20 jaar RSV. Agglomeratieprogramma's in Zwitserland. Han van de Wetering

17
Van de Wetering Atelier für Städtebau Birmensdorferstrasse 55, CH-8004 Zürich +41 (0)44 245 46 09, www.wetering.ch Agglomeratieprogramma’s in Zwitserland Planning, projecten, kostenbaten ir. Han van de Wetering, stedenbouwkundig ingenieur / architect SIA VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit 17.03.2017

Transcript of 20 jaar RSV. Agglomeratieprogramma's in Zwitserland. Han van de Wetering

Van de Wetering Atelier für StädtebauBirmensdorferstrasse 55, CH-8004 Zürich+41 (0)44 245 46 09, www.wetering.ch

Agglomeratieprogramma’s in Zwitserland

Planning, projecten, kostenbatenir. Han van de Wetering, stedenbouwkundig ingenieur / architect SIA

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Van de WeteringAtelier für Städtebau

Inleiding

Agglomeraties als nieuwe uitdaging

Steden met belangrijke economische rol, baat bij goed functionerende „daily urban systems“, belang van de stadsregionale schaal

Vaak slecht functionerende „daily urban systems“:

- Moeilijke samenwerking administratieve eenheden

- Geen afstemming stedenbouw en verkeer

- Gevolg: economische schade, hoge kosten, beperking leefkwaliteit

Verkeer: tegenwoordig meer beperkende als ondersteunende factor voor de stadsontwikkeling; Ongeacht potentieel technische ontwikkelingen: basisuitdaging blijft bestaan

Agglomeratiebeleid: weinig prioriteit op nationaal niveau

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Antwerpen CS: 1.6 miljard euro voor slechts 36’000 reizigers per dag (Foto: H. van de Wetering)

Invalsweg in Antwerpen: Investeringen reiken vaak niet tot

aan de periferie (Foto: google)

Conflict stad en verkeer: Situaties in Antwerpen, Zürich en Nice (Foto’s: H. van

de Wetering)

Van de WeteringAtelier für Städtebau

Agglomeratieprogramma’s

Aanleiding

Situatie Zwitserland: sterke demografische en economische groei, concentratie in de agglomeraties

Goed functionerende agglomeraties als basis voor (economische) concurrentiekracht

Omdenken in federaal beleid: prioriteit stadsregionale schaal, ontwikkeling agglomeratieprogramma’s

Doel

Duurzame en kwalitatieve ontwikkeling van agglomeraties, concurrentiekracht vergroten

Betere beheersing van verkeersproblemen

Minder overheidsuitgaven

Betere samenwerking (verticaal en horizontaal) en afstemming stedenbouw en verkeer

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Overzicht: van de 50 agglomeraties en de 30 ingediende, eerste generatie agglomeratie-programma’s (Bron: ARE)

Van de WeteringAtelier für Städtebau

Agglomeratieprogramma’s

Inhoud

Agglomeratieprogramma: federaal plannings- en sturingsinstrument waarmee verkeer en stedenbouw op schaal van de agglomeratie gecoordineerd worden

Initiatief bij de stadsregio / agglomeratie:

• Basis: ruimtelijke toekomstvisie als beleidsstrategie, coherente ontwikkeling, afstemming stedenbouw –verkeer – landschap, gemeenschappelijke doelstelling (gemeentes, kantons etc.)

• Vanuit visie: definitie van integrale stedenbouw- en verkeersprojecten (bijv. corridorontwikkeling tramlijn, centrumsgebied, stationsplein), incl. kosten, financiering, tijdsplanning

• Focus op realisatie: Geen woorden maar daden!

Agglomeratieprogramma’s zijn voor de overheid (kantons, gemeenten) bindend

Indiening bij federale ARE; Elke 4 jaar kan een nieuw agglomeratieprogramma ingediend worden

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Agglomeratieprogramma Grand Genève, 2016: Synthesekaart als toekomstvisie, belangrijk coordinatieinstrument (Bron: Van de Wetering / GGau e.a.)

Van de WeteringAtelier für Städtebau

Agglomeratieprogramma’s

Sturing door financiering

Beoordeling projecten door Amt für Raumentwicklung (ARE), kostenbaten als uitgangspunt:

1: Projectkosten

2: Criteria effectiviteit / werking:

- Verbetering kwaliteit verkeerssysteem (bijv. multimodaliteit)

- Stedelijke verdichting (bijv. concentratie ontwikkeling op goed ontsloten plekken, openbare ruimte)

- Verkeersveiligheid (bijv. 30km/u op hoofdwegen)

- Duurzame ontwikkeling (bijv. reductie CO2-uitstoot)

Gemeenschappelijke financiering: bijdrage door federatie maximaal 50% (1ste agglomeratieprogramma’s: 1.4 miljard euro federale financiering, 2.2 miljard euro door kantons / gemeenten)

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Hoe groter het nut en hoe lager de kosten, hoe meer federale bijdrage (bron: ARE)

Van de WeteringAtelier für Städtebau

Agglomeratieprogramma’s

Sturing door financiering

Geen inhoudelijke bemoeienis:

• Agglomeratieprogramma’s zijn vrijwillig

• “Zinloze” projecten mogen gebouwd worden, maar gemeenten moeten die zelf betalen

Federale geldpot is fix: alleen allerbeste projecten krijgen geld; gezonde concurrentie tussen de agglomeraties!

