water, bron van levenElke druppel telt Bron van leven en sleutel van duurzame ontwikkeling 04 De...

1 november-december 2009 dimensie

Dossier: water, bron van levenEen blik op Marokko

thematische Fiche: Elke druppel telt

KinDerarbeiD Exclusieve reportage uit Ivoorkust

Le journaL de La coopération beLge

dimension

tweemaandelijks magazine november-december 2009 nr.5

P308613 afgiftekantoor brussel X

het magazine van de beLgischeontwikkeLingssamenwerking

2 dimensie november-december 2009

04

Dossier: Bron van Leven en sleutel van ontwikkeling

Dossier: De dorst lessen in Marokko

1 - 2009 dimension

BIMESTRIEL NOVEMBRE-DECEMBRE 2009 °5

P308613 B B X

DOSSIER : L'EAU, SOURCE DE VIELe cas du Maroc

FICHE THÉMATIQUE : Chaque goutte compte

TRAVAIL DES ENFANTS Reportage exclusif en Côte d'Ivoire

LE JOURNAL DE LA COOPÉRATION BELGE

dimension

Het blad van de Belgische ontwikkelingssamenwerking

En verder...

"Water, je bent de grootste rijkdom die er is ter wereld en je bent het meest broze, jij, zo zuiver in de buik van de aarde."

(Antoine de Saint Exupéry: Le petit Prince)

Tweemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de

Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS)

Redactie: DGOS Directie Sensibiliseringsprogramma’s

Karmelietenstraat, 15 | B-1000 Brussel

Tel: 0032 (0)2 501.48.81 – Fax: 0032 (0)2 501.45.44

E-mail: [email protected]

www.diplomatie.be | www.dgos.be

Redactiesecretariaat: Elise Pirsoul, Jean-Michel Corhay, Chris Simoens

Lay-out en productie: www.propaganda.be

De artikels geven niet noodzakelijk het officiële standpunt weer van DGOS

of van de Belgische regering.

Overname van de artikels is toegestaan mits bronvermelding

en een kopie voor de redactie.

Dimensie 3 verschijnt 5 maal per jaar om de 2 maanden, behalve in de zomer.

Abonnement: gratis in België en in het buitenland.

Gedrukt op chloorvrij papier.

18

reportage: Gods maaltijd vrij maken van slavernij

13

thematische fiche:Elke druppel telt

Bron van leven en sleutel van duurzame ontwikkeling 04

De dorst lessen in Marokko 06

Een oase van dadels 08

Inkomen scheppen uit een waterput 10

Drinkwaterbeheer door de gemeenschap 12

Thematische fiche: Elke druppel telt 13

Zuiniger irrigatie is broodnodig 17

Gods maaltijd vrij maken van slavernij 18

Fair Trade: dit is Belgisch 22

Radio solidariteit in Tanzania 23

Human Development Rapport: 'Migratie is win-win' 24

Europese Ontwikkelingsdagen: een evenement voor iedereen! 25

Punt Komma 26

Tien jaar BTC in beeld 28

Ondanks de wind en het zand, blijft water halen uit een put in Kenya altijd een mooie belofte.

06

22

Fair trade: Dit is Belgisch


Aan de bronnen van het leven

een jonge vrouw vult een kruik aan de pomp. ze staat tot aan haar knieën in het water na een overstroming. de foto op pagina 4 illustreert goed wat water doet: geven én nemen.

deze zomer werd het westen van afrika geteisterd door overstromingen die grond en huizen wegspoelden. in diezelfde periode had de hoorn van afrika dan weer te lijden onder één van de ergste droogtes van de laatste tien jaar. volgens de verenigde naties zou deze droogte worden gevolgd door een bijzonder heftig regenseizoen met orkanen, ontstaan door de opwarming van de aarde in de stille zuidzee en de indische oceaan. de overvloedige regen kan niet in de kurkdroge aarde dringen, met verwoestende overstromingen tot gevolg. want zo is het: water geeft en water neemt.

over enkele weken vindt in kopenhagen de veelbesproken vn-klimaattop plaats. de uitkomst van de onderhandelingen zal bepalend zijn voor de graad van opwarming van de aarde, en dus voor de klimaatverstoring en het verdwijnen van de biodiversiteit. voor de ontwikkelingslanden staat er enorm veel op het spel. zij hebben het minste schuld aan de klimaatverandering, maar ze worden er wel het hardst door getroffen. de belgische ontwikkelingssamenwerking zal de onderhandelingen nauwlettend volgen. het volgende nummer van Dimensie 3 brengt hierover verslag uit.

intussen gaat dit nummer over water als bron van leven. water - de zevende millenniumdoelstelling - staat voor voedselproductie, irrigatie, milieubehoud en biodiversiteit. water is levensnoodzakelijk en heeft vele raakpunten. daarom is het voor de belgische ontwikkelingssamenwerking een bijzonder aandachtspunt en wordt het geïntegreerd benaderd. zo heeft belgië in het zuiden van marokko de toegang tot water verbeterd. het beheer is intussen overgedragen aan de marokkaanse watermaatschappij. het resultaat is dat nu meer meisjes naar school kunnen. alle facetten van dit waardevolle natuurelement die de ontwikkelingslanden aanbelangen, worden besproken in de thematische fiche van dit nummer.

op 20 november bestaat het Internationale Kinderrechtenverdrag twintig jaar. de inzet van belgië voor deze materie is bijzonder groot, met name in het buitenlandbeleid. tijdens het belgisch eu-voorzitterschap in 2010 vormt het alvast een vooraanstaand thema. een van de grofste schendingen van deze fundamentele rechten is kinderarbeid, die soms ontaardt in slavernij. zo ook bij de cacaoproductie. en laat cacao nu net de grondstof zijn van onze vermaarde zoetigheden. daarom wil belgië in het bijzonder stilstaan bij dit product. onze verslaggever doorkruiste ivoorkust. hij praatte met cacaoboeren, internationale hulporganisaties en cacao-exporteurs, ontrafelde de ondoorzichtige weg die cacao aflegt en ontdekte een gebrek aan nuance in de internationale kritiek op ivoriaanse cacao.

om nog meer over de bron van alle leven - water - in je op te nemen, kan je naar de adembenemende fototentoonstelling die ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de belgische technische coöperatie aan het warandepark werd opgezet (btc - p.4).

De redactie© O

msl

ag :

Die

ter

Tele

man

s


DOssIER

bron van leven en sleutel van Duurzame ontwiKKeling

Water is niet alleen de belangrijkste bron van leven, het is ook een van de meest strategische thema’s van deze tijd, niet het minst om tot duurzame ontwikkeling te komen. Volgens een gezamenlijk bewakingsprogramma WHO/UNICEF over drinkwater en sanitaire voorzieningen (JMP - Joint Monitoring Programme), heeft één persoon op vier nog steeds geen toegang tot drinkbaar water (dit komt neer op meer dan één miljard mensen), één persoon op drie (dus meer dan 2 miljard mensen) beschikt niet over verbeterde sanitaire basisvoorzieningen en 80% van de ziektes wordt veroorzaakt door vervuild water. Niet alleen heeft niet iedereen toegang tot schoon water, ook de verhouding tussen vraag en aanbod raakt meer en meer uit evenwicht. De toenemende vraag naar water is toe te schrijven aan demografische druk, industriële en landbouwactiviteit, de ontvolking van het platteland met een ongecontroleerde migratie naar de steden tot gevolg en de klimaatverandering.

Water, bron van leven

toegang tot water is een veelzijdig en inge-wikkeld probleem dat raakpunten heeft met veel andere aspecten van het dage-lijks leven die bepalend zijn voor duur-zame ontwikkeling. het is een probleem waar de internationale gemeenschap meer dan ooit bij stilstaat. ook ons land is via ontwikkelingssamenwerking met dit pro-bleem begaan. zo wordt gewerkt aan een projectstrategie waarin de mens centraal staat en die gericht is op algemene toe-gang tot water en sanitaire basisvoorzie-ningen in het zuiden. de belgische ont-wikkelingssamenwerking hanteert als

© D

iete

r Te

lem

ans

OMD 7 - Een duurzame leefomgevingdoel 7a integratie van de beginselen van duurzame ontwikkeling in nationaal

beleid en nationale programma’s en het kenteren van het verlies van natuurlijke hulpbronnen.

doel 7b beperking van het verlies aan biodiversiteit, inclusief een aanzienlijke beperking van dit verlies per 2010.

doel 7c halvering, per 2015, van de hoeveelheid mensen zonder duurzame toe-gang tot drinkwater en sanitaire voorzieningen.

doel 7d per 2020: een aanzienlijke verbetering in het leven van ten minste100 miljoen bewoners van sloppenwijken.


bron van leven en sleutel van Duurzame ontwiKKelingWater, bron van leven

leidraad millenniumdoel-stelling 7 (mdg 7 - een duurzame leefomgeving), meer bepaald doel 7c (op de officiële lijst van mdg-indicatoren die sinds 15 januari wordt gebruikt). mdg 7c streeft naar een halve-ring tegen 2015 van het aantal mensen dat geen toegang heeft tot drinkwater en ver-beterde sanitaire basisvoorzieningen.

het undp-rapport over menselijke ontwik-keling van 2006 stelt vast dat de verwe-zenlijking van mdg 7 vooral in sub-sahara afrika niet op schema is. dit betekent dat de internationale gemeenschap, dus ook belgië, meer zal moeten inzetten op ont-wikkelingshulp. om mdg 7 alsnog te halen, zijn resultaatgerichte ontwikkelingsplannen nodig waarin algemene toegang tot water, vooral tot drinkwater, en tot verbeterde sanitaire basisvoorzieningen, een absolute voorwaarde vormen voor de verwezenlijking van mdg 7.

in 2002 maakt belgië, in het kader van de Officiële ontwikkelingshulp (oda) zijn ont-wikkelingsstrategie betreffende basisinfra-structuur bekend, in het bijzonder de stra-tegie inzake toegang tot water en sanitaire basisvoorzieningen. een van de hoofdpriori-teiten was steun voor de versterking of de creatie – op lokaal, nationaal of internatio-naal niveau – van geïntegreerde informatie-systemen. dit behelst niet alleen het verza-melen en de analyse, maar ook het beheer en de verspreiding van kwantitatieve en kwalitatieve gegevens over water, even-als over de beschikbaarheid en het gebruik per sector. beschikbaarheid en gebruik per sector zijn immers onontbeerlijke gegevens met betrekking tot rationeel en duurzaam beheer van watervoorraden en ecosyste-men. maar ook voor de regulering van het waterverbruik, voor de bescherming tegen gelokaliseerde en diffuse verontreiniging en voor het voorkomen van en inspelen op cri-sissituaties.

in de lijn van de Verklaring van Parijs over de doeltreffendheid van de hulp (2005), sti-muleert belgië de institutionele en men-selijke capaciteitsopbouw en -versterking van de partnerlanden in het zuiden. deze benadering komt neer op: (1) het geïnte-

greerde beheer van watervoorraden, en (2) het transparante beheer van de collectieve diensten voor waterdistributie en voor het gebruik van water, met inbegrip van meer verbeterde basisvoorzieningen op het plat-teland en in de stedelijke randgebieden.

hoe dan ook is een geïntegreerde benade-ring niet mogelijk zonder een aanzienlijke institutionele en menselijke capaciteitsop-bouw op nationaal en lokaal niveau. het moet daarbij de bedoeling zijn om comple-mentair te handelen en de civiele samen-leving, en ook de particuliere sector, op elk van deze niveaus bij deze opbouw te betrekken.

op vraag van de partnerlanden uit het zuiden dan wel van de multilaterale partners (vn-instellingen, europese programma’s) steunt belgië de uitwerking van strategieën voor een duurzaam waterbeheer. het zijn strategieën waarin bijzondere aandacht wordt besteed aan de geëigende financiële middelen. Landen die nog geen intra-natio-nale of nationale strategieën hebben uitge-werkt op het gebied van water en sanitaire voorzieningen, worden aangespoord om hier werk van te maken. deze strategieën vormen een kader voor de acties van de partijen uit de openbare en de privésector.

indien nodig kunnen ook regionale strate-gieën worden uitgewerkt.

naar het voorbeeld van andere donoren binnen de sector water en sanitaire voor-zieningen, stimuleert belgië de evaluatie en de bijstelling van de bestaande strategieën opdat deze leiden tot het geïntegreerde beheer van watervoorraden en een betere aanpassing en modernisering van het insti-tutionele, wettelijke en regelgevende kader, tot meer kennis over watervoorraden en het watergebruik en tot de opleiding van stafpersoneel en technici die zullen zorgen voor het dienstenbeheer en het onderhoud van de uitrusting.

tot slot dienen ook de gepaste mechanis-men en instrumenten te worden ingezet om van het gebruik van water een hefboom van regionale samenwerking te maken, veeleer dan een potentiële bron van conflict. water is immers een levensnoodzakelijke natuur-lijke hulpbron die nu en in de toekomst een waarborg is voor welvaart en stabiliteit.

