20 jaar RSV. Agglomeratieprogramma's in Zwitserland. Han van de Wetering
-
Upload
els-brouwers -
Category
Government & Nonprofit
-
view
40 -
download
0
Transcript of 20 jaar RSV. Agglomeratieprogramma's in Zwitserland. Han van de Wetering
Van de Wetering Atelier für StädtebauBirmensdorferstrasse 55, CH-8004 Zürich+41 (0)44 245 46 09, www.wetering.ch
Agglomeratieprogramma’s in Zwitserland
Planning, projecten, kostenbatenir. Han van de Wetering, stedenbouwkundig ingenieur / architect SIA
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Van de WeteringAtelier für Städtebau
Inleiding
Agglomeraties als nieuwe uitdaging
Steden met belangrijke economische rol, baat bij goed functionerende „daily urban systems“, belang van de stadsregionale schaal
Vaak slecht functionerende „daily urban systems“:
- Moeilijke samenwerking administratieve eenheden
- Geen afstemming stedenbouw en verkeer
- Gevolg: economische schade, hoge kosten, beperking leefkwaliteit
Verkeer: tegenwoordig meer beperkende als ondersteunende factor voor de stadsontwikkeling; Ongeacht potentieel technische ontwikkelingen: basisuitdaging blijft bestaan
Agglomeratiebeleid: weinig prioriteit op nationaal niveau
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Antwerpen CS: 1.6 miljard euro voor slechts 36’000 reizigers per dag (Foto: H. van de Wetering)
Invalsweg in Antwerpen: Investeringen reiken vaak niet tot
aan de periferie (Foto: google)
Conflict stad en verkeer: Situaties in Antwerpen, Zürich en Nice (Foto’s: H. van
de Wetering)
Van de WeteringAtelier für Städtebau
Agglomeratieprogramma’s
Aanleiding
Situatie Zwitserland: sterke demografische en economische groei, concentratie in de agglomeraties
Goed functionerende agglomeraties als basis voor (economische) concurrentiekracht
Omdenken in federaal beleid: prioriteit stadsregionale schaal, ontwikkeling agglomeratieprogramma’s
Doel
Duurzame en kwalitatieve ontwikkeling van agglomeraties, concurrentiekracht vergroten
Betere beheersing van verkeersproblemen
Minder overheidsuitgaven
Betere samenwerking (verticaal en horizontaal) en afstemming stedenbouw en verkeer
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Overzicht: van de 50 agglomeraties en de 30 ingediende, eerste generatie agglomeratie-programma’s (Bron: ARE)
Van de WeteringAtelier für Städtebau
Agglomeratieprogramma’s
Inhoud
Agglomeratieprogramma: federaal plannings- en sturingsinstrument waarmee verkeer en stedenbouw op schaal van de agglomeratie gecoordineerd worden
Initiatief bij de stadsregio / agglomeratie:
• Basis: ruimtelijke toekomstvisie als beleidsstrategie, coherente ontwikkeling, afstemming stedenbouw –verkeer – landschap, gemeenschappelijke doelstelling (gemeentes, kantons etc.)
• Vanuit visie: definitie van integrale stedenbouw- en verkeersprojecten (bijv. corridorontwikkeling tramlijn, centrumsgebied, stationsplein), incl. kosten, financiering, tijdsplanning
• Focus op realisatie: Geen woorden maar daden!
Agglomeratieprogramma’s zijn voor de overheid (kantons, gemeenten) bindend
Indiening bij federale ARE; Elke 4 jaar kan een nieuw agglomeratieprogramma ingediend worden
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Agglomeratieprogramma Grand Genève, 2016: Synthesekaart als toekomstvisie, belangrijk coordinatieinstrument (Bron: Van de Wetering / GGau e.a.)
Van de WeteringAtelier für Städtebau
Agglomeratieprogramma’s
Sturing door financiering
Beoordeling projecten door Amt für Raumentwicklung (ARE), kostenbaten als uitgangspunt:
1: Projectkosten
2: Criteria effectiviteit / werking:
- Verbetering kwaliteit verkeerssysteem (bijv. multimodaliteit)
- Stedelijke verdichting (bijv. concentratie ontwikkeling op goed ontsloten plekken, openbare ruimte)
- Verkeersveiligheid (bijv. 30km/u op hoofdwegen)
- Duurzame ontwikkeling (bijv. reductie CO2-uitstoot)
Gemeenschappelijke financiering: bijdrage door federatie maximaal 50% (1ste agglomeratieprogramma’s: 1.4 miljard euro federale financiering, 2.2 miljard euro door kantons / gemeenten)
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Hoe groter het nut en hoe lager de kosten, hoe meer federale bijdrage (bron: ARE)
Van de WeteringAtelier für Städtebau
Agglomeratieprogramma’s
Sturing door financiering
Geen inhoudelijke bemoeienis:
• Agglomeratieprogramma’s zijn vrijwillig
• “Zinloze” projecten mogen gebouwd worden, maar gemeenten moeten die zelf betalen
Federale geldpot is fix: alleen allerbeste projecten krijgen geld; gezonde concurrentie tussen de agglomeraties!
