VORMINGSUÏCIDEPREVENTIE

Liese MoorsStafmedewerker VormingsdienstCentrum ter Preventie van Zelfdoding

1.

Geestelijke gezondheids-bevordering

Fit in je Hoofd en zelfbeoordelingstest, Goed-

Gevoel-Stoel , NokNok

Preventiecoaches

Mediarichtlijnen

ACTIE I: Optimaliseren Fit in je hoofd

ACTIE II: Netwerkgroepen voor ouderen

2.

Laagdrempelige telefonische en

online hulp

Telezorg

Preventie 2.0

ACTIE III: Zelfmoord1813: Eén toegangspoort voor de preventie van suïcidaliteit

ACTIE IV: Zelfhulp computerprogramma voor

depressieve jongeren

3.

Bevorderen van deskundigheid en netwerkvorming

intermediairs

ASPHA

Deskundigheidsbevordering via vorming

Getrapte zorg in de CGG

Suïcidepreventieprotocol in de CGG

ACTIE V: Postercampagne ‘Is uw patiënt suïcidaal?’

4.

Strategieën voor specifieke

risicogroepen

Zorg voor Suïcidepogers

Zorg voor nabestaanden

VDIP

ACTIE VI: Nieuwe behandelvormen voor

suïcidale personen

5.

Ontwikkeling en implementatie van aanbevelingen en

hulpmiddelen

ACTIE VII: Algemene aanbevelingen voor de preventie van suïcide

ACTIE VIII: Ontwikkeling van multidisciplinaire richtlijnen

(MDR)

ACTIE IX: Aanbevelingen voor ketenzorg voor suïcidale personen

Vlaams Actieplan Suïcidepreventie

bro

n

Inhoud

1. Definitie

2. Enkele cijfers

3. Suïcidaliteit: achtergrond

4. Hoe in gesprek gaan?• Signalen herkennen: online en telefonisch

• Bespreekbaar maken van zelfdoding

• Ernst en acuutheid inschatten

• vervolgstappen

Gesprekken over zelfdoding bij Awel?

→ Bijna 1800 gesprekken (9%) gaan over depressie of zelfdodingsgedachten

→ Voornamelijk via chat

→ Vaker bij jongeren die zich niet thuis voelen in de binaire opdeling van geslachten/die zich expliciet als transgender identificeren

Zelfmoord Zelfdoding Suïcide

ZelfmoordEen daad met fatale afloop, welke de overledene in de wetenschap of de verwachting van een fatale afloop heeft

geïnitieerd en uitgevoerd, MET ALS DOEL gewenste veranderingen te bewerkstelligen.

ZelfmoordpogingEen niet-habitueel gedrag, zonder dodelijke afloop, dat de persoon initieert en uitvoert

met de verwachting van of het risico neemt om te overlijden of zichzelf lichamelijke

schade te veroorzaken, MET ALS DOEL gewenste veranderingen te bewerkstelligen.

Enkele cijfers – suïcidepogingen (2018)

bro

n

Enkele cijfers – 2017 (Vlaanderen)

bro

n

Plegen mensen zelfmoord omdat ze dood willen?

Wat maakt dat mensen suïcidaal worden?

Genetische factorenVroege levenservaringen

Biologische factoren Psychologische factoren

KWETSBAARHEID

Sociale problemen Psychiatrische stoornis

STRESSFACTOREN

RISICOVERHOGEND− Berichtgeving media− Voorbeelden in omgeving− Toegang tot middelen− Gebrek aan sociale steun

BESCHERMEND− Kennis & attitude GGZ− Toegang GGZ− Preventieprogramma’s− Sociale steun

BEPALENDE FACTOREN

SUÏCIDAAL GEDRAG

Gebeurt het impulsief?

Is het een proces?

Hoe lang zijn mensen suïcidaal?

Zelfdoding

Zelfdodingspoging

Zelfdodingsdreiging/plan

Zelfdodingswens

Zelfdodingsgedachte

Suïcidaal proces

Hoe in gesprek gaan?

