1

VOX

MINORUM

INFORMATIEBLAD VAN DE VLAAMSE MINDERBROEDERS KAPUCIJNEN

TWEEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

Jaargang 69 Nr. 1 Januari - maart 2015

2

3

Inhoud

Inhoud ..................................................................................................................................................... 3

Editoriaal ................................................................................................................................................. 5

Uit het generalaat.................................................................................................................................... 6

Bevestiging van de keuze .................................................................................................................... 6

Uit het provincialaat ................................................................................................................................ 7

Uitnodiging tot het kapittel ................................................................................................................. 7

AAN DE KAPITTELBROEDERS ............................................................................................................... 7

Voorstel van dagorde .......................................................................................................................... 7

Voorstel van agenda ............................................................................................................................ 8

Keuzekapittel van onze Vlaams-Belgische provincie ............................................................................. 10

Verslag van maandag 23 februari 2015............................................................................................. 10

Verslag van dinsdag 24 februari 2015 ............................................................................................... 11

Verslag van woensdag 24 februari 2015 ........................................................................................... 13

Verslag van donderdag 25 februari 2015 .......................................................................................... 15

Uitslag van de verkiezing ................................................................................................................... 17

Uit hert verslag van de bestuursvergadering van 3 maart 2015 ....................................................... 18

Uit de bestuursvergadering. 3 maart 2015................................................................................. 18

Paaswensen van br. Gust Koyen ....................................................................................................... 20

Uit de provincie ..................................................................................................................................... 23

Korte berichten:Pierre Debusschere ................................................................................................. 23

Een mededeling vanwege het economaat ........................................................................................ 23

Wereldwijd ............................................................................................................................................ 24

Kort bericht: br. Pol E vens ................................................................................................................ 24

Korte berichten: Pol Evens (2) .......................................................................................................... 25

4

Uit vervlogen tijden ............................................................................................................................... 26

DE ZAKKEN VAN DE KAPUCIJNEN ...................................................................................................... 26

Wij gedenken ......................................................................................................................................... 41

Anna Van Boxel ................................................................................................................................. 41

5

Editoriaal

Beste lezer,

Dit nummer is niet alleen het eerste nummer van een nieuwe jaargang, het is ook het eerste nummer

van een nieuw triënnium. Daarom wil ik nogmaals een oproep doen aan iedereen. In het belang van

onze geschiedenis, is het meer dan nuttig dat het secretariaat op de hoogte wordt gesteld van alle

gebeurtenissen en data in onze provincie: overlijden van familieleden is een van die gebeurtenissen

die wij graag met elkaar in christelijk meeleven delen. Daarom, stuur a.u.b. een gedac htenisprentje

naar het secretariaat, opdat het in de Vox een plaats kan krijgen en in het archief. Ook ziekte en

hospitalisatie worden genoteerd in het archiefboek van het provincialaat. Laat het a.u.b. weten aan

de secretaris. Maar ook blijde gebeurtenissen, zoals jubileum, horen thuis bij de belangrijke

gebeurtenissen in het leven van de provincie en dus in het archiefboek van het provincialaat. En

waarom zouden de werkgroepen hun verslagen niet in de Vox publiceren?

Het is een broederlijke oproep want samen schrijven wij de Vox Minorum in dienst van de

geschiedenis van onze provincie.

In dit nummer vindt je wederom genoeg je leeslust te voldoen. Er zijn de officiële documenten

rondom het keuzekapittel. Het volledig verslag zal later afzonderlijk verschijnen. Daarnaast hebben

wij de rubriek “uit de provincie” met nuttige korte berichten opgenomen. Wij hopen dit in de

toekomst te kunnen blijven doen. Natuurlijk is er weer een artikel vanuit de KULeuven over

vervlogen tijden. En ook gedenken wij Anna Van Boxel, zus van onze overleden medebroeder.

Wij wensen ieder van jullie graag een zalig en genadevol paasfeest. Moge de verrijzenis van de Heer

hoop brengen in onze wereld van vandaag.

6

Uit het generalaat

Bevestiging van de keuze

7

Uit het provincialaat

Uitnodiging tot het kapittel

Provincialaat

Minderbroeders Kapucijnen

Ossenmarkt 14

2000 Antwerpen

SP/2015/KG/5

Antwerpen, 26/01/2015

AAN DE KAPITTELBROEDERS

Beste medebroeder,

Met deze brief nodigen wij u officieel en van harte uit op ons provinciaal kapittel dat zal plaats

hebben te Bellem van 23 tot 27 februari 2015. Br. Mauro Jöhri, onze minister generaal, zal het

kapittel voorzitten. Br. Pio Murat, lid van het generaal bestuur, zal tevens tijdens het kapittel

aanwezig zijn.

We willen uitdrukkelijk vragen om de verslagen vooraf aandachtig te lezen en uw bedenkingen,

aanmerkingen, vragen en verzuchtingen vooraf te noteren. Daarom ontvangt u nu de kapittelmap

met al de verslagen en de binnengekomen voorstellen. Dat u deze map meebrengt naar Bellem

hoeven we niet te zeggen. Hoe Bellem bereiken? Zie daarvoor naar de bijgevoegde wegwijzer. Het

adres is: Mariahovelaan, 2, 9880 Bellem – Aalter.

Als uittredend bestuur hebben we een voorstel van dagorde en agenda opgemaakt. Het is aan het

kapittel om deze al of niet te aanvaarden of aan te passen.

Voorstel van dagorde 07.30 uur: Eucharistie en morgengebed

08.15 uur: Ontbijt 09.30 uur: Aanvang van de vergadering 10.30 uur: Koffiebreak 11.45 uur: Einde vergadering

8

12.00 uur: Middaggebed 12.15 uur: Middageten 14.00 uur: Begin namiddagvergadering

15.15 uur: Koffiebreak 17.30 uur: Einde vergadering

17.45 uur: Avondgebed 18.15 uur: Avondeten 19.00 uur: Vrije avond

Voorstel van agenda 2.1 Zondag 22 februari:

Het kapittel begint op maandagmorgen, maar de kapittelbroeders kunnen reeds op zondagavond in

Bellem toekomen als ze dat wensen.

Wie gebruik wil maken van de mogelijkheid op zondagavond toe te komen, gelieve daarvan br.

secretaris, Jan De Vleeshouwer, te verwittigen voor 17 februarti. Wij moeten het aantal laten weten

aan Mariahove.

2.2. Maandag 23 februari

9.30 uur: aankomst

10.00 uur: gebed voor de opening van het kapittel

Officiële opening van het kapittel

Procedurekwesties/ bespreking van de agenda/taakverdeling

14.00uur: bestuursverslag van de provincie en de custodie

17.15uur: gedachtenisviering van onze overleden medebroeders en medezusters.

2.3. Dinsdag 24 februari

9.30 uur: bespreking van de verslagen van de werkgroepen en provinciale opdrachten

14.30uur:

- Het financieel verslag.

- Vervolg van de andere verslagen.

2.4. Woensdag 25 februari

9.30 uur: bespreking van de verslagen van de werkgroepen en provinciale opdrachten

14.30uur: vervolg

2.5. Donderdag 26 februari maart

9.30uur: zakenkapittel:

- Bespreking van de prioriteiten uit het bestuursverslag.

- Bespreking van ingediende voorstellen en thema’s .

9

14.00uur: voortzetting van deze voormiddag met formulering van kapittelbesluiten en

oriëntaties voor de volgende jaren.

17.15uur: voorverkiezing

2.6 Vrijdag 27 februari

9.30 keuze van het nieuwe bestuur

Na de keuze: aperitief

12u15: feestmaal.

Gelieve mee te brengen: de kapittelmap, het nodige schrijfgerief,

uw getijdenboek, toiletgerief.

We danken de mensen van Mariahove voor het gastvrij onthaal en alle zorgen en diensten.

Het driejaarlijks kapittel is een belangrijk moment in het leven van de provinciefraterniteit. We

hopen dat iedere broeder komt met een wakkere aandacht en een goede zorg voor het welzijn van

de provinciefraterniteit, met werkelijkheidszin én met 'mogelijkheidszin'.

VREDE EN ALLE GOEDS !

GUST KOYEN

broeder provinciaal

10

Keuzekapittel van onze Vlaams-Belgische provincie

23 februari – 27 februari 2015 in Bellem

aanwezigen: 26 broeders kapucijnen - 1 moderator, 2 tolken en 2 notulisten

Verslag van maandag 23 februari 2015

Openingsgebed

Welkom door br. Gust Koyen

Welkom door br. generaal – het kapittel wordt officieel voor geopend verklaard

Procedurekwesties door br. Jan De vleeshouwer aanstelling kapittelsecretaris / moderator, vertalers en notulisten worden aanvaard

samenstelling van een stuurgroep / aanduiding en aanvaarding van de stemopnemers

Voorlezing van de namen van de kapitularissen - zijn verontschuldigd: 4 broeders kapucijnen naast de Vlaamse kapitularissen hebben ook br. Generaal en br. Nadeem (Pakistan)

stemrecht.

Genodigden: fr. Pio Murat fr. Martin Mbwase, fr. Sunil Sesadima

Aanvaarding agenda mits volgende wijziging: de namiddagsessies beginnen om 14.30 u in plaats van om 14.00 u

Rondvraag: Wat zijn jullie verwachtingen naar dit kapittel toe? Iedereen geeft kort zijn opinie. Algemeen kan gezegd worden dat de bekommernis van de

broeders kapucijnen vooral uitgaat naar ‘zorg’. Anderzijds wordt de ‘interculturele

11

samenwerking’ stilaan ervaren als een positief gegeven. De beleving van het franciscaans

broederschapsideaal geeft allen veel voldoening.

Bestuursverslag door br. Gust Koyen, die de vooraf meegedeelde tekst toelicht.

Br. Kenny vraagt het woord en bedankt br. Provinciaal voor de leiding en de zorg gedurende de voorbije drie jaar.

Moderator nodigt de broeders kapucijnen uit tot reflectie en vraagstelling over het bestuursverslag. Het verslag wordt aanvaard waardoor de functie van provinciaal open verklaard wordt.

Moderator vraagt ‘wat nemen we mee uit de voorbije 3 jaar?’ Het broederlijk samenleven, de zorg voor de oudere broeders en de internationale

broederschap komen opnieuw aan bod. Positief werd bevonden dat zowel het ‘vreugdevolle’

als het ‘pijnlijke’ ter sprake kon komen.

Verslag van de ‘Franciscaanse Vormingsraad’ door br. Klaas Blijlevens. Uit de bespreking van het verslag blijkt dat er veel waardering is voor de Vormingsraad zoals

die nu functioneert. De broeders van de Franciscaanse Vormingsraad stellen voor

‘creativiteit’ een nieuwe kans te geven; anderen willen het element van de vorming zeker

behouden.

De dag wordt besloten met een gedachtenisviering voor de overleden medebroeders en medezusters.

Verslag van dinsdag 24 februari 2015

09.30 u : Na het openingsgebed, vat de moderator de inhoud van de eerste kapitteldag nog even samen en

overloopt de dagorde, zoals opgesteld door de stuurgroep.

Het bestuursverslag van de Custodie van Pakistan, opgemaakt door fr. Francis Nadeem, wordt door br. Frans Labeeuw in het Nederlands voorgedragen. Dit verslag werd ervaren als volledig naar inhoud en vorm. Het is goed gestructureerd en

drukt op een nederige en dankbare wijze uit dat de Pakistaanse kapucijnen de jarenlange

12

samenwerking met hun Vlaamse medebroeders erg waarderen. Ze hopen dat ze op hen

kunnen blijven rekenen.

Verslag van de ‘Broederlijke Internationale Samenwerking’ (BIS) door br. Luc Vansina Moderator geeft aan dat dit thema al op de eerste kapitteldag aan bod kwam. Vandaag komt

het uitgebreid aan bod en donderdag wordt er opnieuw aandacht aan besteed. Het

onderwerp wordt dus ‘getrapt’ besproken.

Spreker houdt zich in zijn betoog aan de inhoud van het schriftelijk verslag.

Inhoudelijk kwamen zowel de positieve als de negatieve ervaringen ter sprake. We mogen

zeggen dat de openheid en het realisme waarmee dit verteld werd, gesmaakt werd.

Rondvraag: Hoe komt het project ‘BIS’ bij ieder van u over?

We willen nu het emotionele een kans geven; letterlijk, de gevoelstemperatuur meten.

Inderdaad; alle kapucijnenbroeders verwoorden dan hun emoties in verband met de start en

de groei van de ‘Broederlijke Internationale Samenwerking’.

Ook fr. Pio Murat en fr. Mauro Jöhri gaven hun mening.

14.30 u : Verslag van de Economische Raad door mevrouw Daniëlle Nuyts. Aan de hand van een powerpoint-presentatie en een schriftelijk afdruk hiervan, werd een

compleet beeld geschetst van de financiële situatie van de Provincie. (2 VZW’s + feitelijke

vereniging).

Op ieder gestelde vraag, wordt een duidelijk en verklarend antwoord gegeven.

Verslag van de ABC-commissie door br. Guido Debree. Uit het levendig verslag dat spreker bracht, blijkt dat de communicatie tussen deze commissie en het provinciebestuur / medebroeders niet altijd optimaal was. Een aantal moeilijkheden horen nu hopelijk tot het verleden.

Verslag in verband met ‘Assistentie van de zusters kapucinessen’ door br. Adri Geerts. Spreker geeft een overzicht van de huidige situatie wat betreft verblijfplaatsen en zusters.

Dit jaar vieren de kapucinessen (in Bourbourg) het 400 jarig bestaan van de Orde.

13

Door de problemen met het bisdom van Rijsel en na het overlijden van mère ancelle

(Consola-ta) wordt de toekomst van de zusters in Bourbourg erg onzeker.

De bezorgdheid van de kapucijnenbroeders kan niet onmiddellijk leiden tot oplossingen.

Het kapittel neemt afscheid van fr. Piotr Stasinski die - staande - zijn dank uitspreekt voor de uitnodiging en voor de broederlijke samenwerking die hij mocht ervaren. Fr. Piotr vindt dat de Poolse aanwezigheid in de Vlaamse Provincie een aanzet kan zijn naar

een succesvol ‘BIS’-gebeuren.

Hij besluit met een Vlaamse groet: ‘alle goeds!‘

Br. Luc Vansina bedankt Maya Stempien met een bloemenruiker; zowel voor haar inzet als tolk voor br. Piotr als voor de uitstekende vertaling van het ‘BIS’dossier”.

Met een ‘dank je wel en ‘tot morgen’ sluit de moderator de dag af.

Verslag van woensdag 24 februari 2015

09.30 u : als openingsgebed en overwegingsmomentje bezinnen we ons aan de hand van enkele Bijbelteksten

Later vat de moderator de inhoud van dinsdag (2de kapitteldag) nog even samen en overloopt de dagorde van woensdag, zoals opgesteld door de stuurgroep.

Het kapittelverslag van de werkgroep ‘Vrede en gerechtigheid, heelheid van de schepping’ wordt voorgesteld door br. Walbert Defoort. De werking wordt uitvoerig toegelicht, en spreker legde ook enkele vragen voor: Is er

voldoende energie in de groep om goed te blijven werken? Is het verstandig en wenselijk om

‘Vrede en gerechtigheid en heelheid van de schepping’ als aparte werkgroep te behouden?

In de nabespreking komt naar voor dat het belang, waar deze groep voor staat, wel degelijk

onderkend wordt. Er is bloedarmoede, maar er kan misschien nagedacht worden over

doelstelling en nieuwe samenstelling van de groep en gezocht worden naar nieuwe, helende

samenwerkingsverbanden o.a. met Pax Christi.

14

Het verslag over ‘Handdruk’ wordt door br. Kenny met enthousiasme gebracht. Alle toehoorders hebben van harte hun appreciatie voor het tijdschrift uitgedrukt. Gevraagd wordt om zoveel mogelijk onderwerpen aan te brengen vanuit eigen kring; m.a.w. wanneer u iets leuks beleeft, vertel het de hoofdredacteur van Handdruk.

Ook de werkgroep ‘Pater Pio’ stelt haar werking voor bij monde van br. Boni Van Looveren. Hij benadrukt hoe de verschillende medebroeders aandacht schenken aan de juiste accenten en klemtonen bij een gezonde devotie voor p. Pio. De werkgroep wil en mag - ook de volgende drie jaar - in dezelfde geest verder werken.

Br. Jan De Vleeshouwer geeft een uitgebreid verslag over de gebeurtenissen van de voorbije drie jaar en over de werking van FLO/OFS Vlaanderen. Vooral de contacten met CIOFS verliepen moeizaam. De werking van de plaatselijke fraterniteiten is heel verschillend. Pogingen werden ondernomen om meer franciscaanse vorming aan te bieden, maar deze hebben nog niet tot een resultaat geleid.

14.30 u : Er wordt gestart met een bezinningstekst die kan meegelezen worden op één van

de banners in de zaal.

Het verslag over YouFra wordt gepresenteerd door br. Kenny Brack. Hij vertelt vol vuur over de oprichting, de doelstellingen, het vormingsaanbod, over wie aan welke activiteiten kan deelnemen en over structuur in lidmaatschap en organisatie. YouFra is hoopvol naar de toekomst toe en dat werd door de aanwezige broeders volledig beaamd.

De FLV-groep ging van start in 1992. Br. Jan Wouters en Mia Vanderhenst brengen samen het verslag over de ‘Franciscaanse Levensverdieping’. Gegroeid uit OFS/FLO, loopt FLV al vele jaren een eigen weg met elk jaar: 4 franciscaanse vormingsdagen, 2 tussen-d’oor’tjes en 1 lenteweekend in Ieper. Pretentieloos blijven de FLV-leden verder doen.

Het kapittelverslag rond roepingenwerking wordt voorgesteld door br. Kenny Brack. Voor de verspreiding van de franciscaanse spirit naar jongeren toe, bewandelen de YouFra-leden een eigentijdse weg. Via getuigenissen in scholen, via website en Facebook bereiken ze op interactieve wijze hun doelpubliek. Banners, kinderboekjes, een vormselcatechetische methode en educatieve koffers horen tot hun werkinstrumenten. Een vesperdienst voor jongeren (en anderen) werd opgestart in sterke liturgische tijden. De deelnemers appreciëren ook de aansluitende broodmaaltijd.

Br. Adri Geerts brengt verslag van de opstart en de werking van het ‘TAU-project’. Opgestart vanuit een nood aan begeleiding en ondersteuning bij de verspreiding van de

franciscaanse spiritualiteit, werd een externe stafmedewerker aangeworven. Nu wordt de

werking gedragen door Tinne Grolus en Stijn Demaré.

Spreker behandelt: doelstellingen, aandachtspunten en schetst in het kort de voorbije en

huidige werking van het TAU-project.

Met goede hoop naar de toekomst toe, wordt dit verslag broederlijk aanvaard.

15

Br. Rob Hoogenboom, die deze kapitteldag bijwoonde, verwoordt nog even zijn impressies. Hij dankt br. Gust voor de uitnodiging en is blij zijn bekommernissen te kunnen toetsen aan die van de Vlaamse medebroeders-kapucijnen, bij wie hij veel herkent. Met een ‘het ga jullie goed’ neemt hij afscheid van ons .

Verslag van donderdag 25 februari 2015

09.30 u : met de voorbeden, die br. Norbert maakte voor een p. Pio-dag, beginnen we deze nieuwe dag.

De moderator leest het korte verslag van de inhoud van woensdag (3de kapitteldag) en overloopt de dagorde van donderdag, zoals opgesteld door de stuurgroep.

Presentatie van visiestrategie rond ‘Zorgstructuur’ door br. Gust Koyen Dit thema kwam ook al in de vorige kapittels aan bod.

Gezien de hoge leeftijd van een groot deel van de medebroeders van de Vlaamse Provincie

(tabel op het bord), en de huidige zorg-ervaring in enkele kloosters, is het dringend nodig het

bestaande zorgbeleid te stroomlijnen naar de huidige en toekomende situatie.

Na uitwisseling van gedachten hierover, vraagt men het nieuwe bestuur om een goede

zorgstructuur uit te bouwen in Herentals zodat medebroeders die zorg nodig hebben, daar

kunnen verblijven. Op deze wijze kan het religieuze leven bewaard worden.

De concrete afspraken die rond ‘zorg’ gemaakt worden, zullen opgenomen worden in een

kapittelaanbeveling.

Presentatie van visiestrategie rond ‘Cultureel erfgoed’ door br. Kenny Brack Aan de hand van het bundeltje ‘Een voorkeursproject voor Meersel-Dreef‘ schetst spreker de

meest recente gebeurtenissen en ontwikkelingen. Ook een samenvatting van de ideeën van

het uittredend bestuur wordt voorgesteld.

16

De bespreking rond dit deeltje is geanimeerd. Alhoewel er vragen zijn naar de haalbaarheid

van het project; wordt toch met welwillendheid naar het plan gekeken.

Men gaat ermee akkoord om een werkgroep op te richten die het globale project, zoals het

er nu ligt, verder in kaart te brengen.

Wat afgesproken is, wordt geformuleerd en opgenomen in een kapittelaanbeveling.

De visiestrategie rond ‘Cultureel erfgoed’ wordt om 11.30 u onderbroken om de ‘voorverkiezing’ van 1 br. provinciaal en 4 broeders raadsleden door te laten gaan.