M. Badji DGOS – Multilaterale Samenwerking.

© B

éatr

ice

Peti

t


DOssIER

Dorst lessen in maroKKoMarokko: toegang tot drinkwater

wie vanuit agadir, marokko’s meest popu-laire badplaats, tussen de golfterreinen en immense groenteserres zuidwaarts trekt, rijdt na enkele tientallen kilometers abrupt een andere omgeving binnen. gedaan met de rijke akkers en de frisgroene omgeving, hier bepalen dorre heuvels en spichtige struikjes het uitzicht.

wateraansluiting aan huis“Tot hier reiken de grondwaterreserves rond Agadir”, licht Laurent delucchi toe. als ingenieur bij de belgische technische coöperatie werkt hij al een aantal jaar aan de drinkwatervoorziening in het zui-den van marokko. “In 2003 bouwden we in deze buurt een watertoren om 4.300 men-

sen te kunnen bevoorraden via centrale waterpunten. We voorzagen ook 4 omrin-gende scholen van sanitaire voorzieningen, waardoor de meisjes niet langer van school bleven. De plaatselijke bevolking, verte-genwoordigd in een gebruikersvereniging, werd mee betrokken. Zij zorgden voor 5% van de kostprijs, de rest was voor de over-heid en de gemeente. Dat is misschien een klein bedrag, maar daarmee nemen ze wel mee de verantwoordelijkheid op voor de goede gang van zaken.”

ondertussen is het debiet van de water-toren echter al ontoereikend, want tus-sen 2003 en 2009 is het drinkwaterver-bruik hier vervijfvoudigd. hanane ellouxe

van de marokkaanse watermaatschappij onep kent de verklaring. “Enerzijds door de bevolkingstoename, maar vooral omdat de mensen al snel een wateraansluiting aan huis hadden, en bijgevolg meer water gin-gen gebruiken. Om de watervoorziening in deze streek veilig te stellen, is ONEP begon-nen aan een uitbreiding van het water-net vanaf de nabijgelegen stuwdam. De bestaande watertorens worden in het net geïntegreerd.”

water of de stadwat verderop ligt ait ilourgane, een van de 110 dorpen die binnenkort op het waternet worden aangesloten. in een klein zaaltje legt Fatima boulayoun de vrouwen van het

© D

GCD

/R.V

an V

aere

nber

gh

In 1995 had amper 15% van de Marokkaanse bevolking op het platteland toegang tot drinkwater. Vandaag is dat gestegen tot 85%. Een meer dan stevig ontwikkelingsresultaat, maar de uitdagingen blijven groot.

Het zuiveringsstation van Ouarzazate, gevoed door het stuwmeer Mansour Eddahbi. Gebouwd met Belgische steun voorziet het 40.000 mensen van drinkwater.


© D

GCD

/R.V

an V

aere

nber

gh

Landbouwers op een afleidingsdijkje in de Draâvallei.

Dorst lessen in maroKKoMarokko: toegang tot drinkwater

dorp uit wat ze mogen verwachten en peilt ze naar hun noden. en dat blijken er heel wat te zijn. sinds een aantal jaren kampt de streek met droogtes. heel wat inwoners hebben hun vee moeten verkopen en zijn naar de steden getrokken. het regenwater dat tijdens de winter wordt opgevangen in de traditionele onderaardse citernes of mathfia’s volstaat niet en is niet drinkbaar. en zal de prijs voor het drinkwater - en liefst meteen in huis - wel betaalbaar zijn? maar hoewel drinkwater duidelijk boven-aan het lijstje staat, verlangen sommige vrouwen toch ook naar werk en inkomsten, of schoolbussen voor de kinderen. want het dorp verlaten, dat komt liefst niet voor op het lijstje.

watervoorziening, en nadien?ouarzazate, filmstad en decor van onder meer gladiator en asterix en obelix, telt ongeveer 40.000 inwoners. voor haar drinkwater is ze afhankelijk van het 30 km verder gelegen stuwmeer, waarvan het water eerst door een waterzuiveringssta-tion moet.

eens in de stad, wordt het water niet alleen gebruikt om te drinken, maar ook om te wassen of als sanitair water. door de slechte staat van het rioolsysteem

vormde het afvalwater stilaan een bedrei-ging voor de waterreserves en het drink-water. daarom werd in 2007 met belgische steun een zuiveringsstation aangelegd.

momenteel zuivert het ongeveer 70% van het afvalwater van de stad, dat na behan-deling gedeeltelijk wordt aangewend voor irrigatie. ondanks enkele kinderziektes, zoals de geurhinder veroorzaakt door het station, vormt het waterbeheer in ouarzazate een goed voorbeeld van de noodzakelijke combinatie tussen drinkwa-tervoorziening en afvalwaterzuivering.

goed en zuinig beheer van het water vormt voor marokko misschien wel de belang-rijkste uitdaging om het welzijn van haar bevolking te verbeteren. met 90% van de beschikbare waterreserves die benut zijn, waarvan ongeveer 80% voor de landbouw, 10% voor drinkwater en 3% voor de indus-trie, is het vitaal voor elk onderdeel van de marokkaanse samenleving. de overheid is zich hiervan bewust, en zal bij haar plan-nen ook in de toekomst belgische steun genieten.

Reinout Van Vaerenbergh

Jarenlang al ondersteunt België Marokko in de voorziening van drinkwater aan zijn inwoners. Mohamed Jahia, 70 jaar, maakt ervan gebruik.

© D

GCD

/R.V

an V

aere

nber

gh

België verdubbelt samenwerking met Marokko

de marokkaanse en belgische regering hebben op 24 november 2009 in rabat een nieuw indicatief samenwerkings-programma voor de periode 2010-2013 ondertekend. daarmee gaat 80 miljoen euro gepaard, een verdubbeling in ver-gelijking met het vorige programma.het nieuwe programma zal de meest kwetsbare boeren blijven ondersteu-nen, en een geïntegreerd en duur-zaam waterbeheer, met waterzuivering als belangrijkste onderdeel, mee in de praktijk brengen. de geografische con-centratie op de landelijke gebieden in de regio van souss-massa-draâ (in het zui-den van marokko) wordt behouden, een uitbreiding naar het noordelijke regio’s en oriental wordt voorzien.


een oase van DaDels

"Alles is al verkocht", glundert mohamed Leheraut, neergehurkt achter zijn keurig uitgestalde houten kistjes met goudbruine vruchten. "De oogst van een hele week, 40 kistjes van 6 kilo, was ik op minder dan 2 uur kwijt, aan een goede prijs. De beste zaken heb ik gedaan tijdens de ramadan in de maand augustus. Aangezien dan traditi-oneel de meeste dadels worden gegeten, was de vraag veel groter en verkocht ik mijn dadels voor het dubbele. Dankzij de vele regen dit jaar is de oogst uitstekend, want we hebben de dadelpalmen voldoende kunnen irrigeren."

geen landbouw zonder watermohamed is een van de vele dadelkwekers in de vallei van de draâ-rivier. over een lengte van 200 km volgen 6 oases elkaar op, goed voor om en bij de 26.000 hectare vruchtbare grond te midden van de dorre uitlopers van het atlasgebergte. de 2 hec-tare land die mohamed samen met zijn broers in de oase van tinzouline bewerkt, voorziet in het levensonderhoud van de hele familie, of 18 personen. de landbouw, voor bijna alle bewoners van de draâvallei de belangrijkste bron van inkomsten, ver-loopt er volgens het traditionele 3-lagen-

systeem. de bovenste laag van de oases wordt gevormd door de dadelpalmen, de economische pijler van de streek en de trots van haar bewoners. onder hun scha-duw gedijen vruchtbomen zoals vijgen, gra-naatappels of amandelen. ertussen wor-den graan, voedergewassen, groenten of henna gekweekt. Landbouw is er enkel mogelijk dankzij doorgedreven irrigatie. de oogst, en dus ook de inkomsten van de plaatselijke bevolking, valt of staat er met de beschikbaarheid van water, een schaars, wisselvallig en kostbaar goed in deze woes-tijnachtige streek. de laatste jaren had de

DOssIER

Marokko: landbouw

© D

GO

S/R

.Van

Vae

renb

ergh

De dadelmarkt van Tamgrout in de Draâvallei, 8 uur ‘s ochtends. Hoewel het al eind oktober is, steekt de zon hier in het zuiden van Marokko. Ezelkarren gevuld met overvolle manden dadels banen zich een weg tussen de verkopers.


een oase van DaDelsMarokko: landbouw

streek vaak te lijden onder droogtes, met een uitstroom van de bevolking naar de steden als gevolg. het water zo efficiënt mogelijk gebruiken en de opbrengst van de landbouw verhogen, vormen hier dan ook de belangrijkste voorwaarden om de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren. de marokkaanse overheid voert daartoe een actief beleid, waarin ze al een aantal jaren door belgië wordt ondersteund.

naar een verbeterd waterbeheersinds 1972 wordt het water voor de draâvallei opgevangen in de stuwdam mansour eddahbi, en van daaruit verdeeld. afhankelijk van de reserves in het stuw-meer wordt een aantal keer per jaar water losgelaten, waarmee de boeren hun akkers onder water zetten en de grondwaterlagen in de oases terug worden aangevuld.

"Het stuwmeer is momenteel bijna volledig gevuld, en binnen enkele dagen gaan de sluizen open. De boeren zijn volop bezig hun

gronden klaar te maken. Toch is de stuw-dam maar het begin van een goed water-beheer", steekt abdessalam majd van wal. als voorzitter van de lokale boerenvereni-ging in het dorp el-had weet hij wat daar-voor moet gedaan worden. "Het water van de stuwdam zorgt maar voor een tijdelijke bevloeiing van de akkers. Veel belangrijker is het zuinig gebruik van het grondwater dat voor irrigatie uit de waterputten wordt opgepompt. Tot voor kort had elke boer zijn eigen put, en betaalde hij zijn pomp volle-dig zelf. Met de vereniging investeren we nu in een aantal pompen met een groter debiet en verdelen we de kosten. Zo moe-ten we uiteindelijk minder betalen voor het water. En dankzij een betere verdeling van de percelen en de bevloeiing ervan is het watergebruik met een derde gedaald."

het gebruik van nieuwe en zuinige tech-nieken zoals druppelirrigatie vormt een bij-komende oplossing voor waterschaarste. rachid Lahcini, een jonge boer van 24 jaar, irrigeert sinds vorig jaar 1 hectare dadel-palmen via dit systeem van waterleidin-

gen die enkel de voet van de boom begie-ten. "Het vergt een belangrijke investering, maar de Marokkaanse overheid subsidieert ze voor 60 %, zodat het binnen 4 jaar is terugverdiend. Het is wel pas rendabel bij grotere percelen, vandaar dat de kleinere boeren nog moeten worden overtuigd om het gezamenlijk op hun kleine percelen te gebruiken. In het begin werd ik wat uit-gelachen hier in het dorp, maar ondertus-sen heeft toch al iemand mijn voorbeeld gevolgd", voegt rachid er fijntjes aan toe.

toegevoegde waardeaangezien dadels het belangrijkste pro-duct vormen van de oases, komt het er op aan er zoveel mogelijk uit te halen. daarom worden inspanningen geleverd om de kwa-liteit van de dadelpalmen, de dadels en hun commercialisering te verbeteren.

ahmed besbes is landbouwexpert en bege-leidt de boeren bij dit proces. "De dadel-palmen zijn niet bij alle boeren in optimale conditie. We raden hen daarom aan de zij-scheuten regelmatig weg te kappen, en ze aan te planten als nieuwe palmen. Door ook de kruinen bij te snoeien, verliezen hun palmen daar niet nodeloos energie en water. Daarnaast helpen we de boeren om de manuele bevruchting van de vrouwelijke palmen met het stuifmeel van de manne-lijke bomen doeltreffender uit te voeren. En we staan hen bij in hun strijd tegen 'bay-out', een schimmelziekte die jaarlijks onge-veer 4% van de palmen aantast.

Om de verkoop van de dadels te verhogen en te verbeteren, geven we workshops om ze te sorteren volgens type en grootte, ze langer te leren bewaren, en ze aantrekke-lijk te verpakken en te presenteren voor de verkoop. Ten slotte sporen we de bevolking aan het hele jaar door meer dadels te eten, en niet enkel tijdens de ramadan. En als dan ook, zoals dit jaar, de regen een beetje mee wil, werpen deze inspanningen duidelijk vruchten af."

Reinout Van Vaerenbergh

De dadel is rijk aan suikers, vitamine B, mineralen, vezels en antioxidanten.

© D

GO

S/R

.Van

Vae

renb

ergh


DOssIER

inKomen scheppen uit een waterputBenin: irrigatie

Een waterput zorgt niet voor drinkbaar water alleen. Hij kan ook de landbouwproductie verbeteren, bijvoorbeeld door een extra oogst mogelijk te maken in het droge seizoen. Als je de waterput – en het nodige land - bovendien ter beschikking stelt van de meest kwetsbaren, krijg je een handige hefboom voor armoedebestrijding. Dit is het geval voor een project van PROTOs in Benin dat steun krijgt van het Belgisch Overlevingsfonds (BOF).

abla djikpehounde besproeit haar pas uit-geplante tomaten op de nog schraal ogende akker in medehounta. ze is heel tevreden met de veranderingen die de waterput heeft gebracht. “Vroeger verdiende ik tij-dens het tussenseizoen niets. Nu heb ik een stukje land waar ik tijdens het droge tussen-seizoen groenten en maïs kan telen. Naast tomaten teel ik ook ‘crin crin’.” ze wijst naar een andere akker. Crin crin is een plaatse-lijke bladgroente die veel ijzer bevat, een welkome aanvulling in het dieet. het wordt als een soort spinazie klaargemaakt. “Dit seizoen probeer ik ook kool te planten. Voor kool krijg je een goede prijs op de markt van Cotonou.”

wat levert abla’s lapje grond van 0,12 ha nu op? “Het moet netto zo’n 250.000 CFA zijn. Ik heb 35.000 CFA kosten en 285.000 CFA opbrengst over de 6 maanden per jaar dat ik de akker verbouw. Maar we verkopen niet alles, we eten ook zelf van de groen-

ten.” 250.000 cFa komt neer op een 380 euro, zowat zeven kleine maandsalaris-sen in cotonou. een smak geld in benin. daarvan spaart abla een klein deel, het merendeel wordt besteed aan schoolgeld voor de kinderen en aan gezondheidszorg. de opbrengst zou hoger liggen als ze ook meststoffen en gewasbeschermingsmidde-len kon aanschaffen, maar daarvoor heeft ze het geld niet. er wordt onderzocht of de door het project ondersteunde boeren-unies voor groenten en rijst hiervoor lenin-gen kunnen aanbieden.

Kwetsbarenabla is één van de 6 vrouwen en 11 man-nen die bij het project betrokken zijn. het zijn voornamelijk ‘kwetsbaren’: mensen die nauwelijks reserves hebben. bij de minste tegenslag - een magere oogst, slecht ont-kiemend zaad, onverwachte medische kos-ten - komen ze niet meer rond. vooral in het droge tussenseizoen hebben ze het moei-

lijk. een periode waarin weinig landbouwac-tiviteiten mogelijk zijn. of liever: waren...

dankzij het project beschikken ze nu over een stukje land - elk zowat 0,12 ha – waar-over ze onderhandelden met de landeige-naren. ze hebben een contract van 10 jaar (hernieuwbaar) en betalen 1000 cFa/0,04 ha/jaar. voordien was het terrein onbruik-baar omdat het te droog was. het project heeft een waterput geïnstalleerd, voorzien van een motorpomp die het water oppompt tot in een reservoir. het reservoir levert de druk voor de diverse kranen waarop tuin-slangen aangesloten zijn. als er te veel boe-ren op hetzelfde moment water sproeien, kan de pomp voor extra druk zorgen.

laaglandenhet terrein dat onder de begunstigden van medehounta werd verdeeld is een typisch laagland (‘bas-fonds’). Laaglanden zijn ter-reinen die jaarlijks gedurende een periode

© D

GO

S/Ch

ris

Sim

oens

Dankzij een waterput worden laaglanden tijdens het schaarse droogteseizoen bruikbaar voor landbouw.


inKomen scheppen uit een waterputBenin: irrigatie

onder water staan. tijdens het natte sei-zoen kan men er rijst telen. kleine ingre-pen om dit seizoen beter te benutten zijn bijvoorbeeld drainage (afwatering) of het bouwen van kleine dijkjes om het water langer vast te houden. stenen muurtjes of herbebossing kunnen erosie tegengaan. het laagland in medehounta was vrij droog

tijdens het tussenseizoen, vandaar de nood aan bevloeiing.

voor deze eenvoudige ingrepen gebruikt het project uitsluitend lokaal beschikbare materialen. daardoor kunnen de boeren ze gemakkelijk onderhouden en namaken. maar de ingrepen moeten wel goed door-dacht zijn. daar zorgt protos voor, die ook de vrij dure installatie van de waterputten betaalt (ca 4.500 euro per put).

benin beschikt over grote oppervlaktes laaglanden die nog te weinig benut zijn. mits enige investering worden het vrij vrucht-bare gronden die kunnen worden ingezet om het voedselonzekere droogteseizoen te overbruggen. zeker in dichtbevolkte gebie-den – in de regio rond medehounta wonen 200 mensen per km² - is extra landbouw-grond meer dan welkom. daarom onder-steunen de beninse overheid en het boF de ontginning van deze laaglanden.

naar de markter is meer nodig dan louter voedselproduc-tie om de voedselzekerheid te waarborgen. men moet ook de oogst kunnen verkopen. de boeren hebben zich daarom verenigd in een coöperatie die gezamenlijk de ver-

bouwde gewassen op de markt brengt. om de rijst verkoopbaar te maken, finan-cierde het project een rijstpellerij, die ook als opslagplaats wordt gebruikt.

Duurzaamduurzaamheid krijgt bijzondere aandacht. zo selecteerde het project in benin sterk gemotiveerde boeren die van bij het begin nauw betrokken werden. deze stelden zelf voor welke opleidingen ze nodig hebben: teelttechnieken, basisprincipes boekhou-den, waterbeheer… tijdens het eerste jaar werden de verschillende gewassen en vari-eteiten op proefvelden uitgetest opdat de boeren met eigen ogen de resultaten kon-den zien en een gegronde keuze maken.

in het verleden werden waterputten, na afloop van een project, vaak gebrekkig onderhouden. ofwel ontbraken het geld of de expertise, ofwel voelde niemand zich verantwoordelijk. hier echter worden de begunstigde boeren van bij het begin van het project aangeraden om een ‘onder-houdsfonds’ op te zetten. ze dienen het fonds, waarmee benzine en herstellingen worden betaald, zelf te spijzen. met andere woorden, de boeren hebben van bij het begin de kosten voor onderhoud – en ook de aankoop van nieuwe materialen en machi-nes - ingecalculeerd. bovendien worden de putten gebouwd met lokale expertise. eerst bestudeert een studiebureau grondig het terrein, daarna voert een gespecialiseerde firma de werken uit. protos volgt de wer-ken technisch op.

Lokale verankering is een ander aspect van duurzaamheid. daarom laat het project alle activiteiten in benin uitvoeren door lokale partners: studiebureaus, ngo’s, nationale structuren (zoals ministeriële diensten op districtniveau), plaatselijke overheden (de gemeentes)... de voornaamste partner is de regionale boerenunie. zij sluit de con-tracten af met de studiebureaus en de aan-nemers, en organiseert de opleidingen voor de boeren. door alles in handen te geven van lokale partners doen ze ervaring op en worden ze gestimuleerd om hun eigen ont-wikkeling in handen te nemen. de afhanke-

lijkheid van externe partners zoals protos daalt hierdoor aanzienlijk. als protos weg-gaat, zet de boerenunie het project voort.

ervaring delenom de opgedane ervaring te laten door-stromen worden de resultaten opgeslagen in een vrij consulteerbare databank, die als inspiratiebron kan dienen bij het uitden-ken van microprojecten. zo zijn de gege-vens nuttig voor andere donoren die willen investeren in waterbeheer. protos werkt verder aan een atlas van de laaglanden in de regio’s van het project, en aan een gids voor waterbeheer. ze organiseert ook stu-diereizen, en nationale rijst- en groenteda-gen.

Chris simoens

online

www.protos.be - www.dgos.be

REsULTATEN

het kleinschalige project in medehounta maakt deel uit van het veel ruimer programma paha (programma voor waterbeheer voor landbouwdoelein-den). paha is actief in 2 zones – met in totaal 48 sites – waar het 931 per-sonen bereikt, waarvan 364 vrouwen. rekening houdend met de gemiddelde gezinsgrootte komt dit neer op 9.200 begunstigden onder wie 3.600 vrouwen. in de regio mono-couffo zijn er dankzij paha nu 496 rijstexploitanten, tegen-over 132 in 2007, het eerste jaar van het project. in plaats van 21 ha bewerken ze nu 200 ha. het aantal groentekwe-kers in de regio atacora-donga steeg van 327 naar 533, de bebouwde grond van 34 ha naar 117 ha. het zijn regio’s waar respectievelijk 37% en 44% van de bevolking onder de armoedegrens leeft.

© D

GO

S/Ch

ris

Sim

oens

Alle gebruikers betalen mee voor het onderhoud van de waterput.


In de Democratische Republiek Congo heeft maar één inwoner op vijf toegang tot drinkbaar water. Wie geen toegang heeft, moet urenlang op zoek naar water in putten of rivieren. Kinderen van nog geen tien jaar oud gaan niet naar school omdat ze als waterdragertje een taak hebben die niet kan wachten. Om aan deze situatie iets te doen, wil de Belgische ontwikkelingssamenwerking kleinschalige drinkwaternetten aanleggen die niet verder dan 250 m van woonkernen liggen.

in kinshasa is de demografische druk bij-zonder groot en waar het nog enigszins kan, worden nog elke dag huizen bijge-bouwd. de overheid kijkt toe en ruimte-lijke ordeningsplannen zijn er ook al niet. regideso, de publieke structuur die het stedelijk drinkwaternet beheert, kan de ongebreidelde stadsgroei niet aan. en dat is niet verwonderlijk: de te bedienen regio is te groot en er zijn alsmaar minder financiële middelen. voorstadswijken en plattelands-gebieden zijn niet op het drinkwaternet aangesloten. het is precies in deze wijken dat de btc kleinschalige drinkwaternetten wil aanleggen.

met dit programma1 reiken de btc et de lokale partners een duurzaam alternatief aan voor het bestaande bevoorradings-systeem. het beheer van de kleinschalige netten is in handen van de inwoners. de techniek is eenvoudig en kan gemakkelijk in andere regio’s worden ingezet. zodra de put is geboord of de natuurlijke waterader is gevonden, wordt het grondwater langs een natuurlijke helling of door middel van pompen naar een reservoir gebracht. het reservoir is via een kilometerlang buizennet aangesloten op waterpunten.

waterbeheer door gebruikersverenigingenhet project is vernieuwend omdat de klein-schalige netten op professionele wijze worden beheerd door gebruikersverenigin-gen (asurep). alle inwoners van een wijk waar een kleinschalig net is aangelegd, zijn lid van eenzelfde vereniging. een asurep wordt bestuurd door een algemene ver-gadering en een raad van bestuur met door de bewoners verkozen leden. het zijn ook de inwoners die de prijs van een liter water vaststelden op 1,50 cFa-frank . hiervoor hanteerden ze een aantal maat-staven zoals productie en distributie van het water, de afschrijving van de machines en een kostprijs voor solidariteit (gratis water voor behoeftigen).

wat asurep zo bijzonder maakt is dat deze verenigingen werken als kleine onderne-mingen. met de opbrengst van de verkoop van water worden niet alleen de netbeheer-ders vergoed, maar kan ook het bevoorra-dingsnet in stand worden gehouden. een rendabel net groeit dan ook uit tot een duurzame installatie. na amper een jaar in bedrijf te zijn, hebben een aantal asurep's al een reservepomp gekocht. andere ver-

1 aan het Programme d’approvisionnement en eau potable, werken vier donoren mee (belgië, de eu, het verenigd koninkrijk en Frankrijk) ; er worden 60 kleinschalige drinkwaternetten aangelegd in vijf regio’s (kinshasa, kindu, bas-congo, zuid-kivu en mbuji mayi). elk lokaal netwerk kan ongeveer 20.000 personen bedienen, wat maakt dat het hele netwerk 1.300.000 mensen van drinkwater zal voorzien.2 1 dollar = +/- 880 cFa-frank.

Drinkwaterbeheer in RD Congo

Drinkwaterbeheer door de gemeenschap

DOssIER

enigingen hebben een bedrag uitgetrok-ken voor de aankoop van een tweede stroomaggregaat. de belgische ontwik-kelingssamenwerking heeft ervoor geko-zen de drinkwaternetten te laten beheren door basisgemeenschappen, waardoor de civiele samenleving in congo een rol krijgt toebedeeld bij het verduurzamen van de

activiteit. dit vormt alvast een innovatieve en succesvolle uitdaging in de aanloop naar het volgende indicatief programma in de belgisch-congolese samenwerking.

