Wegen van herdenking - NoordFrankrijk

4 themaroutesover monumentenen evenementenuit de Eerste Wereldoorlog

NOORD- FRANkRijk

Wegen vanHerdenking

14 - 18

S. Dhote

Canadian National Vimy Memorial

De ‘Wegen van Herdenking van de Eerste Wereldoorlog in de Nord-Pas de Calais’ leiden u langs monumenten die getuigen van de zware strijd die tijdens de Eerste Wereldoorlog in deze streek woedde. De prachtige monumenten en begraafplaatsen onthullen steeds een stukje geschiedenis, verteld vanuit een soldaat, een legereenheid, een slag, een plaats.

Deze handige historische gids beschrijft de 36 hoogtepunten uit de Eerste Wereldoorlog in vier themaroutes. De Wegen van Herdenking tonen u hoezeer deze oorlog zijn stempel op de streek drukte.

1 - Het front ......................................................................p. 4

2 - De bewegingsoorlog

en de eerste Duitse bezetting .................. p. 10

3 - De kust, achterhoedebasis

voor de geallieerde legers ......................... p. 14

4 - De wederopbouw van het verwoeste

grondgebied .............................................. p. 16

inleiding

VoorwoordDe regio Nord-Pas de Calais waagt zich

met de ‘Wegen van Herdenking’ aan

een omvangrijke maatschappelijke

herdenkingstaak, waarin de offers van

inmiddels verdwenen generaties vereerd

en de nu op het ‘Oude Continent’

heersende verworvenheden op het gebied

van vrede, vrijheid en broederschap

onderstreept worden.

De motivatie achter dit initiatief is niet zozeer

van nostalgische aard, maar vestigt eerder

de aandacht op de wereld van vandaag en

draagt bij tot onze reflectie op de toekomst.

Dhr. Daniel PERCHERONSenator van de Pas-de-CalaisVoorzitter van de Regionale Raad (Conseil Régional) Nord-Pas de Calais

De twee wereldoorlogen hebben in de

Nord-Pas de Calais onuitwisbare sporen

achtergelaten. Militaire begraafplaatsen,

oorlogsmonumenten en ‘littekens’ in de

landschappen zijn de stille, aangrijpende

getuigen van de gebeurtenissen die zich

in deze streek hebben afgespeeld.

De ‘Wegen van Herdenking in de Nord-Pas de

Calais’ geven niet alleen een beter inzicht in

deze belangrijke bladzijde van de geschiedenis

van Europa en de wereld, maar bewijzen

ook de eer aan mannen en vrouwen uit alle

windstreken die in deze contreien hun laatste

rustplaats hebben.

Mw. Régine SPLINGARDLid van de Regionale Raad (Conseil Régional)Voorzitster van het Comité Régional de Tourisme Nord-Pas de Calais

Foto’s: S. Dhote - E. Roose - A.S. Flament - P. Morès33

P. Morès

A.S. Flament

E. Roose

A.S. Flament

l 'Esc

au t

Sch

elde

la Scarpe

Canal de la

Deûl

e

la Marcq

ue

la Canche

la Lys

Leie

l'Yser

l'AaCanal de Calais

Slack

Wimereu x

IJzerMer du Nord

Man

che

la SambreCanal Maritime d'Abbeville

l du Nor

d

Canal de S

Nord - Pas de Calais

Picardie

FFRRANNCE

N 42

N 8

N 56

N 6

N 55

N 90

N 40

N 17

D 962

D 934

D 649

D 936

N 2

D 935

D 6

17

D 938

N 455

D 643

D 6

44

D 630

N 7

N 50

N 48

N 50

N 6

0

N 50

N 44

N 47N 9

D 916

N 8

N 38

N 4

7

D 1017

D 9

17

D 950

D 917

D 943

D 941

D 945

N 365

N 3

69

N 313

N 35

N 36

N 3

2

D 936

D 1001

N 2

5

D 929

D 928

D 929

D 126

D 943

D 1

26

D 928

D 9

16

N 25

D 9

19

D 917

D 941

D 301

D 341

D 943

D 642

D 933

N 42

D 901

D 939

D 240

D 940

D 925

D 9

D 643

D 939

D 930

A 16 - E 40

A 16 - E 402

A 26 - E 15

A 16 - E 40 2

A 16 - E 402

A 28 - E 402

- E 1

5

A 2 - E 19

A 2

- E 1

9

A 26 - E 17

A 21

A 1

- E

17

A 23

A 27 - E 42

A 25 - E 42

A 26 - E 15

A 10

A 17 - E 403

A 19

A 22

A 14

- E 1

7

A 14 - E 17

A 8 - E 429

A 7

A 7A 16CaCC nalaa de la

Deûeelûell

lall Marcqcc

ue

DDD61

7

D 938

D643

D64

4

D

N47

D 950

D 917

D 943

D 941

D945

D91

9

D917

D 9

DD 999333999

DDDDDDDDD 999999999333333333000000000

A 2 - E 19

A26

- E17

A 21

A1

-E17

A 23

A 27 - E 42

A22

Méteren

Steenwerck

Vieille-Chapelle

Béthune

Saint-Martin-BoulogneWimille

Comines Wervicq-Sud

Roubaix

Tourcoing

CaudryLe Cateau-Cambrésis

Assevent

Kemmel

Albert

Beaumont-Hamel

Pozières Longueval

PasschendaeleLangemark

Poperinge

Ploegsteert

Messen(Messines)

Armentières

Bailleul

Lens

Etaples-sur-Mer

Saint-Etienne-au-Mont

Wimereux

Montreuil-sur-Mer

Feignies

Le Quesnoy

Ors

Annoeullin

Seclin

leper(Ypres)

Wissant

TardinghenAudinghen

Ambleteuse Marquise

Hardelot

Dannes

Sainte-Cecile-Plage

Stella-Plage

Merlimont

Saint-Josse

Rang-du-Fliers

Rue

Saint-Valery-sur-Somme

Friville-scarbotin

Gamaches Hallencourt

Ailly-le-Haut-Clocher Domart-en-

Ponthieu

Auxi-le-Château

Hesdin

BernavilleDoullens

Villers-Bocage

Acheux-en-Amiénois

ComblesLe Catelet

Les Rues-des-Vignes

Wassigny

Bohain-en-Vermandois

Aubigny-au-Bac

Bouchain

Maroilles

La Capelle

Fourmies

Trélon

Bavay

Mons(Bergen)

La Louvière

Crécy-en-Ponthieu

Nouvion

Maintenay

Hucqueliers

FressinAzincourt

Fruges

Desvres

Licques

Tournehem-sur-la-Hem

Ardres

Audruicq

Sangatte

Gravelines

Bourbourg

Grand-Fort-PhilippePetit-Fort-Philippe

Zuydcoote

Bergues

Malo-les-Bains

Hondschoote

(La Panne)

Veurnes(Furnes)

Dendermonde(Termonde)

Oudenaarde(Audenarde)

Ath(Aat)

Ronse(Renaix)

Raismes

Wallers

Condé-sur-l'Escaut

St-Amand-les-Eaux

Marchiennes

Harnes

Lewarde

Houdain

Noeux-les-Mines

Wambrechies

Menen(Menin)

Mouscron(Moeskroen)

Tournai(Doornik)

Wattrelos

Marcq-en-Baroeul

Lambersart

Lomme

Villeneuve-d'Ascq

Wormhout

SteenvoordeCassel

Godewaersvelde

Arques

Clairmarais

Watten

Houlle

Fauquembergues

Lumbres

Saint-Venant

Busnes

La Bassée

Saint-Pol-sur-Ternoise

Guînes

e Touquet-aris-Plage

Berck-sur-Mer

Abbeville

Bruay-la-Buissière

Liévin

Hazebrouck

Aire-sur-la-Lys

Lillers

Grande-Synthe

Roeselare(Roulers)

Denain

Hénin-Beaumont

Cuincy

Maubeuge

Gent(Gand)

Kortrijk(Courtrai)

Oye-Plage

DouaiValenciennes

Avesnes-sur-Helpe

La Reconstruction dans les territoires dévastés

Le Littoral, base arrière des armées alliées

La guerre de mouvement et la première occupatio

Comines

Menen(Menin)

Stella-Plage

Merlimont

Berck-sur-Mer

Cap Blanc Nez

Bapaume

Héninel

Aix-Noulette

Mont-Saint-EloiSaint-Laurent-Blangy

Athies

Hébuterne

Flesquières

Kemmel

Vis-en-Artois

Aubers

Fleurbaix

Richebourg

Fromelles

Loos-en-Gohelle

Vimy�élus

Ablain-Saint-Nazaire

Souchez

Neuville-Saint-Vaast

Monchy-le-Preux

DoigniesBullecourtAyette

Grévillers

leper(Ypres)

Fleurbaix

Richebourg

Fromelles

Loos-en-Gohelle

Vimy�élus


Souchez


Monchy-le-Preux

DoigniesBullecourtAyette

Serre-Puisieux

Grévillers

Ieper(Ypres)

ARRAS

CAMBRAI

BOULOGNE-SUR-MER

CALAIS

LILLE

DUNKERQUE

SAINT-OMER

ARRAS

CAMBRAI

BOULOGNE-SUR-MER

CALAIS

LILLE

DUNKERQUE

SAINT-OMER

A.S. Flament

ieper – Museum ‘In Flanders Fields’ 1

De stad van de ‘Salient’in oktober 1914 installeert het front zich op enkele kilometers van ieper, met een lus, ‘salient’, rond de stad in de Duitse linies. Deze rijke Vlaamse lakenstad is de stille getuige van vijf opeenvolgende veldslagen waarin soldaten uit alle hoeken van de wereld betrokken zijn. in de toen verwoeste Lakenhalle, geheel identiek herbouwd, is het museum ‘In Flanders Fields’ gehuisvest, waar de bezoeker het parcours van een soldaat of een burger volgt om de Eerste Wereldoorlog met andere ogen te zien.

