Rouw en Verdriet

bij Ouderen

Marie-Christine Adriaensen

CGG Brussel - Elder

Ouder worden:

spontane

ongewilde

onomkeerbare

veranderingen

Fysieke veranderingen

- Gezondheid

- Fysieke capaciteiten

- Lichamelijke kracht

- Bewegingsvermogen

- Mobiliteit

- Gezichtsvermogen

- Gehoor

- Seksualiteit

Psychische veranderingen

- Controle

- Autonomie

- Geborgenheid

- Zekerheid

- Veiligheid

- Idealen

- Persoonlijke waarde

- Sociale status

Sociale veranderingen

- Rolpatronen

- Contacten

- Samenhorigheid

- Relaties met familie

- Relaties met vrienden

- Relaties met kennissen

- Engagement

- Productiviteit

Spirituele veranderingen

- Zin van het bestaan

- Perspectieven

- Doelstellingen

- Zelfverwezenlijking

- Zelfbeeld

- ‘Hoop op’

- Waarden

- Betekenis

Cognitieve veranderingen

- Problemen oplossen

- Communicatie

- Geheugen

- Denken

- Leren

- Lezen

Praktische veranderingen

- Middelen

- Vaardigheden

- Huisvesting

- Bezigheden

- Mobiliteit

- Regelmaat

Persoonlijke veranderingen

- Onverwerkte verliezen

- Afgebroken relaties

- Verlies van werk

- Dromen

- Verlies van dierbaren

- Interesse

- Ambitie

- