Exodus van christenen uithet Midden-Oosten?Delegaties van kerken uit Irak en de

Palestijnse gebieden vragen aandacht van

Europese politici en kerken om verdere

uittocht van christenen tegen te gaan.

pagina 6 - 7

Na de oorlog om Zuid-OssetiëHoe IKV Pax Christi Osseten en Georgiërs

met elkaar in gesprek blijft brengen.

pagina 11

Tips voor het betere kerstdinerVoor de amateur restauranthouder die

naast gastvrijheid ook nog geld over heeft

voor de vrede.

pagina 13

vrede nuJaargang 2 - #4 Winter 2008

Vrede.Nu is een uitgave van vredesorganisatie IKV Pax Christi, het samenwerkingsverband van IKV en Pax Christi en verschijnt vier maal per jaar.

Religie & Conflict special

IKV PAX CHRISTI2

Ik zie twee oorzaken voor het feit dat

religie soms juist conflict aanjaagt.

Allereerst is religie in de praktijk een be-

langrijk samenbindend element. Religi-

eus op je eentje ben je niet zo gauw.

Religie is iets van mensen met elkaar. Ze

stempelt een samenleving, een cultuur.

West-Europa is wat dat betreft een

beetje een uitzondering, maar in Oost-

Europa is het oosters-orthodoxe chris-

tendom wel dominant aanwezig. Of kijk

naar de Arabische wereld, gestempeld

door de islam. Religie en groepsbele-

ving, religie en nationalisme gaan vaak

samen. We hebben dat in de jaren ’90

gezien in voormalig Joegoslavië, waar

orthodoxe Serven, katholieke Kroaten

en moslim-Bosniërs bloedig met elkaar

Religie en conflict een problematisch tweespan

Religie kan motiveren tot vrede - Foto: Thomas Schlijper, Hollandse Hoogte

Al te vaak fungeren religies als aanleiding en aanjager van conflict. Dit terwijl toch elke religie zichzelfgraag presenteert als vredelievend. Hoe komt dat? Karel Blei, lid van de Raad van Toezicht van IKVPax Christi die tussen 1987 en 1997 secretaris-generaal van de Nederlandse Hervormde Kerk was,geeft zijn visie op de relatie tussen religie en conflict.

IKV PAX CHRISTI 3

in de clinch kwamen. De tweede oor-

zaak betreft het karakter van de (elke)

religie zélf. Het woord ‘religie’ is (in het

Latijn) afgeleid van een woord dat ‘bin-

ding’, ‘gebondenheid’ betekent. Wie een

religie aanhangt belijdt daarmee zich

volstrekt gebonden te achten aan Iets

(Iemand) boven hemzelf uit; aan een

Werkelijkheid die hem te boven gaat.

Echte religiositeit kent geen halfheid.

Religieuze mensen leven in de vaste

overtuiging, de zin en het doel van het

leven te hebben gevonden. Daarmee

wordt niet gemarchandeerd; dat geldt

absoluut. Dit kan gemakkelijk leiden tot

fanatisme. Voor het behoud en het zege-

vieren van de eigen religieuze overtui-

ging wil men dan ver gaan. Zo nodig wil

men dan vechten, conflicten aangaan.

Met als eventueel ideaalbeeld dat ook

anderen deze overtuiging gaan delen en

omhelzen.

StrijdlustHet lijkt erop dat vooral moslims

vatbaar zijn voor deze strijdlust. Maar

het neerschieten van abortus-artsen

in de Verenigde Staten wordt ook

‘in naam van Christus’ gedaan. Gaan

we iets terug in de geschiedenis dan

zien we menig voorbeeld van geweld -

pleging door christenen. Noord-Ierland,

de Balkan-oorlogen, de kruistochten

en de inquisitie zijn er zwarte bladzij-

den in.

Christendom en islam hebben trouwens

eeuwenlang in Europa, ook gewapender-

hand, tegenover elkaar gestaan. Men

zegt dat deze strijdlust en veroverings-

drang wel met name bij monotheïsti-

sche religies voorkomen. Het geloof in

één God zou gemakkelijk absolutisti-

sche trekken aannemen; de Ene is im-

mers per definitie de Enige?! Overigens

is een al te directe lijn tussen conflictge-

zindheid en monotheïstisch Godsgeloof

niet te trekken. Kijk maar naar het jo-

dendom. Inderdaad: ook dat is, zelfs per

definitie, de religie van een concreet

volk. En ook dat belijdt te geloven in de

ene God. Toch is het jodendom er niet

op uit, zijn overtuiging missionair of

zelfs dwingend aan niet-joden op te leg-

gen. Dat nu de staat Israël verre van ge-

weldloos opereert, kan moeilijk op

rekening van het jodendom als religie

worden geschreven.

Ook niet-religieuze ideologieën

kunnen vanwege hun utopische karak-

ter oproepen tot strijd. Utopisten heb-

ben een blauwdruk van de ideale

wereld voor ogen. Dáárvoor moet dan

ook worden gestreden. De utopie moet

worden gerealiseerd. Er bestonden

(bestaan) ook wel niet-religieuze

ideologieën met utopische idealen;

denk aan nationaal-socialisme en

communisme. Juist religieuze mensen

zijn vatbaar voor utopisme. Waar een

levensbeschouwing utopieën koestert,

krijgt ze al gauw een (pseudo-) religieus

karakter.

VredeZo hoeft het met religies niet te gaan.

Religies kúnnen ook mensen tot vrede

motiveren. Religie kán motief tot huma-

niteit zijn. Namelijk daar waar religie het

besef inhoudt dat het Heilige werkelijk

ons mensen te boven gaat en dus niet tot

onze beschikking staat. Dan is er geen

reden meer tot exclusieve groepsvorming

– ‘wij’ tegenover ‘hen’ – of tot fanatieke

strijdbaarheid. Dit is, zou ik zeggen, wat

‘ware’ religie van ‘valse’ onderscheidt.

In het christendom en het jodendom zie

ik dat uitgedrukt in het verbod in de

Tien Geboden tot het maken van een

bééld van het goddelijke (Exodus 20:4-6).

Dat verbod betekent: de werkelijkheid

van ‘God’ overstijgt onze voorstellingen.

Geloof in God kan en mag dus nooit

reden zijn om met andersdenkenden of -

gelovenden het conflict te zoeken. Echte

religie kan en mag nooit tegen zoeken

naar vrede worden uitgespeeld; integen-

deel.

Op die overtuiging is de vredesinzet

van IKV Pax Christi, als aan de kerken ge-

lieerde vredesbeweging, gebaseerd. Op de

Balkan, bijvoorbeeld in Macedonië, was

ik de afgelopen jaren zelf betrokken bij

pogingen om met allerlei religieuze lei-

ders in gesprek te gaan en hen, juist hen,

te winnen voor engagement ten behoeve

van menselijkheid en mensenrechten,

over (etnische, religieuze) scheidslijnen

heen. In dit nummer leest u hoe die

inzet er ook in andere gebieden en con-

texten is.

RedactioneelIedere dag wanneer ik de krant open-

sla,denk ik: ‘Dat gaat over ons.’ Bijvoor-

beeld het nieuws over clustermunitie,

waar in december in Oslo een baanbre-

kend verdrag getekend werd, het be-

langrijkste ontwapeningsverdrag sinds

tientallen jaren. Het is ook het nieuws

over moeizame besprekingen tussen Ge-

orgië en Zuid-Ossetië, wel of niet meer

troepen naar de Democratische Repu-

bliek Congo sturen, onderhandelen met

de Taliban of zoeken naar oplossingen in

Irak en de Palestijnse Gebieden. Kortom,

veel van wat het nieuws haalt, we hebben

er iets mee te maken en vaak zijn we aan-

wezig in de betreffende landen. Wie niet

uitkijkt, wordt geleefd door de waan van

de dag. Politici hebben daar bij uitstek

last van. De discussie over het nut van in-

ternationale samenwerking is de afgelo-

pen tijd scherp gevoerd. Het is goed

afstand te nemen van de waan van alle-

dag en niet in een welles-nietes spel ver-

strikt te raken. Als vredesbeweging

blijven we een lans breken voor het prin-

cipe van internationale solidariteit; daar

hebben we goede argumenten voor. Ra-

tionele en emotionele motieven, weten-

schappelijke en religieus-geïnspireerde

redenen om door te gaan met het zoe-

ken naar dialoog om uiteindelijk verzoe-

ning te bereiken. Religie kan daarin een

belangrijke rol spelen. In dit themanum-

mer gaan we in op de rol van religie in

conflict.

Helma Maas

Foto voorkant: Foto van Mark van der Zouw,Hollandse Hoogte

Naglaa el Hajj in gesprek met de Syrisch-Orthodoxe bisschop van Mosul

IKV PAX CHRISTI4

Wie ben je en waar kom je vandaan?Ik kom uit een heel traditionele

Soedanese familie. We zijn moslim. Ik

ben de jongste uit een gezin van vijf zus-

sen en twee broers. Hoewel mijn moeder

niet kan lezen en schrijven, heeft ze mij

altijd gestimuleerd om te leren. Ze zei al-

tijd: ‘Onderwijs, dat is je wapen.’ Ik heb

aan een vrouwenuniversiteit gestudeerd,

daar kreeg ik in het Engels les. Ik haalde

er mijn bachelor in sociale wetenschap-

pen.

Waarom koos je die studie?In sociale wetenschappen gaat het over

gemeenschap. Je denkt na over hoe je de

gemeenschap kan veranderen. Ik zag om

me heen dat er veel dingen niet goed

zijn. Meisjes en vrouwen worden in mijn

samenleving minder gewaardeerd dan

jongens en mannen. Dat zag ik al aan

mijn broers. Ik was een goede leerling,

maar als mijn broers iets presteerden,

werd daar veel meer tegenop gekeken

dan wanneer ik goed presteerde. Ook

mag ik in mijn land geen lange broek

dragen. Het zijn maar twee kleine voor-

Ik ga mijn eigen wegZe sprak de Paus en reisde als enige moslima met een delegatie van bisschoppen uit Irak van de eneEuropese hoofdstad naar de andere om aandacht te vragen voor de positie van de christenen in Irak.Daar zijn aanslagen en ontvoeringen aan de orde van de dag. Onrecht waar Naglaa el Hajj, projectlei-der Irak bij IKV Pax Christi zich hevig over opwindt.

Een portret van Naglaa el Hajj

IKV PAX CHRISTI 5

beelden van de beperkingen die er voor

vrouwen gelden. Er zijn helaas niet al-

leen in mijn land, maar ook in een land

als Irak veel meer beperkingen voor vrou-

wen dan voor mannen. Daar verzet ik me

tegen. Een studie sociale wetenschappen

biedt je de mogelijkheid wat te doen voor

je gemeenschap. Ik wil er zijn voor ande-

ren. Zelf ben ik altijd mijn eigen weg ge-

gaan.

Heb je een voorbeeld genomen aan ie-mand?Ik keek altijd heel erg op tegen

Aisha Ratib. Zij doceert rechten aan

de universiteit van Caïro. Ook Nawal El

Sadaawi, de Egyptische feministische

schrijfster vond ik geweldig. Zij kwamen

spreken op de universiteit waar ik les

had. Het zijn beiden sterke vrouwen

die veel voor andere vrouwen gedaan

hebben.

Hoe ben je in Nederland verzeild geraakt?Als student op het Institute for Social

Studies (ISS) in Den Haag. Ik werkte daar-

voor op de Nederlandse ambassade in

Khartoem en daar beoordeelde ik de

kleine ambassade projecten. Na twee jaar

besloot ik toen om mijn studie op te pak-

ken en het ISS leek me een goeie plek.

Daar heb ik mijn Master in Politics of

Alternative Development Strategies ge-

haald. Ook heb ik nog twee jaar in Soe-

dan voor de Duitse ontwikkelingsdienst

gewerkt. Daar ben ik mijn man tegenge-

komen. We hebben nu twee dochters,

Malaika en Yasmina. Mijn andere grote

passies zijn reizen en lezen. Ik lees het

liefst politieke biografieën. Ik heb nu net

het boek van Tony Blair gelezen. Fascine-

rend. Ook lees ik graag werk van de Ame-

rikaanse journalist Thomas Friedman,

die in de New York Times een column

heeft.

Hoe is het om te werken in Irak in plaatsvan in Soedan?Het was de bedoeling om terug te gaan

naar Soedan, maar mijn familie accep-

teert mijn manier van leven, en ook mijn

echtgenoot niet. Ze accepteren hem niet

omdat hij buitenlander is en omdat hij

christen is. In mijn werk in Irak merk ik

dat veel dezelfde ervaringen deel met de

mensen daar. Ook ik groeide op in een

autoritaire staat, weet hoe het is als de

geheime dienst achter je aan zit. Hoe de

samenleving op je reageert als je ‘anders’

bent dan anderen. Maar natuurlijk blijft

het wel trekken om nu ook iets voor mijn

eigen land te doen. Mijn grootste droom

is dat mijn familie op een dag mijn man

en dus ook onze dochters zal accepteren

en dat we samen naar Soedan kunnen

gaan.

De nacht valt in Bagdad - Foto: Geert van Kesteren

IKV PAX CHRISTI6

Op uitnodiging van IKV Pax Christi

reisden een delegatie van Irakese

bisschoppen en een delegatie van Pales-

tijnse christenen naar Europa. Als religi-

euze minderheid in een conflictgebied

worden zij bedreigd en naar de marge

van de samenleving gedreven. Bovendien

wil niemand echt naar hen luisteren.

Zelfs hun geloofsgenoten in Europa en

Amerika betonen niet de solidariteit die

ze van hen verwachten. Er zijn verras-

send veel overeenkomsten tussen de

twee belaagde gemeenschappen. Allen

leven met een woekerende angst: bestaat

hun gemeenschap over tien jaar nog

wel?

Irakese christenenIn Irak wonen al 2000 jaar christenen,

nu veelal geconcentreerd in de zogehe-

ten Ninevé-vlakte ten noorden van de

stad Mosoel. Samen met enkele andere

religieuze minderheden vormen ze nog

geen 3% van de totale bevolking. Tot voor

kort leefden de christenen vreedzaam

naast andere bevolkingsgroepen en

waren ze ook in de hoofdstad Bagdad te

vinden. Het politieke vacuüm, de chaos

en het geweld dat vooral na 2005 op-

kwam en de opkomst van fundamenta-

listische groeperingen veranderde de

situatie drastisch. Christenen worden ge-

zien als verbonden met ‘het Westen’ en

in het bijzonder met de Amerikanen;ze

worden daarom belaagd door militante

moslims. Geweld tegen christenen blijft

toenemen: christenen worden uit hun

huizen gejaagd, kerken worden vernield,

christenen worden ontvoerd en ver-

moord.