LakenhalleGrote Markt 348900 IEPER BELGIËTel.: +32 (0)57 239 220www.inflandersfields.be

Fleurbaix Trou Aid Post Cemetery 2

Een van de mooiste begraafplaatsen aan het frontDe Trou Aid Post Cemetery met zijn ringsloot en treurwilgen is waarschijnlijk een van de mooiste begraafplaatsen van de Gemenebest in de streek. De begraafplaats ligt op de plek van een voormalige Britse eerste hulppost en verzamelt de stoffelijke resten van 356 op het ‘vergeten front’ gevallen soldaten. De strook tussen Armentières en La Bassée ligt ver van de belangrijke strategische zones en is het toneel van talloze kleine, maar zeer bloedige aanvallen: Le Maisnil in 1914, Aubers en Loos in 1915 en Fromelles in 1916.

Rue de Pétillon62840 FLEURBAIX

Over een linie van bijna 800 kilometer van de Belgische kust tot aan de Vogezen bieden de Franse en Britse legers eind 1914 het hoofd aan de Duitse strijdmachten. De hoop op een snelle overwinning vervaagt snel in beide kampen. Het is het begin van een langdurige statische uitputtingslag.

In de Nord-Pas de Calais strekt het front zich uit als een enorme scheur tussen Vlaanderen en Picardië. De Franse troepen worden na de operaties in de heuvels van de Artois in 1915 geleidelijk aan afgelost door de legers van het Britse Rijk. Op de beperkte offensieven tijdens de eerste oorlogsjaren volgen vanaf 1916 aanvallen op grotere schaal, zoals de Slag bij Arras in april 1917 en bij Cambrai in november van hetzelfde jaar.

De vele militaire begraafplaatsen in deze regio herinneren aan de gruwelen van de gevechten die zich hier afspeelden, de herkomst van de gemobiliseerde soldaten en de barre leefomstandigheden in de loopgraven.

Fromelles Australian Memorial Park 3

‘Don’t forget me Cobber’ ‘Vergeet me niet, makker’ Sergeant Fraser die een gewonde, om hulp roepende soldaat uit het niemandsland draagt, staat model voor het beeld in het Memorial Park. De dag na de door het Britse leger ontketende Slag bij Fromelles om de Duitsers van het offensief in de Somme af te leiden, worden 5.533 slachtoffers geteld in de Australische rangen. 19 juli 1916 blijft in Australië bekend als de eerste operatie van de Australische strijdkrachten op Europese bodem tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar ook als een van de meest tragische feiten.

Rue Delval59249 FROMELLES

Het front 1Ter nagedachtenis aan de soldaten uit India

Het Britse expeditieleger krijgt in oktober 1914 de steun van troepen uit hun indiase kolonie. Het indiase korps wordt in Frans-Vlaanderen gestationeerd en neemt deel aan diverse veldslagen tussen ieper en La Bassée, waaronder de aanval op Neuve-Chapelle in maart 1915. in deze aanval sneuvelen 4.047 soldaten uit dit korps. Het Indian Memorial van Neuve-Chapelle, een door tijgers gesteunde zuil met de Star of India, is de enige plaats langs het front waar de inzet van de indiase soldaten in de Eerste Wereldoorlog herdacht wordt.

Kruispunt weg naar Estaires en Rue du Bois (RD171) 62136 RICHEBOURG

Richebourg Neuve-Chapelle indian Memorial 4

1

2 34

6

78 9

1011

13 14

15

1617

19

18

12

5

44 5

12.09.1920 - Processie naar de nationale begraafplaats van N.-D.-de-Lorette

A.S. Flament

P. Frutier

S. Dhote

P. Frutier

S. Dhote

S. Dhote

P. Frutier S. Dhote

Lichfield Crater

Nationale begraafplaats Notre-Dame de Lorette 7

De grootste Franse militaire begraafplaatsin mei 1915 trachten de Franse soldaten de heuvels van de Artois aan de Duitsers te onttrekken. Ze bereiken de heuvel van Notre-Dame de Lorette ten koste van

102.000 man, maar stranden voor Vimy. De nationale begraafplaats van Lorette verzamelt op 25 hectaren de resten van 40.000 slachtoffers, afkomstig van 150 begraafplaatsen uit de Westhoek en de Artois. 22.000 onder hen zijn nooit geïdentificeerd. De grootste militaire begraafplaats van Frankrijk geeft een helder inzicht in de enorme demografische aderlating van de Eerste Wereldoorlog.

Chemin du Mont de Lorette62153 ABLAIN-SAINT-NAZAIRE

Richebourg – Camitario Militar Portugues 5

De enige Portugese begraafplaats

De jonge Portugese Republiek stelt in 1916 een expeditieleger samen ter ondersteuning van de geallieerde strijdmachten. Het Portugese leger komt onder Brits bevel te staan en wordt gelegerd tussen Laventie en Festubert in Frans-Vlaanderen. Op 9 april 1918 worden de Portugezen verdreven door het Duitse offensief in het dal van de Leie. De stoffelijke resten van de 1.831 in de loop van 1918 gesneuvelde Portugese soldaten rusten in Richebourg, op de enige Portugese militaire begraafplaats langs het front.

Weg naar Estaires (RD 947)62136 RICHEBOURG

Loos-en-Gohelle Dud Corner Cemetery en Loos Memorial 6

‘Wij zijn gesneuveld omdat onze vaders gelogen hebben’Rudyard kipling, de schrijver van het Jungleboek, schreef in zijn Grafschriften van den oorlog de beroemde woorden: ‘Als ze vragen waarom wij gesneuveld zijn/ Zeg het hen: omdat onze vaders ons voorlogen’. De schrijver is ontroostbaar na het verlies van zijn enige zoon, john, gesneuveld tijdens de Slag bij Loos in september 1915. john kiplings naam staat vermeld op Loos Memorial, rondom de begraafplaats Dud Corner. Hij is een van de 20.000 Britse soldaten zonder eigen graf aan wie hier de laatste eer bewezen wordt.

Weg naar Béthune (RD 943)62750 LOOS-EN-GOHELLE

Souchez Cabaret-Rouge British Cemetery 8 ‘There’s some corner of a foreign field that is for ever England’ (Rupert Brooke, in The Soldier)Aan de rand van Souchez stond voor de oorlog het café Le Cabaret Rouge. Het café is van de kaart geveegd, de naam wordt waardig gedragen door een Britse begraafplaats. in 1917 legt de imperial War Graves Commission een militaire begraafplaats aan voor de stoffelijke resten van 103 kleinere begraafplaatsen uit de Nord-Pas de Calais. Cabaret Rouge ligt tussen de Franse begraafplaats van Notre-Dame-de-Lorette en de Duitse van Maison Blanche. Geheel in de Britse stijl die zo kenmerkend is voor de inrichting van begraafplaatsen van de Gemenebest.

Rue Carnot62153 SOUCHEZ

Vimy Ridge National Historic Site of Canada 9 Het moderne Canada is in de loopgraven van Vimy ontstaanDe twee witte zuilen van het monument met de twintig beelden staan in een park van 107 hectaren aan de rand van de mijnstreek. Hier wordt het offer van 11.285 Canadese soldaten herdacht, als vermist opgegeven tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het monument staat op de plek waar de troepen van het esdoornblad, voor het eerst verenigd in een legerkorps, op 10 april 1917 de overwinning op de heuvelrug van Vimy behalen. Een uiterst belangrijk moment in de geschiedenis van het moderne Canada.