Virginie EbnerBTC – DR Congo

© D

iete

r Ti

elem

ans

© D

iete

r Ti

elem

ans

november-december 2009 dimensie

BELANGwater vervult een essentiële rol in ons dagelijks leven. we was-sen ons met water, we koken met water, we drinken water en we spelen in het water. om onze economieën draaiende te hou-den, hebben we water nodig en tal van producten die uit fabrie-ken komen, vervoeren we over water. zonder water hebben we geen voedsel.

het menselijk lichaam bestaat voor ongeveer 70% uit water. we groeien de eerste negen maanden in water. 2/3 van de opper-vlakte van onze planeet is bedekt met water. water is zo alle-daags dat we er nauwelijks aandacht aan besteden. de ont-wikkelingslanden geven een ander beeld. ongeveer 1 miljard mensen hebben er onvoldoende schoon water. zij ervaren elke dag: water is leven. bij gebrek aan water kan een mens zich niet ontplooien en kan een land zich niet ontwikkelen

BEsCHIKBAARHEIDglobaal schat men de watervoorraad in de wereld op 1.386 mil-joen kubieke kilometer (of 1,4 X 1021 liter), een indrukwekkend cij-fer. deze totale watervoorraad bestaat echter voor 97,2% uit zout water en 2,8% uit zoet water. van dit zoet water ligt 68,7% vast onder de vorm van ijs en sneeuw in de pool- en berggebieden. de gemakkelijk toegankelijke zoetwatervoorraad is geconcentreerd in meren, rivieren en in de bovenste grondwaterlagen. dit komt neer op 0,26% van het globale watervolume of ongeveer 3,6 miljoen kubieke kilometer.

maar ook deze hoeveelheid is niet volledig bruikbaar. onze rivieren en meren vormen immers een onmisbare schakel voor de natuur en de biodiversiteit. het zou dwaas zijn alle rivieren en meren leeg te pompen. de mens heeft overigens de rivieren ook nodig voor recreatie, visvangst, scheepvaart, energie uit waterkrachtcentra-les, industrie, enz. om de toekomstige generaties niet te belas-ten – een duurzaam watergebruik dus - mag een mens niet meer water gebruiken dan er via de natuurlijke watercyclus (neerslag) weer wordt aangevuld. na aftrek van de neerslag die nodig is voor de natuur, houdt de mens een gemiddelde over van 2.460 m³/jaar (of gemiddeld 6.740 l per dag/persoon).

dit is althans het theoretisch gemiddelde. in de praktijk zijn de neerslag en de bevolkingsdichtheid geografisch zeer ongelijk verdeeld. in sommige regio’s is water overvloedig beschikbaar, terwijl men elders kampt met schrijnende tekorten. de who (wereldgezondheidsorganisatie) spreekt van ‘waterstress’ als men over minder dan 1.500 m3 zoet water beschikt per persoon per jaar. gebieden met minder dan 500 m3 vallen onder ‘waterschaarste’.

maar liefst een vijfde van de wereldbevolking (1,2 miljard mensen) leeft in gebieden met een fysisch watergebrek. dat wil zeggen dat daar onvoldoende water voorradig is om aan ieders behoef-ten te voldoen. nog eens 500 miljoen mensen komen in de buurt van ‘waterstress’. men verwacht dat tegen 2025 het merendeel van de bevolking zal leven in zones met ernstige watertekorten. waterschaarste heeft alles te maken met bevolkingsdichtheid, natuurlijke regenval, de aanvoer door grote rivierstromen (bv. de nijl in egypte) en de ontwikkelingsgraad.

Le journaL de La coopération beLge

dimensie

elKe Druppel telt

THEMATIsCHE FICHE

I

bro

n: w

wF

Water is onmisbaar voor het goed functioneren van ons lichaamons lichaam heeft minstens 1,5 liter water per dag nodig.een mens kan hooguit 3 dagen zonder water.water regelt onze lichaamstemperatuur via transpiratie.water helpt de nieren afvalstoffen uit ons lichaam af te voeren.

>

dimensie november-december 2009

GEBRUIKin de rijke landen hebben we in onze huizen maar een kraan open te draaien en het drinkbaar water stroomt rijkelijk. dit kostbare water gebruiken we niet alleen om te koken en te drinken, maar ook om kleren te wassen en het toilet door te trekken. in ontwikkelingslanden echter zijn velen – meestal

vrouwen en kinderen - dagelijks urenlang onderweg – te voet - om water te halen. meer dan 1 miljard mensen beschikken er over slechts 10 l schoon water per dag. dit is 1/3de van wat wij dagelijks door het toilet spoelen (in belgië gaat 31% van 110l/d door het toilet). het totale huishoudelijk gebruik per dag bedraagt in zuid-europa iets meer dan 200 l, in de vs meer dan 400 l. Let wel, als toerist gebruiken wij aan de middellandse zee ook 400 l/d.

de landbouw is de grootste gebruiker. wereldwijd gaat 70% van het gebruikte zoet water naar de productie van gewassen en veeteelt (81% in de ontwikkelingslanden, 46% in de rijke landen). voor één enkele hamburger is 2.400 l water nodig, rekening houdend met de maïs om de koeien te voeden. 1 kg tarwe kweken kost gemiddeld 625 l zoet water, 1 puntzak frie-ten 185 l. globaal genomen is 14.000 l water nodig om een vierkoppig gezin gedurende 1 dag van voedsel te voorzien.

ten slotte is ook de industrie een grote gebruiker. zo is 148.000 l water nodig om 1 nieuwe auto te maken en 1500 l voor een computer. in de rijke landen neemt de industrie 41% van het watergebruik voor zich, in de ontwikkelingslanden is dit 11%.

UITDAGINGENToenemende wereldbevolkingde wereldbevolking – vandaag 6,8 miljard mensen - is sinds 1960 meer dan verdubbeld. tegen 2035, zo stellen de prog-noses, zullen er 10 miljard mensen zijn. we merken ook dat men meer zoet water nodig heeft naarmate men hoger stijgt op de ladder van ontwikkeling. bovendien onttrekken de snel groeiende megasteden - die zich veelal in ontwikkelingslan-den bevinden - zo veel water uit de dichte en verre omgeving, dat ze voor nieuwe onevenwichten zorgen. in zijn geheel is de vraag naar zoet water in de laatste 100 jaar verzesvoudigd. elk jaar groeit de vraag naar zoet water met zo’n 64 km³.

Eenheid België Mali

oppervlak ha 3.053.000 124.019.000

inwoners aantal 10.430.000 11.968.000

gemiddelde neerslag mm/jr 847 282

waterbeschikbaarheid door neerslag km3/jr 12 60

waterbeschikbaarheid door instroom rivieren km3/jr 6,3 40

totaal hernieuwbaar zoetwater km3/jr 18,3 100

zoetwater beschikbaarheid per inwoner

m3/jr/inw

1.754

8.355

spreiding neerslag over tijd maand/jr 12 4

spreiding neerslag over oppervlak % 100 40

capaciteit dammen voor irrigatie km³ 0 13,6

geïrrigeerd landbouwoppervlak ha

3.400

176.000

bron: FAO Aquastat

II

De Malinees beschikt gemiddeld over veel meer hernieuwbaar zoet water dan de Belg! Maar door het verschil in spreiding van neerslag over de tijd en over de oppervlakte, is het beheer van water in Mali een veel grotere uitdaging dan in België. Dit merk je aan de opslagcapaciteit van dammen voor irrigatie en aan het aantal hectares landbouwgrond, dat bevloeid wordt.

© W

HO

/Uni

cef

november-december 2009 dimensie

er zal genoeg water zijn voor iedereen…, als we er duurzamer mee omgaan.

Vervuilingwater raakt in het huishouden vervuild door zeepresten, was-poeders en detergenten; in de landbouw door gebruik van meststoffen en bestrijdingsmiddelen; door belasting van de industrie. in dichtbevolkte streken of streken met doorgedre-ven industriële landbouw of veel industriële activiteiten vol-staat de natuurlijke zuiveringskracht van beken en rivieren allang niet meer om de vervuiling te verwijderen.

overheden in rijkere landen leveren inspanningen om produ-centen en consumenten aan te sporen om vervuiling tegen te gaan en om het afvalwater voldoende te zuiveren. in ont-wikkelingslanden wordt momenteel 80% van het afvalwater geloosd zonder één enkele vorm van behandeling. de hoge temperaturen bevorderen er trouwens de aangroei van bacte-riën. contact met dit afvalwater leidt dan weer tot ziekten.

Klimaatopwarmingklimaat en zoetwatersystemen zijn op complexe wijze met elkaar verbonden. een wijziging in het ene systeem veroor-zaakt een verandering in het andere. hogere temperaturen zorgen voor meer verdamping en dus voor meer water in de atmosfeer. dit zorgt op zijn beurt voor meer variabiliteit in het klimaat: intensere neerslag en meer droogtes. de watercyclus versnelt.

de klimaatmodellen tonen over het algemeen een verhoging van de jaarlijkse neerslaghoeveelheid voor regenrijke gebie-den en een neerslagdaling voor de nu al droge gebieden. arme landen – slachtoffer van droogte of overstromingen - zullen de zwaarste gevolgen ondervinden bij gebrek aan middelen en expertise. nochtans wordt klimaatverandering veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen door de rijke landen. daarom dienen deze de ontwikkelingslanden te ondersteu-nen om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen. zo niet zullen de problemen rond water- en voedseltekorten, migratie en economische verliezen ten gevolge van natuurram-pen versterkt worden. wat op zijn beurt aanleiding kan geven tot wrijvingen en conflicten tussen landen of tussen bevol-kingsgroepen in één land.

VOOR IEDEREEN?wij leven in een hoogtechnologische wereld met grote wel-vaart. drinkwater winnen uit zoet water (oppervlakte- of grondwater) is relatief simpel. bijna overal ter wereld is er vol-doende zoet water aanwezig om de nodige hoeveelheid drink-water beschikbaar te stellen. toch moeten vandaag nog 900 miljoen medemensen het stellen zonder veilig drinkwater bin-nen een straal van 1 km van hun woonst. daarenboven leven 2,5 miljard mensen zonder afdoende sanitaire voorzieningen: een reële bedreiging voor de volksgezondheid. jaarlijks ster-ven 4 miljoen mensen door watergerelateerde ziektes zoals diarree.

de armen in de arme landen betalen ook de hoogste prijs voor water, soms 5-10 keer meer dan hun rijkere landgenoten. ze wonen immers afgelegen en/of hebben niet het geld zich aan te sluiten op het waternet. daardoor moeten ze water afne-men van verkopers of een waterpomp, wat duurder is dan het waternet. een eenvoudige latrine (toilet buitenshuis) kun-nen ze zich niet veroorloven. dit is een schrijnende toestand. de nationale en internationale politiek moet de armen drin-gend op het voorplan plaatsen. er is jaarlijks slechts (!) 10 mil-jard $ nodig, in plaats van de huidige 3,9 miljard $, om mensen aan drinkwater en basissanitair te helpen. dit is minder dan 0,7 % van de jaarlijkse militaire uitgaven en minder dan 1,5% van wat in 2008 aan steun aan de banken is gegeven.

DUURZAAMwe spreken van duurzaam waterbeheer als water zo verdeeld wordt dat het tegemoet komt aan de noden van alle waterge-bruikers nu en later, en dit zonder de natuur te ondermijnen. in veel gebieden is er geen gebrek aan zoet water. er moet alleen zorgzaam mee omgesprongen worden en het moet beter verdeeld worden. een brede, holistische visie dringt zich op. zo heeft het geen zin manhaftige inspanningen te leve-ren om water te voorzien, als men terzelfder tijd bomen kapt. bomen brengen immers veel waterdamp in de lucht en beïn-vloeden sterk de hoeveelheid neerslag. daarnaast beschermen bomen en planten de bodem. ze zorgen ervoor dat meer water in de bodem dringt, tot in het grondwater. regenwouden die gekapt worden, onder meer voor landbouw, leveren meestal arme gronden. na enkele jaren is vaak geen landbouw meer mogelijk. de achtergebleven gronden verdrogen en verwoes-

• Neem een korte douche in plaats van een bad waar 20 volle emmers water in gaan.

• Installeer een spaartoets op je wc.

• Vang regenwater op voor wasmachine en toilet. gebruik regenwater om de tuin te sproeien en de wagen te wassen.

• Gebruik ecologische schoonmaakproducten en voorkom zo vervuiling van rivieren en grondwater.

• Kieper gevaarlijke vloeistoffen niet in de afvoer of het toilet: breng ze naar het containerpark.

• Eet minder (rood) vlees; denk eraan: 100 gr biefstuk kost 1.600 l zoet water.

• Drink kraantjeswater: goed van kwaliteit, goedkoop, geen afvalberg.

• Koop producten die ethisch verantwoord geproduceerd zijn (milieu- en arbeidsnormen).

De wereld van water begint bij jezelf

III

>

dimensie november-december 2009

tijnen. de watercyclus is doorbroken, met waterschaarste tot gevolg.

het verhogen van de waterefficiëntie, water hergebruiken en zoveel als mogelijk hetzelfde water in kringloop brengen, wor-den in deze context erg belangrijk. dit kan op basis van een-voudige technieken zoals het opvangen van regenwater of het regenwater afleiden naar het grondwater. water kan gezuiverd worden met behulp van planten. soms komen er meer ingrij-pende technieken aan te pas zoals het zoeken van droogtere-sistente gewassen en het invoeren van meer efficiënte irriga-tietechnieken (zoals druppelbevloeiing).

andere mogelijkheden zijn het bouwen van grote dammen, water overhevelen uit één stroomgebied naar een ander of het

winnen van zoet water uit zeewater. deze oplossingen ver-gen echter grote investeringen. ze kunnen maar nuttig zijn als de sociale en ecologische gevolgen grondig worden ingeschat. watertransport en ontzilting slokken ook heel wat energie op waardoor de co²-uitstoot dan weer verhoogt.