Christenen in Israël en PalestinaIn Israël en de Palestijnse gebieden is 2%

van de bevolking christelijk, voorname-

lijk Grieks-katholiek en Grieks-orthodox.

In 1948, bij de stichting van de staat Is-

raël, schommelde het aandeel tussen de

15- 20%. In de Palestijnse gebieden wordt

het dagelijks leven van de christenen be-

lemmerd door de politieke en economi-

sche situatie. De vele checkpoints, de

rompslomp met vergunningen, de onvei-

ligheid en de ‘Muur’, zorgen voor een

enorme beperking van de bewegingsvrij-

heid voor Palestijnen, ook christelijke Pa-

lestijnen. Veel christenen zijn daarom

geëmigreerd. Als Palestijnse inwoners

van Jeruzalem een tijd in het buitenland

verblijven, voor studie of werk, dan is

hun recht om inwoner van Jeruzalem te

zijn verlopen. In Israël zijn christenen Is-

raëlisch staatburger en hebben ze geen

last van deze beperking van bewegings-

vrijheid. Ze kampen met een ander dage-

lijks probleem: discriminatie. Palestijnse

christenen in Israël worden, als alle Pales-

tijnen in Israël, behandeld als tweede-

rangs burgers.

EmigratieAls gevolg van het geweld in de Pales-

tijnse gebieden loopt het toerisme, een

belangrijke inkomstenbron voor Pales-

tijnse christenen, drastisch terug. Sinds

de tweede Intifada blijven christelijke

toeristen weg. Sinds de machtsovername

van Hamas in de Gazastrook en de econo-

mische blokkade die er op volgde, neemt

de uitstroom van christenen uit Gaza nog

meer toe. Door het ontbreken of slecht

functioneren van het rechtssysteem in de

Palestijnse gebieden staan de christenen,

als minderheid, ook onder druk van hun

mede-Palestijnen.

In Irak hebben sinds de val van Saddam

Hoessein honderdduizenden christenen

hun veiligheid gezocht in andere delen

van Irak of hebben het land verlaten. Het

geweld heeft een derde van deze bevol-

kingsgroep verdreven naar Jordanië,

Syrië of een ander land.

Op zoek naar erkenningDe angst zit er bij de christelijke leiders

goed in. Voor beide gemeenschappen is

de noodzaak van erkenning, bescher-

ming en steun vanuit de internationale

gemeenschap cruciaal. Gebeurt dit niet

op tijd, dan ziet hun toekomst er somber

uit. Irakese christenen vrezen voor het

voortbestaan van hun cultuur en identi-

teit. Ook in de bezette gebieden zijn

straks geen Palestijnse christenen meer

Exodus van christenen uitMidden-Oosten?Dat de onveiligheid in landen als Irak en de Palestijnse Gebieden groot is, lezen en horen wedagelijks. Het gebrek aan rechtsbescherming en het ontstaan van een politiek vacuüm treftvooral zwakkeren en minderheden. Wijkt een religie af van die van de meerderheid, dan wordtdie een makkelijk doelwit. Christelijke gemeenschappen zijn minderheden in de genoemde lan-den. Zowel christelijke leiders uit Irak als uit de Palestijnse gebieden zoeken naar internatio-nale steun en bescherming bij Europese politici en kerken, zo blijkt uit een recent bezoek aanNederland. Een exodus van christenen dreigt.

IKV PAX CHRISTI 7

te vinden, zo stellen hun leiders.

Daarom pleiten ze in hun bezoek aan Eu-

ropese politici voor meer aandacht voor

de benarde situatie van de christelijke

minderheid. Europa moet zich tegen et-

nische of religieuze zuivering weren. Eu-

ropese politici moeten de Irakese en de

Palestijnse Autoriteit erop wijzen dat ze

de minderheden in hun land beter moe-

ten beschermen door bijvoorbeeld bepa-

lingen in de grondwet hierover op te

nemen. Israël dient zo spoedig mogelijk

een eind aan de bezetting te maken en

moet aangesproken worden op de discri-

minatie van de Palestijnse minderheid in

eigen land.

Kerken en christenen in Europa zouden

hun eigen politici eraan moeten blijven

herinneren dat ze een goed minderhe-

denbeleid in het Midden-Oosten beplei-

ten. Europa heeft zijn mond vol van

mensenrechten. Via hulp en handel

wordt er Europees geld geïnvesteerd in

Irak en de Palestijnse Gebieden. De dele-

gaties verwachten dat er een logische ver-

binding komt tussen politieke druk en

economische betrekkingen.

Een van de delegatieleden verwoordde

het als volgt: ”Het conflict is niet alleen

geografisch, maar het gaat erom of men-

sen die verschillende religies belijden,

vreedzaam samen kunnen leven. Als dat

in het Midden-Oosten kan, gaat er een

voorbeeldfunctie van uit. Daar hebben

jullie in Europa ook wat aan.”

Handelaar in Bagdad - Foto: Geert van Kesteren

IKV PAX CHRISTI8

Branko Todorovic, directeur van Helsinki Com-

mittee for Human Rights in the Republika

Srpska en organisator van een serie interreligi-

euze seminars:

U werkt aan interreligieuze dialoog,waarom? “Ik ben gefascineerd door de ideeën van

tolerantie, liefde, eerbied en rechtvaar-

digheid in verschillende godsdiensten.

Ze dienen als inspiratie voor ons dage-

lijks leven en werk. Tegelijkertijd ben ik

nieuwsgierig waarom er tussen verschil-

lende godsdienstige groepen conflicten

ontstaan. In veel gevallen is het ant-

woord hetzelfde: te weinig mogelijkhe-

den om elkaar te leren kennen. Kortom,

er is een gebrek aan interreligieuze dia-

loog.”

Levert deze dialoog veel weerstand op? “Vooroordelen en obstakels voor interre-

ligieuze dialoog in Bosnië-Herzegovina

zijn er zeker. Ze komen meestal uit de

politieke hoek. Ook jonge mensen heb-

ben vaak niet de behoefte om andere

godsdiensten, gewoonten en tradities te

leren kennen. Jongeren zijn dikwijls

niet moedig genoeg om zelfstandig na

te denken over stereotypen die tijdens

en na de oorlog zijn ontstaan. Na ver-

scheidene dagen met elkaar in gesprek

te gaan en elkaars godsdienst te leren

kennen, zijn zij in staat om een stap te

zetten richting een verdraagzame rela-

tie met elkaar.”

Na de oorlog is het onderwijs in Bosnië ge-segmenteerd geraakt. Wat vindt u hier-van?“Op het eerste gezicht lijkt het onderwijs

meer liberaal te zijn geworden. Inhoude-

lijk blijkt echter dat veel leraren extreem

nationalistische ideeën verspreiden. In

de scholen waar moslims en christenen

nog onder een dak zitten, krijgen de stu-

denten vaak gescheiden les vanwege hun

verschillende godsdienstige en etnische

achtergrond. Als je vindt dat Bosnië een

model zou moeten zijn voor interetni-

sche en interreligieuze tolerantie, moet

je bezorgd zijn over het feit dat de onder-

wijsinstellingen juist etnische en gods-

dienstige verschillen onder studenten

aanmoedigen. Juist jonge mensen moe-

ten de mogelijkheid hebben om

sociaal diverse ervaringen op te doen. Het

is goed dat wij die mogelijkheid bieden,

met informele onderwijsprogramma’s bij

lokale gemeenschappen.”