Chemin des Canadiens62580 VIMYTel.: +33 (0)3 22 76 70 86

Thélus Lichfield Crater en Zivy Crater 10 Een mijnkrater als laatste rustplaats

Vier Canadese divisies, voor het eerst verenigd in hetzelfde legerkorps, bestormen op 9 april 1917 de door het Duitse leger zwaar verdedigde heuvelrug van Vimy. De officier van de bergingsdienst gebruikt twee oude mijnkraters aan de voet van de heuvels om een honderdtal gesneuvelde soldaten te begraven. De Lichfield Crater en de Zivy Crater zijn zoals alle andere militaire begraafplaatsen van de Gemenebest voorzien van een keurig onderhouden gazon, maar zijn met opzet in hun unieke vorm gelaten.

Lichfield CraterBij gehucht Le Vert-Tilleul62580 THÉLUS

Zivy CraterWeg naar Thélus bij Neuville-Saint-Vaast62580 THÉLUS

Neuville-Saint-Vaast Monument Poolse vrijwilligers

Tsjecho-Slowaakse begraafplaats en monument 11

‘Voor onze vrijheid en de uwe’Gemotiveerd om de strijd tegen de Duitse en Oostenrijks-Hongaarse overheersing in hun landen van herkomst aan te gaan, treden Poolse en Tsjecho-Slowaakse immigranten uit Parijs en omgeving in 1914 toe tot de Franse strijdmacht. in mei 1915 nemen ze deel aan de tweede slag om de Artois. Het Poolse monument draagt het motto van de vrijwilligers: ‘Za nasza wolnosc i wasza’, ‘Voor onze vrijheid en de uwe’. Ertegenover, aan de ingang van de Tsjecho-Slowaakse begraafplaats, staat een monument voor de Nazdarcompagnie.

Weg naar Neuville-Saint-Vaast bij Souchez (RD 937)62580 NEUVILLE-SAINT-VAAST

Monument Poolse vrijwilligers

6 7

S. Dhote

S. Dhote

S. Dhote

S. Dhote

S. Dhote

S. Dhote

Neuville-Saint-Vaast Duitse begraafplaats Maison Blanche 12

‘Een verzoening boven de graven’

De begraafplaats van Maison Blanche is de grootste Duitse militaire begraafplaats in Frankrijk. De Fransen leggen deze begraafplaats, waar de resten van 44.833 in de Artois gesneuvelde soldaten rusten, na het eind van de oorlog aan. De VDk (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, onderhoudsdienst van Duitse militaire graven) richt de begraafplaats in de jaren zeventig opnieuw in. Bij de ingang staat een kruis met de woorden: ‘Paix aux hommes de bonne volonté’, ‘Vrede aan mensen van goede wil’. Het is een van de doelen van de VDk: ‘De verzoening boven de graven’.

Weg naar Neuville-Saint-Vaast bij Arras (RD 937) 62580 NEUVILLE-SAINT-VAAST

Arras – Carrière Wellington 13 En de Britse soldaten borrelen op uit de grondMet als doel een Frans offensief op de Chemin des Dames te camoufleren, ontketent het Britse leger op 9 april 1917 een verrassingsaanval bij Arras. Op die ochtend borrelen ongeveer 24.000 soldaten op uit de oude onderaardse steengroeven van Arras. Zo dicht mogelijk op het Duitse front om het effect te versterken. De Carrière Wellington, een deel van dit onderaardse gangenstelsel, geeft op heldere wijze de voorbereiding, het leven van de wachtende soldaten en de Slag bij Arras weer.

Rue Delétoille62000 ARRASTel.: +33 (0)3 21 51 26 95www.carriere-wellington.com

Monchy-le-Preux Newfoundland Memorial 14

De kariboe, symbool van de moed van de soldaten uit Newfoundland

Bij de kerk van Monchy-le-Preux beklimt een bronzen kariboe de ruïnes van een Duitse bunker. Op 11 april 1917, twee dagen na de aanvang van de Slag bij Arras, wordt het dorp bestormd door het Britse leger. Na een moordende aanval houdt een tiental overlevenden van het Newfoundland Regiment meer dan vier uur lang stand tijdens het Duitse tegenoffensief. De kariboe van Monchy-le-Preux herinnert nog dagelijks aan de heldenmoed van deze mannen uit Newfoundland.

Rue de Chaussy62118 MONCHY-LE-PREUX

Doignies-Louverval Military Cemetery en Cambrai Memorial 16

Een nieuw wapen: de tankOp 20 november 1917 start het Britse leger bij Cambrai een omvangrijke aanval waarin de infanterie voor het eerst ondersteund wordt door 476 Mark IV-tanks. Het lukt de Tommies om diep in de Hindenburglinie door te dringen, maar ze worden overmand door de Duitse tegenaanval en verliezen zo het moeizaam verworven terrein. Het Cambrai Memorial, naast de militaire begraafplaats van Louverval, bewijst de laatste eer aan de 7.000 soldaten van de Gemenebest, gevallen tijdens de Tankslag bij Cambrai.

RD 93062147 DOIGNIES

Grévillers Military Cemetery en New Zealand Memorial 17 De Spaanse griep: slopender dan de oorlogHet New Zealand Memorial van Grévillers herdenkt 450 Nieuw-Zeelandse soldaten, vermist verklaard in 1918. Het monument staat op de Britse begraafplaats, waar 2.106 soldaten rusten. Sommige soldaten zijn ‘gestorven aan ziekte’ (DoD, Died of Disease). Een aantal heeft waarschijnlijk de Spaanse griep opgelopen tijdens de aangrijpende pandemie tussen begin 1918 en zomer 1919. Deze griep verspreidt zich over de hele wereld via reizende troepen en burgers en maakt tussen 20 en 40 miljoen slachtoffers. Twee à drie maal zoveel als de oorlog zelf.

D2962450 GRÉVILLERS

Serre-Puisieux Franse dodenakker en begraafplaatsen Gemenebest 18 Gisteren slagveld, vandaag herdenkingsplaatsDe weg van Serre-Puisieux in de Pas-de-Calais naar Mailly-Maillet in de Somme is amper vijf kilometer lang, maar leidt langs niet minder dan twaalf militaire begraafplaatsen, waaronder een Franse dodenakker. Het landschap op deze hoogvlakte geeft een beeld van het slagveld waar de Fransen in juni 1915 en het Britse leger in juli 1917 de Slag bij de Somme uitvochten. Nu is het slagveld bezaaid met herdenkingsplaatsen: tuinbegraafplaatsen van de Gemenebest en regionale dodenakkers van Frankrijk.

Weg naar Puisieux bij Mailly-Maillet (D919)62116 PUISIEUX

Ayette indian and Chinese Cemetery 19 De Aziatische sjouwers van de Eerste Wereldoorlog

Op de indiase en Chinese begraafplaats van Ayette rusten tachtig landarbeiders uit het Oosten, gesneuveld op het front van de Artois en de Somme. Het Britse leger doet een beroep op vrijwillige arbeidskrachten, gerekruteerd in Egypte, Zuid-Afrika, india en China, om het gebrek aan mankracht aan te vullen. Deze sjouwers verrichten logistieke taken in de achterhoedebases langs de kust en het front. Een aantal werkt na de oorlog mee aan de wederopbouw.

Weg naar Ablainzevelle (RD 7)62116 AYETTE

Ribécourt - kamp Marokkaanse ‘spahis’P. Morès

Bullecourt – Australian Memorial Park 15

De aanval van de Diggers op de Hindenburglinie

Op 11 april 1917 gaat het 5e Britse leger ter ondersteuning van het

offensief bij Arras in de aanval tegen het dorp Bullecourt, een machtige verdedigingsstelling

in de Duitse Hindenburglinie. Op 3 mei wordt een nieuw offensief gelanceerd. Beide operaties lopen uit op een fiasco. De vijf deelnemende Australische divisies verliezen ongeveer 10.000 man. Het Australian Memorial Park van Bullecourt is aan dit gedenkwaardige

evenement gewijd, gesymboliseerd door het beeld van de Digger, ‘die graaft om zich veilig te stellen’.