WAT KUNNEN WE ZELF DOEN?onze levensstijl heeft wel degelijk impact op de waterproble-men van ontwikkelingslanden. zo kunnen we door bepaalde producten niet te kopen, de situatie in het zuiden verbeteren. scampi’s bijvoorbeeld. ze worden onder meer in india gekweekt in reusachtige kweekvijvers. eén ton scampi's verbruikt dui-zenden liters water in een gebied waar toegang tot veilig water problematisch is. anderzijds zorgen de scampi’s voor inkom-sten voor de bevolking. de meest bevredigende oplossing is steeds een moeilijke keuze. ook katoen is een grote slokop. eén enkel t-shirt vergt 2.700 l water, en een jeansbroek 11.000 l. en dan spreken we nog niet over de gebruikte chemicaliën die bodem en grondwater vervuilen.

meer algemeen kunnen we kiezen voor een levenswijze die minder grondstoffen en energie vereist. minder en anders consumeren wordt de uitdaging voor de toekomst. via de kli-maat- en de watercyclus zijn we op aarde immers allen met elkaar verbonden. of we kunnen initiatieven ondersteunen die de toegang tot water en basissanitair in het zuiden bewerk-stelligen. de vele beetjes maken samen zeker een verschil. elke druppel telt.

Johan VerstraeteMarc Despiegelaere

online

www.protosh2o.org

www.watervoetafdruk.org of www.waterfootprint.org

belgië besteedt jaarlijks ongeveer 35 miljoen euro aan pro-jecten rond water en sanitatie in het zuiden. in marokko bij-voorbeeld is water de belangrijkste sector (27 miljoen euro voor de periode 2006-2009). de belgische ontwikkelingssa-menwerking voorzag er diverse steden en plattelandsgebie-den (70.500 inwoners) van drinkbaar water. in onder meer zagora wordt het gebruikte water gezuiverd om het grond-water proper te houden. de irrigatie van de dadelkweek werd verbeterd in de oases van de draavallei. om overstro-mingen te voorkomen - in marokko wisselen lange periodes van droogte zich af met hevige regenval – werden stuw-dammen gebouwd. deze vormen terzelfder tijd een water-voorraad voor de droge tijden.

wat doet belgië?

IV

© E

colo

gie

envi

ronn

emen

tale

Thematische fiche van het blad van de Belgische ontwikkelingssamenwerkingTweemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de

Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS)

Redactie: DGOS Directie Sensibiliseringsprogramma’s

Karmelietenstraat, 15 | B-1000 Brussel

Tel: 0032 (0)2 501.48.81 – Fax: 0032 (0)2 501.45.44

E-mail: [email protected]

www.diplomatie.be | www.dgos.be

>


Irrigatie

Zuiniger irrigatie is broodnodig

DOssIER

planten verdampen voortdurend water via hun bladeren tijdens hun groeicyclus, maar niet alle gewassen hebben dezelfde water-behoefte. de hoeveelheid verdampt water varieert van een paar 100 l water voor een kilo groenten, tot 1.000 à 2.000 l voor een kilo graan. rekening houdend met het voeder dat een varken moet eten, gaat een kilo varkensvlees algauw met 6.000 l water lopen.

de bevolkingsaangroei – in 2050 zijn we met 9 miljard - en een toenemende vlees-consumptie vergroten de dorst van de landbouw. nu al slinkt het grondwater in grote delen van china, zuid-azië en het midden-oosten omdat te veel water ont-trokken wordt voor irrigatie. bovendien maakt de klimaatverandering het weer grilliger. hoe kan de landbouw die enorme uitdagingen het hoofd bieden? we stellen enkele oplossingen voor.

natuur als voorbeeldvooreerst neemt de landbouw best de natuur als voorbeeld. zo voorkomt bodem-bedekking (bv. met groenbemesters) ero-sie. ze maakt de bodem ook humusrijker waardoor hij meer water vasthoudt. bomen hebben een analoog effect, en ze houden het grondwater vast. men plant ook best gewassen die van nature aangepast zijn aan het plaatselijke klimaat. wilde planten, die aan de bodem en het klimaat aange-past zijn, kunnen veredeld worden voor een hogere opbrengst.

opvangen van regenwater het opvangen van regenwater tijdens het regenseizoen – hoe evident ook – gebeurt veel te weinig. maar stilaan komen traditi-onele technieken weer in zwang. in india gebruikt men opnieuw de aloude kleine dammen die monsoonwater opvangen en het dwingen door te sijpelen tot in het grondwater. men kan ook tanken en vij-vers aanleggen. grote dammen kunnen nuttig zijn, op voorwaarde dat de sociale en ecologische gevolgen goed afgewogen worden.

high techmeer high tech is het transport van water vanuit waterrijke gebieden en het ontzilten van zeewater. dit zijn energieverslindende methodes die meestal niet economisch

haalbaar zijn. voor veel boeren in ontwik-kelingslanden is het gebruik van afvalwa-ter de enige uitweg. dit is echter slechts een noodoplossing. de hoge kosten van waterzuivering en kwaliteitscontrole staan een duurzaam gebruik van afvalwa-ter in de weg.

zuiniger irrigereneen goede manier om onze watervoorra-den in de toekomst te ontzien, is het zo zui-nig mogelijk omspringen met irrigatiewater. tegenwoordig is druppelirrigatie populair. water wordt door plastic buizen en slangen gepompt die regelmatig kleine openingen hebben ter hoogte van de plantenstengels. in het westen gebeurt dit vaak computer-gestuurd. recent werden eenvoudige sys-temen ontwikkeld die ook kleine boeren in het zuiden zich kunnen veroorloven.

het departement Aard- en Omgevings-wetenschappen (k.u. Leuven) onderzocht de veelbelovende strategie van 'deficit-irrigatie'. hierbij wordt het gewas enkel bevloeid tijdens de meest droogtegevoelige groeifasen (bloei, vruchtzetting). hierdoor is de oogst weliswaar wat lager, maar de opbrengst per gebruikte eenheid water stijgt en het totale waterverbruik daalt drastisch. vLir-uos1-projecten in ethiopië en bolivia hebben aangetoond dat het sys-teem werkt. met minder dan de helft van het irrigatiewater kunnen boliviaanse boe-ren hun oogsten stabiliseren rond 1,6 ton quinoa per hectare. tegenwoordig kan men met modellen zoals Aquacrop simuleren hoe groot de oogst zal zijn bij deficit-irrigatie.

Dirk Raes, sam Geerts, Eline Vanuytrechtdepartement Aard- en Omgevings-wetenschappen, k.u. Leuven Chris simoens

online

aow.kuleuven.be

www.fao.org/nr/water/aquacrop.html

Quinoa groeit goed onder een regime van deficit-irrigatie.

© J-

M. C

orha

y

De stijgende voedselvraag zal in de nabije toekomst extra druk leggen op de watervoorraden. Hoe lessen we de grote dorst van de landbouw?

1 universitaire ontwikkelingssamenwerking via de Vlaamse Interuniversitaire Raad


MENsENRECHTEN

Reportage: kinderarbeid

"Meneer de journalist, neem de telefoon en luister naar deze man." keldi diaby, een medewerkster van de duitse ontwik-kelingssamenwerking, stopt me haar gsm toe. de chef van de koepel van transport-bedrijven in soubré vertelt me hoe zijn mannen zopas 3 kinderen vonden, slapend in een stationshoek. de jonge togolezen liepen ’s nachts weg van een bouwwerf waar ze werkten als goedkope arbeids-krachten. hij vertelt er in één adem bij dat ze de mensenhandelaars van deze jongens op het spoor zijn. uitzonderlijk.

kinderhandel en erge vormen van kinderar-beid. het roept in het westen verontwaar-diging op en zet ngo’s er toe aan emoti-onele campagnes rond kinderuitbuiting te voeren. daarbij neemt de internationale observator vooral de cacaosector onder vuur. zo gebruikt een zwitserse campagne het beeld van een bloed wenende paas-haas. pijnlijk voor de cacao-industrie.

de aandacht voor cacao is zowaar logisch. europa en noord-amerika verorberen sa-men ongeveer driekwart van ’s werelds cho-coladeproducten en cacao is het ivoriaans

exportproduct bij uitstek. daarbovenop komt het Harkin-Engel Protocol dat dreigt met een vs-handelsembargo op cacao uit ivoorkust.

wijdverspreid en informeelmaar de nadruk op cacao is te eenzij-dig. michel arrion, eu-ambassadeur in ivoorkust, nuanceert: "Het fenomeen beperkt zich – nogal wiedes - niet enkel tot cacao. Kinderuitbuiting doet zich voor in alle sectoren, en vooral in de informele stedelijke milieus. In die laatste is de situ-atie veruit het meest schrijnend. Maar de internationale gemeenschap kan op deze wonde amper de vinger leggen. Het pro-bleem van de huisslaven is een lokale kwestie. Als buitenlandse overheid of orga-nisatie moet je daar bijzonder voorzichtig mee omgaan."

in de stedelijke milieus werken tienduizen-den tot wellicht honderdduizenden meis-jes als dienstmeiden. van dageraad tot ’s avonds laat houdt hun 'takenpakket' het volledige huishouden in. ze missen scho-ling en zijn - als ze al centen krijgen - slecht betaald. meestal krijgen ze pas te eten als

het hele gezin de buik rond heeft, dus blijft er voor hen soms niets over. het vergt wei-nig verbeelding om te beseffen dat er ook heel wat seksueel misbruik plaatsgrijpt. het woord slavernij komt hier akelig dicht-bij.

over hoeveel meisjes het precies gaat, zijn geen cijfers voorhanden. onzichtbaar voor de buitenwereld, werken de huisslavinnen in privékring. 'werkgevers' zeggen graag dat het familieleden zijn. jongens worden veeleer op het veld, in de bouw en in de mijnen ingezet.

extreme opinies, complexe realiteitdat kinderen harde labeur verrichten, daar is de ivoriaan best van op de hoogte. niet iedereen is het echter eens over de omvang en de oorzaken van het probleem, noch over de oplossingen om het te ver-helpen.

de realiteit is complex, diverse factoren spelen. je kunt het fenomeen niet schet-sen zonder de historische migratiestro-men in de regio in rekening te brengen.

'goDs maaltijD' vrij maKen van slavernij

Weinigen lusten geen chocolade. Zeker in chocoladeland België, waar de lekkernij een essentieel deel is van ‘s lands imago en voedselcultuur. Maar weet de smulpaap wel door wie en in welke omstandigheden de cacao wordt geteeld? Ngo’s schetsen verhalen over kinderhandel en slavenarbeid. Hebben we met z’n allen - consumenten, producenten en overheden - cacaoboter op het hoofd? De realiteit blijkt bijzonder complex, en hard. Een reportage uit Ivoorkust, ‘s werelds grootste cacaoschuur.

De cacaoteelt vraagt heel wat handenarbeid. Na het oogsten worden de cacaokolven met machetes open gekapt. Daarna legt men de cacaobonen te drogen.©

DG

OS/

Thom

as H

ierg

ens



'goDs maaltijD' vrij maKen van slavernij

ivoorkust kent vele immigranten uit de armere omliggende landen. er valt dan ook een centje te rapen in het eldorado van west-afrika. het klimaat laat er vele exportteelten toe: cacao, koffie, kokos-palm, ananas, banaan, katoen… door de instroom van buitenlandse arbeiders is het er een smeltkroes geworden, met grote groepen burkinezen, togolezen, malinezen, ghanezen, guineeërs, etc.

dat brengt ons bij een dieperliggende oor-zaak: armoede. arme families (ivorianen en buitenlanders) sturen via kennissen en familieleden hun kinderen uit om een frank bij te verdienen voor het gezin. via infor-mele netwerken van mensenhandel (tra-fikanten, transporteurs, taxichauffeurs, douanebeambten, militairen…) worden ze doorverkocht. zo komen ze als goedkope arbeidskrachten in eender welke activiteit terecht.

bestemming: onbekend"Soms schotelt men de ouders een baantje en scholing voor hun kind voor, maar weten zij gewoon niet waar hun kind terecht komt." volgens keldi diaby is dat wel vaker het geval. "De communicatie breekt vol-ledig af. De uiteindelijke koper betaalt de mensenhandelaar, die op zijn beurt - maar soms ook niet - de ouders betaalt."

de grenzen zijn uiteraard poreus, de men-senhandelaars ingenieus. door velden en wouden of over het water is het makke-lijk grenzen oversteken. grenswachters en ordediensten zijn vaak te laks, vooral als er ook voor hen wat geld mee gemoeid gaat.

kortom, de vraag naar arbeidskrachten in ivoorkust is hoog. arme kinderen uit de regio komen er via informele netwerken in hachelijke arbeidssituaties terecht. de handelswaar, hier de kindarbeider, dient de commerciële belangen van iedereen

Ivoriaanse cacao heeft een probleem

de cacaoboom komt oorspronkelijk uit zuid en centraal-amerika. de maya gaven de lekkernij de naam cacao, wat 'voedsel van de goden' betekent. onder impuls van europese handelaren strijkt de boom in de 19de eeuw neer in afrika. het tropisch klimaat bleek er gunstig voor de cacaoteelt. vandaag komt 70% van de cacaoproductie uit west-afrika. koplopers ivoorkust en ghana nemen respectievelijk 40% en 20% van de mon-diale productie voor hun rekening. in ivoorkust leven ongeveer 800.000 boe-renfamilies van cacaoteelt. het is ‘s lands eerste bron van inkomsten.

maar ivoorkust heeft problemen. het land is een favoriete bestemming voor verhan-delde kinderen in west-afrika. een studie van uniceF schat dat 1,1% van de min 18-jarigen het slachtoffer is van kinder-handel, waarvan 90% binnen ivoriaanse grenzen. kinderarbeid zou 22,2% van alle kinderen in ivoorkust treffen.

kinderarbeid komt er voor in vele vormen. het spectrum van het fenomeen gaat van le travail socialisé tot le travail d’esclave. socialiserende arbeid is een aanvaard-bare vorm van kinderarbeid waarbij het kind meehelpt met de familie. daar is niets mis mee, zolang het zich niet kapot hoeft te werken. het andere uiteinde is slavenarbeid. weggekocht uit de famili-ale omgeving werken sommige kinderen 24/7 in ronduit gevaarlijke omstandig-heden. ze ontberen elke medische zorg, scholing en menselijke warmte.

in 2001 nam de internationale aandacht toe door het Harkin-Engel Protocol, een initiatief van de amerikaanse congresle-den tom harkin en eliot engel. het pro-tocol dreigt met een handelsembargo van de vs tegen ivoriaanse cacao. er zou te veel kinderarbeid mee gemoeid gaan. volgens het protocol moet de cacaosec-tor concrete resultaten voorleggen. dat betekent cacao produceren die vrij van kinderarbeid werd gecertificeerd. maar de vooropgestelde deadlines werden al meermaals overschreden.

het is nu uitkijken naar de volgende deadline in juni 2010 om te zien of de amerikanen het echt menen. de ver-dienste van het Harkin-Engel Protocol is dat het er in geslaagd is de kwestie op de politieke en economische agenda te plaatsen, maar het protocol blijft als een zwaard van damocles boven de ivoriaanse cacao hangen. de ivoriaanse overheden lijken stilaan te ontwaken en zijn allesbehalve gelukkig met de groei-ende internationale kritiek.