Presentatie van visiestrategie rond ‘Broederlijke multiculturele samenwerking’ door br. Luc Vansina. De presentatie bestaat uit 3 delen (zie nota’s). De kapittelbroeders kunnen zich verbinden aan het BIS-project en geven de coördinator en

een op te richten werkgroep alle kans om dit project verder uit te werken.

Ook hier zal een kapittelaanbeveling rond geformuleerd worden.

Het door br. Klaas gevraagde kortverslag van de voorbije kapitteldag, zal zo vlug mogelijk en per email aan de kapittelbroeders bezorgd worden.

Evaluatie: gebeurt aan de hand van de vraag: ‘Hoe kijk ik terug op het kapittel en wat neem in mee naar huis?’

Ook de broeders Martin Mbwase, Sunil Sesadima en Francis Nadeem verwoorden hun kapittelervaringen.

Afscheid wordt genomen van de moderator, de tolk en de notulisten.

br. Gust Koyen bedankt de voorzitter van het kapittel - br. Mauro Jöhri - en fr. Pio Murat. Hun bemoediging en ondersteuning waren / zijn deugddoend.

17

Uitslag van de verkiezing

PROCES VERBAAL VAN DE VERKIEZINGEN

Hier volgt de uitslag van de canonieke verkiezing

van de Minister Provinciaal, van de Raadsleden Provinciaal en van de Vicaris Provinciaal

van onze Vlaams-Belgische Provincie, gehouden tijdens het provinciaal kapittel, bijeengekomen te Bellem

van 23 februari tot 27 februari 2015

onder het voorzitterschap van broeder Mauro 15hri, minister generaal

en broeder Pio Murat, raadslid generaal.

Tot Minister Provinciaal is gekozen Broeder Gust Koyen

die in del e stemronde 17 op 22 stemmen heeft

behaald.

Tot eerste Raadslid is gekozen Broeder Kenny Brack

die in de...3e stemronde 12... op 20 stemmen heeft behaald.

Tot tweede Raadslid is gekozen Broeder Luc Vansina

die in de 3... stemronde 14... op 20... stemmen

heeft behaald.

Tot derde Raadslid is gekozen Broeder Adri Geerts

die in de 2... stemronde 12... op 22... stemmen heeft

behaald.

Tot vierde Raadslid is gekozen Broeder. Marcin Derdziuk

die in de 1... stemronde 14... op 22... stemmen heeft

behaald.

Tot Vicaris provinciaal is gekozen Broeder..Kenny Brack.

die in de..3. stemrond 11... op 20... stemmen heeft

behaald.

18

Uit hert verslag van de bestuursvergadering van 3 maart 2015

Provincialaat

Minderbroeders Kapucijnen

Ossenmarkt 14

2000 Antwerpen

SP/2015/KG/17

Uit de bestuursvergadering. 3 maart 2015.

Met uitzondering van de provinciale secretaris, Jan De Vleeshouwer, was iedereen aanwezig. Broeder

Jan moest die dag langs de dokter passeren. Als bezinning kozen wij een tekst van Franciscus uit het

gebedenboekje voor het kapittel.

Wij hielden een korte evaluatie van het voorbije Keuzekapittel in Bellem. Het werd als een goed

kapittel ervaren. Alles verliep in een broederlijke sfeer en de belangrijke onderwerpen werden goed

benaderd en besproken.

Zoals gewoonlijk planden wij ook een bezoek aan alle medebroeders. De bedoeling van een dergelijk

bezoek is alle medebroeders betrekken bij het leven van de provincie. Wij hopen dat de

medebroeders – bestuursleden goed zullen ontvangen worden. Broeder Luc Vansina zal

alleenwonende medebroeders bezoeken, alsook de broederschap van Brugge. Broeder Kenny Brack

gaat op bezoek te Meersel-Dreef. Broeder Adri Geerts mogen wij verwachten in Antwerpen. Broeder

Marcin Derdziuk trekt naar Louis Van Looveren en naar Marcel Vandecappelle. Ikzelf zal naar

Herentals gaan. De desbetreffende broeders zullen tijdig contact nemen voor de nodige afspraken.

Vervolgens spraken wij kort over de “Commissies en de Werkgroepen”. Langs de verantwoordelijken

voor de commissies willen wij nagaan wat de doelstellingen juist zijn, om zo te komen tot een goede

regeling voor het volgende triennium.

Een belangrijk punt was het samenstellen van de nodige commissies die tijdens het kapittel gevraagd

werden. Voor de Zorgstructuur willen Adri Geerts, Luc Vansina, Jan Wouters, Gust Koyen en Myriam

19

Crucke hun bijdrage leveren. We zullen trachten iemand van het Wit Geel Kruis van Herentals erbij te

betrekken. Voor de Interculturele Broederschap gaven Luc Vansina, Marcin Derdziuk en Gust Koyen

hun namen op. Elke D’ Hayer zal gevraagd worden om te helpen. Aan zuster Josée Cleymans zal,

waar nodig, raad gevraagd worden. Voor het project “Meersel-Dreef” trekt Kenny Brack de kar.

Enkele mensen moeten hiervoor nog aangesproken worden.

Voor de taak van gardiaan zijn reeds enkele namen gevallen. Hierbij wachten wij eerst af wat onze

bezoeken zullen opperen. De benoeming gebeurt op een latere datum. Andere benoemingen

gebeuren op een latere datum. Enkel Jan De Vleeshouwer werd herbenoemd tot secretaris

provinciaal. Ten slotte spraken wij onze zorg uit aangaande het archief. Het gaat hier om het “actuele

archief”, zaken die nu dienen opgenomen te worden voor de toekomst. Indien er belangrijke feiten

of gebeurtenissen zijn die in dit archief moeten bewaard worden, gelieve dan de nodige zaken door

te sturen naar broeder secretaris provinciaal.

Op 21 april zullen wij onze volgende vergadering te Brugge houden.

Aan iedereen mijn broederlijke groeten… Vrede en alle goeds !!!

Broeder Gust.

20

Paaswensen van br. Gust Koyen

Provincialaat

Minderbroeders Kapucijnen

Ossenmarkt 14

2000 Antwerpen

SP/2015/KG/22

Antwerpen, 24 maart 2015.

Dierbare Medebroeders,

Aanstaande zondag vieren wij “Palmenzondag”. Jezus wordt als een koning binnengehaald in

Jeruzalem. Zwaaiend met palmbladen en gewaden juichen ze hem toe. Voor Jezus banen zij een

feestweg, een stoet. De grote vreugde is echter van korte duur. De intrede in Jeruzalem is het begin

van Jezus’ lijden en dood. Slechts een paar dagen na zijn triomftocht roept het gepeupel: “Kruisig

Hem… Kruisig Hem…”. Opgejut door een groep heethoofden neemt het volk een ommekeer van 180

graden. Jezus zal veel moeten lijden. Hij zal sterven als een boosdoener, genageld aan een kruis.

Zoals Hij zelf gezegd heeft: Zijn tempel wordt afgebroken, met de grond gelijk gemaakt. Maar in drie

dagen doet Hij die tempel - schitterender dan ooit - herrijzen. Inderdaad: de dood heeft Hem niet

vernietigt. Hij is verrezen ! Verheerlijkt ! Voor eeuwig leeft Hij in de schoot van de Vader. Met recht

en reden zingen wij onze vreugde uit met Pasen. Jezus heeft de dood overwonnen. In zijn verrijzenis

zijn ook wij geroepen om te leven voor eeuwig. Voor ons wacht er een schitterend leven na dit

aardse bestaan.