Digger Memorial Rue de Douai (D956)

62128 BULLECOURT8 99

E. Roose

E. Roose

l 'Escau t

Sch

elde

la Scarpe

Canal de la

Deûl

e

la Marcq

ue

la Canche

la Lys

Leie

l'Yser

l'AaCanal de Calais

Slack

Wimereu x

IJzerMer du Nord

Man

che


l du Nor

d

Canal de S

Picardie

N 42

N 8

N 56

N 6

N 55

N 90

N 40

N 17

D 962

D 934

D 649

D 936

N 2

D 935

D 6

17

D 938

N 455

D 643

D 6

44

D 630

N 7

N 50

N 48

N 50

N 60

N 50

N 44

N 47N 9

D 916

N 8

N 38

N 4

7

D 1017

D 9

17

D 950

D 917

D 943

D 941

D 945

365

N 3

69

N 313

N 35

N 36

N 3

2

D 936

D 1001

N 2

5D 929

D 928

D 929

D 126

D 943

D 1

26

D 928

D 91

6

N 25

D 9

19

D 917

D 941

D 301

D 341

D 943

D 642

D 933

N 42

D 901

D 939

D 240

D 940

D 925

D 9

D 643

D 939

D 930

A 16 - E 40

A 16 - E 402

A 26 - E 15

A 16 - E 40 2

A 16 - E 402

A 28 - E 402

- E 1

5

A 2 - E 19

A 2

- E 1

9

A 26 - E 17

A 21

A 1

- E

17

A 23

A 27 - E 42

A 25 - E 42

A 26 - E 15

A 10

A 17 - E 403

A 19

A 22

A 14

- E 1

7

A 14 - E 17

A 8 - E 429

A 7

A 7A 16

l 'E'sEEcau t

CaCC nalaa de la

Deûeelûell

lall Marcqccue

la Sama bmmrerr D 96

DDDDDDD999999933333334444444

DDDD 666444999

N2

D93

5

DDDDDDDDD61

7

D 938

N 455

D643

D64

4

D630

D 950

917

941

DD 999

DD 664433

D 939

D 930

A2

- E19

A26

- E17

A 21

AAA11

- EEE1177

A 23

A 27 - E 42

A222

Méteren

Steenwerck

Vieille-Chapelle

Béthune

Bapaume


Tourcoing

Warlencourt-Eaucourt

Flesquières

Vis-en-Artois

Héninel

Aubers

Aix-Noulette

Mont-Saint-Eloi

Saint-Laurent-Blangy

Athies

Hébuterne

Albert

Beaumont-Hamel

Pozières Longueval


Poperinge

Ploegsteert

(Messines)

Armentières

Bailleul

Lens

Etaples-sur-Mer


Wimereux

Montreuil-sur-Mer

leper(Ypres)

Fleurbaix

Richebourg

Fromelles

Loos-en-Gohelle

Vimy


Souchez


Monchy-le-Preux

Doignies

BullecourtAyette

Serre-Puisieux

Grévillers

Wissant

TardinghenAudinghen

Ambleteuse Marquise

Hardelot

Dannes

Sainte-Cecile-Plage

Stella-Plage

Merlimont

Saint-Josse

Rang-du-Fliers

Rue


Friville-carbotin



Ponthieu

Auxi-le-Château

Hesdin

BernavilleDoullens

Villers-Bocage

Acheux-en-Amiénois

ComblesLe Catelet

Les Rues-des-Vignes

Wassigny


Aubigny-au-Bac

Bouchain

Maroilles

La Capelle

Fourmies

Trélon

Bavay

Mons(Bergen)

La Louvière

Crécy-en-Ponthieu

Nouvion

Maintenay

Hucqueliers

FressinAzincourt

Fruges

Desvres

Licques


Ardres

Audruicq

Sangatte

Gravelines

Bourbourg


Zuydcoote

Bergues

Malo-les-Bains

Hondschoote

(La Panne)

Veurnes(Furnes)



Ath(Aat)

Ronse(Renaix)

Raismes

Wallers

Condé-sur-l'Escaut

St-Amand-les-Eaux

Marchiennes

Harnes

Lewarde

Houdain

Noeux-les-Mines

Wambrechies

Menen(Menin)

Mouscron(Moeskroen)

Tournai(Doornik)

Wattrelos

Marcq-en-Baroeul

Lambersart

Lomme

Villeneuve-d'Ascq

Wormhout

SteenvoordeCassel

Godewaersvelde

Arques

Clairmarais

Watten

Houlle

Fauquembergues

Lumbres

Saint-Venant

Busnes

La Bassée


Guînes

Touquet-aris-Plage

Berck-sur-Mer

Abbeville

Bruay-la-Buissière

Liévin

Hazebrouck

Aire-sur-la-Lys

Lillers

Grande-Synthe

Roeselare(Roulers)

Denain

Hénin-Beaumont

Cuincy

Maubeuge

Gent(Gand)

Kortrijk(Courtrai)

Oye-Plage

DouaiValenciennes

Avesnes-sur-Helpe





Stella-Plage

Merlimont

Berck-sur-Mer

Cap Blanc Nez

Nord - Pas de Calais Seclin

Annoeullin

Feignies

Ors

Le Quesnoy

Seclin

Annoeullin

Feignies

Ors

Le Quesnoy

Roubaix


Assevent

CominesWervicq-Sud

ARRAS

CAMBRAI

BOULOGNE-SUR-MER

Lille

DUNKERQUE

SAINT-OMER

ARRAS

CAMBRAI

BOULOGNE-SUR-MER

Lille

DUNKERQUE

SAINT-OMER

CALAISCALAIS

P. Morès

De bewegingsoorlog en de eerste Duitse bezetting 2

Monument van de Gefusilleerden van Lille 1

Verzetsstrijders uit de Eerste Wereldoorlog: het Comité Jacquet

Vier mannen staan tegen een muur. Het monument van de Gefusilleerden van Lille vereeuwigt de leiders van het Comité Jacquet vlak voor hun executie in de gracht van de Citadel. Eugène jacquet, Georges Maertens, Ernest Deceuninck en Sylvère Verhulst, maar ook de liggende Léon Trulin, onderhielden in het bezette Lille een netwerk dat informatie over het Duitse leger doorspeelde naar de geallieerden. Na hun arrestatie worden ze tot de doodstraf veroordeeld en op 22 september 1915 gefusilleerd.

Square Daubenton59000 LILLE

Fort van Seclin 2

Het fort dat niet meedeedHet fort van Seclin wordt na de nederlaag van 1871 gebouwd als onderdeel van de ring van Lille, in het kader van het verdedigingssysteem van Séré de Rivières langs de grenzen. De ring telt zes forten en dertien tussenwerken. Vanaf het moment dat Lille ‘open stad’ verklaard wordt tot aan de bezetting in oktober 1914 maakt het fort van Seclin geen enkel gevecht mee. De familie Boniface houdt zich sinds 1996 bezig met de restauratie van het bouwwerk. in het fort is een artilleriemuseum gehuisvest.

Chemin du Petit Fort59113 SECLINTel.: +33 (0)3 20 97 14 18www.fortseclin.com

Op 4 augustus 1914 stuurt het Duitse leger zijn troepen volgens het Schlieffenplan via België naar Frankrijk om Parijs in te nemen. Ondanks de weerstand van het Belgische leger, ondersteund door Franse en Britse eenheden, vervolgen de Duitsers hun weg naar de grens met Frankrijk, die ze ter hoogte van Maubeuge passeren. Na de mislukking van de eerste slag bij de Marne en de ‘wedloop naar de kust’ stabiliseert het front zich en graven de legers zich in. De bewegingsoorlog slaat om in een positieoorlog.Het Duitse leger bezet de veroverde gebieden. Tegen het nieuwe militaire bewind ontwikkelen zich vormen van verzet die later hardhandig de kop worden ingedrukt.In 1918 komt er weer beweging in de oorlog. In de zomer beginnen de geallieerde legers onder bevel van maarschalk Foch een groot offensief dat de Duitse verdedigingslinies doorbreekt en uiteindelijk het bezette gebied bevrijdt.

Parade van Duitse troepen op de Grand’Place van Lille

1

2

3

4

5

6

10 1111

Annoeullin – Duitse militaire begraafplaats 3

De laatste rustplaats van Albert Ball, topvlieger van de Britse luchtmachtOp de Duitse militaire begraafplaats van Annœullin valt één burgergraf duidelijk op: het graf van de gevierde Britse gevechtspiloot Albert Ball. Ball vernietigt 44 Duitse vliegtuigen tussen voorjaar 1916 en zijn noodlottige neerstorting op 7 mei 1917 tijdens een gevecht tegen het eskader van Lothar von Richthofen, broer van de ‘Rode Baron’. De Britten houden het op motorpech, de Duitsers op een voltreffer. Ball wordt door inwoners van Annœullin verzorgd. Zijn stoffelijke resten krijgen een eervolle teraardebestelling.

