1

Von Suppé heeft kür(en)

Amc ChallengeFranz Von Suppé – Leichte Kavallerie

Door: Klaartje Broothaers

Jaargang: 2014-2015

Idee: Kür rijden op Leichte Kavallerie

Waarom paarden en muziek?...................................................................................................3

Biografie....................................................................................................................................4

Levensloop............................................................................................................................ 4

Karakterisering...................................................................................................................... 4

Verhaal achter het werk............................................................................................................5

Stijlbeschrijving.........................................................................................................................6

Dynamiek:............................................................................................................................. 6

Harmonie:..............................................................................................................................6

Timbre:.................................................................................................................................. 6

Ritme:.................................................................................................................................... 6

Melodie:................................................................................................................................ 6

Genre:....................................................................................................................................6

Persoonlijke beleving................................................................................................................7

Kort besluit................................................................................................................................8

Discografie................................................................................................................................ 9

Literatuurlijst...........................................................................................................................10

Websites:.............................................................................................................................10

Boeken:............................................................................................................................... 10

Jargonlegende.........................................................................................................................11

2

Inhoudsopgave

Waarom paarden en mu-ziek?

Als je denkt aan muziek en paarden, ga je die twee niet meteen linken aan elkaar, omdat ze op het eerste gezicht niet veel gemeen hebben. Maar als je er dan wat langer over nadenkt, besef je dat ze meer gemeen hebben dan je zou verwachten. Muziek en paarden zijn allebei in staat om je te ontroeren, je kunt er van genieten als je er op de juiste manier naar kijkt,… Maar ook in de paardensport wordt muziek vaak gebruikt, onder andere tijdens een kür. Je kunt muziek ook terugvinden bij voltige, western en kozakkenvoltige. Ik ga voor de challenge een kür rijden. Een kür is de meest elegante tak van de paardensport, omdat alle goede kwaliteiten van het paard erdoor naar voren komen, en die kwaliteiten zijn vooral zichtbaar door de muziek die gebruikt wordt. Kort samengevat, een kür is een dressuurstuk op muziek.

Normaal gezien zijn er maanden voorbereiding nodig om een perfecte kür te maken, want het is de bedoeling dat het paard zich niet aanpast aan de muziek, maar dat de muziek gemaakt wordt voor het paard. Omdat ik niet zoveel tijd heb en ook niet genoeg ervaring hiervoor, heb ik dus eerst de muziek gekozen, en dan pas de stappen uitgetekend. Ik heb Leichte Kavallerie gekozen omdat het een paardenthema heeft en veel tempoverschillen heeft. Je kunt er zowel op stappen, draven als galopperen. Een normale kür wordt pas gereden op hoog niveau, maar ik vind dat het bij deze opdracht vooral om de muziek gaat.

Ik rijd in het filmpje met Fientje, een appalousa van ongeveer zeven jaar oud. Omdat ik er al enkele maanden mee rijd, vond ik het logisch dat ik haar ook in dit filmpje zou gebruiken. Ze is nog jong, dus ze moet nog veel leren, en het is altijd mogelijk dat er iets misloopt. Maar ze wel geschikt om deze opdracht uit te voeren, omdat ze me vertrouwt en ik ken haar goed genoeg om haar sterke en zwakke punten er uit te halen.

3

Biografie

LevensloopFranz Von Suppé was een Oostenrijkse componist, maar heeft zowel Kroatische als Belgische als Oostenrijkse roots. Hij werd in 1819 geboren in Kroatië, maar zijn moeder was van oor-sprong Oostenrijkse en zijn vader was afkomstig uit België.

Hij is verhuisd naar Wenen, waar hij aan het conservatorium Wenen, dat nu van Universität für Musik und darstellende Kunst Wien heet, heeft gestudeerd. Hij was dirigent in We-nen, waar hij vooral in het Carltheater heeft gestaan. Hij heeft ook in Presburg en in het Theater an der Wien gedirigeerd, waar hij warm onthaald werd door het publiek.

KarakteriseringVon Suppés werken zijn licht en elegant en genieten nog steeds van hun grote populariteit. Vooral Dichter und Bauer en Leichte Kavallerie vallen nog steeds in de smaak bij cultuurlief-hebbers. Hij schreef vooral operettes, telkens ingeleid door een ouverture.

Ook Leichte Kavallerie is een operette, waarbij het libretto was opgemaakt door Karl Kostia. Meestal schreef Von Suppé voor een harmonie-orkest.

Franz heeft ook veel toneelmuziek geschreven, en zelfs een paar liederen gecomponeerd.

4

Verhaal achter het werkLeichte Kavallerie is een operette. Dit is een beetje de kleine zus of nicht van de opera.

De gelijkenissen: het gaat het telkens om een gezongen toneelstuk met ruimte voor muziek, dans, tekst en decor.

De verschillen: de muziek in operettes en musicals is geschreven voor een zo breed mogelijk publiek. Dit houdt in dat de muziek vlot toegankelijk moet zijn en nooit zwaar op de hand.