Wat moet anders? “Naast het verkrijgen van kennis over het

eigen geloof, is het nodig dat studenten

andere overtuigingen, tradities, gods-

diensten leren kennen via het onderwijs.

Voorlichting aan jongere generaties over

de cultuur en geschiedenis van een gods-

dienst is de enige manier om vreemdelin-

genhaat en wantrouwen te

verminderen.”

Leren over religie en elkaarIn Bosnië-Herzegovina is de etnische kaart zo door elkaar geschud dat ook het onderwijsverdeeld is geraakt. Interreligieus onderwijs blijkt een bijna onmogelijke opgave in dit landdat kampt met de naweeën van de Bosnische oorlog. Des te belangrijker om interreligieuzedialoog te stimuleren, meent Branko Todorovic. Met zijn seminars traint hij jongeren van ver-schillende etnische en religieuze achtergrond een eerste stap te zetten richting wederzijdsvertrouwen. Een dubbelinterview met organisator Branko Todorovic en seminardeelnemerStefan Stahnek.

Interreligieus seminar in Bosnië-Herzegovina

Voor en sinds het verschijnen van het rapport “Tales of War and Peace. ReligiousLeaders During and After the War in Bosnia and Herzegovina: Calculated Hypocrisy or Paving the Way for Peace?” in maart 2008, heeft IKV Pax Christi een serie interre-ligieuze seminars voor jongeren ondersteund. Een van de seminars vond net na het verschijnen van het rapport plaats in Prijedor, het noordwesten van Bosnië-Herzegovina. Daar was de bevolking voor de oorlog multi-etnisch, maar nu wonen er overwegend Servische Bosniërs. Een medewerkster van IKV Pax Christi lichtte in Prijedor de diverse rollen die religieuzeleiders tijdens de oorlog hebben gespeeld toe. Ze liet de deelnemers van het seminarreflecteren op ‘het zegenen van soldaten die naar het front gaan’ en ‘koffie drinkenmet een voorganger van een andere religie’ en ‘het tot martelaar verklaren van oor-logsslachtoffers’. Politiek zeer gevoelige onderwerpen waar een ‘buitenstaander’ alsIKV Pax Christi makkelijker iets over kan zeggen dan de lokale trainers. De komendejaren gaat IKV Pax Christi door met deze seminars voor jongeren.

IKV PAX CHRISTI 9

Stefan Stahnek, student van Oekraiense af-

komst, Servisch orthodox en deelnemer van een

interreligieus seminar in Prijedor:

Waarom heb je meegedaan aan het semi-nar? “Ik zie mijn deelname als een kans om

meer te leren over de samenleving en

deel te worden van een beweging die een

werkelijke verandering in het land te-

weeg kan brengen.”

Wat is je het meest bijgebleven?“Ik hoor zelf bij de Oekraïense minder-

heid in Bosnië en ben wat jullie noemen

oosters-orthodox. Vooral het feit dat alle

deelnemers uit verschillende godsdien-

stige gemeenschappen intensief samen

gewerkt hebben, is me bijgebleven. Wij

trokken gezamenlijke conclusies, leerden

elkaar kennen en werden vrienden. Naast

de theoretische en praktische kennis,

was dat de toegevoegde waarde.”

Wat vinden je vrienden van je inzet voorinterreligieuze dialoog? “Ik weet maar al te goed dat de interetni-

sche en interreligieuze tolerantie beperkt

is in ons land. Ik ben dan ook verrast

door de positieve reacties van mijn vrien-

den, toen ik hen vertelde over het semi-

nar. Ik weet nu zeker dat het de moeite

waard is en dat er meer jongeren zijn die

niet bang zijn om hieraan te werken.”

Na de oorlog is het onderwijs in Bosnië ge-segmenteerd geraakt. Wat vind je hier-van? “Het onderwijssysteem wordt verbeterd,

al gaat dat zeer langzaam. Feit blijft dat

wij de inhoud van dit seminar nooit

op school hadden kunnen leren. Kennis

over de achtergronden van elke gods-

dienst, het bezoek aan religieuze

gebouwen en deelnemen aan verschil-

lende ceremonies, leren me: wij zijn

verschillend, maar de verschillen

zijn kleiner dan de dingen die ons bin-

den.”

Hoe zie je de toekomst voor jongeren vanBosnië?“Ik moet toegeven dat ik dacht dat

hier geen toekomst is. Ik was niet

positief over de toekomst van jongeren

in Bosnië. Maar nu zie ik mogelijkheden

om een betere toekomst te bouwen. Er

zijn jonge mensen bereid om verande-

ringen te brengen en dit moedigt me

aan.”

Stefan Stahnek (met gitaar) tijdens het seminar in Prijedor, april 2008

IKV PAX CHRISTI10

De deelnemers gaan op zoek naar

het persoonlijke verhaal van bur-

gers, activisten, politieke en religieuze

organisaties in Israël en de Palestijnse ge-

bieden. Zo schuiven ze aan tafel bij

joodse families, gaan ze in gesprek met

Israëlische kolonisten en overnachten ze

bij Palestijnse families. Marije van den

Broek van IKV Pax Christi: “Hopelijk geeft

de reis een veelzijdig beeld van het cultu-

rele, politieke en religieuze landschap,

zonder visie of stempel.”

Bethlehem is voor Marije geen vreemde

stad. In 2006 organiseerde ze de reis

samen met Gied ten Berge. “De reis heeft

me geraakt. Ik besefte me dat elk mens

zijn eigen waarheid kent. Omdat ik graag

wil dat andere mensen dit ook zien, orga-

niseer ik deze reis. Ik hoop dat ik op-

nieuw met een open oor kan luisteren.”

Voor de derde keer organiseert IKV Pax Christi, in samenwerking met hetArab Educational Institute (AEI) en Sabeel Nederland, een solidariteitspel-grimage naar Bethlehem. 21 december vertrekt een groep jongeren èn ou-deren voor een 8-daagse tocht naar het Midden-Oosten onder begeleidingvan Marije van den Broek en Edwin Ruigrok.

Column

Jan Gruiters (1956) is directeur van IKVPax Christi

Religie en conflict

Sinds het einde van de Koude Oorlogzijn we geconfronteerd met veledrama’s. De humanitaire crises in So-malië en Haïti. De etnische zuiveringenen genocide in Bosnië, Rwanda en Ko-sovo. De burgeroorlogen in Soedan enSiera Leone. En niet te vergeten de nogaltijd voortdurende conflicten in Dar-fur, Irak en Afghanistan.

In al deze humanitaire catastrofesspeelt religie een rol. Niet alleen hetaantal conflicten met een religieuze di-mensie maar ook het gewelddadige ka-rakter van deze conflicten lijken te zijntoegenomen.

De kernvraag is of religie nu een bron isvan deze conflicten. Interessant zijn debevindingen van Jonathan Fox die on-derzoek deed naar de relatie tussen reli-gie en gewelddadig conflict. Zijnconclusie is verrassend. Religie speeltmaar een zwakke rol in burgeroorlogen.Religie is noch een belangrijke oorzaaknoch een bepalende factor in politiekgeweld. Bepalende factoren in burger-oorlogen zijn veeleer het type regime,de invloed van repressie en separatisme.