Rue du Vent de Bise59112 ANNOEULLIN

Ors Communal Cemetery 4

Zo zweeg Wilfred Owen, een van de grootste Britse dichters uit de Eerste Wereldoorlog

Het gedicht Anthem for a Doomed Youth van Wilfred Owen begint met de woorden ‘Welke doodsklokken voor degenen die sterven als vee? Slechts de monsterlijke woede van kanonnen […]’. in zijn poëzie beschrijft Owen, zoals talloze andere ‘war poets’ (oorlogsdichters), zijn ervaringen als soldaat en de gruwelen van de oorlog. Op 4 november 1918 wordt hij neergeschoten als hij met zijn eenheid het Sambrekanaal bij Ors probeert over te steken. Zijn stoffelijk overschot rust op de gemeentelijke begraafplaats van Ors.

Communal CemeteryRue de la Gare59360 ORS

Feignies – Fort Leveau 6

Het langste beleg van de Eerste Wereldoorlog

in de zomer van 1914 valt het Duitser leger via België de Franse streek de Avesnois binnen en stuit onmiddellijk op de ring van Maubeuge, door generaal Séré de Rivières ontworpen ter verdediging van de grens na de nederlaag van Frankrijk in het Frans-Duitse conflict in 1871. Op 25 augustus 1914 bezetten de Duitse troepen Maubeuge voor wat het langste beleg van deze oorlog zal worden. De stad houdt de verdediging twee weken vol. in Fort Leveau worden de gevechten en de bezetting in dit stukje Frankrijk in beide wereldoorlogen beschreven.

Rue de Mairieux59750 FEIGNIESTel.: +33 (0)3 27 62 37 07http://fortdeleveau.site.voila.fr

S. Dhote

S. Dhote

P. Morès

S. Dhote

P. Morès

Schotse soldaten in hun legerkamp

S. Dhote

Le Quesnoy New Zealand Memorial 5

Le Quesnoy, bevrijd door de Kiwi’sHet stadje Le Quesnoy wordt op 4 november 1918 bevrijd door Nieuw-Zeelandse troepen die met een houten ladder de zeventiende-eeuwse stadsmuren beklimmen. Dit tafereel staat afgebeeld op het in de stadsmuur ingemetselde New Zealand Memorial. Onder het monument groeien varens, symbool van Nieuw-Zeeland. De bevrijding van Le Quesnoy blijft negentig jaar na de wapenstilstand nog steeds een van de belangrijkste momenten van de inmenging van de Nieuw-Zeelandse strijdmacht in de Eerste Wereldoorlog.

Stadsmuur (toegang via Rue Jeanne d’Arcof Avenue des Néo-Zélandais)59530 LE QUESNOY

12 1313

A.S Flament

A.S Flament

A.S Flament

A.S Flament

l 'Esc

au t

Sch

elde

la Scarpe

Canal de la

Deûl

e

la Marcq

ue

la Canche

la Lys

Leie

l'Yser

l'AaCanal de Calais

Slack

Wimereu x

IJzerMer du Nord

Man

che


l du Nor

d

Canal de S


Picardie

FRANKRIJKJKFRANK

N 42

N 8

N 56

N 6

N 55

N 90

N 40

N 17

D 962

D 934

D 649

D 936

N 2

D 935

D 6

17

D 938

N 455

D 643

D 6

44

D 630

N 7

N 50

N 48

N 50

N 6

0

N 50

N 44

N 47N 9

D 916

N 8

N 38

N 4

7

D 1017

D 9

17

D 950

D 917

D 943

D 941

D 945

N 365

N 3

69

N 313

N 35

N 36

N 3

2

D 936

D 1001

N 2

5

D 929

D 928

D 929

D 126

D 943

D 1

26

D 928

D 9

16

N 25

D 9

19

D 917

D 941

D 301

D 341

D 943

D 642

D 933

N 42

D 901

40

D 940

D 925

D 9

D 643

D 939

D 930

A 16 - E 40

A 16 - E 402

A 26 - E 15

A 16 - E 40 2

A 16 - E 402

A 28 - E 402

- E 1

5

A 2 - E 19

A 2

- E 1

9

A 26 - E 17

A 21

A 1

- E

17

A 23

A 27 - E 42

A 25 - E 42

A 26 - E 15

A 10

A 17 - E 403

A 19

A 22

A 14

- E 1

7

A 14 - E 17

A 8 - E 429

A 7

A 7A 16

Slack

WiWW miiWW ererr u x

D901

44444440000000

AAAAAA1116

Méteren

Steenwerck

Vieille-Chapelle

Béthune

Bapaume

Comines Wervicq-Sud

Roubaix

Tourcoing


Assevent


Flesquières

Vis-en-Artois

Héninel

Aubers

Aix-Noulette

Mont-Saint-Eloi


Athies

Hébuterne

Albert

Beaumont-Hamel

Pozières Longueval


Poperinge

Ploegsteert

Messen(Messines)

Armentières

Bailleul

Lens

Feignies

Le Quesnoy

Ors

Annoeullin

Seclin

leper(Ypres)

Fleurbaix

Richebourg

Fromelles

Loos-en-Gohelle

Vimy


Souchez


Monchy-le-Preux

Doignies

BullecourtAyette

Serre-Puisieux

Grévillers

Wissant

TardinghenAudinghen

Ambleteuse Marquise

Hardelot

Dannes

Sainte-Cecile-Plage

Stella-Plage

Merlimont

Saint-Josse

Rang-du-Fliers

Rue


Friville-carbotin



Ponthieu

Auxi-le-Château

Hesdin

BernavilleDoullens

Villers-Bocage

Acheux-en-Amiénois

ComblesLe Catelet

Les Rues-des-Vignes

Wassigny


Aubigny-au-Bac

Bouchain

Maroilles

La Capelle

Fourmies

Trélon

Bavay

Mons(Bergen)

La Louvière

Crécy-en-Ponthieu

Nouvion

Maintenay

Hucqueliers

FressinAzincourt

Fruges

Desvres

Licques


Ardres

Audruicq

Sangatte

Gravelines

Bourbourg


Zuydcoote

Bergues

Malo-les-Bains

Hondschoote

(La Panne)

Veurnes(Furnes)



Ath(Aat)

Ronse(Renaix)

Raismes

Wallers

Condé-sur-l'Escaut

St-Amand-les-Eaux

Marchiennes

Harnes

Lewarde

Houdain

Noeux-les-Mines

Wambrechies

Menen(Menin)

Mouscron(Moeskroen)

Tournai(Doornik)

Wattrelos

Marcq-en-Baroeul

Lambersart

Lomme

Villeneuve-d'Ascq

Wormhout

SteenvoordeCassel

Godewaersvelde

Arques

Clairmarais

Watten

Houlle

Fauquembergues

Lumbres

Saint-Venant

Busnes

La Bassée


Guînes

Berck-sur-Mer

Abbeville

Bruay-la-Buissière

Liévin

Hazebrouck

Aire-sur-la-Lys

Lillers

Grande-Synthe

Roeselare(Roulers)

Denain

Hénin-Beaumont

Cuincy

Maubeuge

Gent(Gand)

Kortrijk(Courtrai)

Oye-Plage

DouaiValenciennes

Avesnes-sur-Helpe




Comines Wervicq-Sud

leper(Ypres)


Stella-Plage

Merlimont

Berck-sur-Mer

Le Touquet-Paris-Plage


Cap Blanc Nez

Wimereux


Etaples-sur-Mer

Montreuil-sur-Mer

Cap Blanc Nez

Wimereux


Etaples-sur-Mer

Montreuil-sur-Mer

ARRAS

CAMBRAI

LILLE

DUNKERQUE

SAINT-OMER

ARRAS

CAMBRAI

LILLE

DUNKERQUE

SAINT-OMER

CALAISCALAIS

Boulogne-sur-MerBoulogne-sur-MerWimereux Communal Cemetery 2

De klaproos als herdenkingsbloemTussen de graven van 3.000 soldaten en enkele verpleegsters op de begraafplaats van Wimereux ligt het graf van de Canadese arts en dichter john Mc Crae. in zijn beroemde gedicht ‘in Flanders Fields’ schrijft hij over de geïmproviseerde plek waar de omgekomen soldaten rusten: ‘In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen, tussen de kruisen, rij aan rij’. Sindsdien is de poppy (klaproos) het symbool van de herinnering in alle bij het conflict betrokken landen van de Gemenebest.

Communal CemeteryRue Jean Moulin62930 WIMEREUX

St-Etienne-au-Mont Communal Cemetery 3 De sjouwers in de Eerste WereldoorlogOp de gemeentelijke begraafplaats van Saint-Etienne staat een grafmonument met een pagodedak. Deze poort is de ingang naar het gedeelte waar 160 Chinese en enkele Zuid-Afrikaanse ‘sjouwers’ rusten. Deze niet-strijders, ingedeeld in Labour Corps (werkkorpsen), voeren onder militair gezag logistieke taken uit in de achterhoede: in havens en munitiedepots van het Britse leger. Eind 1919 helpen 80.000 ‘koelies’, Chinese landarbeiders, mee aan het ruimen van de slagvelden en het begraven van gesneuvelde soldaten op het front.