>

Keldi Diaby ontvangt een oproep van de chef van transportbedrijven uit Soubré. In het station vonden zijn mannen zopas 3 kinderen die waren weggelopen van een bouwwerf.

© D

GO

S/Th

omas

Hie

rgen

s

© D

GO

S/Th

omas

Hie

rgen

s



MENsENRECHTEN

doorheen de keten: ouders, mensen-handelaars en werkgevers.

enkel harde feiten werkende sociaal-culturele context van armoede en arbeidsimmigratie keer je niet zomaar om. dat kan ook niet de bedoeling zijn. er circuleren honderdduizenden arbeidsmi-granten, en de stroom sluit ook kinderen in. zonder een grondig begrip en de erken-ning van de problemen geraak je nergens. de ivorianen moeten dus worden gesensi-biliseerd. maar hoe?

Laetitia bazzi, hoofd kinderrechten unicef ivoorkust, is duidelijk als ik haar pols naar het lokale kinderrechtendebat. "Men grapt hier graag dat een kind slechts één recht heeft: luisteren naar z’n ouders. Een dis-cours over kinderrechten is veel te abstract. Dat wordt op gelach onthaald. Om efficiënt te sensibiliseren is het noodzakelijk con-

creet te zijn, bijvoorbeeld door de gezond-heidsproblemen aan het type arbeid te lin-ken. Heeft het kind een kromme rug? Dat komt door de zware lasten. Heeft het long-problemen en huiduitslag? Dat is de schuld van de pesticiden. Enzovoort. Dan pas wil-len de mensen het begrijpen." een slechte ervaring is jammergenoeg nog steeds de beste leerschool.

een ondoorzichtige filièrein de discussie over wie (mede)verant-woordelijk is voor de schrijnende situaties in de cacaoteelt, wijst men vaak richting de cacao-exporteurs - Cargill, Barry Callebaut en Archer Daniels Midland zijn de grootste - want zij kopen de cacao aan. de kritiek gaat echter voorbij aan het lokale produc-tieproces en de intermediaire handels-praktijken.

de productie in ivoorkust wordt voorzien

door 800.000 boerenfamilies. hun gron-den beslaan meestal slechts enkele hec-taren. grote of industriële cacaoplantages komen er niet voor. de cacao-exporteurs zijn dus noch eigenaar noch uitbater van de plantages. ze kopen de bonen meestal van tussenhandelaars die ze op hun beurt opkopen bij de planters. de tussenhande-laars drijven de prijs op, maar zijn eigenlijk overbodige schakels in de keten. het maakt de hele filière redelijk ondoorzichtig.

cacaoplanters organiseren zich alsmaar meer in coöperaties. samen sterk, en de overheid raadt het ook aan. door zich coö-peratief te verenigen verwerven de plan-ters een sterkere onderhandelingspositie. soms verkoopt de coöperatie rechtstreeks aan de cacao-exporteur. een praktijk die beide partijen verkiezen, want het omzeilt de tussenhandel. maar al te vaak heeft de filière de tussenhandelaars nodig om de waar tot bij de afnemer te krijgen.

certificering?consumentenverenigingen en fairtradeor-ganisaties dringen aan op certificering. certificering beoogt een product te ver-duurzamen door bv. sociale en ecologi-sche aspecten in rekening te brengen. zo zou men een beter zicht moeten krijgen op de oorsprong van de bonen en kunnen de planters een betere prijs bedingen.

de sector laat haar cacao steeds meer certificeren op basis van fairtradela-bels en duurzame handelinitiatieven zoals International Cocoa Initiative, Forest Stewardship Council, EKO en Utz Certified. van alle cacao-exporteurs verwerkt Barry Callebaut de meeste gecertificeerde en organische cacao. echter, het feit dat de coöperatie een eerlijke prijs krijgt en een duurzaam product verhandelt, geeft geen afdoende garanties over de arbeidsom-

België strijdt tegen kinderhandel en de ergste vormen van kinderarbeid

belgië voert momenteel de strijd op tegen kinderhandel en de ergste vormen van kinderarbeid in ivoorkust. de minis-ter van ontwikkelingssamenwerking wil kinderrechten tot een speerpunt van het ontwikkelingsbeleid maken.

momenteel zoekt de belgische ontwik-kelingssamenwerking naar wegen om te investeren in het project Lutte con-tre la Traite et les pires formes de Travail des Enfants en côte d’ivoire. belgië heeft daarvoor een eerste schijf van 500.000 euro vrijgemaakt.

kinderarbeid en -handel zijn geen exclu-sief ivoriaanse fenomenen, maar hebben hun wortels in heel west-afrika. belgië is via de Sahel en West-Afrika Club, een ont-wikkelingsorganisatie van de oeso, een onderzoeksinitiatief gestart om de regi-onale kennis over het fenomeen in kaart te brengen. eén van de hoofddoelen van de studie is om een regionale gids op te maken met best practices in de strijd tegen kinderarbeid en –handel.

>



standigheden op de brousseplantages.

"Door de ondoorzichtige tussenhandel hebben wij amper zicht op de product- oorsprong." pierre akadje, productie-verantwoordelijke van Barry Callebaut in ivoorkust, krabt zich in de haren. "Sommige cacaopartijen zijn samenge-steld uit verschillende plantages, en het is gewoonweg onmogelijk elke cacaoboon apart te certificeren. We proberen zo veel als mogelijk rechtstreeks met coöperaties te werken, maar wie garandeert ons dat bepaalde planters - al dan niet coöperatief verenigd - geen zware kinderarbeid heb-ben gebruikt?"

de tulane universiteit van new orleans is belast met de beoordeling van de voort-gang en de impact van het harkin-engel protocol. de amerikaanse universiteit is duidelijk te vinden voor het protocol en de vraag naar certificering. en toch, zelfs tulane universiteit weet, in haar evalua-tierapport 2009, dat certificering er nooit kan in slagen de cacaoproductie volledig te ontdoen van kinderarbeid.

in de wetenschap dat de huidige certifice-ring geen sluitende garanties geeft, lijken velen te kiezen voor een projectmatige aanpak. door projecten op te zetten kan je op kleine schaal iets in beweging brengen zonder de hele cacaoketen, van boer tot consument, angst aan te jagen met han-delsembargo’s. niemand in ivoorkust weet het Harkin-Engel Protocol echt te appre-ciëren, noch de overheid noch de cacao-exporteurs, en al zeker niet de boeren die zich door een nakend handelsembargo in hun bestaanszekerheid bedreigd zien.

een projectmatige aanpakin ivoorkust zijn enkele kleinere ngo’s actief rond kinderhandel en -arbeid. ze kiezen er

voor niet via de overheden te passeren. te corrupt en te bureaucratisch. toch zijn er die opteren voor een intensieve samen-werking met de overheid.

Frank bremer, hoofd van de duitse ontwik-kelingssamenwerking (gtz) in ivoorkust, vindt werken via de lokale autoriteiten onontbeerlijk om de boodschap op een geloofwaardige manier tot in de dorpen te brengen. "We hebben in 5 departemen-ten regionale, subregionale en lokale comi-tés opgericht. Via deze gedecentraliseerde comités bereiken we duizenden mensen. Het geeft ons project autoriteit en legitimi-teit, en dus ook een aanzienlijke impact."

het duitse project Lutte contre la Traite et les pires formes de Travail des Enfants (Ltte) is het grootste sensibiliseringspro-ject over deze materie in ivoorkust. Ltte maakt de mensen niet enkel warm voor de problemen. kinderen die uit een erbar-melijke arbeidssituatie kunnen worden gehaald, hoeven niet meteen de straat op. "We voorzien transitcentra waarin de kin-deren worden opgevangen in afwachting van een meer definitieve heroriëntering. Ofwel worden ze via contactorganisaties naar huis gebracht, ofwel zoeken we hen een plaats op een school."

iemand die zo op een school terecht kwam, is célestin. célestin zit in het derde jaar snit en naad op het centrum theresa-gabrieli in maféré. "Ik ben vroeg wees geworden. Doordat ik geen geld had, stopte ik met school. Ik kluste een beetje overal. Maar ik was veel te jong. Deze opleiding geeft me de kans iets te leren waarmee ik hopelijk later een job vind."

van de kinderen met wie ik spreek, is célestin zowat de enige uit de streek. de anderen komen uit burkina Faso, mali en togo. aarzelend vertelt een meisje hoe ze in een Libanees gezin terecht kwam. ze kreeg er de restjes te eten wanneer ze met de dagelijkse labeur klaar was. telkens als ze haar ogen neerslaat, besef ik dat ze te verlegen is om haar verhaal in detail uit de doeken te doen.

Thomas Hiergens

© D

GO

S/Th

omas

Hie

rgen

s

Célestin werkte zich als wees uit de naad, maar hoopt nu via zijn opleiding een echte job te kunnen vinden.


Fair Trade

Week van de Fair Trademet een eigen volkslied en paspoort en in een voor de gelegenheid tot fair tradeplek omgetoverd atomium, riep de belgische ontwikkelingssamenwerking de belgen op om “van België een fair tradeland te maken". op 30 september werd aan de

voet van het atomium het startschot gegeven voor de Week van de Fair Trade. dit betekent 10 dagen animatie, concerten, informatie voor het grote publiek en proeverijen om kennis te maken met fair tradeproducten en iedereen tot “verantwoord consumeren” aan te zetten. de Week van de Fair Trade was ook de gelegenheid om met de Be Fair And Sustainable Awards de beste initiatieven op het gebied van eerlijke en duurzame handel te bekronen.

profit, people, planet, pleasure"Onze koffie Puro voldoet aan de vier P’s van duurzaam ondernemen ", zegt Frans michielsen van het bedrijf Miko. op de BeFair and Sustainable Awards 2009 kaapte hij met zijn koffie de Prijs van beste fair tra-deproduct weg. deze werd op 6 oktober in het atomium uitgereikt door het Trade for Development Centre. "Ons product staat niet alleen voor de P van Profit die de grond-slag vormt van onze economie maar ook voor de P van People van het keurmerk Max Havelaar, waardoor de kleine koffieboer een eerlijke prijs krijgt. Dan hebben we er zelf nog de P van Planet aan toegevoegd. Het komt erop neer dat wij, door 2% van ons omzetcijfer aan de milieuorganisatie World Land Trust te schenken, een oppervlakte van omgerekend meer dan 2.000 voetbal-velden in het evenaarswoud beschermen. En dan is er nog de P. van Pleasure, kortom, het genot van een kwaliteitsproduct."

"Ik werkte in Vietnam voor de internatio-nale handel”, zegt dominic smith, “en van duurzaam werken met de landbouwers was geen sprake. Dit was zo frustrerend dat mijn

TRENDs

Hoe kan de doorsneeburger de wereld verbeteren zonder de deur uit te gaan? Gewoon door, samen met vele anderen, de verborgen kracht te gebruiken die in zijn caddy schuilt: zijn koopkracht. Tijdens de Week van de Fair Trade van 30 september tot 10 oktober, kon de Belgische consument originele kwaliteitsproducten kopen en tegelijk de kleine producent en het milieu steunen.

vrouw en ikzelf op zoek gingen naar concrete activiteiten in de sector van de duurzame handel." dit leidde tot de oprichting van het bedrijf mdi (Market deve-lopment and investment) met als werkgebied eerlijke handel en consultancy voor landbouw- en ambachtelijke activiteiten in vietnam. hij is nog niet aanwezig op de belgische markt en hoopt

dankzij deze prijs bekendheid te geven aan zijn bedrijf.