Invloed op verkeers- en stadsontwikkeling
Focus op OV en multimodaliteit: weinig ruimtegebruik, hoge capaciteit
Terug naar de compacte stad: meervoudig gebruik van (bestaande) infrastructuur, behoud landschap
Integrale ontwikkeling stedenbouw en verkeer: efficiëntie, reductie kosten, kwaliteit, duurzame ontwikkeling
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Het overgrote deel van de investeringen uit de agglomeratieprogramma’s komt het OV (trein, tram, bus, stations), langzaam-verkeer en de opwaardering van stadruimte ten
goede (bron: ARE)
Terug naar de compacte stad: stedelijke dichtheid en kwalitatieve verdichting als kans (Bron: «Stadtwerdung der Agglomeration» van J. Sulzer, afbeelding: Toekomstbeeld Dietikon, Van de Wetering)
Van de WeteringAtelier für Städtebau
Agglomeratieprogramma’s
Participatie- en leerproces
Gecoordineerde regionale planning als proces met grote politieke dimensie
Planning als open proces met «test studies», parallele bewerking van een ruimtelijke visie door 3 of 4 externe interdisciplinaire teams; soms ook als prijsvraag: verschillende ideeën en strategieën zijn gevraagd!
Participatie met bevolking en politici: communicatieve, begrijpelijke, illustratieve plannen
Leerproces: besef van noodzaak duurzame ontwikkeling gegroeid, verandering van mobiliteitsgedrag en woonwensen
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
De nieuwe planning van agglomeraties is vooral ook een participatie- en leerproces (Bron: agglomeratieprogramma Genève)
Van de WeteringAtelier für Städtebau
Agglomeratieprogramma’s
Financiële synergieën verkeer en stedenbouw
Verkeersinfrastructuur met zeer hoge bouw- en planningskosten: Financiering stedenbouwkundige planning vanuit verkeersprojecten
Dankzij goede afstemming stedenbouw - verkeer enorme meerwaarde: financiering verkeersprojecten door stadsontwikkeling
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Glattalbahn: met bouwkosten van ongeveer 350 miljoen euro werd een perifeer gebied tot nieuwe stad ontwikkeld, wat, binnen een straal van 400 m van haltes,
tot een investeringsvolume van 7 miljard euro leidde (foto’s: H. van de Wetering, S. Zangger)
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
Transit oriented developmentHOV als drager van de stad
Integratie in structurerende stadsruimte, combinatie attractieve dienstregeling (minimaal 6 tot 10 trams / uur) en hoge kostendekkingsgraad (>60%) noodzakelijk. Daarom:
• HOV-systeem als deel van een coherente doorgaande stadsruimte, geïntegreerd in het stedelijk netwerk
• Hoge dichtheden
• Functiemenging
• Ligging van belangrijke (verkeersintensieve) functies op strategische plekken aan HOV-systeem
• Attractieve omgeving, comfort
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Omgevingsontwerp: HOV-systeem rijdt door achtertuinen, toegankelijkheid haltes bemoeilijkt. (Bron: Google)
Leidsche Rijn (NL), schaalniveau stadsdeel: stedenbouw en verkeer zijn twee volledig aparte, afgezonderde, geisoleerde systemen; Dichtheden, voorzieningen en
wijkstructuur zijn niet op het primaire OV-systeem (HOV, spoor) aangepast.
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
Transit oriented developmentHoofdwegen als stedelijk ruggengraat
Consequente verdichting en functiemenging langs invalswegen mit HOV-lijnen; OV als integraal stedelijk systeem
Stadstraten als levensader van de stad, inbedding haltes in lokaal wegennet, concentratie van functies, attractieve straatruimte voor alle verkeersdeelnemers, adres en visitenkaartje van de wijk
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Agglomeratie Basel (CH):
Consequente verdichting en functiemenging langs tramlijnen en
rond stations; integratie van bestaande en historische structuren
(Bron: Van de Wetering Atelier für Städtebau GmbH / mrs partner AG /
asp Landschaftsarchitekten AG / Kanton Basel-Land)
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
Transit oriented developmentKostenbaten: dichtheid en OV-systeem
Dichtheden per OV-middel voor een rendabel systeem en attractief aanbod:
• Tram: tenminste FSI 1.5 in een corridor van 400 m aan weerszijden van de tramlijn
• Ander HOV (trolleybus, bus met eigen rijbaan): tussen 0.8 en 1.5
• Lagere dichtheden: bus, stadsbus
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Agglomeratie Basel, verlenging tramlijn 8 in combinatie met stedelijke verdichting en herstructurering; functiemenging, 7 tot 8 bouwlagen etc. (bron: Kanton Basel Land, Van de
Wetering)
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
Transit oriented developmentRenaissance van stedelijk wonen
Hoge kostendekkingsgraad: OV-bedrijf definieert dichtheden langs tramlijn (Glattalbahn: per km 6’000 inw./ap. binnen een corridor van 400 m aan weerszijden van de tramlijn, gebieden rond bestaande stations mogen niet meegerekend worden).