Invloed op verkeers- en stadsontwikkeling

Focus op OV en multimodaliteit: weinig ruimtegebruik, hoge capaciteit

Terug naar de compacte stad: meervoudig gebruik van (bestaande) infrastructuur, behoud landschap

Integrale ontwikkeling stedenbouw en verkeer: efficiëntie, reductie kosten, kwaliteit, duurzame ontwikkeling

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Het overgrote deel van de investeringen uit de agglomeratieprogramma’s komt het OV (trein, tram, bus, stations), langzaam-verkeer en de opwaardering van stadruimte ten

goede (bron: ARE)

Terug naar de compacte stad: stedelijke dichtheid en kwalitatieve verdichting als kans (Bron: «Stadtwerdung der Agglomeration» van J. Sulzer, afbeelding: Toekomstbeeld Dietikon, Van de Wetering)

Van de WeteringAtelier für Städtebau

Agglomeratieprogramma’s

Participatie- en leerproces

Gecoordineerde regionale planning als proces met grote politieke dimensie

Planning als open proces met «test studies», parallele bewerking van een ruimtelijke visie door 3 of 4 externe interdisciplinaire teams; soms ook als prijsvraag: verschillende ideeën en strategieën zijn gevraagd!

Participatie met bevolking en politici: communicatieve, begrijpelijke, illustratieve plannen

Leerproces: besef van noodzaak duurzame ontwikkeling gegroeid, verandering van mobiliteitsgedrag en woonwensen

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

De nieuwe planning van agglomeraties is vooral ook een participatie- en leerproces (Bron: agglomeratieprogramma Genève)

Van de WeteringAtelier für Städtebau

Agglomeratieprogramma’s

Financiële synergieën verkeer en stedenbouw

Verkeersinfrastructuur met zeer hoge bouw- en planningskosten: Financiering stedenbouwkundige planning vanuit verkeersprojecten

Dankzij goede afstemming stedenbouw - verkeer enorme meerwaarde: financiering verkeersprojecten door stadsontwikkeling

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Glattalbahn: met bouwkosten van ongeveer 350 miljoen euro werd een perifeer gebied tot nieuwe stad ontwikkeld, wat, binnen een straal van 400 m van haltes,

tot een investeringsvolume van 7 miljard euro leidde (foto’s: H. van de Wetering, S. Zangger)

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

Transit oriented developmentHOV als drager van de stad

Integratie in structurerende stadsruimte, combinatie attractieve dienstregeling (minimaal 6 tot 10 trams / uur) en hoge kostendekkingsgraad (>60%) noodzakelijk. Daarom:

• HOV-systeem als deel van een coherente doorgaande stadsruimte, geïntegreerd in het stedelijk netwerk

• Hoge dichtheden

• Functiemenging

• Ligging van belangrijke (verkeersintensieve) functies op strategische plekken aan HOV-systeem

• Attractieve omgeving, comfort

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Omgevingsontwerp: HOV-systeem rijdt door achtertuinen, toegankelijkheid haltes bemoeilijkt. (Bron: Google)

Leidsche Rijn (NL), schaalniveau stadsdeel: stedenbouw en verkeer zijn twee volledig aparte, afgezonderde, geisoleerde systemen; Dichtheden, voorzieningen en

wijkstructuur zijn niet op het primaire OV-systeem (HOV, spoor) aangepast.

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

Transit oriented developmentHoofdwegen als stedelijk ruggengraat

Consequente verdichting en functiemenging langs invalswegen mit HOV-lijnen; OV als integraal stedelijk systeem

Stadstraten als levensader van de stad, inbedding haltes in lokaal wegennet, concentratie van functies, attractieve straatruimte voor alle verkeersdeelnemers, adres en visitenkaartje van de wijk

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Agglomeratie Basel (CH):

Consequente verdichting en functiemenging langs tramlijnen en

rond stations; integratie van bestaande en historische structuren

(Bron: Van de Wetering Atelier für Städtebau GmbH / mrs partner AG /

asp Landschaftsarchitekten AG / Kanton Basel-Land)

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

Transit oriented developmentKostenbaten: dichtheid en OV-systeem

Dichtheden per OV-middel voor een rendabel systeem en attractief aanbod:

• Tram: tenminste FSI 1.5 in een corridor van 400 m aan weerszijden van de tramlijn

• Ander HOV (trolleybus, bus met eigen rijbaan): tussen 0.8 en 1.5

• Lagere dichtheden: bus, stadsbus

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Agglomeratie Basel, verlenging tramlijn 8 in combinatie met stedelijke verdichting en herstructurering; functiemenging, 7 tot 8 bouwlagen etc. (bron: Kanton Basel Land, Van de

Wetering)

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

Transit oriented developmentRenaissance van stedelijk wonen

Hoge kostendekkingsgraad: OV-bedrijf definieert dichtheden langs tramlijn (Glattalbahn: per km 6’000 inw./ap. binnen een corridor van 400 m aan weerszijden van de tramlijn, gebieden rond bestaande stations mogen niet meegerekend worden).