Elise Pirsoul

online

www.befair.be

www.miko.be

www.mdivietnam.com

Fair Trade Brabançonne

O dierbaar Fair Trade-landO eerlijk land der handelOnze beurs en ons hart zijn u gewijd.Aanvaard ons kracht en het bloed van onze ad’ren,Wees ons doel in shoppen en in strijd.Bloei, o land, in fair trade niet te breken;Wees immer u zelf en ongeknecht,Het woord getrouw, dat g’ onbevreesd moogt spreken:Voor de Wereld, voor Duurzaamheid en Recht.Het woord getrouw, dat g’ onbevreesd moogt spreken:Voor de Wereld, voor Duurzaamheid en Recht.

1 coopération des universités flamandes avec les universités du sud

Fair Trade, dit is Belgisch!

om fair trade een duwtje in de rug te geven, zette de btc, het uitvoerend agentschap van de belgische ontwik-kelingssamenwerking, in 2005 het "Fair Trade Centre" op, een programma dat eerlijke handel in de kijker wil plaatsen. op initiatief van de belgische minister van ontwikkelingssamen-werking, is het programma verder gegroeid en heeft het ook zijn naam veranderd in "Trade for Development Centre" (handel voor ontwikkeling). de activiteiten zijn gericht op:

1 de ondersteuning van de producen-ten in het zuiden.

2 de uitbouw van een kenniscentrum en centrum voor informatie-uitwis-seling over de thematiek van Aid for Trade (hulp voor handel), eerlijke handel en duurzame handel.

3 voorlichtings- en sensibiliserings-campagnes over eerlijke en duur-zame handel.


Technologie

tijdens de burundese burgeroorlog in de jaren 90 zat baribwegure 1 jaar onschul-dig in de gevangenis. daar realiseerde hij zich dat er iets mank loopt met het onder-wijs. "Hoe is het mogelijk dat mensen die in Europa gestudeerd hebben hun land tot chaos brengen?", vroeg hij zich af. b. nam zich voor hier iets aan te doen. na zijn stu-dies in belgië ging hij in 2006 in tanzania aan de slag.

Doelgroep volwassenen"Wellicht het grootste probleem in Afrika is de enorme kloof tussen rijk en arm, zon-der middenklasse. De elite trekt zich wei-nig aan van het lot van de noodlijdenden. Dus stelde ik me de vraag: hoe kan onder-wijs verantwoordelijke mensen vormen die inzien dat solidariteit belangrijk is?", ver-telt b.

volgens b. zijn volwassenen (vanaf 14 jaar) de beste doelgroep. "Volwassenen hebben al kennis gemaakt met de realiteit van het leven. Ze vragen zelf om te studeren omdat ze uit hun armoede willen breken", zegt b. in afrika hebben veel volwassenen zelfs hun lagere school niet afgemaakt, omwille van ziekte, geldgebrek enzomeer. aan die mensen de kans geven een diploma te halen is een belangrijke eerste stap. een diploma halen geeft immers zelfvertrou-wen, en de kracht het leven in eigen han-den te nemen. de geslaagden geven hun motivatie als ouder ook mee aan hun kin-deren.

gemeenschapsradio als medium koos b. voor radio. radio laat toe om veel mensen, ook in afgelegen dor-pen, op hetzelfde moment te bereiken. schoolradio volgt men gewoon thuis. maar

Radio solidariteit in Tanzania

De Burundees Deo Baribwegure was in 2008 één van de laureaten van Harubuntu. In een verloren hoek van Tanzania stampt hij eigenhandig een onderwijssysteem uit de grond dat aanzet tot solidariteit.

het medium kan ook omgesmeed worden tot een 'gemeenschapsradio' die aanzet tot samenwerking. als iemand met een praktische vraag zit – uit het leven gegre-pen – kan hij deze over de radio bespre-ken. iedereen luistert mee en kan via gsm reageren. de mensen zelf beslissen dus wat er op hun gemeenschapsradio aan bod komt, en voeren de radioprogramma’s ook zelf uit. "Stel dat iemand zich afvraagt hoe hij met minder water even goed zijn velden kan bevloeien. Dan kan hij een expert vra-gen en op de radio het probleem behan-delen. Op die manier profiteert de hele gemeenschap mee. Maar het kan ook gaan over betere wegen, energie, gender, mala-ria, abortus, landeigendom, hygiëne, cul-tuur… Kortom, zaken die iedereen aanbe-langen. Via gemeenschapsradio nemen de bewoners de ontwikkeling van hun regio in eigen handen", aldus nog b.

maar zijn mensen niet van nature ego-centrisch, enkel begaan met zichzelf en de familie? "Mensen dienen in te zien dat men als enkeling geen succesvol leven kan leiden. Men heeft de ander nodig. Enkel samen kunnen de mensen bouwen aan een toekomst die beter is voor iedereen, zchzelf inbegrepen. De gemeenschapsra-dio is een middel om de solidariteit aan te moedigen. Ook in de vakken van de school-radio komt solidariteit aan bod."

Kigoma b. ging van start in kigoma, een district in het westen van tanzania, dat aan-leunt tegen burundi, rwanda en het tanganyikameer. een vergeten gebied wat betreft lokale ontwikkeling, maar wel overspoeld door internationale organisa-ties. de door conflicten geteisterde buur-

landen zorgden immers voor een massale vluchtelingenstroom.

Letterlijk van nul begonnen in 2006 beschikt b. nu over een gebouw met stu-dio en een team leraren. de eerste cursus-sen werden al gegeven. bovendien erkent het tanzaniaanse ministerie van onderwijs het grote belang van het pilootproject. als het slaagt, is het ministerie bereid om het systeem toe te passen in heel het land. mooie vooruitzichten. maar eerst moet b. fondsen vinden voor een radiomast en zonnepanelen. pas dan kan hij met uit-zendingen starten. "In Afrika gaat alles traag, afspraken maken is niet zo simpel”, lacht b. “Misschien heb ik te lang in Europa gewoond".

Chris simoens

ONDERWIJs

HarubuntuHarubuntu wordt georganiseerd door de ngo Echos Communication. deze wedstrijd beloont afrikanen die zich inzetten voor afrika, en die hiermee bewijzen dat er ook positief nieuws uit afrika komt. Echos Communication werkt vooral rond ontwikkelingseduca-tie en communicatie tussen noord en zuid. de ngo ontvangt hiervoor steun van de belgische ontwikkelingssa-menwerking en van de europese unie.

online

www.harubuntu.net


TRENDs

Migratie en Ontwikkeling

het Human Development Rapport is de meest geciteerde publicatie onder ontwik-kelingsdenkers. ook de bijgaande Human Development Index is een favoriet instru-ment geworden van media, overheden en lobbygroepen wereldwijd. de index bere-kent het algemeen welzijn van een bevol-king op basis van een combinatie van indi-catoren: levensverwachting, alfabetisering, opleidingsniveau en het bruto binnenlands product per inwoner. daarmee was de index 30 jaar geleden revolutionair, omdat hij afstapte van de eenzijdige berekening van welzijn op basis van het bruto binnen-lands product alleen.

belgië trappelt ter plaatsede index 2009 komt tot een Human Development-ranglijst van 182 landen. noorwegen, australië en ijsland voeren de lijst aan, het algemeen welzijn is er het hoogst. hekkensluiters zijn sierra Leone, afghanistan en op de allerlaatste plaats niger: daar is het algemeen welzijn van de bevolking er het slechtst aan toe. sterke stijgers in de lijst zijn Frankrijk, colombia, venezuela, peru en china, voornamelijk dankzij verbeteringen in levensverwach-ting en inkomen. Forse dalers zijn dan weer Luxemburg, malta, ecuador, Libanon en jamaica.

belgië staat anno 2009 op de 17de plaats. daarmee doet ons land het evengoed als vorig jaar, maar undp neemt toch een 'ver-

ontrustende trend' waar. tussen 2000 en 2007 kende belgië de op één na zwakste stijging in menselijke ontwikkeling van alle oeso-landen, net iets beter dan de vs. in 1980 stond ons land nog op de 12de plaats. belgië gaat er dus op achteruit, weliswaar langzaamaan.

populaire misvattingen weerlegdde focus van het rapport 2009 ligt op migratie, waarover het enkele wijdver-spreide misvattingen weerlegt:

• De migratiestroom gaat lang niet alleen van arme naar rijke landen. de meeste migranten trekken van ontwikkelingslanden naar ontwikkelingslanden. de migratiebe-wegingen binnen azië alleen zijn groter dan alle internationale stromen naar europa.

• Het zijn niet de armsten die migreren, want zij hebben te weinig vaardigheden en financiële middelen om de sprong te wagen. rijken uit arme landen zoeken veel vaker andere oorden op dan de minst gegoede bevolkingslagen.

• De migratie tussen rijke landen is groter dan die tussen rijke en arme landen. slechts 12 procent van de migranten in europa komt uit afrika, terwijl meer dan 50 procent uit europa zelf afkomstig is.

na deze populaire misvattingen te hebben weerlegd, trekt het rapport opvallende conclusies. zo stelt het dat de bezorgd-heid van gastlanden dat laaggeschoolde migranten uit armere landen banen afpak-ken van plaatselijke werkzoekenden, het loonniveau omlaaghalen en de openbare

UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties, heeft haar jaarlijkse vlaggenschippublicatie uit. Het Human Development Rapport 2009 focust dit jaar op migratie en maakt opnieuw een landenranglijst van menselijke ontwikkeling op: de Human Development Index. De lijst wordt aangevoerd door Noorwegen en Australië, hekkensluiters zijn Niger en Afghanistan. België behoudt de 17de plaats. Het rapport weerlegt ook een reeks wijdverspreide misvattingen over migratie. Migratie is een win-winsituatie: het zorgt voor vers bloed en nieuwe ideeën en middelen, in het land van bestemming én van herkomst.

dienstverlening belasten, 'vaak overdre-ven' is. negatieve effecten zijn 'meestal klein en blijven soms helemaal uit'. de positieve effecten op de werkgelegenheid, de investeringen en zelfs op het inkomen overwegen.

migratie zorgt voor vers bloed en nieuwe ideeën en middelen in het land van bestem-ming en van herkomst. voor europa lijkt toenemende migratie een noodzaak. zonder aanvoer van mensen uit het bui-tenland zal de vergrijzing de actieve bevol-king in europa de komende 40 jaar met 23% doen afnemen.

global Forumhet undp-rapport erkent dus de positieve effecten van migratie op ontwikkeling. dat is ook de boodschap van het Wereldforum voor Migratie en Ontwikkeling: migratie heeft een positieve invloed op ontwikke-lingsprocessen. het wereldforum wenst deze positieve effecten te versterken door op mondiaal niveau ongebonden te reflec-teren over deze materie.

belgië organiseerde in juli 2007 het eerste wereldforum voor migratie en ontwikkeling. na de Filippijnen in 2008, was het begin november 2009 aan griekenland.

Thomas Hiergens

online

Human Development Rapport

http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2009/

Wereldforum voor Migratie en Ontwikkeling

www.gfmd.org

Human Development Rapport: ‘Migratie is win-win’


Europa

Europese Ontwikkelingsdagen: een evenement voor iedereen!

PARTNER

De Europese Ontwikkelingsdagen (EOD) die van 22 tot 24 oktober laatstleden in stockholm plaatshadden, werden door de Europese Commissie en het EU-voorzitterschap samen georganiseerd. Deze dagen zijn een gelegenheid om zelfs op het hoogste niveau van gedachten te wisselen over belangrijke beleidsuitdagingen op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Daarnaast zijn er ook sociaal-culturele activiteiten voor de burgers (workshops, concerten, tentoonstellingen) rond het thema internationale solidariteit. De Belgische ontwikkelings-samenwerking was van het begin af betrokken bij deze EOD, niet alleen als deelnemer maar ook om kennis op te doen over de gang van zaken op zo’n evenement: de vijfde EOD hebben in 2010 immers in Brussel plaats, tijdens het Belgische voorzitterschap. Reportage.

voorgeschiedenisin november 2006 hadden in brussel de eerste eod plaats, op initiatief van de toen-malige europese commissaris Louis michel. sindsdien winnen de jaarlijkse edities aan bekendheid, in die mate dat ze zijn uitge-groeid tot het belangrijkste europese forum waar de grote hedendaagse uitdagingen worden besproken: governance, klimaat-verandering, internationaal financiewezen, handel, voedselzekerheid, water, energie, de rol van de media en mensenrechten.

timingde eod hadden niet toevallig van 22 tot 24 oktober plaats. dit was met name een maand na de g20-top in pittsburgh, twee weken na de jaarvergadering van het imF en de wereldbank in istanbul, en, niet onbelangrijk, zes weken voor de VN-klimaatconferentie in kopenhagen.