AWEL

Stap 1Contact maken

Stap 2Verhaal verkennen

Stap 3Doel van het gesprek, verwachtingen

Stap 4Samen zoeken naar oplossingen

Stap 5Afronden

Gesprek met suïcidale oproeper

SIGNALEN HERKENNEN

DRINGENDE SIGNALEN WAARSCHUWINGSSIGNALEN

Signalen herkennen

Hoor/ lees ook wat er niet geschreven of

gezegd wordt

ONLINE TELEFONISCH

▪ Emoties in typen (bv. IK ZIE HET

NIET MEER ZITTEN!!!!!! vs. Ik zie

het niet meeeeeeeeeeeeeer zitten

vs. (ik zie het niet meer zitten) )

▪ Tempo: vertraagt dit? Hoe lang

doet persoon erover om iets te

typen?

▪ “Heb het hier al klaar liggen”, “’k Ga

het straks doen”, …

▪ Achtergrondgeluiden (bv. hoor je

dat persoon buiten is? Is hij/zij iets

aan het drinken? …)

▪ Emoties in stem/intonatie: paniek,

snikken, woede, …

▪ Stiller praten

▪ Wegvallen , verzwakt klinken, …

en bevraag dit.

Hoezelfmoord benoemen?

Als je zegt dat: “Je je waardeloos voelt en soms

wilt dat het allemaal stopt…”

.. betekent dat dan dat je denkt aan zelfmoord?

Terugspelen, gebruik de woorden van O!

Waarom doen we dit (vaak) niet?

→ “Ik zal hem/haar toch niet op ideeën brengen?”

→ “Als ze er willen over spreken, dan zullen ze dat wel doen.”

→ “Shockeer ik die persoon dan niet?”

→ “Wat als hij/zij JA zegt?”

→ Ik ben daar niet voor opgeleid.

Waarom spreken ze er zelf niet over?

→ Bang om gek verklaard te worden

→ Schaamte

→ Willen anderen niet lastig vallen

→ Bang dat anderen onmiddellijk ingelicht zullen worden

→ Bang om niet serieus genomen te worden

→ Bang om tegengehouden te worden

→ Ernst van verlangen naar zelfmoord inschatten

→ Enige manier om suïciderisico te detecteren en tijdig hulp in te schakelen

→ Gedachten rond zelfdoding kunnen ordenen en isolement doorbreken

→ Erkenning geven aan gedachten en gevoelens die persoon bezig houden

→ Opluchting

Toch belangrijk, want:

Hoe in gesprek gaan?

AWEL

Stap 1Contact maken

Stap 2Verhaal verkennen

Stap 3Doel van het gesprek, verwachtingen

Stap 4Samen zoeken naar oplossingen

Stap 5Afronden

Gesprek met suïcidale oproeper

Signalen herkennen + vragen stellen rond zelfmoord

“Vind je het oké om verder te sprekenover die gedachten aan zelfmoord?”

Aanwezigheid van de zelfmoordgedachten en concrete plannen bevragen:

In het HIER & NU blijven

Hoe lang heb je deze gedachten al?

Heb je al concrete plannen?

Heb je nog controle over jouw gedachten?

Hoe sterk zijn deze gedachten?

Hoe vaak heb je deze gedachten?

Heb je dit al in huis?

Welke plannen heb je dan?

Wanneer wil je dit gaan doen?

Zie je jezelf in staat om dit te doen?

Inschatting ernst & acuutheid:

“Heb je het verlangen om dood te zijn?”

“Zie je jezelf in staat om je plan uit te voeren?”

“Heb je de intentie om het uit te voeren?”

In het HIER & NU blijven

LICHTE MATE ENIGE MATE ERNSTIGE MATE ZEER ERNSTIGE MATE

GEDACHTENVluchtig Impulsief Voortdurend Enkel nog maar over suïcide

OMGEVING

Denkt aan consequentiesvoor familie en vrienden.

Zelfmoord gericht op:

Denkt dat het

voor anderen beter is dat hij

er niet is

Geen oog voor mogelijke consequenties voor achterblijvers

· breuk met anderen

· teleurstellingen

· wraak

PLAN

GeenGeen uitgebreid

plan

· Uitgebreid plan met

verschillende voorbereidingen

Uitgebreid plan en mogelijk reeds

geoefend.· Afscheidsbrieven soms

overwogen of geschreven

WANHOOPLichte mate Soms Wanhopig

Wanhopig, radeloos en emotioneel

ontredderd

WENS Liever

leven dan sterven

Zowel

leven als

sterven

Liever

sterven dan leven

Kan niet langer wachten met suïcide te plegen

CONTROLEControle

over suïcidale impulsen

Suïcide is

impulsief gekleurdBang

voor eigen impulsiviteitGeen controle meer elk moment

kan impulsdoorbraak leiden tot suïcide

LICHTE MATE = ondersteunend gesprek− Eerder probleemgericht

− Doorverwijzen

− Focus op zelfredzaamheid

ENIGE TOT ERNSTIGE MATE = crisisgesprek− ‘Reasons tot live’

− Crisisoverbrugging

− Copingmechanismes

− Eventueel SafetyPlan

ZEER ERNSTIGE MATE = ingrijpen waar mogelijk− Middelen weg

− Onmiddellijke hulp

Na de inschatting

Hoe in gesprek gaan?

