Waarom is depressie opgenomen in de concept CBO-richtlijn voor

hartfalen?

Prof. Dr. Adriaan Honig, psychiater St. Lucas Andreas Ziekenhuis./ VUmc

NFZP SymposiumApeldoorn

18 september 2009

Inhoud

• Epidemiologie

• Prognose

• Pathofysiologie

• Kliniek

• Behandeling

• Conclusies

Top 10 morbiditeit in 2020 (WHO)

miljoenen

Hart Infarct 82

Depressieve stoornissen 79

Verkeersongevallen 71

CVA 61

COPD 58

TB 43

Long ziekten 43

Oorlog 41

Diarree 37

HIV 36

Epidemiologie Hartfalen I

2003 in Ned: 180.000 patienten

Stijgt sterk met leeftijd:

• 55-64 jaar: 0.8% ♂ > ♀

• 65-74 jaar: 3% ♂ > ♀

• 75-84 jaar: 10% ♂ < ♀

• > 85 jaar: 20% ♂ < ♀

Epidemiologie Hartfalen II

• Slechte prognose

• 5-jaars overleving ± 45%

• Klinische diagnose 1-jaars overleving 40%

• Ziektelast gaat gepaard met verlies aan kwaliteit van leven, toegenomen zorggebruik en kosten

Prevalentie van depressie post MI20 - 40%

Frasure-Smith et al, Jama, 1993Schleifer et al, Arch. Int. Med, 1989

Prevalentie van depressie bij hartfalen

20-30% Freedland et al, 2002

Prevalentie depressie bij hartlijdenPrevalentie depressie bij hartlijden

Inhoud

• Epidemiologie

• Prognose

• Pathofysiologie

• Kliniek

• Behandeling

• Conclusies

Prognose

• Depressie als onafhankelijke risicofactor voor hartdood in MI patiënten x 2 - 4

Ludwig et al, Eur. Heart J., 1991

Frasure-Smith et al, Circulation, 1995

Zuidema et al, NTvG, 2009

Am J Psychiatry 2006; 163:138–144

Relatie depressie op symptoom niveau en overleving

(Am J Psychiatry 2006; 163:138–144)

Relatie depressie op symptoom niveau en overleving

kwaliteit van leven

compliance lich.inspanning DEPRESSIE ongezond eten roken

werkhervatting

Depressie en Negatief gezondheidsgedrag

Inhoud

• Epidemiologie

• Prognose

• Pathofysiologie

• Kliniek

• Behandeling

• Conclusies

Relatie tussen lichamelijke ziekten Relatie tussen lichamelijke ziekten

en depressieen depressie

ToevalToeval

OorzakelijkOorzakelijk

OorzakelijkOorzakelijk

Gemeensch.Gemeensch.

pathofysiologiepathofysiologie

DepressieDepressieChronische Chronische lichamelijke lichamelijke ziekteziekte

Pathogenese van depressie en depressie en chronische lichamelijke ziektenchronische lichamelijke ziekten

HPA activatieImmune activatie PUFA’s Plaatjes activatie

DEPRESSIE STRESS CHRON.LICH. ZIEKTE

Negatief gezondheidsgedrag

Persoonlijkheid: neuroticisme/ Type D

Persoonlijkheid en kwetsbaarheid voor depressie na MI

• 1 jaar follow-up studie (n=206) met NEO-Big Five: NEUROTICISME onafhankelijke risicofactor(HR 2.5). neur/extrev/openn/agreeablen/conscientiousness Strik et al submitted, 2009

Persoonlijkheid en kwetsbaarheid voor depressie na CVA

• 1 jaar follow-up studie (n=190) met NEO-Big Five: NEUROTICISME onafhankelijke risicofactor(HR 2.5). neur/extrev/openn/agreeablen/conscientiousness Aben et al, Stroke, 2002

DS + © J. Denollet (2001) Hieronder staan uitspraken die mensen vaak gebruiken om zichzelf te beschrijven. Gelieve bij elk van deze uitspraken een cirkeltje te plaatsen rond het cijfer dat het best op U van toepassing is. Er zijn geen goede of slechte antwoorden: Uw eigen indruk is het enige dat telt.

0= ONJUIST 1= EERDER ONJUIST 2= NEUTRAAL 3= EERDER JUIST 4= JUIST a1 Ik maak gemakkelijk contact 0 1 2 3 4 b1 Als een doel belangrijk voor mij is, met mensen dan zet ik door a2 Ik maak me dikwijls druk in 0 1 2 3 4 b2 Ik verwacht gewoonlijk dat ik zal onbelangrijke zaken slagen in wat ik onderneem a3 Ik maak vaak een praatje met 0 1 2 3 4 b3 Ik werk hard om mijn doelen te onbekenden bereiken a4 Ik voel me vaak ongelukkig 0 1 2 3 4 b4 Als ik iets wil bereiken, zal ik het ook volhouden a5 Ik ben vaak geïrriteerd 0 1 2 3 4 b5 Bij een probleem, doe ik extra moeite om er iets aan te doen a6 Ik voel me vaak geremd in de 0 1 2 3 4 b6 Ik werk op een systematische omgang met anderen wijze naar mijn doelen toe a7 Ik zie de zaken somber in 0 1 2 3 4 b7 De meeste problemen kan ik

oplossen

a8 Ik vind het moeilijk om een 0 1 2 3 4 c1Ik ben me vaak niet bewust van gesprek te beginnen mijn gevoelens a9 Ik ben vaak slecht gehumeurd 0 1 2 3 4 c2Ik heb niet de gewoonte om mijn eigen gevoelens te ontleden