In de 19e eeuw waren, behalve in Engeland en Spanje, de operettes meestal Duits- of Frans-talig, maar na 1945 (einde van de 2e wereldoorlog) werd Europa overspoeld door Ameri-kaanse lichte muziek en hieruit groeide de Engelstalige musical.

In opera’s wordt er aan de muziek veel minder beperkingen opgelegd, omdat het alleen voor de echte muziekliefhebbers en elite is; vandaar dat de gemiddelde operette- en musicallief-hebber operamuziek te moeilijk vindt en dat operafans hun neus ophalen voor de in hun oren platvloers klinkende operette- en musicaldeuntjes.

Jacques Offenbach wordt de grondlegger van de opera genoemd, omdat zijn Orphée aux enfèrs satirischer was dan gewoonlijke opera's. Ook Franz Von Suppé is een belangrijk ie-mand in de wereld van de operette, omdat hij de oorspronkelijk alleen in Frankrijk bekende operette naar Wenen heeft gebracht.

De Weense operette liep geheel in de lijn van de romantiek, doordat de bovenliggende ele-menten vaak 'natuur', 'intuïtie en gevoel' en 'eenvoud' waren.

Johann Strauss Jr. is de bekendste operettecomponist van de zogenaamde 'Gouden Eeuw', en zijn derde werk, Die Fledermaus, is de meest gespeelde operette in de wereld.

5

StijlbeschrijvingLeichte Kavallerie is een romantisch werk, dat je kunt herkennen aan verschillende elemen-ten:

Dynamiek:- Er zijn heel heftige overgangen, met grote contrasten. Deze overgangsdynamiek is

zeer duidelijk hoorbaar op o.a.

Harmonie:- De cadensen worden uitgesteld: vaak denk je dat je het einde van het stuk hoort,

maar dan begint het weer opnieuw (o.a. op 3:37)- Zware akkoorden (door het hele orkest gespeeld)

Timbre:- Veel koper en slagwerk: harmonisch orkest- Groot orkest: bezetting op de partituur

Ritme:- Afwisseling in ritmekeuze (4/4, 6/8): te zien op de partituur

Melodie:- Eenvoudige melodie (symmetrisch opgebouwd): het is een deuntje dat blijft hangen,

er zit herhaling in- Duidelijke emotionele uitdrukkingen: op de heftige stukken wordt er wild gegalop-

peerd, op de rustigere delen gewandeld

Genre:- Operette: het is een operette waarbij het liberetto door Karl Kostia is opgemaakt

6

Persoonlijke beleving

Leichte Kavallerie is een muziekstuk dat mij onmiddellijk doet denken aan de Spaanse Rij -school. Het heeft iets plechtigs, en heeft uiteraard rechtstreeks met paarden te maken. Bij het horen van het stuk heb ik het gevoel alsof er een groep ruiters de straten door komt gewandeld, allemaal in twee rijen, en precies gelijk (zoals een echte cavalerie). Het geeft mij ook het gevoel alsof het voor de koning zou kunnen zijn, op een nationale feestdag. Plecht-statig, majestueus en erg indrukwekkend.

Omdat een kür zelf ook iets plechtigs en belangrijks heeft, vind ik dit stuk perfect bij de mu-ziek passen. Ik heb mijn best gedaan om er zo veel mogelijk figuren in te steken die op de muziek passen, en zo krijgt het werk van Von Suppé nog een meerwaarde. Je kunt de muziek visueel beter voorstellen, vind ik. Bij een wat rustiger deel stap ik, bij een deel waar er meer tempo in zit galoppeer ik.

Voor de gelegenheid heb ik ook gezorgd dat het oog wat heeft, omdat ik in wettelijk ver-plichte uitrusting kom, alsof het voor een echte dressuurwedstrijd is. Witte broek, witte polo, zwarte (of bruine) rijlaarzen, zwart dressuurvestje (drie knoopjes dicht voor de vrou-wen), een zwarte (of bruine) toque en zwarte (of witte) rijhandschoenen. Een dot op de juiste manier in mijn haar, geen juwelen, en mijn paard is natuurlijk volledig verzorgd. Dit alles is natuurlijk niet nodig, maar het zorgt nog voor dat extra beetje. Het lijkt wat officiëler.

7

Kort besluitIk vond het een leuke opdracht, maar moeilijk om er aan te beginnen. Het persoonlijke ele-ment was niet moeilijk, ik wist meteen al dat ik iets met paarden zou doen, maar de muziek vinden en er iets creatiefs mee doen, was minder gemakkelijk. Ik wou eerst iets doen op de muziek van een van mijn lievelingsfilms (Hoe tem je een draak), maar dat was geen klassieke muziek. Dan heb ik mijn leerkracht om raad gevraagd, en hij heeft mij enkele stukken door-gestuurd. Vanaf ik het werk van Von Suppé hoorde, wist ik dat ik dat stuk zou gebruiken. Ik wist ondertussen al dat een kür een leuk idee was, en ik heb mij daar op vastgebeten.