AWEL

Stap 1Contact maken

Stap 2Verhaal verkennen

Stap 3Doel van het gesprek, verwachtingen

Stap 4Samen zoeken naar oplossingen

Stap 5Afronden

Gesprek met suïcidale oproeper

Signalen herkennen + vragen stellen rond zelfmoord

“Vind je het oké om verder te sprekenover die gedachten aan zelfmoord?”

Eventueel doorverwijzen wanneer 0 hiervoor openstaat.

Hulp-middelen

om preventief

te werken

BetekenisWat is doel/intentie achter het zelfmoordgedrag?Wat wil iemand met de zelfmoord bereiken?

AmbivalentieWillen leven en toch willen stervenWillen sterven en toch willen leven

Minimaliseren, banaliseren of valse hoop geven « Trek het je niet aan, het zal wel beter gaan. Je bent nog jong».

Schuldgevoelens geven of veroordelen « Denk aan je kinderen, die kan je toch niet achterlaten!?»

Valse beloftes maken « We zullen ervoor zorgen dat je zoon vandaag nog langskomt »

« Dit blijft vertrouwelijk »

Eenvoudige pasklare oplossingen aanreiken. «Ga buiten eens een frisse neus halen, je zal je al veel beter voelen.»

Wat werkt NIET ?

Rustig en open praten

Luisteren en proberen te begrijpen

Erkenning geven

Zorgbehoeftes bespreken, uitleg geven,

Persoon laten ventileren

Aanmoedigen om contact te zoeken met meer gespecialiseerde hulp

Wat werkt WEL ?

Voorbeeldcasus: signalen herkennen

Hallo, met Awel

Hoi… Ik ben blij dat ik jou eindelijk kan spreken, het gaat echt niet meer…

Het gaat niet meer zeg je…

Nee, ‘k weet echt niet wat ik nog kan doen, ‘t is allemaal genoeg geweest…

Klinkt alsof het allemaal zwaar op jou weegt.

Ja… Door nu de hele tijd thuis te zitten, heb ik veel meer tijd om te piekeren en

ik wil dat die gedachten stoppen…

IK KAN NIET MEER!!!!!

Voorbeeldcasus: zelfmoord benoemen

Ik ben bezorgd om jou

Je zegt me dat het allemaal niet meer gaat, dat je niet meer weet wat je nog kan doen.

Dat het allemaal genoeg geweest is en dat je niet MEER KAN.

Je wilt dat de gedachten stoppen, betekent dit dan dat je aan zelfmoord denkt?

Ja, eigenlijk wel…

Voorbeeldcasus: acuutheid inschatten

Amai, dat raakt me wel.

Hoe lang denk je daar al aan?

Nu een drietal weken denk ik. Ik weet dat ons laatste gesprek echt goed was en ik was toen zelf ook echt ok. Maar door nu thuis te zitten, denk ik constant aan hoe slecht het met me gaat… En het

gaat ook echt niet verbeteren…

‘t Voelt alsof je geen uitweg meer ziet…

Als je denkt over zelfmoord, heb je dan ook al nagedacht over hoe je het zou doen?

Nee dat niet…

Voorbeeldcasus: acuutheid inschatten

Je zei me dat je er al een drietal weken aan denkt, wat denk je dan precies als je aan zelfmoord denkt?

Dat het beter zou zijn als ik er niet meer ben, dan hoef ik niet meer te denken aan vroeger en val ik

daar ook niemand meer mee lastig.

‘t Zit diep he… Hoe vaak komen die gedachten bij jou op?

Bijna dagelijks tegenwoordig…

Ik vind het heel sterk dat je dit aan mij vertelt.

Heb je het gevoel dat je nog controle hebt over jouw gedachten?

Info en vragen:

• www.zelfmoord1813.be• vormingsdienst@preventiezelfdoding.be