Een maand geleden hielden wij ons provinciaal keuzekapittel. Ik meen te mogen zeggen dat het een

goed kapittel was, een broederlijk samenzijn. Hiervoor spreek ik mijn oprechte dank uit. Mogen wij

op dit kapittel niet het ganse Paasgebeuren leggen ? Wij spraken over dingen die niet zo goed gaan.

Wij worden ouder. Hebben meer en meer nood aan verzorging en aan goede opvang. Dit zoeken

naar de beste vormen van verzorging gaat vaak gepaard met pijn, met onzekerheid, met de

21

bevraging van onszelf. Hoe moet dat in de toekomst ? Pijn en verdriet, ziek zijn en sterven… het zijn

dingen die midden ons leven staan.

En toch mogen wij vreugdevol gestemd zijn. Er waren hoopvolle punten. Op de eerste plaats konden

wij ervaren dat wij broeders zijn van elkaar. Het was goed als broeders samen te zijn.

Niettegenstaande onze leeftijd gebeuren er mooie dingen. Er is toekomst. Wij willen de verzorging

goed uitbouwen. Via interculturele broederschappen willen wij bouwen aan de toekomst. Met ons

sterven mag het evangelie niet stilvallen. Wij willen bouwen aan de best mogelijke omstandigheden

om ons pastoraal in te zetten, om de mensen heel nabij te zijn. Als kapucijnen willen wij onze

vreugde delen met vele mensen.

Dit alles noem ik een “Paasgebeuren”: door lijden en sterven gaan naar leven, naar leven in alle

volheid. Jezus is niet dood. Hij leeft ! Wij zijn geroepen om zijn leven verder te dragen. Waar wij zorg

dragen voor elkaar, daar dragen wij zorg voor Jezus. Waar wij de Blijde Boodschap uitdragen, daar is

het Jezus die door ons mensen bemoedigd en aanspreekt. Ons is immers alles door Jezus gegeven.

Alles wat wij doen is een dankbare teruggave aan de Heer.

Beste Medebroeders,

Moge Pasen voor ons een mooi feest zijn. Jezus leeft in mij en ik leef in Hem. Ik ben een instrument

in zijn handen. Zorgen wij ervoor dat wij goede instrumenten zijn. Ik wens je allen een Zalig en

Zegenrijk Pasen toe.

Bij deze gelegenheid wil ik je enkele mededelingen doen. Onze medebroeder Juliaan is op 26

februari van Herentals naar Izegem, naar ’t Pandje, verhuisd. Hij zal voortaan, als uitwonende lid,

behoren tot de broederschap van Brugge.

In het kader van zijn werk en van de bisschopswijding van Jean Bertin Nadonye verblijft broeder Luc

Vansina van 19 maart tot 16 april in Congo. Ook broeder Kenny Brack zal de bisschopswijding van

Jean Bertin bijwonen. Hij vertrekt naar Congo op 8 april en keert terug op 15 april. De

bisschopswijding van Jean Bertin heeft plaats op zondag 12 april.

Ikzelf zal enkele dagen afwezig zijn. Op 12 april verrek ik naar Warschau, Polen, voor het provinciaal

kapittel aldaar. Op zaterdag 18 april kom ik terug. Maar op woensdag 22 april vertrek ik naar

Engeland. Daar houden wij onze Cenoc-vergadering. Op zondag 26 april hoop ik terug in Antwerpen

te zijn.

Bij afwezigheid van Kenny, Luc en mijzelf zal onze medebroeder Adri Geerts de fakkel van de

provincie overnemen. Voor alle dringende omstandigheden en voor alle noodgevallen kun je dan bij

hem terecht. Bij voorbaat dank, beste Adri.

22

Mag ik tenslotte om een gebed vragen: mogen al deze feiten en gebeurtenissen een goed en

gezegend verloop kennen. Moge de Heer vooral Jean Bertin zegenen: dat hij een goed en toegewijd

bisschop mag zijn. Moge de Heer ons zegenen bij alles wat wij ondernemen.

Nogmaals mijn beste wensen… Vrede en alle goeds !!!

Broeder Gust,

Minister provinciaal.

23

Uit de provincie

Provincialaat

Minderbroeders Kapucijnen

Ossenmarkt 14

2000 Antwerpen

Antwerpen, 5 maart 2015

SP/2015/KG/016

Korte berichten:Pierre Debusschere Sinds donderdag 26 februari verblijft onze medebroeder Pierre Debusschere in het rusthuis ’t Pandje,

te Izegem. Pierre schijnt er zeer tevreden te zijn. Naar ik gezien heb stelt hij het er goed. Een

bezoekje zal hem zeker deugd doen. Pierre is ook telefonisch te bereiken op het nummer: 0468/

20.3087.

Gisteren, woensdag 4 maart, is onze medebroeder Luc Vansina afgereisd naar Pakistan. Hij zal

aanstaande zondag onze medebroeder Pol Evens, bij zijn terugreis naar België, begeleiden. Laten wij

hopen dat deze thuisvaart goed verloopt en dat Pol door een grondige medische behandeling weer

helemaal gezond mag worden.

Een mededeling vanwege het economaat

Het nieuwe gsm nummer van Arnold Desplentere = 0470 109998. Het zal overmorgen aktief

zijn.

24

Wereldwijd

Provincialaat

Minderbroeders Kapucijnen

Ossenmarkt 14

2000 Antwerpen

SP/2015/KG/19

Kort bericht: br. Pol E vens Antwerpen, 9 maart 2015

Beste Medebroeders,

Gisteren, zondag 8 maart, is onze medebroeder Leopold Evens in België aangekomen. Hij verblijft in

het universitair ziekenhuis Gasthuisberg te Leuven. Als je hem eens een bezoekje wil brengen: hij

verblijft op kamer 453. Volg hiervoor de bruine pijlen.

Hartelijke groeten… Vrede en alle goeds !!!

Broeder Gust.

25

Provincialaat

Minderbroeders Kapucijnen

Ossenmarkt 14

2000 Antwerpen

SP/2015/KG/23

Antwerpen, 27/03/2015

Korte berichten: Pol Evens (2)

Wij kregen het volgende bericht binnen dat wij graag meedelen aan alle broeders:

Gisteren zijn wij op bezoek geweest bij Pol Evens in Gasthuisberg. Nu ze de oorzaak hebben

gevonden (een overblijfsel in de botten van tuberculose die hij 40 jaar gleden heeft gehad) is de

behandeling begonnen (o.a. elke morgen 12 pilletjes).

Ondertussen krijgt hij ook sonde-voeding. Bij het inbrengen van de sonde is er een medische fout

begaan, wat de dokter toegaf en waarvoor hij zich excuseerde, maar wat wel de oorzaak was dat Pol

die eerste 24 u. als "a real calvary" heeft doorgemaakt.