Persoonlijkheid en kwetsbaarheid cardiale events en hartdood na MI

• 6-10 jaar follow-up studie (n=268). TYPE-D onafhankelijke risicofactor Denollet et al, 1996

Depressie is een systeemziekte

Depressieve stoornissen hebben o.a. via HPA-As / serotonerge systeem invloed op:

– hersenfunctie (atrofie van hippocampus en prefrontale cortex)

– immuunsysteem (infecties, kanker)

– bloedplaatjes aggregatie (recidief MI/CVA)

– metabolisme (ouderdomsdiabetes, osteoporose, PUFA’s)

– cardiovasculair systeem (hypertensie, HRV, atherosclerose, hartinfarct, CVA)

metabole metabole aandoeningenaandoeningen

cardiovasculairecardiovasculaireaandoeningenaandoeningen

depressie

cerebrale cerebrale dysfunctiedysfunctie

Pathogenese depressie en chronische depressie en chronische lichamelijke ziekten lichamelijke ziekten

immuun-immuun- gerelateerdegerelateerde aandoeningenaandoeningen

Inhoud

• Epidemiologie

• Prognose

• Pathofysiologie

• Kliniek

• Behandeling

• Conclusies

Herkenningvan depressie bij hartfalen

Laag: ± 10%

Koenig, Psychosomatics, 2007

Is psychiatrische presentatie van depressie bij chronische lichamelijke depressie bij chronische lichamelijke

ziekenzieken anders?

atypische kenmerken zoals:

moeheid

geirriteerdheid

sombere stemming past volgens patient bij huidige ongunstige lichamelijke omstandigheden

Overlappende symptomen van depressie nierfalen

– slapeloosheid

– abnormaal slaap patroon

– verandering van eetlust of gewicht

– gebrek aan energie

– concentratie- en geheugenverlies

– hoofdpijn, hartkloppingen

– hyperventilatie

Kenmerken depressieMinimaal 14 dagen continu minder kunnen doen

wegens:Sombere stemming en/of lusteloosheidGestoorde eetlustVerminderde concentratieSlaapstoornissenMoeheidVerminderde sexuele energiePiekerenSchuldgevoelens

Twee typen Depressie

PSYCHIATRISCHE

PRESENTATIE

KERNSYMPTOMEN

somber

zelfdepreciatie

schuldgevoel

SOMATISCHE

PRESENTATIE

KERNSYMPTOMEN

lusteloosheid

moeheid

geirriteerde stemming

Gevalideerde lijsten voor Hartfalen

• HADS (Hospital Anxiety and Depression Scale)

• BDI (Beck Depression Inventory)

• CES-D (Center for Epidemiological Studies-Depression)

• GHQ (General Health Questionnaire)

• GDS (Geriatric Depression Scale)

• Zung Rating scale for Depression

Inhoud

• Epidemiologie

• Prognose

• Pathofysiologie

• Kliniek

• Behandeling

• Conclusies

RCT Depression post MI

year author N results

1998 Roose et al.

N=41/40 par/nortr

= nortr -

1998 Strik et al. N=27/27 fluox/ pla

+/-

2002 Glassman et al.

N=186/183 sert/pla

+/- += CGI

RCT’s post MI Depression

Interventie studies depressie Hartfalen

• Geen evidentie dat psychotherapie effectief is Lane et al, Chocrane database Syst. Rev., 2005

• Enige evidentie voor farmacologische effectiviteit (paroxetine en sertraline)

Parissis et al, Expert Opin Pharmacother., 2007

Gottlieb et al, Am Heart J, 2007

Verbetert behandeling post-MI depressie cardiaal beloop?

niet significant; alleen trent

SADHART(sertraline/placebo)

Strik et al (fluoxetine/placebo) Glassman et al. JAMA 2002 ; Strik et al Psychsom Med 2000

significant maar post hoc

ENRICHD (Cog. Gedr.Th.+ op ind.SSRI) Taylor et al. Arch.Gen Psych. 2005

Conclusies en aanbevelingen

• Depressie is systeemziekte

• Aandacht voor zowel psychiatrische als somatische aspecten

• Vaak miskenning van somatiek in psychiatrische setting cq psychiatrie in somatische en huisartsen setting

• Systematische screening op beide aspecten

• Behandel!