Brahms vs. Strauss Jr.

BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKEJ. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent

Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00

t. 09 269 92 92

e. [email protected]

w. www.debijloke.be

DE BIJLOKE BISTROMa - vr 12:00 - 18:00

Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert

t. 09 277 07 04


w. www.debijlokebistro.be

OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK?Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw

keuze. Te verkrijgen aan onze balie.

OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES?In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER,

Kasteeldreef 6, 2970 Schilde

t. 03-384 29 70


CULTUUR EN ECOLOGIE HAND IN HAND! WWW.ECORENTAL.BEDe Bijloke rijdt op aardgas dankzij ecorental

AANDACHT!Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

COLOFONInleiding | Frank Pauwels & Jos van Immerseel (auditorium 19u15)

Tekst programmaboekje | Frederik Styns

Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt

Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel

09 269 92 92 - [email protected]

3BRAHMS VS STRAUSS JR.

ANIMA ETERNA BRUGGE OLV JOS VAn IMMERSEELROnALD BRAuTIGAM | PIAnO

ZA | 03.10.09 | 20:00

WWW.DEBIJLOKE.BE

4

Johann Strauss Jr. (1825-1899)Ouverture ‘Die Fledermaus’Johannes Brahms (1833-1897)Pianoconcerto nr. 2 in Bes, opus 831. Allegro non troppo2. Allegro appassionato3. Andante4. Allegretto grazioso

Pauze

Johann Strauss Jr. nordseebilder, WalzerJohannes BrahmsSymfonie nr. 1 in c, opus 681. un poco sostenuto – Al-legro 2. Andante sostenuto3. un poco Allegretto e grazioso 4. Adagio – Più Andante – Allegro non troppo, ma con brio (in C)

Anima Eterna BruggeJos van Immerseel | dirigent

Ronald Brautigam | piano

PROGRAMMA UITVOERDERS

BRAHMS VS STRAUSS JR.


5

Brahms had een hekel aan fotografen. Hij liet zich dan ook zelden op de gevoelige plaat vastleggen. Toch maakte hij nu en dan een uitzondering, zoals die ene keer toen hij te gast was bij zijn boezemvriend Johann Strauss jr. In een artikel in de new York Times van 8 mei 1897 wordt het verhaal nog eens overge-daan… Op een mooie zomerdag zat de familie Strauss samen met Brahms in de veranda van hun mooie villa in Ischl (Oosten-rijk). Terwijl ze met de kaarten speelden, werd in de eetkamer plots een werk van Brahms gespeeld. Mevrouw Strauss wou op deze manier Brahms verrassen. Daarop vroeg ze of hij iets wou doen voor haar. “Wat je maar wil!”, antwoordde hij. Ze stelde hem voor om samen met haar op de foto te gaan. Brahms leek even schrik te hebben van de fotograaf, maar na enige aarze-ling stemde hij in met het verzoek. na het nemen van de foto sprong Strauss voor de lens en zo ontstond de bekende foto waarop Brahms te zien is met de onvervalste koning der walsen (zie p. 1). Strauss in een nauw aansluitend maatpak, een keurig verzorgde snor en een weelderige haarbos. Brahms in een stof-fige mantel, een lange witte baard, ietwat onverzorgd haar en een ernstige blik met een voorhoofd vol denkrimpels. Deze foto geeft precies het beeld weer dat we ook vandaag nog heb-ben van de twee componisten (en van hun muziek!). Frivoliteit en lichtvoetigheid bij Strauss, bittere ernst en gedegenheid bij Brahms. Brahms het fundament en Strauss het decoratief niemendalletje. De twee componisten waren echter de beste vrienden en bewonderden elkaars muziek. Geen minachting dus, maar wederzijds respect. Zo noteerde Brahms ooit op een waaier van Strauss’ dochter de openingsmaten van ‘An der schönen blaue Donau’ met daaronder “helaas niet door mij geschreven”.