Naast die sonde-voeding begint men nu ook met natuurlijk voedsel (er stond een potje rijstpap en

een kommetje fruitsalade op zijn tafeltje) toe te voegen en te controleren in hoeverre die vertreed

en opgenomen wordt. Pol is veel vermagerd en het spijsverteringsstelsel moeten ze geleidelijk aan

weer op gang proberen te krijgen.. Op onze vraag aan de dokter die net langs kwam, of Pol in het

ziekenhuis van Herentals zou kunnen behandeld worden, gaf hij te kennen dat ze hem eerst zelf een

tijdje onder controle wilden houden. Even tueel zou er later, als de patiënt het wilt, een afspraak

gemaakt kunnen worden het het ziekenhuis in Herentals. Maar Pols familie woont dichter bij Leuven

dan bij Herentals en in Leuven krijgt hij elke dag ook bezoek van Herbert, zijn naaste medewerker

van "Geef een kind een kans". Dus...

Pol heeft het moeilijk gehad en is nog heel vlug vermoeid. Toch begint er al wat leven in te komen

want hij was al aan het zoeken naar een internetverbinding voor zijn laptop.

Na verloop van heel wat tijd, na een " krachtig gebed" tot St.-Anton ius én dank zij de hulp van de

"security" hebben we onze auto teruggevonden en waren we net op tijd terug in Herentals met de

groeten van Pol aan alle medebroeders en natuurlijk ook aan zijn Herentals medezusters.

Kamer 5316 (bruine pijlen volgen); 016/33.43.13; 0494/314.393

(Toon van der Velden)

26

Uit vervlogen tijden

DE ZAKKEN VAN DE KAPUCIJNEN door E. Persoons en G. Van Reyn

Men moet niet verwonderd zijn dat de mensen zich vroeger afvroegen hoeveel zakken de

Kapucijnen in hun habijten en mantels hadden, wanneer ze zagen hoeveel zaken de paters

en de broeders meesleepten en in hun zakken staken. Volgens HILDEBRAND was er een grote

zak in de mantel achteraan en twee kleinere vooraan ; in het habijt waren er twee kleine op

de mouwen, in één daarvan droeg men het regelboekje. Er waren religieuzen die op eigen

houtje zakken lieten aanbrengen in de zijkanten

van het habijt, maar dit was in de 18de eeuw in

de Nederlanden verboden. Dit verbod werd wel

niet altijd nageleefd. AUXILIUS van Moorslede

schrijft dat hij een pennenmes in zijn broekzak

(die niet voorzien was) verborgen had.

In een spotschrift, waarschijnlijk van Franse

oorsprong, worden er zestien met naam

vernoemd ; de bedelbroeder heeft er zelfs

zeventien als men zijn bedelzak erbij telt. Andere

spotschriften tellen er twaalf, maar hier zullen

we nader ingaan op het spotschrift met zestien

zakken, getiteld “Over den oorspronk, het

gewaadt, den aardt, en de levenswyze van de

Vaders Kapucyners”. Het is vooral bekend

geworden omdat Karl Ludwig Freiherr VON

PÖLLNITZ het heeft gepubliceerd in het Frans in

zijn Amusemens des Eaux de Spa, verschenen in

1734 in Amsterdam bij Mortier. Dit werk werd vertaald in Duits en Engels en kende

verschillende herdrukken. In 1735 publiceerde de uitgever Petrus MORTIER ook een

Nederlandse vertaling “Vermakelyke tydkortingen bij het gebruik der Wateren te Spa”.

Karl Ludwig VON PÖLLNITZ werd geboren op 25 februari 1692 in Issum (in het toenmalige

Pruisen) en stierf op 23 juni 1775 in Berlijn. Zijn jeugd bracht hij grotendeels door in Berlijn

aan het hof van de Pruisische koning; hij was er de speelkameraad van de latere koning

27

FRIEDRICH WILHELM. Om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien koos hij de militaire

dienst en zo reisde hij gans West-Europa door, eerst als militair, en daarna als notoir

gelukzoeker en klaploper, die veel speelschulden maakte en er dan moest op rekenen dat

anderen - en wel op de eerste plaats hoge adellijke dames - deze zouden betalen. Hij

veranderde niet alleen regelmatig van verblijfsplaats, maar ook van godsdienst : eerst was

hij lutheraan, in 1717 werd hij katholiek en daarna terug lutheraan. Dit was blijkbaar ook

nodig omdat FREDERIK II van Pruisen hem een betrekking in Berlijn aanbood. Hier ontmoette

hij VOLTAIRE, die toen aan het Pruisisch Hof verbleef. Hij stierf arm in Berlijn. Hij is vooral

bekend gebleven door zijn vlot geschreven boeken, die een groot succes kenden en die zeker

de beeldvorming over de Europese hoge adel mee gevormd hebben.

Eerst gaf hij anoniem in Londen een boek uit over de Hertogin van Hannover (GEORG I van

Hannover was ook koning van Engeland), dat vertaald werd in het Duits en Nederlands ; later

volgden boeken over Saksen en de “beruchte” Koning AUGUST de Sterke (La Saxe

galante,Amsterdam, 1734 ; ook vertaald bijvoorbeeld in het Nederlands, jaren later

Liebschaften König August der Starken, Berlijn,1784 ). Het is begrijpelijk dat zulk een

“kletsmajoor” besloot zijn Memoires uit te

geven : Een eerste reeks Mémoires

contenants les observations qu’il a faites

dans ses voyages et le caractères des

personnages qui composent les principales

cours de l’Europe, Luik, 1734 ; in 1737 gaf

hij in Amsterdam zijn Nouveaux mémoires

uit ; gevolgd in 1740 door zijn Lettres et

mémoires. Madeleine Brook (Oxford)

publiceerde kort geleden een interessante

studie over de receptie in Engeland van de

werken van Von Pöllnitz : “An intelligent

Foreigner” ? The English Reception of Karl

Ludwig von Pöllnitz in the Nineteenth and

Early Twentieth Centuries” (in Angermion.

Yearbook for Anglo-German Literary

Criticism, Intellectual History and Cultural

Transfers, 2(2009), blz. 77-89) ; over zijn

leven als “hofnar” vindt men bijvoorbeeld

aanduidingen in G. PETRAT, Die letzten

Narren und Zwerge bei Höfe, Bochum,

28

1998).

Zoals we reeds eerder vermeld hebben, publiceerde hij in Amsterdam in 1734 een boek over

het badleven in Spa : Amusemens des eaux de Spa : ouvrage utile à ceux qui vont boire ces

eaux minérales sur les lieux. Het boek kende veel succes en daarom besloot Karl Ludwig VON

PÖLLNITZ een gelijkaardig werk uit te geven over een andere badstad : Bad Aachen (Aken) :

Amusemens des eaux d’Aix-la-Chapelle : ouvrage utile à ceux qui vont y prendre les bains, ou

qui sont dans l’usage de ses eaux (Amsterdam : Mortier, 1736). Deze twee boeken zijn het

begin van een ganse reeks gelijkaardige toeristische gidsen van badsteden, met onder meer

Amusemens des eaux de Schwalsbach, des bains de Wisbaden et den Schlangenbad (Luik,

1738) ; Amusemens des bains de Bade en Suisse, de Schnitznach et de Pfeffers (Londen,

1739) ; Amusemens des eaux de Clève (Lemgo,1748) ; Amusements des eaux de Passy,

Parijs,1787. In 1936 publiceerde Fernand ENGERLAND een algemene studie over dit soort

boeken : Les amusements des villes d’eaux à travers les âges (Parijs, 1936) (zie ook Wikipedia

: Amusemens des eaux de Spa). Van het boek over Spa verscheen reeds in 1735 bij de

Amsterdams drukker P. MORTIER een vertaling Vermakelyke tydkortingen by het gebruik der

wateren te Spa. Deze vertaling was blijkbaar niet bekend aan HILDEBRAND, die steeds verwijst

naar de meer verspreide Franse uitgave. Wij gebruiken hier wel deze Nederlandse vertaling,

omdat ze de benamingen van de verschillende zakken in het Nederlands geeft.