Religie is dus bijna nooit een oorzaakvan conflict. Maar waar religie toch on-derdeel wordt van het conflict veran-dert de dynamiek en het karakter vanhet geweld. Het geweld wordt erger,wreder, vreselijker. Waar religie betrok-ken raakt als bron of rechtvaardigingvan politiek geweld escaleert het ge-weld en splijt de samenleving.

Voor een vredesbeweging als IKV PaxChristi is deze complexe samenhangtussen religie en conflict een enormeuitdaging en opdracht. Juist daar waarreligie een rol speelt in conflict is de sa-menleving gebroken door geweld, ver-deeld langs etnische en religieuzelijnen. Vredeswerk vraagt dan vooralhet overbruggen van de verdeeldheid,verwerken van het verleden en verzoe-nen van de samenleving.

De pelgrims brengen ook een bezoek aan de Muur

Bethlehem solidariteits-pelgrimage

IKV PAX CHRISTI 11

Niet alleen werden de Georgische

troepen teruggedreven, Russische

troepen bezetten grote delen van Georgië

buiten Zuid-Ossetië, waaronder de

Georgische steden Gori en Poti. In Zuid-

Ossetië vond bovendien een etnische

zuivering plaats die deed denken aan de

zwartste dagen van de Balkanoorlogen in

de jaren ’90. Ossetische milities trokken

plunderend rond. Georgische dorpen,

huizen en bezittingen werden platge-

brand en de bewoners verjaagd. De

Russische troepen die het gebied onder

controle hadden, voelden zich kennelijk

niet genoodzaakt in te grijpen.

Guido de Graaf Bierbrauwer, programma-

leider Kaukasus, bezocht Georgië na de

oorlog. “De situatie in Zuid-Ossetië, Geor-

gië is alles behalve zwart-wit. Eerder zeer

gekleurd door degene die het verhaal ver-

telt. Held of schurk, slachtoffer of dader

– het zit allemaal erg dicht bij elkaar. Eén

van de mensen hier vertelde me dat hij

tijdens de oorlog belde met een vredesac-

tivist aan de andere kant. Tijdens het te-

lefoongesprek vertelde de activist dat hij

in zijn ene hand de telefoon hield en in

zijn andere een kalashnikov – hij zou zijn

land verdedigen. Slachtoffer, dader, vre-

desactivist, militair. In zijn eentje al een

kleurrijke geschiedenis.”

Inmiddels zijn er waarnemers van de Eu-

ropese Unie om er op toe te zien dat

beide partijen zich houden aan het vre-

desakkoord dat gesloten is door bemidde-

ling van de Franse President Sarkozy. Het

gesprek op regeringsniveau tussen Geor-

gië en Rusland verloopt moeizaam. Ook

burger-vredesactivisten aan beide zijden

hebben moeite met elkaar in contact te

blijven.

De Graaf Bierbrauwer: “Het belangrijkste

is dat de onderlinge relaties tussen de Os-

seten en Georgiërs blijven bestaan zodat

beide bevolkingsgroepen niet steeds ver-

der uit elkaar groeien. Osseten en Geor-

giërs gingen in het verleden altijd

normaal met elkaar om, er was nauwe-

lijks sprake van etnische spanningen. Er

waren bijvoorbeeld ook veel gemengde

huwelijken en hele gemengde dorpen in

de regio. Daarnaast wonen er verspreid

in heel Georgië nog steeds veel Osseten.

Verdere isolatie van de Zuid-Osseten lost

het probleem niet op. We moeten nu

laten zien dat we naast de Georgiërs ook

de Osseten niet zijn vergeten.”

IKV Pax Christi steunt sinds 2007 een

Georgisch-Ossetisch burgerforum. Dit

forum bestaat uit een groep burgers – art-

sen, studenten, zakenlieden en artiesten –

die er genoeg van hadden te moeten leven

met al de negatieve gevolgen van het con-

flict in het dagelijks leven: wegversperrin-

gen, beschietingen, economische ramp -

spoed, een constant gevoel van onveilig-

heid. Er is in de oorlog veel gebeurd en het

is de vraag of de relaties binnen het forum

hiertegen bestand zijn. Toch hebben deel-

nemers van beide kanten IKV Pax Christi

verzocht om op neutraal terrein, Neder-

land, een bijeenkomst te organiseren, om

te kijken hoe het nu verder moet. Want

men weet ook: deze oorlog heeft de pro-

blemen niet opgelost, maar alleen maar

verergerd. IKV Pax Christi faciliteerde deze

bijeenkomst begin december.

Osseten en Georgiërs weerin gesprek brengenNet toen de hele wereld naar de opening van de Olympische Spelen keek, vochten Georgische troepen op leven endood met Zuid-Ossetische soldaten. Na maanden van toenemende spanningen en gewelddadige incidenten, sloegin de nacht van 7 op 8 augustus de vlam volledig in de pan: het Georgische leger viel massaal het afvallige Zuid-Os-setië aan. Rusland, dat zich de afgelopen jaren heeft opgeworpen als beschermer van de Zuid-Osseten en ook vre-destroepen had gelegerd in de regio, reageerde de dagen daarna met grof geweld. Aan beide kanten vielen veelburgerslachtoffers. Ook de Nederlandse RTL4-cameraman Stan Storimans kwam door clustermunitie om het leven.

Na de oorlog om Zuid-Ossetië

Russische troepen in Georgië

IKV PAX CHRISTI12

De scriptie van Aafke Sanders, met

als titel The Evil Within. Genocide,

memory and mythmaking in Cambodia,

werd gekozen uit 31 inzendingen en 6 ge-

nomineerden. De scriptie beschrijft de

verwerking van traumatische ervaringen

tijdens een misdadig regime in Cam-

bodja. Niet alleen een belangrijk onder-

werp, zo oordeelde de jury, de scriptie

kan bijdragen aan een collectieve verwer-

king van een traumatische historische ge-

schiedenis. Ook was de jury vol lof over

de morele en wetenschappelijke durf om

deze thematiek aan te pakken en de

moed om naar het voor haar onbekende

Cambodja af te reizen.

IKV Pax Christi directeur Jan Gruiters

over de winnende scriptie: “The Evil wit-

hin maakt duidelijk dat verwerking van

geweld en genocide sociaal-cultureel be-

paald is. We laten ons vaak leiden door

de overtuiging dat het onder woorden

brengen van de beleving van geweldda-

dige en traumatische ervaringen een he-

lende uitwerking heeft op overlevenden.

Maar dat blijkt niet altijd zo te zijn. Die

overtuiging is vooral een product van

onze Westerse cultuur van herdenken en

verwerken.

In Cambodja signaleert Aafke Sanders

dat de collectieve realiteit is gebaseerd op

zowel herinneren als vergeten. Bij het

lezen van The Evil from within dringt

zich ook het besef op dat berechting van

oorlogsmisdaden en genocide in situaties

van burgeroorlog gewenst is, maar ook

onherroepelijk te kort schiet. Waarheids-

vinding en berechtiging moeten aange-

vuld worden met meer aandacht voor de

slachtoffers en voor verzoeningsproces-

sen, zeker in de context van burgeroorlo-

gen waar daderschap en slachtofferschap

met elkaar vermengd zijn geraakt. Dat

maakt bestraffing complex en verzoe-

ning noodzakelijk.”

