KR

AX

I

�2

MOOSS METHODISCHEEN NIEUW BOEK VOOR IEDEREEN DIE KUNSTEDUCATIEVE PROCESSEN BEGELEIDTMarijke Van Eeckhaut, UGent

wa

rm w

a ter

KRAX_5_DEF.indd 42 12/7/09 12:44:16 PM

�3

I KR

AX

Sinds het begin van de jaren tachtig timmert Mooss aan een grondig onderbouwde kunsteducatie. De organisatie is ervan overtuigd dat het belangrijk is om inzicht te hebben in de processen die zich voordoen wanneer kinderen, jongeren en hun begeleiders werken rond kunst. Als je niet weet wat er echt speelt, zal je als begeleider van deze processen enkel kunnen terugvallen op praktijkervaring, op systemen die hun deugdelijkheid hebben bewezen, maar die je niet kan vernieuwen en moeilijk kan aanpassen aan complexe situaties omdat je niet op de hoogte bent van de wezenlijke componenten en onderliggende methodiek. Als je enkel weet wat werkt, maar niet begrijpt waarom, dan ben je veroor-deeld tot herhaling, en dat in het steeds veranderende en complexer wordende landschap van jeugd en kunst. Daarom heeft Mooss altijd veel energie gestoken in de metho-dische onderbouw van haar werking.Binnen het jeugdwerk, maar ook binnen de culturele sector en het onderwijs, wordt Mooss bijgevolg vaak gevraagd om vorming en coaching te verzorgen, met metho-diek als basiscomponent. De organisatie doet dit met overtuiging: omdat zij het belangrijk vindt dat zoveel mogelijk kinderen en jonge-ren een kwalitatieve ervaring kunnen hebben met kunst, aange-zien dat niet alleen leidt tot meer inzicht in een kunstwerk of het verwerven van een bepaalde kunstzinnige vaardigheid, maar ook tot persoonlijke groei (meer durf, verbetering van de motorische vaardigheden, aanscherpen van het creatieve denken, beter sociaal begrip…). Omdat Mooss niet overal kan zijn, heeft zij nu beslist om haar kennis en ervaring door middel van een boek op ruimere schaal te delen met andere begeleiders van kunst-educatieve processen.

Van oud naar nieuwDe kern van deze publicatie bestaat uit de methodiek die indertijd door Jan De Braekeleer werd vastgelegd voor Mooss en Wisper. Ondertussen zijn we echter zowat een kwarteeuw verder en heeft Mooss haar werkterrein en aanpak aan de veranderende tijden aangepast met een verruiming naar musea en erfgoed, gezinnen, kunst-educatieve producten, participatiepro-jecten en festivals. Dit heeft vanzelf-sprekend gevolgen voor de methodiek.Mooss is gespecialiseerd in het werken rond kunst met kinderen, jongeren en hun begeleiders. Inhoudelijk wordt ‘kunst’ ingevuld met de pijlers theater, audiovisuele kunsten, dans, muziek en beeldende kunsten, hun cross-overs en multidisciplinaire verschijningsvor-men inbegrepen. De jongste jaren vormen musea en erfgoed daarnaast een nieuwe, sterk groeiende pijler, en die bemiddeling tussen toeschouwers en tentoonstellingen (kunst en andere), musea en monumenten vraagt een aangepaste methodiek. Ook aan de publiekskant is er een en ander veranderd: er wordt vandaag meer gewerkt in een gezinscontext, en ook het begeleiden van grotere groepen in bijvoorbeeld festivals is komen opzetten. Deze veranderingen geven

onder meer aanleiding tot nieuwe activiteiten en begeleidingsvormen die de traditionele cursussen, workshops en vorming aanvullen, zoals kunstedu-catieve producten, intensieve participa-tieprojecten en coachingtrajecten, elk met hun eigen uitdagingen en ambities.Ook de eisen die Mooss zichzelf stelt op het vlak van inclusie vragen om een aangepaste methodiek. Als je probeert om niemand uit te sluiten, op basis van welke kenmerken ook, als je voorop-stelt dat de mogelijkheden van je publiek belangrijker zijn dan de beperkingen en als je vertrekt van het principe van gelijkwaardigheid, dan heb je een methodiek nodig die je in staat stelt om iedereen te begeleiden. Daarbij is het niet de bedoeling om je publiek naargelang de kenmerken in aparte groepen op te delen en hen dan allemaal op een bepaald niveau te krijgen, maar wel om iedereen die geïnteresseerd is een zinvolle ervaring met kunst en erfgoed te bieden. Kunnen differentiëren vormt hier de sleutel.Al deze evoluties hebben Mooss genoopt om haar oude methodiek onder de loep te nemen en aan te passen aan de nieuwe noden. Twee vragen stonden in deze oefening > voorop: welke methodische aanvullin-

© M

ooss

KRAX_5_DEF.indd 43 12/7/09 12:44:17 PM

KR

AX

I

��

Hoe leren mensen?Vele begelei-ders achten een wer-king ge-baseerd op hun eigen ervarin-gen vol-doende efficiënt.