MET BRAHMS EN STRAUSS OP DE FOTO

TOELICHTING

FREDERIK STYnS

WWW.DEBIJLOKE.BE

6

Brahms’ carrière ging glansrijk van start toen Schumann het artikel ‘neue Bahnen’ (nieuwe Wegen) schreef in het invloed-rijke ‘Zeitschrift für Musik’. Brahms was die ‘nieuwe weg’ aldus Schumann: “Hier is een componist die gewapend als Minerva uit het hoofd van Kronion sprong… een jongeman aan wiens wieg gratiën en helden de wacht hebben gehouden”. Deze lovende woorden spruitten voort uit een innige vriendschap tussen Brahms en de familie Schumann. Schumann was reeds ziek toen Brahms hem leerde kennen, maar de vreugde over de kennismaking blijkt de symptomen voor een tijdje te heb-ben verdreven. Zowel Robert als Clara waren onder de indruk. Clara schreef in haar dagboek: “Hier was weer iemand waarvan het leek alsof hij direct door God was gezonden. Hij speelde eigen sonates voor ons die alle blijk gaven van een exuberante verbeelding, gevoelsdiepte en vormelijk meesterschap. Ro-bert zei dat hij hem niets meer kon leren”. Op 21-jarige leeftijd schreef Brahms zijn eerste pianoconcerto. Het werk was een soort eerbetoon aan Robert en Clara Schumann, voor de eerste keer uitgevoerd in 1859 – drie jaar na Schumanns dood – met Brahms zelf aan de piano. Dit door Brahms als een onstuimig en ernstig beschouwd werk werd echter een probleemkind dat voordurend correcties nodig had. Het publiek liep aanvankelijk niet echt warm voor de compositie, maar het concerto heeft de tand des tijds doorstaan en wordt nu beschouwd als een be-vredigend voorbeeld uit Brahms’ vroege periode. In het flam-boyante werk – waarin Hongaarse invloeden duidelijk aanwezig zijn – vormt het middendeel een oase van rust waarin Clara Schumman – waarop Brahms heimelijk verliefd was – gepor-tretteerd wordt.

Ook Brahms’ eerste symfonie kwam moeizaam tot stand. Hij werkte er bijna vijftien jaar aan en voltooide ze pas toen hij drieënveertig was. De late totstandkoming van het werk hangt zonder twijfel samen met Brahms’ karakter, maar ook met de specifieke tijdsgeest. Brahms was bijzonder kritisch voor zichzelf en vernietigde bijvoorbeeld verschillende van zijn vroege werken. Ook was hij er zich van bewust dat het publiek in hem een waardige opvolger zag van Beethoven. Dit drukte zwaar op hem; hij wist dat hij een vervolg moest breien aan de

TOELICHTING


7

symfonische traditie die Beethoven tot een ongekend hoogte-punt had geleid, op een moment dat sommige componisten de symfonie al ter dood veroordeeld hadden en enkel een toe-komst zagen in het genre van het symfonisch gedicht. Brahms deed echter zijn best en zijn eerste symfonie werd een succes. Dirigent Hans von Bülow verklaarde dat Schumanns profetie uitgekomen was. Verder was de relatie tot de negende sym-fonie van Beethoven niemand ontgaan. Hanslick weidde hier enthousiast over uit: “niemand heeft het werk van Beethoven zo dicht benaderd”. De symfonie kreeg prompt de bijnaam ‘de tiende van Beethoven’, tot grote ergernis van Brahms die zei dat zelfs een ezel dat kon zien.

Adèle Strauss en Johannes Brahms

TOELICHTING

WWW.DEBIJLOKE.BE

8

Brahms’ innige vriend Johann Strauss jr. was tijdens zijn leven al de absolute walsenkoning. Op de koop toe tilde hij het niveau van de wals op van de danszaal naar het concertpodium en verwierf daarmee eeuwige roem. In tegenstelling tot de absolu-te, ernstige muziek van Brahms is Strauss’ muziek beschrijvend en absoluut amusement. Juist omdat hun werk zo verschillend was, konden de twee meesters het wellicht goed vinden met elkaar. Strauss’ zwierende walsen, marsen en mazurka’s kunnen elk jaar beluisterd worden tijdens het nieuwjaarsconcert in het Musikverein in Wenen. Een voorbeeld van zo’n absolute top-per is de wals ‘nordseebilder’. Strauss maakte samen met zijn vrouw een reisje naar het eiland Föhr in noord-Friesland. Ter-stond inspireerde de noordzee hem tot het schrijven van een wals die het steeds wijzigende karakter van de zee weergeeft. Strauss’ werkterrein beperkte zich echter niet tot walsen. Gesti-muleerd door Offenbach waagde hij zich aan de operette, een genre dat snel aan populariteit won, onder andere in Wenen. In totaal zou Strauss zestien operettes schrijven, waaronder ‘Die Fledermaus’ in 1874. Aanvankelijk leek deze operette een mis-lukking te worden, maar na successen in Parijs en Berlijn werd ze ook met lof onthaald in Wenen. Het verhaal is gebaseerd op een komische huwelijksklucht vol jaloezie, humor, feestelijke en grappige scènes. De ouverture van deze operette – ook al zo’n vaste waarde tijdens het nieuwjaarsconcert – is zoals steeds een medley van muzikale hoogtepunten uit de operette zelf.