Sanders ontving een cheque uitgereikt

ter waarde van € 1.500. De prijs werd

mede mogelijk gemaakt door de ASN

Bank. IKV Pax Christi en Stichting Vredes-

Wetenschappen zullen in 2009 opnieuw

een scriptieprijs organiseren.

En de winnaar is…Cultureel antropologe Aafke Sanders van de Radboud Universiteit in Nijme-gen heeft de Visies op Vrede Scriptieprijs 2008 gewonnen met haar scrip-tie over traumaverwerking in Cambodja.

Eerste scriptieprijs uitgereikt

Jurylid Philip Everts overhandigt de cheque aan Aafke Sanders

Te koop: Vrede t.e.a.b. Donker dreunendakpannen steunenbalken kreunenErgens ratelt asfalt

Er monnikt een soldaatkordaat gebogen, een loopvol lood gericht gereedom te schieten en te sterven

Een halve klas krijgt rekenenkogelgaten tellen en pauken dietaal vergezellen onder tafelsin wegebbend staccato

Dit is het vuurwerkdat geen Nieuwjaar aankondigt

En in het hoofd van de jongenzongen zij overwinningshymnesHij blaast de rook van de stokdie zijn mitrailleur was

Het spel gespeeld, snoepjes uitgedeeldAfscheid genomen, thuis gekomenverkoopt een man wapens aan boerenop het journaal, alles heeft zijn prijs

Eric van Hoof

Eric van Hoof werd tijdens de Nacht van deVrede op 20 september 2008 door IKV PaxChristi uitgeroepen tot Vredesslamer 2008.Van hem verscheen in september 2007 zijneerste bundel: De Droomkleur. Lees meer opwww.ericvanhoof.nl

IKV PAX CHRISTI 13

Stage-opdrachten Religie & Conflict Stagiaire Irene Veldman, student religiestu-dies in Nijmegen, stelt aan de hand van eendoor IKV Pax Christi geschreven discussie-stuk vragen aan een aantal partnerorgani-saties van IKV Pax Christi over het themareligie en conflict. De uitkomst van haaronderzoek wordt gebruikt in het ‘beleidska-der Religie & Conflict’ dat in het voorjaar2009 beschikbaar zal zijn.

Karin Austmann, doet voor IKV Pax Christieen (afstudeer)onderzoek naar islamitischevredesbewegingen (in de islamitische we-reld). Ze heeft al een bachelor theologie opzak en doet dit onderzoek in het kader vanhaar master politicologie (internationalebetrekkingen) en een master religiestudies(islam in de moderne wereld).

Emailnieuwsbrief FrontlineBlijf elke maand op de hoogte van hetlaatste nieuws van IKV Pax Christi door ute abonneren op de emailnieuwsbriefFrontline. Stuur een mail naar

info@ikvpaxchristi.nl onder vermeldingvan aanmelding Frontline of surf naarwww.ikvpaxchristi.nl en meld u onlineaan.

Geef uw meningWilt u reageren op dit nummer, dan kunt u uw mening kwijt opwww.ikvpaxchristi.nl/gastenboek

NAAM: Wim BartelsLEEFTIJD: 71 jaarPLAATS: Amsterdam

LID SINDS - 1967, heb zowel bij PaxChristi als bij IKV in het bestuur gezeten.Ook nog bij IKV als internationaal secreta-ris gewerkt.

ACHTERGROND - Gepensioneerd,maar ik gaf ooit les op de universiteit Nij-megen en heb daar een studiecentrumvredesvraagstukken opgericht samen metandere jonge wetenschappers. Ben ooknog een tijdje journalist voor de Gelderlan-der geweest. Heb van 1981 tot aan mijnpensioen bij IKV gewerkt, eerst vooral Eu-ropese veiligheid,later Midden-Oosten. Hebde Europees-Arabische Dialoog opgezet.

WAAROM - Werd enorm geïnspireerddoor de rede van Ben ter Veer in Bergamo(Italië) waar hij sprak op een bijeenkomstvan Pax Christi Internationaal. Zijn inzichtenuit de sociaal-psychologie vond ik erggoed. Ik vond in de vredesbeweging mijnhuis. Ben blij dat IKV en Pax Christi nusamen werken. Ook nu doe ik nog als vrij-

williger allerlei dingen. Ik ben betrokken bijde Bethlehem pelgrimage, heb meege-schreven aan het rapport ‘De angst voorbij’en in mijn eigen buurt, Amsterdam-Noord,probeer ik te werken aan integratie, dia-loog en de rol van religie daarbij.

VERWACHTINGEN- De polariteit inde wereld lijkt weer toe te nemen. Hetgaat erom dat we een gemeenschappelijk-heid vinden met groepen waar we het nietmee eens zijn. De vredesbeweging moetweer politieker worden. De samenlevingvervalt te snel in de oude Koude Oorlogtaal. Ik zou graag willen dat er in Neder-land weer debat gevoerd wordt op lokaalniveau over grondstoffenschaarste, ener-giecrisis, opkomende machtsblokken enwat dat voor ons als burgers betekent.

Ik steunIKV Pax Christi

Korte berichten

Het betere Kerstdiner Zet uw culinaire kwaliteiten in voor IKV Pax Christi: geef uw kerstdiner een extra kerst-

gedachte mee. Hebt u vertrouwen in uw eigen culinaire kwaliteiten? Misschien geen Mi-

chelinster maar toch wel een kerstster waard? Nodig dan uw vrienden of familie uit op

een kerstdiner voor de vrede. In plaats van een duur diner in een restaurant komen zij

bij u dineren en geven als tegenprestatie een donatie van € 25,- / € 50,- / € 100,- aan IKV

Pax Christi. Die bijdrage is vrij te bepalen, afhankelijk van uw culinaire kwaliteiten, de

draagkracht van uw gasten of de gerechten die u serveert.

Bent u restauranthouder: Voor iedere gast die bij u van het kerstdiner geniet, maakt u

€ 2,50 , € 5,- € 10,- * over op giro 5161 van IKV Pax Christi. Voor iedere gast heeft IKV Pax

Christi een set mooie kerstkaarten als herinnering aan uw kerstdiner. Voor meer informa-

tie kunt u bellen met de fondsenwerver van IKV Pax Christi Theo Hesen op 030 - 232 05 16.

* Afhankelijk van de draagkracht van uw gasten, het aantal sterren dat uw restaurant heeft of uw score in

de top 500 van Nederlandse restaurants.

Voor het meest originele kerstdiner, hebben wij een smaakvolle verrassing.

Partners op weg naarvrede en dialoog

Uit de Ledenraad van Pax Christi

Nieuws van het IKV Bestuur

Volgens dr. Jan Peters , vicevoorzitter

van de Pax Christi Ledenraad en ook

voorzitter van de werkgroep, is de nota

vooral bedoeld om de eigen leden te onder-

steunen in hun contacten met moslims en

islamitische organisaties. “We willen een

alternatief bieden voor de al te vaak bena-

drukte tegenstelling tussen levensbeschou-

wingen en religies, in dit geval tussen

moslims en christenen, in Nederland en in

conflictgebieden elders in de wereld.”