Jean-Daniel CANDAUX heeft in zijn interessante studie "Pöllnitz et la promotion de Spa dans la

littérature des Lumières (1734)" gepubliceerd in Spa, carrefour de l’Europe des Lumières. Les

hôtes de la cité thérmale au XVIIIe siècle. Actes du colloque organisé par la Société wallonne

d’étude du XVIIIe siècle (Spa, 25-26 septembre 2012, ed. D. DROIXHE, Parijs, 2013, blz.273-

285) aan de hand van de Amusemens volgend Régime des buveurs d’eau ("Levenswyze der

waterdrinkers te Spa") kunnen opstellen. Wij geven hier de dagorde volgens de Nederlandse

vertaling van de Amusemens (blz. 50-51):

1. Men staat alle morgen op met het krieken van den dag.

2. Te 4 uuren verschynt ieder in zyn nachtgewaadt by de bron van Poubon.

3. Te 5 uuren op zyn laatst gaan de genen, die by andere bronnen moeten zyn, in

hunne rytuigen zitten, om zich derwaarts te begeven.

4. Te 9 uuren vertrekken alle de drinkers, om zich te gaan kleden.

5. Te 10 uuren gaan alle de genen, die devoot zyn, naar de Mis.

29

6. Te 11 uuren gaan de manspersonen in het koffiehuis, als het regent, of wandelen

over straat, als het mooi weer is.

7. Te half 12 gaat men overal aan tafel zitten. A onze heures et demie, on se met à

table partout

8. Te 2 uuren des namiddags gaat men elkander bezoeken, of men begeeft zich naar

de assemblee by de Dames

9. Te 4 uuren gaat men naar de komedie, of om te wandelen, het zy in den hof der

Kapucynen, of op een veldt, het welk om die reden den naam van ‘t velde van 4

uuren gekregen heeft.

Afbeelding Tuin van de Kapucijnen uit dit boek

10. Te 6 uuren is de avondmaaltydt klaar in alle herbergen.

11. Te 7 uuren wordt ‘er een wandeling op het zogenoemde veldt van 7 uuren

12. Te 10 uuren hoort men niemandt meer op straat, en de ingzetenen schikken zich

zo wel naar die order als de vremdelingen.

Men bracht dus zijn tijd aangenaam door en men had veel tijd om met mekaar te babbelen

en nieuwsjes en roddels uit te wisselen. Het boek van PÖLLNITZ is een aaneenschakkeling van

verhalen die een reeks gasten aan mekaar vertellen. Eén van die verhalen heeft tot titel

“Brief Over den oorspronk, het gewaadt, den aardt, en de levenswyze van de Vaders

Kapucyners, geschreven van Aken, tot voldoeninge der nieuwsgierigheit van Milady B. …”,

waarvan we hier een uittreksel geven dat handelt over de 16 zakken van het

kapucijnerhabijt.

30

31

32

33

34

Deze brief zou dus vanuit Aken gestuurd zijn aan een Engelse adellijke dame die badgast was

in Spa en als bron citeert hij een schriftelijk bericht van een dikke, vestgemeste franciscaan.

Franciscanen en kapucijnen haten mekaar dodelijk en dat moet verklaren waarom het

verhaal zo scherp is. De auteur voegt er echter zelf aan toe “En kapucyner is een dier van

byna menschelyke gedaante, en van zo eene gestalte als de menschen gemeenlyk zyn ; maar

35

anders dan een dier, dat een zwaren baardt heeft, stinkend, altydt hongerig, trotsch en

hoovardig is, daar by steets een gordel om ’t lyf heeft, en barvoets gaat”.

Als men dit verhaal over de zakken onderzoekt, moet men zich ervan bewust zijn dat men

eigenlijk met drie verhalen te doen heeft van twee of drie auteurs : 1) het boek Amusemens,

met als auteur VON PÖLLNITZ ; de auteur staat, zoals blijkt uit andere verhalen over de

Kapucijnen in Spa, verhalend-neutraal tegenover hen ; 2) de auteur van de brief uit Aken, die

– zoals men kan zien in het citaat hierboven eerder negatief staat tegenover de Kapucijnen

en ten slotte 3) het eigenlijke verhaal over de zakken, en we menen dat hiervoor de

beoordeling van HILDEBRAND de juiste is : “de toon van het spotschrift is wel hier en daar

oneerbiedig en spotziek, maar in den grond is het toch enkel een onschuldige grap”

(HILDEBRAND, De Kapucijnen, 2, blz. 290).

Spotschriften over de zakken van de Kapucijnen vinden waarschijnlijk hun oorsprong in het

17de eeuwse Frankrijk. In verschillende Franse bibliotheken zijn deze teksten in handschrift

overgeleverd. Een overzicht van de handschriften vindt men bij HILDEBRAND, De Kapucijnen, 2,

blz. 289 en in het artikel van UBALD d’Alençon, “Les Frères Mineurs Capucins de Reims (1593-

1903)”, in Travaux de l’Académie nationale de Reims, 137 (1924), blz. 159-160. Hij schrijft dat

dit spotschrift aansluit bij het boek van dominee Pierre DU MOULIN van Sedan, Le Capucin.

Traité auquel est descrite l’origine des Capucins et leurs voeux, règles et disciplines (Sedan,

1641) en het vervolg hierop : Journal du Capucin. En suite du Capucin du Sieur Du Moulin.

Avec une addition de plusieurs pratiques secrettes de leur Ordre, geschreven door de

uitgetreden Kapucijn BASILE de Rouen (Sedan,1641?). Deze twee boeken zijn echter eerder

strijdschriften tegen de Kapucijnen dan spotschriften.

De volledige tekst van de brief werd heruitgegeven onder de titel Lettre sur l’origine, l’habit,

le genre et la manière de vivre des Pères Capucins (Keulen, Nic.Tuvache, 1742). Deze drukker

is onbekend, waarschijnlijk gaat het hier om een schijnadres. In Spa is het gedeelte van de

Lettre over de zakken herhaaldelijk herdrukt en deze herdrukken worden vermeld door

HILDEBRAND, De Kapucijnen, 2, blz. 291 en door A. BODY, Bibliographie Spadoise, verschenen in

Bibliophile belge, 1875. Recent publiceerden M. PONCELET en L. GUYOT op het internet een

artikel over L’habit des capucins (www.sparealites.be/habits-des-capucins) ; hierin komt de

tekst over de zakken ook voor.

Volgens de Amusemens hadden de Kapucijnen zestien zakken : tien in de

mantel, vijf in of onder het habijt en één in de sandalen. Ze heten in het Frans :

La Galerie, Tapecul, L’Abîme, la Cuisinière ; la Friponne, la Précieuse , la

Nécessaire, la Ménagère, l’Arménienne, l’Indienne ; deze van het habijt : la

36

Galante, la Propreté, la Bourgeoise, la Dévote , la Discrette ; in de sandalen : la

Libertine. Bedelbroeders hebben een zeventiende zak : la sainte Besace.

