Warande informatief

LazarusDe idioot

woensdag 2 oktoberde Warande

2

3

4

EEn Lam tussEn woLvEn, woLga En wodka: dostojEvski’s idioot op z’n Lazarussisch

U kent ze wel. De sociaal onaangepaste sukkels die stipt op tijd op feestjes verschijnen en daar dan nog een uur in hun eentje staan dralen, zweethanden onwennig rond de coupe cava geklemd. De halfzachte eitjes die te lief en eerlijk zijn, altijd beleefd ‘dankjewel’ zeggen, en die platgewalst worden door gehaaidere types met een ‘uit’-knop op hun geweten. De imbeciele schapen waar je je voor schaamt en tegen wie je zou willen zeggen dat ze beter gewoon zouden stoppen met zo hard hun best te doen. Maar wat als die idioot een prins is met een ferme erfenis? Meet Lev Mysjkin, het hoofdpersonage uit Dostojevski’s mollige (752 bladzijden!) meesterwerk ‘De idioot’. Vier jaar lang zat Mysjkin

in een Zwitsers sanatorium om zijn epilepsie onder controle te krijgen. Nu keert de stakker terug naar het mondaine Moskou, dat met zijn sociale intriges en doorgedreven matrialisme in schril contrast staat met de wuivende sparren en besneeuwde bergen die Lev zo lang gezelschap hielden. Mysjkin kent bijna niemand meer in de stad en komt bij verre familie terecht. Hij valt er ‘met zijn gat in de boter’ én in een heleboel andere vettige zaakjes: rond de idioot beginnen zich amoureuze en schandalige affaires te ontwikkelen. Lazarus eert de ‘rus’ die in zijn naam schuilt, en maakt met Idioot een geheel eigen versie van Dostojevski’s turf.

5

jEzus aLs rus

Voor de leden van Lazarus heeft het Russisch iets magisch. In 2010 zetten ze hun tanden in ‘Oblomow’ voor hun gelijknamige stuk over Ivan Gontsjarovs klassieker; het jaar daarna vonden ze voor ‘Wat is drinken’ onder meer inspiratie bij Venedikt Jerofejev; en nu krijgt ‘De idioot’ van Dostojevski een beurt. “Wij houden van de Russische literatuur”, geeft Günther Lesage toe. Hij is één van de oprichters van Lazarus en de Lev Mysjkin van dienst, maar u kent hem vast ook van zijn werk voor o.a. Zuidpool en de Roovers, van rollen in ‘Linkeroever’ en ‘SM-rechter’ (om maar twee films te noemen), of van ‘Wat Als?’.

Lijvige Russische romans nodigen inderdaad uit om mee aan de slag te gaan. Niet alleen zitten ze tjokvol materiaal; van hun universele thema’s valt vandaag de dag nog altijd wat op te steken. Neem nu ‘De idioot’: “Het gaat over eerlijkheid versus materialisme, over een man die besloten heeft heel eerlijk te zijn en die terechtkomt in een wereld vol bedrog en verborgen agenda’s, corruptie, achterdocht en misbruik”, zegt Lesage. De idioot is iemand die haast te goed is om waar te zijn en die juist door zijn zachte karakter in de problemen komt. Universeel en tijdloos indeed: dit personage doet misschien een belletje rinkelen? Koen De Graeve,

een andere acteur uit de Lazarus-stal, noemt prins Mysjkin ‘een verkapte Jezus-figuur’: “Christus was de allereerste die zich zwak en teder opstelde en iedereen weet waar dat is op uitgedraaid.”