Communal CemeteryRue Edmond Madaré62360 SAINT-ÉTIENNE-AU-MONT

De kust, achterhoedebasis voor de geallieerde legers

Het algemene hoofdkwartier van het leger van het Britse Rijk installeert zich in 1916 in Montreuil-sur-Mer en wordt het kloppende hart van een uitgestrekte logistieke zone langs de kust van het Kanaal.

Via havens zoals Boulogne-sur-Mer komen zowel proviand als nieuwe troepen binnen uit alle hoeken van het Britse Rijk. De soldaten worden na een verblijf in trainingskampen naar diverse zones van het Britse front gestuurd: Vlaanderen, de Artois en de Somme. Langs de kust worden ook uitgebreide veldhospitalen ingericht om de gewonde soldaten van thet front te verzorgen.

3Étaples Military Cemetery 4

Gisteren het grootste hospitaal van het Britse leger, vandaag de grootste begraafplaats van de Gemenebest in Frankrijk

Het Etaples Military Cemetery met 11.500 graven ligt naast de plek waar tijdens de Eerste Wereldoorlog een medisch complex stond met 20.000 bedden, verdeeld over een twintigtal veldhospitalen. Hier worden de op het front gewond geraakte soldaten van het Britse leger verzorgd. De stad Etaples groeit uit tot het grootste trainingskamp voor rekruten uit de landen van het Britse Rijk: miljoenen soldaten deden de veertig kazernes aan alvorens naar de slagvelden te vertrekken.

RD 94062630 ÉTAPLES

kaap Blanc-Nez Gedenknaald Dover Patrol 1

De bewakers van het Nauw van CalaisMet een onderzeese uitputtingsoorlog tegen elke vorm van geallieerde scheepvaart probeert het Duitse leger de aanvoerroutes van onontbeerlijk materiaal en troepen tussen Engeland en het vasteland af te snijden. De gedenknaald van de Dover Patrol op de witte krijtrotsen van de kaap Blanc-Nez is opgericht ter ere van de ‘uitzonderlijke samenwerking tussen de Franse en Britse marine’ die via de Dover Patrol het Nauw van Calais hebben weten open te houden.

Kaap Blanc-NezSente du Blanc-Nez62179 ESCALLES

A.S Flament

Montreuil-sur-Mer Standbeeld Field Marshal Haig 5

Montreuil, hoofdstad van het Britse Koninklijke Leger Het ruiterbeeld van veldmaarschalk Haig is tot op heden een van de weinige herinneringen aan de Britse aanwezigheid in het vestingstadje tijdens de Eerste Wereldoorlog. Douglas Haig, opperbevelhebber van het Britse Leger, vestigt van 1916 tot 1919 zijn hoofdkwartier in Montreuil. Montreuil wordt zo het verzamelpunt van een belangrijk logistiek apparaat lans de kustlijn, met als doel het nabijgelegen front in Frans-Vlaanderen, de Artois en de Somme te steunen en te voorzien van mankracht en materiaal.

Place du Théâtre 6 2170 MONTREUIL-SUR-MER

2

3

4

5

1

1414 15

De stad Bailleul (Belle) 1

De ideale Vlaamse stadHet Franse Bailleul, Belle in het Nederlands, blijft de gruwelen van de oorlog lang bespaard. Tijdens het Duitse offensief in het voorjaar van 1918 komt daar echter drastisch verandering in. Het stadsbestuur doet voor de wederopbouw een beroep op regionalistische architecten zoals Louis-Marie Cordonnier. Hem wordt gevraagd moderne urbanisatieprincipes te combineren met de traditionele Vlaamse bouwkunst. Na de oorlog wordt Bailleul, Belle, beschouwd als een van de mooiste Vlaamse steden van de streek.

Grand’Place 59270 BAILLEUL

Armentières – Stadhuis en belfort 2

Van ‘Mademoiselle from Armentières’ naar de ‘Vlaamse renaissance’Van Armentières is na de Eerste Wereldoorlog niets meer over. De stad is lange tijd gebruikt als legerplaats van de troepen van de Gemenebest, zoals vertolkt in het lied ‘Mademoiselle from Armentières’. De wederopbouw van de binnenstad geeft architect Louis-Marie Cordonnier de ruimte om zijn regionalistische ideeën uit te werken. Het stadhuis, de beltoren, het oorlogsmonument, de markthal en de kerk zijn voorbeelden van de Vlaamse renaissancestijl die in dit gebied zeker niet misstaat.

Place du Général de Gaulle59280 ARMENTIÈRES

Aan het eind van de oorlog, na vier jaar van intense strijd, worden de verwoeste gebieden bestempeld tot ‘Rode Zone’: omgewoelde grond, verwoeste steden en dorpen, onbruikbare wegen en spoorwegen.

Voor de wederopbouw van de steden leggen architecten een keur aan ontwerpen voor aan de stadsbesturen. Arras hervindt zijn oude stadsbeeld van voor de oorlog. Plaatsen als Bailleul meten zich een traditioneel regionalistisch, maar gloednieuw stadsbeeld aan. Cambrai en Lens kiezen voor moderniteit en art deco.

Naast traditionele bouwmaterialen zoals baksteen en natuursteen wordt steeds vaker gekozen voor het moderne gewapende beton, dat een groot deel van zijn succes aan de Wederopbouw dankt.

S. Dhote

De wederopbouw van het verwoeste grondgebied

P. Morès

P. Morès

l 'Escau t

Sch

elde

la Scarpe

Canal de la

Deûl

e

la Marcq

ue

la Canche

la Lys

Leie

l'Yser

l'AaCanal de Calais

Slack

Wimereu x

IJzerMer du Nord

Man

che


l du Nor

d

Canal de S

Picardie

FFRRANNCE

N 42

N 8

N 56

N 6

N 55

N 90

N 40

N 17

D 962

D 934

D 649

D 936

N 2

D 935

D 6

17

D 938

N 455

D 643

D 6

44

D 630

N 7

N 50

N 48

N 50

N 60

N 50

N 44

N 47N 9

D 916

N 8

N 38

N 4

7

D 1017

D 9

17

D 950

D 917

D 943

D 941

D 945

N 365

N 3

69

N 313

N 35

N 36

N 3

2

D 936

D 1001

N 2

5

D 929

D 928

D 929

D 126

D 943

D 1

26

D 928

D 91

6

N 25

D 9

19

D 917

D 941

D 01

D 341

D 943

D 642

D 933

N 42

D 901

D 939

D 240

D 940

D 925

D 9

D 643

D 939

D 930

A 16 - E 40

A 16 - E 402

A 26 - E 15

A 16 - E 40 2

A 16 - E 402

A 28 - E 402

- E 1

5

A 2 - E 19

A 2

- E 1

9

A 26 - E 17

A 21

A 1

- E

17

A 23

A 27 - E 42

A 25 - E 42

A 26 - E 15

A 10

A 17 - E 403

A 19

A 22

A 14

- E 1

7

A 14 - E 17

A 8 - E 429

A 7

A 7A 16

Scarpr epp

CaCC nalaa de la

Deûeelûell

lall Marcqccue

ysyy

DDD61

7

D 938

D643

D64

4

N47

D 950

D 917

D 943

D 941

DDDDDDDDD999999444444455555555

N 25

D91

9

DDDDDDD9999999911111117777777

01

D 341

D 642

D 9

D 939

D 930

A26

- E17

A 21

A1

-E17

A

A 27 - E 42

A22


Comines Wervicq-Sud

Roubaix

Tourcoing


Assevent

Flesquières

Vis-en-Artois

Héninel

Kemmel

Aubers

Aix-Noulette

Mont-Saint-Eloi


Athies

Hébuterne

Albert

Beaumont-Hamel

Pozières Longueval


Poperinge

Ploegsteert

Messen(Messines)

Etaples-sur-Mer


Wimereux

Montreuil-sur-Mer

Feignies

Le Quesnoy

Ors

Annoeullin

Seclin

leper(Ypres)

Fleurbaix

Richebourg

Fromelles

Loos-en-Gohelle

Vimy


Souchez


Monchy-le-Preux

Doignies

BullecourtAyette

Serre-Puisieux

Grévillers

Wissant

TardinghenAudinghen

Ambleteuse Marquise

Hardelot

Dannes

Sainte-Cecile-Plage

Stella-Plage

Merlimont

Saint-Josse

Rang-du-Fliers

Rue


Friville-carbotin



Ponthieu

Auxi-le-Château

Hesdin

BernavilleDoullens

Villers-Bocage

Acheux-en-Amiénois

ComblesLe Catelet

Les Rues-des-Vignes

Wassigny


Aubigny-au-Bac

Bouchain

Maroilles

La Capelle

Fourmies

Trélon

Bavay

Mons(Bergen)