TOELICHTING


9BIOGRAFIE

Anima Eterna BruggeAnima Eterna Brugge is een projectorkest dat sinds twintig jaar onder leiding van Jos van Immerseel de muziekgeschiedenis, van Bach tot Borodin, in het heden plaatst. naast vele optre-dens in binnen- en buitenland speelt het gezelschap als orkest in residentie van het Concertgebouw te Brugge en werkt het aan een nieuwe reeks cd’s bij het Franse label Zig-Zag Territoi-res. Aanvankelijk verwierf het orkest rond Jos van Immerseel bekendheid door zijn historische uitvoeringspraktijk: de tekst-kritische studie van partituren en het gebruik van oorspronke-lijk instrumentarium in periodegetrouwe orkestraties. Anima Eterna is een projectorkest, dat vijf tot zes maal per jaar de tanden in een nieuw stuk repertoire zet. Er komt een intensieve dialoog op gang tussen de musici en de artistiek leider. niets spreekt vanzelf, alles is onderwerp van onderzoek. Wat staat er precies in de partituur? Hoe hoorde de componist het aan zijn schrijftafel, in zijn hoofd? Wat is de ideale bezetting en welke conventies golden er? Hoe klonk destijds een fagot? Welke mogelijkheden tot persoonlijke expressie biedt het stuk? Alle leden van het gezelschap spannen samen om de geheimen van het stuk bloot te leggen, elk met zijn eigen expertise, zijn eigen instrument en zijn persoonlijke relatie tot de muziek. Ook de muziek uit de negentiende eeuw, die minder vaak op een historische manier wordt benaderd dan die uit de barok, komt opnieuw tot leven in het laboratorium van Anima Eterna.

Jos van ImmerseelJos van Immerseel werd geboren in Antwerpen en studeerde piano (Eugène Traey), orgel (Flor Peeters), klavecimbel (Ken-neth Gilbert), zang (Lucie Frateur) en orkestdirectie (Daniel Sternefeld). In 1973 won hij het eerste klavecimbelconcours van Parijs. Zijn brede interesses leidden hem tot de autodidacti-sche studie van de organologie, de retoriek en de historische pianofortes. naast masterclasses in Europa, Amerika en Japen, doceerde hij ook aan de Schola Cantorum Basiliensis, het Con-servatoire national Supérieur de Paris en het Sweelinck Con-servatorium Amsterdam. Als gastdirigent leidde hij onder meer de Akademie für Alte Musik Berlin, de Wiener Akademie en Mu-sica Florea Praag. Intussen bouwde hij een unieke verzameling

WWW.DEBIJLOKE.BE

10

van historische klavieren uit die door hem verzorgd worden en hem vergezellen op zijn concerten.In 1987 vormde Jos van Immerseel zijn eigen ensemble, Anima Eterna, dat zich geleidelijk ontwikkelde tot een symfonisch projectorkest, steeds met historische instrumenten. Sinds 2003 zijn Jos van Immerseel en Anima Eterna in residentie in het Concertgebouw in Brugge. Zijn solo- en ensemblewerk, uitslui-tend op en met historische instrumenten, wordt gedocumen-teerd door meer dan 80 opnamen (lp en cd) bij o.a. Accent, Channel Classics en Sony. Hij leidt ook de Collection Anima Eterna voor het Parijse platenlabel Zig-Zag Territoires.

Ronald BrautigamRonald Brautigam werd in 1954 in Amsterdam geboren, waar hij aan het Sweelinck Conservatorium bij Jan Wijn studeerde. Hij zette zijn studies verder in Londen bij John Bingham en in de Verenigde Staten bij Rudolf Serkin. In 1984 werd hem de nederlandse Muziekprijs uitgereikt. Sindsdien treedt hij overal ter wereld op met orkesten als het Koninklijk Concertgebouw Orkest, Orchestre national de France, Orchestre Symphonique de Montreal, Oslo Philharmonic Orchestra, Houston Sympho-nic Orchestra, English Chamber Orchestra, de orkesten van nagoya, Osaka en Sapporo en de radio-orkesten van Madrid, München, Leipzig en Frankfurt, met dirigenten als Riccardo Chailly, Bernard Haitink, Charles Dutoit, Simon Rattle en Ivan Fischer. Ronald Brautigam heeft een grote passie ontwikkeld voor de pianoforte, waarop hij steeds vaker te beluisteren is met onder meer het Orkest van de 18de eeuw, het Orchestra of The Age of Enlightenment, de Hannover Band en het Orchestre des Champs-Elysées, met dirigenten Frank Brüggen, Roger norrington, Christopher Hogwood en Philippe Herreweghe. In 1995 ging Brautigam een langdurige samenwerking aan met het Zweedse cd-label BIS. Dat resulteerde o.a. in 2 cd’s met Mendelssohns pianoconcerten, en 10 cd’s met Mozarts sonates en variaties op pianoforte, Haydns pianosonates en piano-concerten; in 2005 nam hij alle Beethovensonates op. Met het Koninklijk Concertgebouworkest en Riccardo Chailly nam Brau-tigam voor Decca pianoconcerten van Sjostakovitsj, Hindemith en Frank Martin op.