De Jezusachtige en onbezoedelde Lev is het heldere water waarin anderen hun driften weerkaatst zien, en waarin ze kopje onder dreigen te gaan. In confrontaties met de prins blijkt de vernislaag van hun beschaving immers akelig dun. De lieflijke eigenschappen die Mysjkin het etiket ‘idioot’ opleveren, steken al te sterk af tegen de onhebbelijkheden van zijn corrupte medemensen. Die laatsten komen zo in hun hemd te staan, wat Mysjkin behoorlijk onpopulair maakt - het onschuldige jongetje uit De kleren van de keizer dat plompverloren de waarheid riep (‘hij loopt in zijn blootje!’), was ook niet meteen geliefd bij de verwaande titelfiguur uit het sprookje. Misschien zou het dan niet slecht zijn om ons allemaal wat ‘idioter’ te gedragen? De Graeve: “als iedereen een klein beetje meer als de idioot zou zijn, zouden de dingen misschien coulanter zijn.”

752 bLadzijdEn, 105 minutEn. En… actiE!

Hoe begin je er in godsnaam aan: een aantrekkelijke en zelfs humoristische voorstelling voor

6

een zeskoppige cast distilleren uit een serieuze Russische roman van bijna achthonderd pagina’s die een vijftigtal personages huisvest en evenveel subplots bevat als de Israëlisch-Palestijnse kwestie? Met een soort boekenclubje, zo blijkt. Alle spelers - dat zijn Koen De Graeve, Günther Lesage, Dominique Collet, Pieter Genard, Ryszard Turbiasz en Charlotte Vandermeersch - zorgden ervoor dat ze bij de aanvang van de repetities ‘De idioot’ minstens één keer hadden gelezen. Daarna werkten ze zich er samen nog eens door, voorlezend aan elkaar. Lesage: “Als je een boek in groep leest, lees je heel anders dan alleen. Je merkt andere dingen op dan wanneer je in je zetel in stilte zit te lezen.” De Graeve, die kan terugvallen op een ruime dosis acteerervaring voor zowel tv, film als theater (‘Van Vlees en Bloed’! ‘Loft’! ‘Titus Andronicus’!), geeft toe dat dat groepslezen ‘een hele tocht’ was.

“We polsten wie wat belangrijk vond en waarom”, legt De Graeve uit. Er moest ook een groot aantal verhalen, thema’s en personages sneuvelen. De Graeve: “Natuurlijk hebben we veel moeten schrappen. Dostojevski propt in zijn werk enorm veel samen en hij meandert voortdurend. Wij kiezen voor de aanpak van de vuist in plaats van de aai.” “Het schrijfproces zelf was ook bepaald geen ‘aai’: eenentwintig dagen lang werd er volop gelezen en overlegd, en na

drie maanden hard labeur stond de tekst op poten. Nipt op tijd (twee weken voor de première), al was de voorstelling in de hoofden van de acteurs toen al zo goed als speelklaar. Het was op dat moment meer een kwestie van ‘checken of het ook in de praktijk allemaal wel klopt”, aldus Lesage. Bovendien moest Lazarus meer personages op de scène toveren dan er spelers waren. Het gevolg is een wervelwind aan kostuumwissels en accentveranderingen: de zes acteurs spelen elk drie à vier rollen, alleen de prins blijft gewoon de prins.

koLdEr En kwEL tussEn vaas En wandschErm

‘Het werk van Lazarus’, zo valt te lezen op de website van het gezelschap, ‘is altijd origineel, ook als ze zich op bestaand materiaal baseren.’ De factoren die bijdragen aan die originaliteit zijn het onvervalste spelplezier waarmee ze de scène bestormen en de humor die ze injecteren in hun verhalen - zelfs in de eerder tragische historie van de idioot. Volgens De Graeve ligt de kenmerkende frisheid van het gezelschap verder in “de clash van speelstijlen: dat we zowel zeer dramatisch durven gaan, of met grote koestering van de emotionele kracht van een bepaalde scene, als dat we er grofweg door kunnen gaan en volledig naar de kolder

7

8

spelen.” Zo creëren de acteurs in ‘De Idioot’ een bevreemdende ervaring door zich frontaal naar het publiek te richten, maar slepen ze dat publiek ook mee door op andere momenten helemaal in de scènes te duiken.