La Louvière

Crécy-en-Ponthieu

Nouvion

Maintenay

Hucqueliers

FressinAzincourt

Fruges

Desvres

Licques


Ardres

Audruicq

Sangatte

Gravelines

Bourbourg


Zuydcoote

Bergues

Malo-les-Bains

Hondschoote

(La Panne)

Veurnes(Furnes)



Ath(Aat)

Ronse(Renaix)

Raismes

Wallers

Condé-sur-l'Escaut

St-Amand-les-Eaux

Marchiennes

Harnes

Lewarde

Houdain

Noeux-les-Mines

Wambrechies

Menen(Menin)

Mouscron(Moeskroen)

Tournai(Doornik)

Wattrelos

Marcq-en-Baroeul

Lambersart

Lomme

Villeneuve-d'Ascq

Wormhout

SteenvoordeCassel

Godewaersvelde

Arques

Clairmarais

Watten

Houlle

Fauquembergues

Lumbres

Saint-Venant

Busnes

La Bassée


Guînes

Touquet-aris-Plage

Berck-sur-Mer

Abbeville

Bruay-la-Buissière

Liévin

Hazebrouck

Aire-sur-la-Lys

Lillers

Grande-Synthe

Roeselare(Roulers)

Denain

Hénin-Beaumont

Cuincy

Maubeuge

Gent(Gand)

Kortrijk(Courtrai)

Oye-Plage

DouaiValenciennes

Avesnes-sur-Helpe




Comines Wervicq-Sud

Stella-Plage

Merlimont

Berck-sur-Mer

Cap Blanc Nez



Bailleul

Armentières

Lens

Béthune

Bailleul

Armentières

Lens

Béthune

Méteren

Steenwerck

Vieille-Chapelle

Bapaume

BOULOGNE-SUR-MER

CALAIS

LILLE

DUNKERQUE

SAINT-OMERBOULOGNE-

SUR-MER

CALAIS

LILLE

DUNKERQUE

SAINT-OMER

Arras

Cambrai

Arras

Cambrai

4Lens – Station 4

Het trein-stationEr is aan het eind van de oorlog twee jaar nodig om de grond van het verwoeste Lens te ruimen en te egaliseren. Pas dan kan de steenkolenhoofdstad aan de wederopbouw beginnen. Urbain Cassan, de architect van de Compagnie des Chemins de Fer du Nord, geeft het nieuwe station in 1926 de vorm van een stoomlocomotief. De klokkentoren is de schoorsteen en de ingangspuien de wielen. Binnen leggen tegeltableaus een link tussen de functie van het gebouw en de geschiedenis van de stad: de spoorwegen en de mijnen.

Place du Général de Gaulle62300 LENS P. Morès

Béthune – Stadhuis, Grote Markt en belfort 3

De wederopbouw komt het belfort ten goedeTijdens de Slag bij de Leie in het voorjaar van 1918 lukt het de Duitsers niet om Béthune in te nemen. Uit wraak gooien ze de binnenstad plat met brandbommen. Op de Grand’Place (Grote Markt) blijft alleen het veertiende-eeuwse belfort overeind. Na de oorlog worden de huizen rond het plein opgetrokken in diverse stijlen: art deco en meer streekgebonden stijlen. Het meest markante gebouw is het door jacques Alleman ontworpen stadhuis dat rijkelijk is voorzien van door de stad ontvangen oorlogsonder-scheidingen.

Grand’Place62400 BÉTHUNE

1

2

3

4

5

6

1616 17

Arras – Stadhuis, belfort en pleinen 5

Het heropgebouwde Arras heeft zijn vooroorlogse uiterlijkVan 1914 tot 1917 lijdt Arras onder een regen van bommen. Aan het eind van de oorlog is de stad een puinhoop, een ‘ville martyre’, opgeofferde stad. De onder monumentenzorg geplaatste gebouwen dienen hun oorspronkelijke uiterlijk te behouden. Het stadhuis en de gevels van de woningen aan de pleinen komen door hun staat niet in aanmerking voor restauratie en worden geheel opnieuw opgetrokken. Het belfort krijgt zijn vroegere uiterlijk terug, zij het op een voetstuk van gewapend beton, en wordt als vanouds het symbool van Arras.

Grand’Place en Place des Héros62000 ARRAS

Cambrai – Binnenstad 6

Een heus urbanisatieplan voor de verwoeste binnenstadAls de Duitsers in 1918 uit Cambrai (Kamerijk) vertrekken, laten ze de Canadezen een verwoest e stad na. De inwoners zijn geëvacueerd en de binnenstad is platgebrand. De wederopbouw komt in handen van de architect Pierre Leprince-Ringuet, die een solide urbanisatieplan moet uitwerken. Het stadhuis wordt herbouwd, er worden pleinen aangelegd, nieuwe wegen getrokken en administratieve gebouwen en winkels krijgen hun eigen wijken. Cambrai krijgt een nieuwe binnenstad waar een nieuwe stijl de kop opsteekt naast de streekgebonden bouwkunst: de art deco.

Grand’Place59400 CAMBRAI

S. Dhote

Denderm

onde

(Termon

de)

l'Escaut

Schelde

la S

carp

e

Cana

l de la

Deûle

la M

arcque

la C

anch

e

la L

ys

Leie

l'Yse

r

l'Aa

Cana

l de

Cala

is

Slac

k

Wi m

ereu

x

IJzer

Noo

rdze

e

Manche

la S

ambre

Canal Marit

ime d

'Abbev

ille

Cana

l d

u Nord

Canal de Saint-Quentin

Pica

rdië

IË

N 42

N 8

N 56

N 6

N 55

N 9

0

N 40

N 53

N 1

N 1

7

N 5

N 27 N 53

N 9

9

D 9

62

D 934

D 6

49

D 9

3 6

N 2

D 1

029

D 946

D 935

N 32

D 9

38

N 4

55

D 643

D 644

D 630

N 7

N 50

N 48

N 50

N 60

N 50

N 44

N 70

N 16

N 47

N 9

D 916

N 8

N 3

8

N 47

D 1017

D 917

D 9

50

D 917

D 943

D 9

41

D 945

N 365

N 369

N 313

N 34

N 3

5

N 36

N 32

N 33N 9

N 9

D 9

3 6

D 936

D 1001

N 25

D 9

29

D 928

D 9

29

D 1

26

D 943

D 126

D 928

D 916

N 2

5

D 919

D 917

D 941

D

01

D 341

D 9

43

D 6

42

D 933

N 4

2

D 901

40

D 940

D 9

25

D 6

43

D 9

39

D 9

30

A 1

6 - E

40

A 16 - E 402

A 26 - E 15

A 16 - E 402

A 16

- E 4

02

A 28 - E

402

A 1 - E 15

A 2

- E 1

9

A 2 - E 19

A 26 - E 17

A 21

A 1 - E 17

A 23

A 2

7 - E

42

A 25 - E 42

A 18

A 10

A 26 - E 15

A 1

0

A 17 - E 403

A 19

A 14 - E 17

A 1

4 - E

17A

11 -

E 34

A 8

- E 4

29

A 12

A 1 - E 19

A 7

A 7

A 7A

16

A 54

R 3

N38

N 365

A19

A2

-E19

l'E'sEEcaut

Sch

laSa

mab

mrerr

N56

D96

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD 99999999999999999999999999999333333333333333333333333333344444444444444444444444444

DDDDDDDDDDDDDD6666666666666444444444

99999999

N2

D935

N45

5

D630

N7

N 50

N48

N50

DDDDD6666644444

3333

A2-E19

A8

-E42

9

A7

A16

D

D

365

A23

Sca

rprepp

ysyy N25

01

D341

D64

2

D943

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD9999999999999999999999944444444444444444444444455555555555555555555555555555555

D9919

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD 9999999999999999999999999999991111111111111111111111111777777777777777777777777777

N47

D9

D9

D644

DDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD9999999999999999999999999999933333333333333333333333333333