Verdichting en stadsontwikkeling als integraal onderdeel van OV-infrastructuurproject

Stedelijk wonen als kwaliteit:

• Hoge woonkwaliteit ook in hoge dichtheid mogelijk

• Nabijheid van functies, hoog comfort van stedelijke mobiliteit

• Dankzij directe koppeling aan haltes en stations sterke reductie parkeerplaatsen mogelijk (0.3 tot 0.7 PP per woning), meer mogelijkheden voor attractive open ruimte

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Nieuwbouwwijken aan de noordelijke periferie van Zürich: stedelijk wonen met

hoge woonkwaliteit, dankzij zeer goede OV-ontsluiting reductie van het aantal

parkeerplaatsen mogelijk (Plan: Feddersen & Klostermann; Maquette:

Richti-Areal, Lampugnani; Foto’s: H. van de Wetering)

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

Transit oriented developmentSynergieën tussen OV en voetgangers

Goede bereikbaarheid voor voetgangers uit alle richtingen: zebrapaden aan beide uiteinden van de halte

Indien mogelijk ongeregelde oversteek met voorrang voor voetgangers

Geregelde oversteek (met verkeerslichten): korte omlooptijden (maximaal 60 seconden, wachttijd zelden langer als 30 seconden)

Attractieve halteomgeving: openbare ruimte, actieve begane grond

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Overal zijn zebrapaden: hoog comfort bij de toegankelijkheid (Foto’s: S. Vogt)

Dankzij korte omlooptijden is er vaak groen voor voetgangers (Foto: H. van de Wetering)

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

Transit oriented developmentTOD als stedenbouwkundige ontwerpopgave

Ombouw stadsstraat gekoppeld aan opwaardering voorzones en meerwaarde voor aangrenzende kavels

Combinatie functionele en esthetische aspecten

Kracht van het ontwerp:

- Focus op (bijzondere) kwaliteiten en kansen i.p.v. kwantiteiten en problemen

- Inspiratiebron

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Verdichtingsstrategie Dietikon (CH): bundeling stadsontwikkeling met nieuwe Limmattalbahn (bron: stad Dietikon, Van de Wetering)

Masterplan Solothurn: Corso als centraal ontwerpelement in de ontwikkeling van de stad (bron: stad Solothurn, Van de Wetering)

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

polycentrische regio“Netzstadt” en bundeling centra en knopen

Synergieën bereikbaarheid en stadsontwikkeling

Verdeling van verkeersstromen, efficiënte inzet van verkeersmiddelen

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Regionaal ontwikkelingsconcept voor de zuidelijke agglomeratie van Basel: hierarchie van overstappunten en centra (2011-2012, Van de Wetering Atelier für Städtebau, mrs partner

AG, asp landschapsarchitecten)

Masterplan binnenstedelijk S-Bahnlijn CEVA Genève: 5 nieuwe stations, 5 nieuwe OV-knooppunten, 5 nieuwe stadscentra (Bron: Van de Wetering Atelier für Städtebau / Office de l’Urbanisme canton de Genève)

Van de WeteringAtelier für Städtebau Projecten en strategieën:

polycentrische regioStationsgebieden en overstappunten als nieuwe

centra

Nieuwe stationwijken als prioritaire stadontwikkelingsgebieden; ontwikkeling dichte stadswijken en subcentra, functiemenging, verkeersintensieve voorzieningen, inbedding in wijkstructuur, integratie in stedelijk verkeersnet, identiteit

Samenwerking SBB, stad, kanton: gemeenschappelijk interesse dankzij toekomstvisie en wederzijdse financiering

Financiering infrastructuurprojecten en attractieve openbare ruimte door potentieel stadsontwikkeling: afroming van meerwaarden

VRP congres «20 jaar RSV» themasessie ruimte en mobiliteit

17.03.2017

Station Antwerpen-Zuid (B): nauwelijks synergieën met functies en voorzieningen, lage dichtheden, veel braakliggende of ongebruikte ruimte (Bron: Bing)

Masterplan binnenstedelijke S-Bahnlijn CEVA Genève: stations als nieuwe OV-knooppunten en nieuwe stadscentra (Bron: Van de Wetering Atelier für Städtebau / Office de l’Urbanisme

canton de Genève)

Liestal (13’700 inw.): samenspel verdichting en opwaardering stationsomgeving ook in kleine steden (foto’s: vdw)

Hartelijk dank voor uwaandacht!

Han van de WeteringVan de Wetering Atelier für Städtebau GmbH

Birmensdorferstrasse 55, 8004 ZürichT: 044 245 46 09

[email protected]