In het meeslepen van hun publiek worden de Lazarussen geholpen door het ingenieuze decor van Giovanni Vanhoenacke. Het is de eerste keer dat Lazarus de scenografie niet zelf verzorgt, en dit had gevolgen voor de manier van repeteren: “we moesten nu nadenken over hoe ons tot dat decor te verhouden”, verduidelijkt De Graeve. Vanhoenacke wist al snel heel goed waar hij naartoe wou. Met een vaas, een parketvloer en een openschuifbare wand puzzelde hij een monumentaal maar ook luchtig decor bij elkaar, dat uiteenlopende functies vervult.

dE zot En dE zijnEn

Wie waart er allemaal rond in dat decor? De idioot (een kwast, kwibus, kwistenbiebel of kwiet), maar ook een femme fatale, een passionele bruut, een welgestelde pedofiel en een boerse troela. We maken kennis met twee Lazarussen van het eerste uur die elkaar ontmoetten bij het vroegere De Onderneming: Günther Lesage en Ryszard Turbiasz, die onder meer in ‘Het dikke schrift’ (1997) en ‘Het bewijs’ (1999) samen

speelden. Turbiasz - in een vorig leven een cellist en semi-prof wielrenner die wiskunde doceerde aan de universiteit van Warschau - kwam in de jaren tachtig vanuit Polen naar België. Hij speelde bij gezelschappen als Maten en de Roovers, en was te zien in verschillende tv-reeksen en bioscoopfilms.

Bij het ter wereld brengen van Lazarus in 2006 werden Lesage en Turbiasz geholpen door Koen De Graeve, Pieter Genard en Joris Van den Brande. Genard was te zien in producties van KVS, Antigone, Het Paleis en in films als ‘Dagen zonder lief’ (2007). Van den Brande schreef op zijn beurt onder meer ‘Everything you know is wrong’ (2005) en ‘Enkele reis ‘(2008). Genard en hij speelden mee in en schreven mee aan zowat elke Lazarusproductie. ‘Voor Kunstwe®k’ (2008) kregen de Lazarussen voor het eerst versterking van Dominique Collet, die ook in ‘De Idioot’ weer van de partij is. Collet speelt op regelmatige basis bij het Publiekstheater en richtte samen met Joris Van den Brande Tank! op. Charlotte Vandermeersch, u zeker bekend van ‘Wat als?’ of ‘Deadline 14/10’, kwam voor ‘Oblomov’ (2010) bij Lazarus terecht, en het bevalt haar daar: “Je ontwikkelt als acteur, dankzij de mensen aan wie je een beetje blijft plakken om mee samen te werken. Je neemt elkaar op sleeptouw.”

9

Na al die jaren van intens samenwerken zijn de mannen en vrouwen van Lazarus nog niet op elkaar uitgekeken - integendeel. De Graeve: “We zijn elkaar nog helemaal niet beu. Ik denk dat er nog redelijk wat sterke dingen in het verschiet liggen en we elkaar ook aan het uitdagen zijn om beter te worden en straffere dingen te doen.” Laat maar komen!

Lies Xhonneux

10

11

‘De idioot’ op woensdag 2 oktober in de Warande.

Het einde van de voorstelling is voorzien om 22 uur. Er is geen pauze.

Na aanvang van de voorstelling wordt er geen publiek meer in de zaal toegelaten, tenzij bij eventuele pauzes. Het is verboden te fotograferen en geluids- of filmopnamen te maken. Gelieve je gsm uit te schakelen.

van en met: Pieter Genard, Ryszard Turbiasz, Charlotte Vandermeersch, Günther Lesage, Koen De Graeve en Dominique Colletfoto’s: Raymond Mallentjer

www.lazarusvzw.bewww.warande.be

bronnenCoussens, Evelyne. ‘De strijd van de idioot: Lazarus brengt Dostojevski’s antiheld met diepgang.’ De Morgen 6 mei 2013.