000000000000000000000000000000

A 26 - E 17

lall

Marcqccue

D93

8

D 643

D95

0

AAAAAAAAA1111111-EEEEEEEE1111111777777

A

A27

-E4 2

CaCCna

l aadela

Deûeel ûell

917

941

DDDDDDDDDD99999999993333333333

9999999999

A21

Slac

k

Wi

WWmii

WWer

erru

x

Manche

D 901

44444444444444444444444444000000000000000000000000000

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA111111111666

Wiss

ant

Tard

ingh

enA

udin

ghen

Am

blet

euse

Mar

quise

Har

delo

t

Dan

nes

Sain

te-C

ecile

-Pla

ge

Stel

la-P

lage

Mer

limon

tSain

t-Jo

sse

Rang

-du-

Flie

rs Rue

Sain

t-V

aler

y-su

r-So

mm

e

Friv

ille-

Esca

rbot

in

Gam

ache

s

Blan

gy-

sur-

Bres

le

Oise

mon

t

Hal

lenc

ourt

Aill

y-le

-Hau

t-C

loch

erD

omar

t-en

-Po

nthi

eu

Aux

i-le-

Châ

teau

Hes

din

Bern

avill

eD

oulle

ns

Picq

uign

y

Vill

ers-

Boca

ge

Ach

eux-

en-A

mié

nois

Bray

-sur

-Som

me

Com

bles

Roise

l

Le C

atel

et

Les R

ues-

des-

Vig

nes

Was

signy

Boha

in-e

n-V

erm

ando

is

Aub

igny

-au

-Bac

Bouc

hain

Mar

oille

s

La C

apel

le

Hirs

on

Four

mie

s

Trél

on

Bava

y

Mon

s(B

erge

n)

La L

ouvi

ère

Cha

rlero

i

Cré

cy-e

n-Po

nthi

eu

Nou

vionM

aint

enay

Huc

quel

iers

Fres

sinA

zinc

ourt

Frug

es

Des

vres

Licq

ues

Tour

nehe

m-

sur-

la-H

em

Ard

res

Aud

ruic

q

Sang

atte

Gra

velin

es

Bour

bour

g

Gra

nd-F

ort-

Phili

ppe

Petit

-For

t-Ph

ilipp

e

Zuyd

coot

e

Berg

ues

Mal

o-le

s-Ba

ins

Hon

dsch

oote

De

Pann

e(L

a Pa

nne)

Veu

rnes

(Fur

nes)

Nie

uwpo

ort

(Nie

upor

t)

Ant

wer

pen

(Anv

ers)

Oud

enaa

rde

(Aud

enar

de)

Ath

(Aat

)

Rons

e(R

enai

x)

Raism

es

Wal

lers

Con

dé-

sur-

l'Esc

aut

St-A

man

d-le

s-Ea

ux

Mar

chie

nnes

Har

nes

Lew

arde

Hou

dain

Noe

ux-le

s-M

ines

Wam

brec

hies

Men

en(M

enin

)

Mou

scro

n(M

oesk

roen

)

Tour

nai

(Doo

rnik

)

Wat

trel

os

Mar

cq-

en-B

aroe

ulLa

mbe

rsar

t

Lom

me

Vill

eneu

ve-

d'A

scq

Wor

mho

ut

Stee

nvoo

rde

Cas

sel

God

ewae

rsve

lde

Arq

ues

Cla

irmar

ais

Wat

ten

Hou

lle

Fauq

uem

berg

ues

Lum

bres

Sain

t-V

enan

t

Busn

es

La B

assé

e

Sain

t-Po

l-sur

-Ter

noise

Guî

nes

Gra

nde-

Synt

heO

ye-P

lage

Le T

ouqu

et-

Paris

-Pla

ge

Berc

k-su

r-M

er

Abb

evill

e

Am

iens

Brua

y-la

-Bu

issiè

re

Liév

in

Haz

ebro

uck

Aire

-sur

-la-L

ys

Lille

rs

Oos

tend

e(O

sten

de)

Brug

ge(B

ruge

s)

Roes

elar

e(R

oule

rs)

Den

ain

Hén

in-

Beau

mon

t

Cui

ncy

Mau

beug

e

Brux

elle

s(B

russ

el)

Kor

trijk

(Cou

rtra

i)

Dou

aiV

alen

cien

nes

Ave

snes

-sur

-Hel

pe

Tour

coin

g

Alb

ert

Pozi

ères

Long

ueva

l

Péro

nne

Pass

chen

dael

eLa

ngem

ark

Pope

ring

e

Ploe

gste

ert

Mes

sen

(Mes

sines

)

l Marit

ime d'A'

bbevivv lle

Abb

evill

eeAA

l M

N 9

9

010

5

Kilometers

Mét

eren

Stee

nwer

ck

Viei

lle-C

hape

lle

Bapa

ume

Sain

t-Mar

tin-B

oulo

gne

Wim

ille

Com

ines

Wer

vicq

-Sud

Roub

aix

Caud

ryLe

Cat

eau-

Cam

brés

is

Ass

even

t

War

lenc

ourt

-Eau

cour

t

Fles

quiè

res

Vis-

en-A

rtoi

s

Hén

inel

Kem

mel

Aube

rs

Aix

-Nou

lette

Mon

t-Sai

nt-E

loi

Sain

t-Lau

rent

-Bla

ngy

Athi

es

Héb

uter

ne

Beau

mon

t-Ham

el

Mét

eren

Stee

nwer

ck

Viei

lle-C

hape

lle

Bapa

ume

Sain

t-Mar

tin-B

oulo

gne

Wim

ille

Com

ines

Wer

vicq

-Sud

Roub

aix

Caud

ryLe

Cat

eau-

Cam

brés

is

Asse

vent

War

lenc

ourt

-Eau

cour

t

Fles

quiè

res

Vis-

en-A

rtoi

s

Hén

inel

Kem

mel

Aube

rs

Aix

-Nou

lette

Mon

t-Sai

nt-E

loi

Sain

t-Lau

rent

-Bla

ngy

Athi

es

Héb

uter

ne

Beau

mon

t-Ham

el

Mon

treu

il-su

r-M

er

Iepe

r(Y

pres

)

Fleu

rbai

x

Rich

ebou

rgFrom

elle

s

Loos

-en

-Goh

elle

Vim

yAb

lain

-Sa

int-N

azai

reSo

uche

z

Neu

ville

-Sai

nt-V

aast

Mon

chy-

le-P

reux

Doi

gnie

s

Bulle

cour

tAy

ette

Serr

e-Pu

isieu

xG

révi

llers

Etap

les-

sur-

Mer

Sain

t-Etie

nne-

au-M

ont

Wim

ereu

x

Cap

Blan

c Nez

Feig

nies

Le Q

uesn

oy

Ors

Ann

oeul

linSecl

in

Béth

une

Arm

entiè

res

Baill

eul

Lens

�élu

s

Gra

Oye

Plag

eD

UN

KER

QU

E

CALA

IS

SAIN

T-O

MER

BOU

LOG

NE-

SUR-

MER

LILL

E

CAM

BRA

I

ARR

AS

DU

NK

ERQ

UE

CALA

IS

SAIN

T-O

MER

BOU

LOG

NE-

SUR-

MER

LILL

E

CAM

BRA

I

ARR

AS

2

NN88

NN117

N60

N16

A10

Oud

eO

uden

aar

naar

dede(A

ud(A

uden

aren

arde

)de

)(AA

u

Kor

trijkk

Cou

rtra

i)C

ourt

otr

ai)

rai)j

Weg

en va

n Her

denk

ing v

an de

Eerst

e Wer

eldoo

rlog i

n de N

ord-

Pas d

e Cala

is

Het f

ront

De w

eder

opbo

uw va

n he

t ver

woe

ste g

rond

gebi

ed

De ku

st, a

chte

rhoe

deba

sis vo

or de

geal

lieer

de le

gers

De b

eweg

ings

oorlo

g en

de e

erst

e Dui

tse b

ezet

ting

Nord

- Pa

s de C

alai

s

Arras - De verwoeste Grand’Place

E. Le Brun - Light Motiv

18 1919

Contact:Comité Régional de Tourisme Nord-Pas de Calais

6, place Mendès FranceBP 99 - 59028 Lille Cedex

Tel.: +33 (0) 3 20 14 57 57 www.noordfrankrijk-toerisme.com

© C

opyr

ight

: CRT

Nor

d-Pa

s de

Cal

ais

- 201

0. E

lke

repr

oduc

tie, z

elfs

ged

eelte

lijk,

is v

erbo

den

zond

er s

chrif

telij

ke to

este

mm

ing

van

het C

omité

Rég

iona

l du

Tour

ism

e N

ord-

Pas

de C

alai

s. W

ette

lijk

depo

t: 2e

kw

arta

al 2

010.

A P

EFC/

10-3

1-12

69. D

ruk:

Gra

phic

Art

s D

esch

amps

. Fot

o’s

cove

r: P.

Frut

ier -

S. D

hote

. Ver

talin

g: M

OTS

, ein

dred

actie

: ww

w.c

ecile

bolw

erk.

nlP

EF

C/1

0-31

-126

9

Volg Wegen van Herdenking op internet: www.wegenvanherdenking-noordfrankrijk.com

Wegen van herdenking - NoordFrankrijk

Documents

Transcript of Wegen van herdenking - NoordFrankrijk