De notaschrijvers maken zich grote zor-

gen over de groeiende kloof tussen ‘mos-

lims’ en ‘westerlingen’ en ‘veronderstelde

bedreiging’ die hieraan ten grondslag

ligt. Om tot een gezamenlijke oplossing

te komen is niet zozeer de culturele en

religieuze achtergrond van een persoon

of organisatie het belangrijkst, maar wel

hun intentie: is deze gericht op samen-

brengen of op het verdelen van de ver-

schillende partijen?

Een belangrijke rol is weggelegd voor lo-

kale (kerk)gemeenschappen en vredes-

groepen van IKV en Pax Christi, die op

zoek gaan naar mensen en groepen die

zich ook willen bezig houden met dialoog.

De hele nota De Angst Voorbij is te downlo-

aden op www.ikvpaxchristi.nl door te

klikken op ‘publicaties’. Indien u de nota

per post wilt ontvangen, kunt u deze via

dezelfde website opvragen door te klikken

op ‘bestellen’. Wij vragen dan een bij-

drage in de verzend- en administratiekos-

ten.

Bij het overlijden van GerdoZoon en Johan Blaauw Een organisatie met een rijk verleden,

zoals het IKV, ontvangt onvermijdelijk

met enige regelmaat bericht van het

overlijden van ex-bestuursleden. Dit jaar

volgde het overlijden van Johan Blaauw

(3 september) kort op het overlijden van

Gerdo Zoon (14 juni). Zij waren beide

voor de Remonstrantse Broederschap lid

van het bestuur van het IKV.

Gerdo Zoon wijdde vrijwel zijn gehele ar-

beidzame leven aan de vrede, als secreta-

ris van de Stichting Vredesopbouw en

later als mede-oprichter van de Stichting

VredesWetenschappen. Vele jaren lang

was hij lid van het IKV-beraad, waarin hij

vooral ook pleitte voor veel educatieve

programma’s en intensieve relaties met

parochies en gemeenten. Hij steunde in

IKV PAX CHRISTI14

Moslims zijn een onderschatte partner op de weg naar vrede en dialoog.Samenwerking met islamitische organisaties wordt hiervoor te weinigbenut. Dit staat te lezen in een lijvig rapport van de Ledenraad van PaxChristi met als titel De Angst Voorbij.

Foto Gerhard van Roon, Hollandse Hoogte

IKV PAX CHRISTI 15

Schenking aan IKV Pax ChristiGewone donaties, hoe welkom ook, zijn niet altijd volledig af-

trekbaar van de belasting. Legt u uw schenking vast in een

notariële akte dan is deze voor 100 % aftrekbaar. De fiscus be-

taalt dan mee aan uw bijdrage aan het vredeswerk van IKV

Pax Christi. Met de schenkingscalculator op onze website be-

rekent u uw vredesvoordeel.

Geven bij notariële akte heeft voordelen, voorvrede en voor u.In de akte legt u voor minimaal vijf jaar uw bijdrage

vast. Daarmee heeft IKV Pax Christi meer zekerheid over

inkomsten en kan ook langdurigere vredesprojecten

beter plannen. U kunt meer geven omdat de fiscus mee -

betaalt.

Heel eenvoudigU vult op onze website online het formulier in. Dat krijgt u

per omgaande een zogenaamd volmachtformulier per email

thuisgestuurd. Dit ondertekent u, u voegt een kopie van uw

identiteitsbewijs toe en stuurt het op. De notaris maakt ver-

volgens de schenkingsakte op en wij zenden u die toe. Bij een

jaarbijdrage van minimaal € 150,- neemt IKV Pax Christi de

notariskosten voor haar rekening.

Meer informatieDe verschillende belastingalmanakken geven uitgebreidere in-

formatie over de fiscale voordelen. De Notaristelefoon, op werk-

dagen van 09.00 tot 14.00 uur: 0900 346 93 93 (€ 0,25 ct./p.m.)

kan u alles vertellen over aktes en aanverwante zaken.

Ga nu naar www.ikvpaxchristi.nl/steunons

de jaren tachtig ook het pleidooi voor

kerkelijke contacten met gemeenten in

het Warschaupact en betrok enkele jaren

terug de Remonstrantse Broederschap bij

het IKV-werk in Kosovo. Een toegankelijk

mens, die graag ook luisterde naar de ver-

halen van de IKV-medewerkers over de

praktijk van alledag. Als geen ander was

hij immers bekend met het concrete vre-

deswerk.

De komst van Johan Blaauw in het IKV-Be-

raad hielp zeer om de gemiddelde leef-

tijd van dat gezelschap te verlagen. Hij

viel op door modieuze kledij en elo-

quente discussiebijdragen. Hij verdedigde

de IKV-campagne tegen de kernwapens,

maar toonde – net als Gerdo Zoon – een

groot geduld in het gesprek met mensen

die het met de vredesbeweging oneens

waren, en oprechte interesse in hun argu-

menten. Als predikant hield hij zich met

vele aspecten van het kerkzijn bezig (zie

www.johanblaauw.nl). Hij vond dat de

vrede de kern van het kerkzijn raakte en

dat het kerkelijk vredeswerk ook poli-

tieke vragen moest omvatten: “Ter wille

van de lieve vrede in de kerk werden en

worden tegenstellingen vaak toegedekt.

Als het tegenwoordig in kerken over

vrede gaat, wordt daar in negen van de

tien gevallen innerlijke vrede mee be-

doeld. Ik vind dat lang niet altijd winst.”

We zullen ons Gerdo Zoon en Johan

Blaauw herinneren als mannen die bin-

nen het IKV het beste uit de Remon-

strantse traditie belichaamden en

daarmee ook aantoonden waarin een

‘kleine’ kerk groot kan zijn.

BestuurswisselingenIn 2008 kreeg het IKV bestuur niet alleen

een nieuwe voorzitter, Jan Pronk, maar

zijn er ook twee nieuwe bestuursleden

begonnen. Dat zijn Mijnke Bosman-Hui-

zinga namens de Remonstrantse Broe-

derschap en Ineke Schenk namens de

Oud-Katholieke Kerk.

Mijnke Bosman is een oude bekende. In

Nieuwkoop draaide zij sinds de kernwa-

pencampagne mee in een IKV-kern. Als al-

gemeen secretaris van de Remonstrantse

Broederschap, een functie die ze 18 jaar

lang vervulde, maakte zij de Remon-

strantse gemeenten enthousiast voor de

Vredesweek en andere activiteiten van

het IKV. Daarnaast is ze politiek actief.

Zij zat in de gemeenteraden van Putten

en Oegstgeest en is nu lid van de Provin-

ciale Staten in Gelderland (PvdA).

Ineke Schenk heeft binnen de Oud-Katho-

lieke kerk diverse functies bekleed, waar-

onder achtereenvolgens vice-voorzitter en

voorzitter van de Synode van de Oud-Ka-

tholieke Kerk. Zij is medeauteur van het

boek dat ter gelegenheid van het 80-jarig

bestaan van de Oud-Katholieke vrouwen

in Nederland werd gepubliceerd met de

titel ‘Vrouwen houden de kerk wakker’.

Daarnaast is zij momenteel lid van het

bestuur van de Stichting Internationaal

Oecumenisch Hulpwerk en van de

Society of St. Willibrord, een Engels –

Nederlandse vereniging ter verbetering

van de betrekkingen tussen de Anglica-

nen en Oud-Katholieken.