Grosemans, André. ‘Lazarus bewerkt Dostojevski: “Wij houden van de Russen”.’ Interview met Günther Lesage. Het Belang van Limburg 14 mei 2013.

Minten, Ines. ‘Lazarus speelt “De idioot”: “Mooi en actueel”.’ Interview met Günther Lesage. InesMinten.com 25 mei 2013.

Rodeyns, Julie. ‘Soms concreet, dan weer breedsprakerig of filosofisch.’ Interview met Koen De Graeve. Zone C juni 2013.

Volkaerts, Hanne. Interview met Koen De Graeve en Charlotte Vandermeersch. Radar Medialab 20 mei 2013.

caFEVoor en na de voorstelling kan jeterecht in het café Barzoen om iets te eten of te drinken.

parkErEnJe kan een korting krijgen op je parkeertarief als je je parkingticket van Vinci laat valideren aan de ticketbalie.

thEatEr & dans

wo 9/10: Dimitri Leue, Warre Borgmans, Antoon Offeciers…. - De diepte van het dal - theaterzo 13/11: Rain (docu)

do 17/10: Lisa Verbelen, Sanne Vanderbruggen, Benjamin Moen en Judith De Joode - BOG - theaterwo 6/11: Ugo Dehaes - Grafted- dans

wo 6/11: Theater Zuidpool - Phaedra - + gratis inleiding - theatervr 8/11: Het Gevolg - De Kus - theater

vr 15/11: A two dogs company/Kris Verdonck - H,an incident + gratis inleiding - theaterwo 20/11: TG Stan en Toneelhuis/Olympique Dramatique - creatie 2013 (werktitel) ) - theater

wo 27/11: Ultima Vez/Wim Vandekeybus - What the body does not remember - + gratis inleiding - dansdo 28/11: ’t Arsenaal - Kamer 411 - theater

do 5/12: Toneelhuis/Bart Meuleman - Desperado - theaterwo 11/12: Toneelhuis en Muziektheater Transparant/FC Bergman... - Van den vos - theater

di 17 en wo 18/12: Suzanne Grotenhuis - Zwarte woud forever - theaterdo 19/12: Koninklijk Ballet Vlaanderen - The Return of Ulysses - dans

di 7 en wo 8/1, vr 7, za 8 en zo 9/3: Het Gevolg - Petrus en den Doodendraad - gratis inleiding 7 en 8/1 en op 8/3 - theaterza 11/1: Akram Khan Company - iTMOi - + gratis inleiding - dans

di 14/1: Kaaiman - Metamorfosen - theaterdo 16/1: Jan Decorte/Bloet/Comp.Marius & Kaaitheater - Shylock - gratis inleiding - theater

wo 29/1: KVS & Théâtre National - Thomas Gunzig, Manu Riche en Josse De Pauw - Raymond - theaterwo 5/2: Hotel Modern en Arthur Sauer - De Grote Oorlog - gratis inleiding - theater

wo 12/2: Raimund Hoghe - Pas de deux - + gratis inleiding - dansza 15/2: Thomas Ryckewaert - Genesis (I, II, III) - theater

vr 21 en do 27/2: Het Gevolg - Matador - theaterdo 27/2: SKaGeN - Alles van Eva - theater

wo 5, do 6, vr 7/3: Compagnie Cecilia - Ensor - theaterwo 12/3: Het Zuidelijk Toneel - Julius Caesar - theater

do 27/3: Theater Stap - Brilleman - theaterza 29/3: Wayne McGregor/Random Dance - Atomos - + gratis inleiding - dans

wo 23/4: Laika/Kunstz - Misdaad en straf - theatervr 25/4: Jan Martens/ICKAmsterdam - The dog days are over - + gratis inleiding - dans

do 1 - zo 11/5: De Warande en Theater De Nwe Vorst (Tilburg) - Borderline (Nick Steur e.a.) - theater/performancevr 9/5: NTGent - Platonov - gratis inleiding - theater

wo 11/6 - vr 13/6: UNM - the house that built us - theater