijn naar Leymen: 1verkeersmiddel, verschillende functies

Afhankelijk van functie: andere rol bijoverstapstations, andere integratie instadsruimte, andere snelheden,andere frequenties

(Bron: van de Wetering Atelier fürStädtebau GmbH, mrs partner AG, aspLandschaftsarchitekten AG / KantonBasel-Land)


Vrijetijdsverkeer

Groot aandeel in verkeers-bewegingen (45%), veelal per auto

Belangrijk thema afstemmingstedenbouw - landschap:

• Nabijheid landschap

• Goede OV-bereikbaarheid vanrecreatie- en sportvoorzieningen

• Attractieve regionale recreatievelangzaamverkeersverbindingen

• Speciale vrijetijdsvoorzieningenrond overstappunten


Bron: Microrecencement 2005, OFS-ARE, 2007


Attractieve stationsgebiedenin provinciesteden

• Verdichting, functiemenging

• Hoge kwaliteit openbare ruimte

• Attractief OV-aanbod (hogefrequentie, IC-verbindingen)

Ook ontwikkeling rond kleinestations!

• Aangepast, aanvullend aanbod

• Specifieke functies (bijv.recreatie, natuur, sport)

Stations Aarau (20’000 inwoners), Liestal(13’700 inwoners), Gossau (17’000inwoners), Visp (6’600 inwoners),Heerbrugg (2’600 inwoners) en Dornach –Arlesheim (13’000 inwoners) (Foto’s: H.van de Wetering, M. Stutz)


Attractieve stationsomgeving

• Bewuste planning langzame ensnelle zone

• Directe verbindingen voorvoetgangers

• Overzichtelijkheid, orientatie

• Veiligheidsgevoel:Avondfuncties en zichtbaarheidvan woningen

Stations Liestal, Délemont, Interlaken enUster (Fotos: H. van de Wetering)

Nieuwe ontwikkeling agglomeraties

• Voor een duurzame ontwikkeling, hoge levenskwaliteit en efficiënt verkeerssysteem iseen zeer precieze afstemming tussen verkeer en stedenbouw noodzakelijk

• Integrale planning op verschillende schaalniveau’s: strategie, concept, ontwerp,realisatie

• Beschouw verkeer als drager der stadsontwikkeling: ruimtelijk, strategisch, financieel

• Planning van agglomeraties is een participatie- en leerproces: teststudies alshulpmiddel

Strategieën afstemming stedenbouw – verkeer

• Renaissance van de stad, bouwen in hogere dichtheden

• HOV-lijnen als ruggegraat der stadsontwikkeling

• Stationsgebieden en overstappunten als nieuwe centra

• Hybride verkeerssystemen: afhankelijk van stedelijke context heeft hetzelfdevervoersmiddel verschillende functies

• Intensief ruimtegebruik verkeersruimte: OV en langzaamverkeer als belangrijksteverkeerssystemen in de agglomeratie

Werelddag 2013. han van de wetering. de agglomeratie als gesamtkunstwerk

Documents

Transcript of Werelddag 2013. han van de wetering. de agglomeratie als gesamtkunstwerk