De thema’s editie 2009 kon niet anders dan in het teken staan van de wereldwijde crisis en de klimaatverandering, terwijl ook uitdagingen op het stuk van democratie en ontwikkeling niet op de agenda mochten ontbreken.

het mottouit de speciale editie van de eurobarometer over "Ontwikkelingshulp in tijden van eco-nomische crisis" blijkt dat de europese bur-ger absoluut voorstander blijft van ont-wikkelingshulp, ondanks de crisis die de europese landen treft. om en bij 90% van de europeanen vindt ontwikkelingshulp

belangrijk en 72% vindt dat we de toezeg-gingen ten aanzien van de ontwikkelings-landen moeten nakomen of zelfs uitbrei-den.

dit is ook de inhoud van de boodschap waaraan josé manuel barroso herinnerde: "We mogen de economische crisis niet aan-grijpen als voorwendsel om onze verbinte-nissen niet na te komen". in 2000 deden de 27 lidstaten de belofte om de ontwik-kelingshulp tegen 2010 te verhogen tot 69 miljard euro. dit bedrag komt overeen met de tussentijdse doelstelling die in het kader van de millenniumdoelstellingen werd afgesproken. het uiteindelijke doel is een bijdrage van 0,70% van het bbp van elke lidstaat. tot op heden hebben slechts vier landen, waaronder zweden, dit doel gehaald.

De hoogtepunteneen engagement is best maar niet eender welk en zeker niet zonder de actieve deel-name van de begunstigde landen die als eersten de wereldwijde recessie en de kli-maatverandering voelen. heel wat vooraan-staande deelnemers uit het zuiden hebben de politieke en mediatieke uitstraling van de

eod aangegrepen om namens hun land te spreken. er waren constructieve discussies, getuigenissen, onheilspellende uiteenzet-tingen en levendige vragenrondes. het doel van dit alles: de landen uit het zuiden vaker laten plaatsnemen aan de onderhande-lingstafel om mee te praten over zaken die hen aanbelangen. hierin krijgen ze wel de volle steun van de civiele samenleving maar de kloof tussen principe en praktijk blijft groot. zo zijn op de klimaatconferentie in kopenhagen maar weinig landen vertegen-woordigd die nu al met de klimaatverande-ring te maken hebben, en telt de g20 amper een afrikaans land onder zijn leden.

De eoD in cijfers6.000 deelnemers uit 125 landen3 dagen van debat225 sprekers5 plenaire zittingen en 25 evenementen in de marge150 stands in het "Ontwikkelingsdorp"10 dagen vol sociaal-culturele activiteiten in stockholm

Martine Warck

online

www.eudevdays.eu 1 Eurobarometer nr. 318:

http://ec.europa.eu/public_opinion/

archives/ebs/ebs_318_en.pdf

1 In 2008 besteedde de EU 56 miljard euro aan ontwikkelingshulp, dit is 60% van de hulp wereldwijd.

© e

udev

days

.eu


PUNT KOMMA

De voorbije twee maanden organiseerde België gemengde commissies met drie partnerlanden uit de bilaterale samenwerking: Peru, Tanzania en Burundi. Naar aanleiding van deze ontmoetingen op hoog niveau keuren beide landen een Indicatief Samenwerkingsprogramma (IsP) goed waarin voor de komende jaren de bedragen en de grote lijnen van de bilaterale samenwerking worden vastgelegd.

peru-belgiëop 24 september 2009 werd in Lima het 7de ISP tussen peru en belgië onder-tekend, voor een periode van 2010 tot 2013. de sector van de gezondheids-zorg (ziekteverzekering) ontvangt 20 miljoen euro, terwijl naar duurzame economie (met goed beheer van natuurlijke hulpbronnen) 13 miljoen euro gaat. beide sectoren zijn prioritair in het nationale beleid van peru maar kun-nen niet op grote nationale budgetten rekenen. ten slotte wordt 7 miljoen euro besteed aan diverse acties, waaronder de beurzen, de micro-inter-venties en het studie- en expertisefonds. belgië is in belangrijkheid de 6de grootste bilaterale donor van peru.

tanzania-belgiëop 26 oktober 2009 werd in dar es salaam een nieuw isp tussen tanzania en belgië ondertekend, voor een periode van 2010 tot 2013. 32 miljoen euro gaat naar het decentralisatieproces van de lokale overheden, tot op het laagste bestuursniveau: districten, steden, wards (verzameling van dorpen) en dorpen. een programma voor gedecentraliseerd duurzaam beheer van de natuurlijke rijkdommen ontvangt 13 miljoen euro. het zal onder meer plan-nen voor landgebruik ontwikkelen voortbouwend op de ervaring opgedaan in bestaande projecten rond bijenteelt in kigoma en waardevol moerasland in kilombero. de overige 15 miljoen euro wordt onder andere besteed aan beurzen, micro-interventies en een studie- en expertisefonds. alle activi-teiten zijn prioritair in het nationale beleid van tanzania. transversale the-ma’s als gender en de strijd tegen corruptie krijgen bijzondere aandacht. hoofddoelstelling blijft armoedebestrijding.

burundide gemengde commissie met burundi die op 22 oktober plaatshad, beves-tigde de manifeste wil om de samenwerking met burundi voort te zetten. het nieuwe isp voorziet in een verhoging van de bilaterale hulp van 60 mil-joen euro (2007-2009) tot 150 miljoen euro in de periode 2010-2013. belgië wordt daarmee de belangrijkste bilaterale donor. in het programma gaat ook veel aandacht naar de doeltreffendheid van de belgische hulp aan burundi. Landbouw, gezondheidszorg en onderwijs staan centraal maar ook thema’s als governance en corruptiebestrijding komen aan bod. de commissie had plaats in brussel in aanwezigheid van president nkurunziza en eerste minister herman van rompuy.

nieuwe bilaterale samenwerkingsovereenkomsten

Investeren in Afrika wordt makkelijker!

sinds oktober 2009 is een praktische gids beschikbaar voor ondernemers die een economi-sche activiteit willen uitbouwen in afrika. de gids richt zich tot kmo’s (kleine of middelgrote onder-nemingen ) en zko’s (zeer kleine ondernemingen van 1 tot 9 werknemers) uit afrika en europa. voor 13 afrikaanse landen wordt een duidelijk overzicht gegeven van de verplichte kosten, aanvragen en termijnen bij het opstarten van een zaak ter plaatse, en welke financiële en technische steun voorhanden is. de gids geeft ook weer welke de lokale contactpunten zijn en staat de onderne-mer bij in het opstellen van zijn of haar onderne-mingsplan. deze eerste versie van de gids focust voorlopig op zuid-afrika, algerije, benin, burundi, mali, marokko, mozambique, niger, oeganda, dr congo, rwanda, senegal en tanzania. een uit-breiding naar andere landen is voorzien. de gids is een gezamenlijk initiatief van de Stichting ABEO en de stichting Marie & Alain Philippson, en kreeg de steun van de belgische ontwikkelingssamen-werking (dgos).

de gids is als brochure verkrijgbaar in het nederlands, het Frans en het engels, en is ook vol-ledig en up to date te raadplegen op het internet.

online

Meer info op

www.pme-guide.org

© D

GO

S/D

. Ard

elea

n


Millenniumdoelstellingen in gevaar!

met deze pessimistische boodschap wil de vn in haar Voortgangsrapport de wereld wakker schudden. uit dat rapport blijkt dat de globale vooruit-gang die eerder geboekt is, de laat-ste jaren weer is afgeremd. bij som-mige doelstellingen is er zelfs een omgekeerde beweging merkbaar. de gemiddelde officiële ontwikkelings-hulp per land blijft ver beneden de doelstelling van 0,7% van het bruto binnenlands product. vn secretaris-generaal ban ki-moon luidt nu de alarmbel en stelt dat aan het huidige tempo, de 8 vooropgestelde doel-stellingen voor een betere wereld, in 2015 niet gehaald zullen worden. volgens hem zullen de economische crisis en de voedselcrisis daarvoor verantwoordelijk zijn. de recessie en de hoge voedselprijzen leggen de laatste jaren een zware druk op de nationale ontwikkelingsbudgetten. het gevolg daarvan is dat de ontwik-kelingslanden, niettegenstaande hun beperkte rol op de meeste internati-onale financiële markten, toch kind van de rekening dreigen te worden.

ondanks het feit dat men de exacte cijfers over de gevolgen van de cri-sissen nog niet heeft, kan men toch al vaststellen dat de alge-mene positieve tendens binnen de millenniumdoelstellingen (mdg), de

laatste jaren is afgenomen. zo wor-den ondermeer de strijd tegen de armoede en de uitbanning van de honger (mdg 1) afgeremd in hun vooruitgang. ook de gelijkwaardig-heid tussen man en vrouw (mdg 3) dreigt aangetast te worden. gelukkig is er echter ook goed nieuws. voor wat betreft onderwijskansen (mdg 2), kindersterfte (mdg 4) en broei-kasgassen (mdg 7), werden over de jaren enkele bemoedigende resulta-ten behaald. ook mag niet vergeten worden dat er ondanks de recente vertragingen, al heel wat vooruit-gang is geboekt in vergelijking met 10 jaar geleden. ban ki-moon grijpt die behaalde vooruitgang dan ook aan om te benadrukken dat het dus wel degelijk mogelijk moet zijn om de doelstellingen te behalen. wel waar-schuwt hij dat het huidige ongun-stige economische klimaat geen obstakel mag vormen in de ontwik-kelingscyclus. integendeel, volgens de vn secretaris-generaal moeten de inspanningen nu opgedreven worden door middel van een sterk politiek engagement en onafgebroken fond-sen aan ontwikkelingslanden.

online

www.un.org/millenniumgoals

PULSE: vinger aan de pols in het noorden voor het zuiden

op 27 november ging in brussel het startcon-gres door van PULSE, een breed 4-jarig onder-zoek naar de steun voor ontwikkelingssa-menwerking bij de belgische bevolking. het onderzoek wordt uitgevoerd door een weten-schappelijk team onder leiding van het hiva/kuLeuven met onder meer IBBT-SMIT (vub), Centre for Global Governance Studies (kuLeuven) en cidin (radboud universiteit nijmegen). het wordt gefinancierd door dgos via de Vlaamse Interuniversitaire Raad (vLir-uos). PULSE is een praktijkgericht onderzoek, met en voor de orga-nisaties die werken rond bewustmaking van de belgische bevolking voor solidariteit met het zuiden.

het onderzoek behandelt 5 aspecten:

1. een aantal opiniepeilingen uitvoeren rond ontwikkelingssamenwerking. de eerste resultaten zullen bekend zijn in het voorjaar 2010.

2. in kaart brengen van alle activiteiten rond noord-zuidsolidariteit, met een bijzondere aandacht voor vernieuwende aanpakken en moeilijk bereikbare doelgroepen.

3. een methode ontwikkelen die de organisaties helpt bij het meten van de impact van hun activiteiten bij het publiek.

4. de plaats van ontwikkelingssamenwerking in de media versterken.

5. het potentieel van nieuwe media en internet voor bewustmakingsacties exploreren.

online

www.hiva.be


vera

ntw

oo

rdelij

ke u

itgeve

r: d

irk

ach

ten, vo

orz

itte

r va

n h

et

dir

ect

ieco

mit

é, k

arm

elie

tenst

raat

15,

b-1

00

0 b

russ

el

dit beeld vol spontaniteit maakt deel uit van de tentoonstelling "Buiding a Fair World" die vanaf half december 2009 het hekwerk rond het warandepark siert. om haar tiende verjaardag te vieren heeft de belgische technische coöperatie (btc) de voorbije maanden foto’s laten maken van projecten die ze uitvoert. daarvoor werd een beroep gedaan op Nadaar, een fotografencollectief bestaande uit dieter tielemans, eric de mildt, tim dirven, nick hannes en jan Locus. elk van deze foto-grafen doorkruiste vijf partnerlanden waar btc-projecten lopen: ecuador, mali, marokko, de democratische republiek congo en vietnam. de opdracht luidde: maak een beeld van hoe het er in een

project aan toe gaat door het werk van de actoren te tonen. hiervoor konden de foto-grafen onafhankelijk, objectief en in volle-dige professionele vrijheid werken.

boeren, naaisters, leerlingen, een onder-zoekster: allemaal mensen in hun dagelijks werk met een trotse blik op de toekomst. officiële ontwikkelingshulp dient mensen de middelen te geven om een leven op te bouwen, rekening houdend met hun cul-tuur en hun eigen keuzes. dit leverde aan-toonbare resultaten op: de tekst bij elk van de 24 grote panelen beschrijft de resul-taten die tot op heden met de projecten werden bereikt. de panelen brengen de actoren voor het voetlicht.

voor de gelegenheid liet btc een nieuw logo ontwerpen en vat het zijn nieuwe visie samen in de slogan Building a Fair World (bouwen aan een eerlijke wereld).

praktischde tentoonstelling, waarvan ook een catalogus uitkomt, loopt van 17 decem-ber 2009 tot 17 februari 2010. de foto’s zijn opgehangen aan het hekwerk van het warandepark in brussel. publieke vernis-sage op 17 december.

online

www.btcctb.org

Tien jaar BTC in beeld

water, bron van levenElke druppel telt Bron van leven en sleutel van duurzame ontwikkeling 04 De...

Documents

Transcript of water, bron van levenElke druppel telt Bron van leven en sleutel van duurzame ontwikkeling 04 De...