Zij is altijd werkzaam geweest in het on-

derwijs o.a. als lid van de centrale direc-

tie van het MDGO College Amsterdam,

(middelbaar beroepsonderwijs) en direc-

teur P&O voor het ROC van Amsterdam.

Daarnaast heeft zij verschillende boeken

geschreven over voedingsleer, huishoud-

kunde en omgangskunde.

De termijn van bestuurslid Paul van Oos-

ten, algemeen secretaris van de protes-

tantse diaconie van Amsterdam, komt in

2008 ten einde. Paul die door de Protes-

tantse Kerk Nederland in het bestuur is

benoemd en een aantal jaren penning-

meester is geweest, heeft vanuit zijn inno-

vatieve kerkelijke betrokkenheid een

wezenlijke bijdrage geleverd aan de iden-

titeitsontwikkeling van het huidige IKV.

Het bestuur is Paul dankbaar voor het feit

dat het vredeswerk vier jaar lang mocht

profiteren van zijn kwaliteiten en inzet.

IKV PAX CHRISTI16

Agenda14 decemberRadio Darfur, DeSmet Studio’s, Amsterdam, 14.00 – 16.00Maak het mee: Radio Darfur is in de lucht. Watging er aan vooraf? U hoort en ziet het tijdensdeze bijeenkomst.

21 – 29 decemberPelgrimage naar BethlehemWilt u ook een impressie horen van de reis naarIsraël en de Palestijnse gebieden? De IKON reistmet ons mee en zendt op zondag 4 januari van07.05 tot 08.00 in het radioprogramma ‘De an-dere wereld’ inspirerende momenten uit van dereis. Luister mee naar de IKON op radio 1.

14 tot en met 18 januariBoeken voor Cuba, Utrecht, 10.00 – 18.00 Cuba is gastlandsponsor op de Vakantiebeurs2009 in de Jaarbeurs, Utrecht. IKV Pax Christi’scampagne Boeken voor Cuba mag dan ookzeker niet ontbreken. Ga je naar Cuba? Steun deonafhankelijke bibliotheken in hun strijd tegen decensuur.

22 januari 2009International Holocaust Memorial DayVerzetsmuseum Amsterdam,15.00 -18.00Lezing over Srebrenica

19 februariBalkanborrel, Utrecht, 18.30 -21.30Een informele meeting, waar je mensen ontmoetmet dezelfde interesses en je op de hoogte blijftvan de laatste ontwikkelingen in Zuidoost-Eu-ropa. De BalkanBorrel wordt zo’n vier tot zeskeer per jaar georganiseerd voor studenten,leden van Our Future Network en young professi-onals die een link met de Balkan hebben.

ColofonRedactie: Femke Rongen, Piet Halma en Helma Maas(eindredactie)

Met dank aan:Karel Blei, Naglaa El Hajj, Jannie Kuik, LindaSchevers, Marije van den Broek, Jan Gruiters, Guido deGraaf Bierbrauwer, Wim Bartels en Ronald Giphart.

Fotografie: Mark van der Zouw (Hollandse Hoogte),Thomas Schlijper (Hollandse Hoogte), Geert van Keste-ren, Jannie Kuik, Welmoed Verhagen, Gerhard van Roon(Hollandse Hoogte) en IKV Pax Christi-archief Basisvormgeving: RAAK Grafisch OntwerpDrukkerij: Van der Weij BV, HilversumISSN 1874-6497

IKV Pax Christi, Godebaldkwartier 74, 3511 DZ Utrecht Postbus 19318, 3501 DH Utrecht Tel (030) 233 33 46, Fax (030) 236 81 99info@ikvpaxchristi.nl www.ikvpaxchristi.nl Giro: 51 61

Het CBF-Keurmerk is verstrekt aanhet IKV en aan Pax Christi Nederland

Het verhaal begint aan een

Utrechtse keukentafel, al duurt

het even voordat de eerste woorden op

papier komen. Ronald Giphart: “Schrij-

ven is een proces, het laat zich moeilijk

omvatten. Ik verzamel informatie, print

het uit om te lezen en laat het daarna

even liggen. Langzaam begint het dan te

borrelen.” De schrijver kruipt in het

leven van zijn ‘adoptiecubaan’ Fidel Suá-

rez Cruz, die al 5 jaar vast zit. “Stel je

voor, je kind is net geboren en dan word

je opgepakt. Alleen maar omdat je een bi-

bliotheekje hebt samengesteld. Wat zou

ik doen, in zo’n situatie?”

Giphart is vaak huiverig voor acties als

deze. Je wordt er geen betere schrijver

van als je maatschappelijk betrokken

bent, meent hij. De Cubaanse gewetens-

gevangene laat hem echter niet koud. “Ik

bezocht Cuba in februari 2003, precies

een maand voor de arrestaties van dissi-

denten, onder wie Fidel Suárez Cruz. Een

teleurstellende reis. Er is geen vrijheid

om te lezen en schrijven wat je wilt. On-

voorstelbaar.”

Een maand later rijden de quasitoeristen

Maina van Ierland en Marjolein Stuij met

een huurauto naar een klein dorp in het

zuidwesten van Cuba, op weg naar de

echtgenote van Cruz. Verborgen in hun

tas zit de vertaalde column van Giphart.

Op een versnipperd papiertje, diep in een

broekzak, brandt het afleveradres. Wat

ongemakkelijk maken ze grapjes over de

veiligheidsdienst.

In het dorp aangekomen, treffen ze de

echtgenote van Cruz. Een nuchtere

vrouw. Ze neemt hen mee naar haar afge-

legen houten huisje. De boeken van haar

man zijn er niet meer. Voor de veiligheid

zijn ze elders ondergebracht. Maina van

Ierland: “Ze wordt constant in de gaten

gehouden en regelmatig bedreigd. On-

danks alles zijn zij en haar man sterk en

hoopvol.” Dan krijgt de Cubaanse vrouw

Giphart’s vertaalde column in haar han-

den. Geëmotioneerd bedankt ze de vrij-

willigers. Ze verzekert hen dat ze de brief

de gevangenis in zal smokkelen. Haar

man zal blij zijn.

Missie volbracht. Toch vertrekken de twee

vrouwen met een gemengd gevoel.

Maina:“Het is fijn om te kunnen helpen.

Maar ik voel me ook machteloos en bijna

schuldig dat ik niet meer kan betekenen.”

Giphart is onder de indruk. Hij reist pas

weer naar Cuba als het regime gevallen is

en hopelijk alle dissidenten zijn vrijgela-

ten. “In een beschaafde samenleving praat

je met vrienden over vriendschap, kinde-

ren, liefde en natuurlijk over literatuur.

Dat is precies wat ik dan met Cruz zou

doen, eindeloos kletsen over boeken.”

Giphart’s column undercover

Cuba anno 2008

Schrijver Ronald Giphart heeft een ‘adoptiecubaan’. Net als 25 andere Nederlandse schrijvers, journalisten en politici heeft hij op verzoek van IKVPax Christi symbolisch een Cubaanse gewetensgevangene geadopteerd.Giphart schrijft een column in de Volkskrant over en voor de Cubaanse dissident. Vrijwilligers Maina van Ierland en Marjolein Stuij bezorgen het stuk ‘undercover’ naar Cuba. Een bijzondere column op reis.