Verdichting en stadsontwikkeling als integraal onderdeel van OV-infrastructuurproject
Stedelijk wonen als kwaliteit:
• Hoge woonkwaliteit ook in hoge dichtheid mogelijk
• Nabijheid van functies, hoog comfort van stedelijke mobiliteit
• Dankzij directe koppeling aan haltes en stations sterke reductie parkeerplaatsen mogelijk (0.3 tot 0.7 PP per woning), meer mogelijkheden voor attractive open ruimte
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Nieuwbouwwijken aan de noordelijke periferie van Zürich: stedelijk wonen met
hoge woonkwaliteit, dankzij zeer goede OV-ontsluiting reductie van het aantal
parkeerplaatsen mogelijk (Plan: Feddersen & Klostermann; Maquette:
Richti-Areal, Lampugnani; Foto’s: H. van de Wetering)
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
Transit oriented developmentSynergieën tussen OV en voetgangers
Goede bereikbaarheid voor voetgangers uit alle richtingen: zebrapaden aan beide uiteinden van de halte
Indien mogelijk ongeregelde oversteek met voorrang voor voetgangers
Geregelde oversteek (met verkeerslichten): korte omlooptijden (maximaal 60 seconden, wachttijd zelden langer als 30 seconden)
Attractieve halteomgeving: openbare ruimte, actieve begane grond
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Overal zijn zebrapaden: hoog comfort bij de toegankelijkheid (Foto’s: S. Vogt)
Dankzij korte omlooptijden is er vaak groen voor voetgangers (Foto: H. van de Wetering)
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
Transit oriented developmentTOD als stedenbouwkundige ontwerpopgave
Ombouw stadsstraat gekoppeld aan opwaardering voorzones en meerwaarde voor aangrenzende kavels
Combinatie functionele en esthetische aspecten
Kracht van het ontwerp:
- Focus op (bijzondere) kwaliteiten en kansen i.p.v. kwantiteiten en problemen
- Inspiratiebron
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Verdichtingsstrategie Dietikon (CH): bundeling stadsontwikkeling met nieuwe Limmattalbahn (bron: stad Dietikon, Van de Wetering)
Masterplan Solothurn: Corso als centraal ontwerpelement in de ontwikkeling van de stad (bron: stad Solothurn, Van de Wetering)
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
polycentrische regio“Netzstadt” en bundeling centra en knopen
Synergieën bereikbaarheid en stadsontwikkeling
Verdeling van verkeersstromen, efficiënte inzet van verkeersmiddelen
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Regionaal ontwikkelingsconcept voor de zuidelijke agglomeratie van Basel: hierarchie van overstappunten en centra (2011-2012, Van de Wetering Atelier für Städtebau, mrs partner
AG, asp landschapsarchitecten)
Masterplan binnenstedelijk S-Bahnlijn CEVA Genève: 5 nieuwe stations, 5 nieuwe OV-knooppunten, 5 nieuwe stadscentra (Bron: Van de Wetering Atelier für Städtebau / Office de l’Urbanisme canton de Genève)
Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:
polycentrische regioStationsgebieden en overstappunten als nieuwe
centra
Nieuwe stationwijken als prioritaire stadontwikkelingsgebieden; ontwikkeling dichte stadswijken en subcentra, functiemenging, verkeersintensieve voorzieningen, inbedding in wijkstructuur, integratie in stedelijk verkeersnet, identiteit
Samenwerking SBB, stad, kanton: gemeenschappelijk interesse dankzij toekomstvisie en wederzijdse financiering
Financiering infrastructuurprojecten en attractieve openbare ruimte door potentieel stadsontwikkeling: afroming van meerwaarden
VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit
17.03.2017
Station Antwerpen-Zuid (B): nauwelijks synergieën met functies en voorzieningen, lage dichtheden, veel braakliggende of ongebruikte ruimte (Bron: Bing)
Masterplan binnenstedelijke S-Bahnlijn CEVA Genève: stations als nieuwe OV-knooppunten en nieuwe stadscentra (Bron: Van de Wetering Atelier für Städtebau / Office de l’Urbanisme
canton de Genève)
Liestal (13’700 inw.): samenspel verdichting en opwaardering stationsomgeving ook in kleine steden (foto’s: vdw)
Hartelijk dank voor uwaandacht!
Han van de WeteringVan de Wetering Atelier für Städtebau GmbH
Birmensdorferstrasse 55, 8004 ZürichT: 044 245 46 09