Ik heb het stuk eerst een paar keer beluisterd, om de muziek goed aan te voelen, en daarna na te denken wat ik op welk moment kon doen. Toen ik eens een rijles alleen had, heb ik aan mijn leerkracht, Kelly, gevraagd of ze het een goed idee vond en mij wou helpen. Kelly zag dat meteen zitten, en diezelfde les hebben we samen de hele oefening uitgeschreven.

Ik heb in de krokusvakantie een privéles genomen, en samen met mijn mama, zus en Kelly heb ik de 'proef' op film gezet. Ik ben heel tevreden met het resultaat, maar ik heb wel ge -merkt dat mijn paard redelijk zenuwachtig was door de muziek. Het is niet zo duidelijk te zien op het filmpje, maar mijn paard was nerveus, waardoor ze nogal scheef liep en twee keer uit de galop was gevallen. Op zich is dat niet zo erg, want het komt nog altijd goed uit. Ik eindig ongeveer in het midden van de piste.

Door deze ervaring heb ik zowel geleerd om de muziek beter aan te voelen (het visueel kun-nen voorstellen), maar het heeft mij ook geholpen bij het paardrijden. Ik heb een uitdaging aangegaan, want ik heb een nieuwe figuur leren beheersen en ook mijn paard meer onder controle leren houden. Kelly is eigenlijk niet mijn normale leerkracht, maar omdat Lise, mijn eigenlijke leerkracht, de uitdaging niet zag zitten, heb ik dus met haar gewerkt. Door haar heb ik ook nieuwe dingen geleerd.

Deze challenge heeft er dus niet alleen voor gezorgd dat ik muziek beter begrijp, en er iets creatiefs mee kan doen, maar heeft mij ook vooruit geholpen in mijn andere hobby: paard-rijden.

8

Discografie

1. Ouverture: Leichte Kavallerie van Franz von Suppé;

2. Triomfmars(slot) uit de ouverture tot Willem Tell van Gioacchino Rossini

3. An der schönen blauen Donau van Johann Strauss jr.

4. Mazeppa, symfonisch gedicht van Franz Liszt

5. Grand Galop Chromatique voor piano van Franz Liszt

9

Literatuurlijst

Ik heb in de bibliotheek gezocht naar informatie over Franz Von Suppé, maar vond niets in de plaatselijke bibliotheek. Mijn leerkracht heeft daarom een boek te leen gegeven, waar ik in informatie uit gehaald heb. Ik heb ook veel opgezocht op het internet.

Websites:http://nl.wikipedia.org/wiki/Operette

http://nl.wikipedia.org/wiki/Franz_von_Supp%C3%A9

http://nl.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCr_op_muziek

file:///C:/Users/mamaenpapa/Documents/KLAARTJE/Naschoolse%20activiteiten/Amc_Parti - tuur leichtekavallerie.pdf

http://imslp.org/wiki/Leichte_Kavallerie_%28Supp%C3%A9,_Franz_von%29

Boeken: Paardenencyclopedie – Josée Hermsen

Klassieke muziek: de grote componisten en hun meesterwerken – John Stanley (niets gevon-den over Franz Von Suppé)

Klassieke muziek / red. John Burrows... [et al.] – John Burrows (niets gevonden over Franz Von Suppé)

Componistenlexicon - Theo Willemze (op p. 535 staat een naslagwerk over Von Suppé)

10

Jargonlegende

Ik gebruik in mijn werk vaak paardenjargon, die voor leken in de paardensport misschien soms moeilijk verstaanbaar zijn. Daarom geef ik hier wat meer uitleg over woorden die mis-schien niet helemaal duidelijk zijn.

Stap De traagste gang van een paard, vergelijk-baar met een stevige wandelpas van de mens.

Draf Lichte looppas, vergelijkbaar met joggen.Galop De op één na snelste pas van een paard (het

snelste is rengalop), vergelijkbaar met sprin-ten.

Voltige Een soort turnen op de rug van het paard. Het paard loopt rondjes aan een lange lijn, een longe, terwijl de ruiter allerlei oefening doet.

kozakkenvoltige Spectaculaire stunts doen op de rug van het paard, terwijl het paard in rengalop recht-door blijft rennen.

Appalousa Een paardenras, herkenbaar aan de zwarte of bruine stipjes over het gehele lichaam:

Spaanse Rijschool De Spaanse Rijschool is een bekende ruiter-school, gelegen in Wenen, waar alleen man-nelijke ruiters de prachtige witte lipizaners opleiden en shows geven voor de hele we-reld.

Lipizaner Een paardenras, van Spaanse afkomst, zo gefokt dat er bijna alleen maar witte paar-den uit voortkomen. Bekend van de Spaanse Rijschool:

Figuren rijden In een piste kan je verschillende figuren rij-

den (volte, middellijn, diagonaal…) die je zo juist mogelijk moet rijden, en vooral mooi op de letter (er hangen letters in de piste)

11

Toque Helm voor het paardrijden

12