HILDEBRAND dacht dat deze tekst Lettre sur l’origine… anoniem herdrukt werd onder de titel

"Instruction donnée aux frères tailleurs des capucins par les supérieurs pour placer les placer

les poches des religieux de l’Ordre", gepubliceerd in Bulletin de la Société des bibliophiles

belges, séant à Mons, 1(1914)5, blz. 216-220, maar dit is niet juist :

- het is helemaal geen heruitgave van de tekst uit de Amusemens ; de tekst vermeldt

12 zakken i.p.v. 16, terwijl ook de benaming en uitleg volledig anders is;

- deze tekst is van de hand van de numismaat, bibliofiel en fantast Renier CHALON. Hij

liet er in 1835 25 exemplaren van drukken in Mons bij Hoyois-Derely (exemplaren

ervan worden bewaard in de Koninklijke Bibliotheek en de Universiteitsbibliotheek te

Gent) ;

In 1914 besliste de Société des bibliophiles deze “facétie” van Renier CHALON te laten

herdrukken. De overdruk van deze publicatie heeft tot titel “Une facétie de Renier Chalon”,

seconde édition, Mons, 1914 ; het artikel in het tijdschrift zelf geeft de titel “Instruction…”.

Volgens de Larousse is een fazétie “un écrit qui a quelque chose de bouffon, de burlesque”,

een spotschrift dus en men mag veronderstellen dat Renier CHALON er de auteur van is.

De bibliofiel CHALON (1802-1889) wordt aanzien als een “esprit

lumineux”, maar vooral als een “maître ès canular”, iemand die de

wetenschappelijke wereld voor de gek gehouden heeft (en iedereen

schijnt erin getrapt te zijn) door de publicatie van zijn Catalogue de

la bibliothèque du Comte de Fortsas in 1840 ; niet alleen heeft deze

bibliotheek nooit bestaan ; de titels van de boeken die hierin

vermeld worden zijn volkomen fictief! Zo vermeldt hij onder

nummer 71 : La fauvette virginale, laquelle chante les divines perfections de la Sainte Vierge

Marie, mère de Dieu, par le père Eustache, capucin. A Valenciennes, de l’imprimerie de Jan

Vervliet, à la bible d’or, l’an MDCXXV,in-8°,274 pp. [….] Avec musique, dans le genre de la

Pieuse allouette, de la Philomèle séraphique et des Rossignols liguez en duos”. Auteur en

boek zijn fictief ; maar de drukker Jan VERVLIET was drukker in Valenciennes van 1604 tot

1641 ; La pieuse allouette van Antoine La Cauchie, werd door hem uitgegeven, in 1621 en

1638 ; hij drukte ook Les rossignols spirituels van de Engelse componist Peter Philips in 1616

en 1631 ; La philomèle seraphique is het werk van de kapucijn JOANNES EVANGELISTA van Arras

en werd gedrukt te Doornik door Quinqué in 1632 en 1640. Men kon zich dus wel inbeelden

dat er een kapucijn geweest is die een dergelijk werk uitgegeven heeft in Valenciennes. Voor

verdere inlichtingen verwijzen we naar Renier Chalon alias Fortsas. Un érudit malicieux au

37

milieux du XIXe siècle, ed. Fr. DE CALLATAY en Cl. SORGELOOS (Mariemont, 2008) en naar de

artikels over deze “mystificateur” op internet van DE CALLATAY.

CHALON heeft de zakken volgende namen gegeven :

La Commune, l’Abîme, la Coquinière, la Nécessaire, la Galerie, le Tapecul, la Curieuse, la

Commode, la Confidente, la Pectorale, la Secrète, la Conscience.

Hij heeft zijn benamingen misschien gedeeeltelijk gehaald uit de Encyclopédie monastique,

ou histoire des monastères, congrégations religieuses et couvens qui ont existé en France

(Parijs, 1827) van Charles CHABOT. Daarin worden volgende zakken vernoemd : les deux

Bractiales, la Confidente, la Pectorale, la Galerie, le Tapecul, la Friponne, la Nécessaire, la

Guimbarde, la Commode, la Secrette, l’Abîme ou le Gouffre (blz.359-360 ; elke zak wordt in

deze Encyclopédie ook afzonderlijk behandeld).

Reeds in 1812 vestigde Ant.-Fr. DELANDINE in zijn catalogus Manuscrits de la bibliothèque de

Lyon, 2, Parijs, 1812, blz. 29-30 de aandacht op hs. 841 (774) van de Stadsbibliotheek aldaar.

In dit convoluut komt onder nummer 10 voor :

Zoals men kan zien, vermeldt hij niet alle zakken voorkomend in dit handschrift. Dit deed

Louis PARIS wel in zijn Remensiana, (Parijs, 1845), blz.211-220.

38

Het is bekend dat de Kapucijnen in de 17de eeuw disputen gehad hebben met de

Minderbroeders over de kleding van de orde; vooral Zacharias BOVERIUS en Karel VAN

AREMBERG hebben hierover geschreven en hun studies zijn nog steeds van iconografisch

belang. Het thema werd wetenschappelijk onderzocht door twee belangrijke Nederlandse

Kapucijnen : GERLACH van ’s-Hertogenbosch, “Het habijt van den Capucijn”, in Franciscaansch

leven, 18(1935), blz. 38-45 (hij kondigde daarin een artikel aan over de kleur van habijt en

over de lappen die men erop vindt, maar dit artikel is niet verschenen) en vooral Servus

GIEBEN, “Par la storia dell’abito francescano”, in Collectanea franciscana, 66(1996), blz. 431-

478 ; Id., “Cappuccini”, in La sostanza dell’effimero. Gli abiti degli ordini religiose in

Occidente, ed. G. Rocca, (Rome, 2000), nr. 88, blz. 341-344.

Kapucijnen vindt men terug

op talrijke schilderijen. Op

internet treft men

verschillende afbeeldingen

aan van de gelukzaligen en

heiligen van de Orde ; in de

eerste eeuwen zijn deze

heiligen vooral

“bedelbroeders”, zoals het

voorbeeld hiernaast, een

portret van FIDELIS van

Sigmaringen.

39

Luguber zijn de foto’s op internet van de gemummificeerde Kapucijnen in habijt in Syracuse :

Sedert het einde van de 16de eeuw worden de Kapucijnen ook afgebeeld in de Albums met

kloosterklederdrachten. We zullen deze afbeeldingen tonen op de website van het Centrum

onder de rubriek “Dagelijks leven”.

40

Tot slot, in Frankrijk heeft men altijd al veel de spot gedreven met de kledij van de

Kapucijnen, maar eigenaardig genoeg is het woord “Capucin” ook een term in de huidige

Franse modewereld. Als men zich een hemd wil aanschaffen van de laatste nieuwe mode

moet dit een “col mao” hebben (let op : geen “col romain”) en een “coup capucin”

(kapucijnersnit).

41

Wij gedenken

Mevrouw

Anna Van Boxel Weduwe van de heer

Rik Verleije

Geboren te Meersel-Dreef op 28

maart 1925

En overleden te Turnhout in het

Dint-Elisabethziekenhuis op 20

maart 2015

Zij was de zuster van onze

overleden medebroeder Jan Van Boxel.

Moge zij vrede en rust vinden in de aanwezigheid van de Heer.

42