BiOGRAFIE


11ANIMA ETERNA BRUGGE

Fluit 1 Marc HantaïFluit 2 & piccolo Raymond Honing

Hobo 1 Hans-Peter Wester-mannHobo 2 Elisabeth Schollaert

Klarinet 1 Lisa Klevit-ZieglerKlarinet 2 Vincenzo Casale

Fagot 1 Katalin SebellaFagot 2 László Feriencsik

Contrafagot Thomas Kiefer

Hoorn 1 uli HübnerHoorn 2 Martin MürnerHoorn 3 Jeroen BillietHoorn 4 Jörg Schultess

Trompet 1 Thibaud RobinneTrompet 2 Sebastian Schärr

Trombone alt Tim DowlingTrombone tenor Bernhard MeierTrombone bas Gunter Carlier

Timpani Luk Artois

Percussie Glenn Liebaut Henri Zomers

Harp Marjan de Haer

Viool I Midori Seiler (concert- meester) Balázs Bozzai

Karin Dean Daniela Helm Laura Johnson László Paulik

Viool II John Wilson Meyer Albrecht Kühner Erik Sieglerschmidt Joseph Tan Monica Waisman Maite Larburu

Altviool Bernadette Verha- gen Laxmi Bickley Luc Gysbregts Sven Rotteveel Gudrun Hardardottir

Cello Sergei Istomin Dmitri Dichtiar Hilary Metzger ute Petersilge

Contrabas Love Persson Frank Coppieters Mattias Frosten- son

WWW.DEBIJLOKE.BE

12

WWW.DEBIJLOKE.BEWWW.fEstIvaLgEnt.BE

BINNENKORT

WO | 07.10.2009 | 14:00

Aifoon vzwKlanklabo: een neus voor geluid?

(workshop 15+)

DO | 08.10.2009 | 20:00

Vittorio Ghielmi (gamba), Rodney Prada (gamba), Luca Pianca (theor-be), Lorenzo Ghielmi (klavecimbel)Verjaardagsconcert Bijloke 10

VR | 09.10.2009 | 20:00 | Exploration

Christine Busch (viool), Paul de Clerck (altviool), Gesine Queyras (cello)Mozart, Bach, Hindemith

DI | 13.10.2009 | 20:00 | Musica

Antiqua 1

Le Poème Harmonique olv Vincent DumestreMonteverdi, Marazolli

D0 | 15.10.2009 | 20:00 | MA.XS

Ars Antiqua AustriaHaydns luitcomposities als brug naar

de Weense Schrammelmusik

ZO | 18.10.2009 | 15:00 | Miry

B’Rock, Maarten Engeltjes (altus)Vivaldi, Scarlatti, Hasse

D0 | 22.10.2009 | 20:00 | East of

Eaden

Ensemble Chen LeijiMuziektradities uit de vroege Chinese

dynastieën

VR | 23.10.2009 | 20:00 | Voix Gras

Ensemble Dialogos, Ensemble KantaduriDalmatica

ZA | 24.10.2009 | 20:00 |

Symfonisch 2 / 2+

Symfonieorkest Vlaanderen olv Etienne Siebens, Ning Kam (viool)Beethoven, Bartók, Borodin

ZO | 25.10.2009 | 15:00 | Docenten in

Concert

Duo MythosLes couleurs, les sons et les parfums...

ZA | 31.10.2009 | 20:00 |

Symfonisch 3 / 3+

Brussels Philharmonic olv Carlos Kalmar, Wu Qian (piano)new World

DO | 05.11.2009 | 20:00 |

Musica Antiqua 2

Orchestre des Champs-Elysées olv Philippe Herreweghe, Jean-Guihen Queyras (cello)Schumann, Mendelssohn

Brahms vs. Strauss Jr.

Documents

Transcript of Brahms vs. Strauss Jr.