gen zijn er nodig om de veranderde werking en visie te onderbouwen, en in hoeverre dient de bestaande metho-diek te worden aangepast aan de nieuwe inzichten relevant voor kunsteducatie? De basis is daarbij dezelfde gebleven als vroeger: een actieve kunsteducatie waarbij het publiek wordt begeleid bij het actief beschouwen van kunst (dus niet passief opnemen van informatie, maar actief zelf interpreteren en beleven) en bij het actief kunstzinnig bezig zijn (dus niet passief een opdracht uitvoeren, maar actief een eigen inbreng hebben in het werkproces). Dit uitgangspunt wordt onderbouwd door de constructi-vistische educatietheorie, die ook een houvast biedt om niet alleen in workshops met een begeleider, maar bijvoorbeeld ook in musea met een kunsteducatief product (folder, museumspel…) een actief educatief proces te begeleiden. Dit wordt verder aangevuld met theorieën over zaken als leerstijlen en meervoudige intelligentie, die het inzicht en de handvaten bieden om te differentiëren volgens de mogelijkheden van het publiek en van de context. Op die manier ondersteunt de hele methodiek van Mooss het publiek om het eigen leren te sturen en zichzelf voluit te ontplooien op het vlak van kennis, attitudes en vaardigheden in en door het contact met kunst en erfgoed. De flowtheorie van Csikszentmihalyi, tenslotte, leert de begeleider van deze processen welke elementen onont-beerlijk zijn om het publiek te motive-ren om zich te verdiepen in kunst en erfgoed, en tot een kwalitatieve

ervaring en persoonlijke groei te komen.

Het boekHet boek is opgebouwd rond vier grote delen. In een eerste deel wordt kort beschreven hoe de werking van Mooss in elkaar zit, als een kader voor de drie volgende, belangrijkste, hoofdstukken. In het tweede deel wordt stilgestaan bij de opbouw van een kunsteducatieve activiteit: wat is het belang van doelstellingen en met welke elemen-ten moet je rekening houden om die te halen? Vervolgens verschuift de focus naar het publiek en wordt een aantal relevante theorieën en methodes in verband met kunsteducatieve proces-sen toegelicht: hoe leren mensen, wat zijn de voorwaarden voor een kwalita-tieve ervaring en persoonlijke groei en hoe kan je in dat verband creativiteit stimuleren? Ten slotte wordt dit alles vertaald naar de begeleider: hoe kan je een activiteit organiseren (beschou-wend of handelend, maar altijd actief) zodat alle deelnemers zich volgens hun eigen mogelijkheden voluit kunnen ontplooien? In dit hoofdstuk komen ook specifieke contexten en het kunsteducatieve product als begelei-dingsvorm aan bod.Daarmee geeft Mooss een bevattelijke inkijk in haar volledige werking en de visie en methodiek die deze aansturen. Het boek heeft niet de ambitie om een wetenschappelijke publicatie te zijn met een volledig overzicht van alle relevante theorieën, maar wel om inzicht te bieden in waarom een bepaalde aanpak werkt, en hoe je deze naar de praktijk kan vertalen. De uitleg

© M

ooss

KRAX_5_DEF.indd 44 12/7/09 12:44:21 PM

��

I KR

AX

Mooss is gespe-

cialiseerd in het

werken rond

kunst met

kinderen, jongeren

en hun begelei-

ders.

© M

ooss

wordt geïllustreerd met praktische voorbeelden, aanwijzingen en tips. Achteraan vindt de begeleider van kunsteducatieve processen een aantal handige fiches die hem doorheen enkele veeleisende aspecten van zijn werk kunnen loodsen, zoals het variëren van de uitdaging, de opbouw van een activiteit, het reageren op opstandig gedrag en het geven van positieve en negatieve feedback. Het boek is duidelijk met Mooss verbon-den, maar is zeker ook buiten die specifieke context nuttig en interes-sant: het prikkelt de lezer om bij de eigen praktijk stil te staan en te reflecteren over het hoe en het waarom, en tegelijk is het ook een praktisch werkboek dat werd ontwik-keld met het oog op een vlotte toepassing van de theorie in de praktijk.

Als de nood het hoogst is…Uit recent onderzoek door BAM (Instituut voor beeldende, audiovisuele en mediakunst) naar bemiddeling tussen publiek en hedendaagse beeldende kunst is gebleken dat het grootste deel van de werking met publiek en kunst (educatie, publieks-werking, bemiddeling, binnen een onderwijs- of een vrijetijdscontext, met groepen of individuele toeschouwers) is gebaseerd op de praktijkervaring van de begeleiders. In het merendeel van de bevraagde organisaties bestaat er geen of weinig theoretische kennis

van het kijken naar en interpreteren van kunst en is men niet op de hoogte van (de nieuwste) methodes om het interpreteren en leren te begeleiden. Nog het meest schrikbarend is dat er een bepaalde desinteresse werd vastgesteld op dit vlak: vele begelei-ders achten een werking gebaseerd op hun eigen ervaringen voldoende efficiënt. Praktijkervaring is vanzelf-sprekend zeer belangrijk, maar uit alle onderzoek ter zake blijkt dat een goed onderbouwde bemiddeling tussen publiek en kunst (of ander erfgoed) veel efficiënter is en meer voldoening biedt. Een veel gehoorde verklaring voor dit tekort is het gebrek aan een gemakkelijke en niet al te tijdrovende manier om zich vertrouwd te maken met een geschikt methodisch kader. Dit nieuwe methodiekboek van Mooss is dan ook bedoeld om in alle sectoren waarin wordt bemiddeld tussen publiek en kunst een helpende hand te reiken. ×

Vandelacluze Stefaan (ed.), Van Esch Jonas, Waerts Justin. Methodiek: kunst- en erfgoededu-catie, theorie en praktijk. Leuven: Mooss, 2009, �76p. (ISBN 978-90-9024965-0) is te bestellen via info@mooss.org

KRAX_5_DEF.indd 45 12/7/09 12:44:34 PM