Innovatie èn accountants

Anne-marike van Arkel

Het jaar 2014 is een belangrijk jaar gebleken voor de accountants in Nederland en daarmee voor de collega’s RA en AA werkzaam op de eilanden in het Koninkrijk, Curacao, Aruba en Sint Maarten, en in de BES-landen. Innovatie heeft plaatsgevonden in het onderwijs en gaat plaatsvinden in de PE, en de werkzaamheden en attitude van de accountant.

Om met het onderwijs te beginnen. De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants, NBA, en de Commissie Eindtermen Accountancyonderwijs, CEA, hebben hun handen in één geslagen en hebben een nieuw onderwijsmodel ontwikkeld. De Nederlandse accountant wordt momenteel altijd opgeleid tot controleur van jaarrekeningen. In het nieuwe model krijgt de student een keuze: of hij nu HBO of WO wordt opgeleid, hij kan kiezen na een gemeenschappelijk deel uit twee varianten ‘Accountancy’ of ‘Assurance’. De ‘Assurance’ variant lijkt het meeste op de huidige AA en RA opleiding. De afstudeerrichting ‘Accountancy’ leidt op tot een accountant die nog wel zekerheid verschaft aan de ondernemer op bepaalde deelgebieden (zoals omzet, subsidies en dergelijke), maar die geen controle meer doet bij de jaarrekening. Hij zal kennis, waaronder nog steeds een behoorlijk stuk controleleer, en vaardigheden gaan ontwikkelen die passen bij een praktijk in het MKB en een ondernemer die daar werkzaam is of hij zal zich ontwikkelen tot een accountant die in het bedrijfsleven gaat werken. Ook de praktijkopleiding zal hier aan worden aangepast. Dat is een enorme verbetering, omdat op dit moment met name AA’s veelal hun praktijkopleiding niet of slechts met heel veel extra inspanning kunnen afronden omdat het kantoor waar zij werken geen controle werkzaamheden doet. In beide opleidingsvarianten zal ook veel aandacht zijn voor ethiek en de professionele houding van de accountant.

Deze wijzigingen in het onderwijs kunnen worden ingevoerd onder de huidige Accountantswet (Wab), zodat zowel de Accountancy afgestudeerden als de in Assurance afgestudeerden een wettelijk beschermde titel krijgen. Dit is met het Ministerie van Financiën afgestemd.

Op dit moment wordt ten behoeve van de ALV in juni 2015 het beroepsprofiel van deze nieuwe accountant opgesteld en is een Stuurgroep van de CEA bezig om de eindtermen van de opleidingen uit te werken. We verwachten het studiejaar 2016 in de nieuwe structuur te kunnen gaan werken.

Ook in de praktijkopleidingen vinden innovaties plaats: de theoretische opleidingen en de praktijkopleidingen zullen in de toekomst meer geïntegreerd worden, zodat theorie en praktijk elkaar kunnen versterken, er minder dubbelingen plaatsvinden en de gehele doorlooptijd van de studie minder wordt.

Permanente educatie (PE) wordt in dit verband niet vergeten. Daar willen we af van het uren ‘sprokkelen’. We willen toe naar een duurzame PE, waarbij kennis om de zoveel tijd wordt getoetst en waar de accountant zelf richting geeft aan zijn ontwikkeling in relatie tot de PE. Deze voorstellen worden in 2015 uitgewerkt.

En dan nu de accountants zelf. De accountants hebben zich het afgelopen jaar kunnen verheugen in een grote belangstelling van de pers. Er ging bijna geen dag voorbij of het FD had wel een publicatie over het beroep of haar beoefenaren. Enerzijds ging het om schandalen die met het werk van de accountants te maken hadden (Ballast Nedam, Vestia), anderzijds ging het om gedragingen van

1

accountants zelf (beleggingsclubs, onroerend goed zaken). De sector kwam hiermee onder vuur te liggen en daarmee het vertrouwen in het functioneren van accountants. Het bracht de politiek ertoe om op 14 mei 2014 een motie aan te nemen waaruit bleek dat de beroepsgroep zelf moet komen met voorstellen voor maatregelen die zorgen voor gerechtvaardigd vertrouwen in de kwaliteit en onafhankelijkheid van accountants.

Een werkgroep van zeven jonge partners, daarin begeleid door een stuurgroep, heeft in de zomermaanden een rapport opgesteld ‘In het publiek belang’, drieënvijftig maatregelen ter verbetering van de kwaliteit en onafhankelijkheid van de accountantscontrole.

Deze maatregelen variëren van een door accountants af te leggen eed, vaktechnische maatregelen, het instellen van een onafhankelijk Raad van Commissarissen bij de kantoren en het opzetten van een onafhankelijk onderzoeksinstituut.

Het rapport van de werkgroep is gepresenteerd op donderdag 25 september 2014 en positief ontvangen door de politiek en de pers. Diezelfde dag, ‘Freaky Thursday’, werden nog twee rapporten gepresenteerd: het rapport van de AFM met de bevindingen over de tien meest risicovolle controledossiers van de Big Four kantoren en het rapport ’Bouwen aan vertrouwen’ met de evaluatie van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta). Het rapport van de AFM had als uitkomst dat zo’n 45% van de getoetste dossiers niet voldoende was. Reden te meer om de maatregelen van het rapport van de werkgroep nauwgezet op te gaan volgen.

Het evaluatierapport ‘Bouwen aan Vertrouwen’ bevat vijf aanbevelingen over de doeltreffendheid en doelmatigheid van het functioneren van de AFM op basis van de Wta. Hoewel de invoering van het publiek toezicht als het belangrijkste positieve punt van de AFM wordt beschouwd, plaatsen de onderzoekers een aantal kanttekeningen bij de wijze waarop de AFM dit invult:

De discrepantie tussen de stevige toon in de media en het gering aantal formele handhavingsmaatregelen;

Het gebrek aan rechtsontwikkeling als gevolg van het gering aantal tuchtprocedures; De niet altijd inzichtelijke en controleerbare toezichtstrategie en de toepassing ervan; Het ontbreken van de mogelijkheid om opgelegde handhavingsmaatregelen inhoudelijk te

toetsen; De verschillende toetsingsnormen – en ik voeg daar aan toe: rapportagenormen - door AFM.,

SRA en NBA;

Met name de eerste twee aanbevelingen zijn inherent aan de benadering die de AFM kiest, de anderen zijn dat minder en geven ruimte voor verbetering door de AFM.

Inmiddels heeft op 13 november 2014 een Algemeen Overleg plaatsgevonden met de Commissie Financiën van de Tweede Kamer naar aanleiding van het rapport ‘In het publieke belang’ en zijn we binnen de NBA van start gegaan met alle projecten die daar uit voortvloeien.

Ik zou zeggen wordt vervolgd!

mr. Anne-Marike van Arkel,

Algemeen directeur NBA

2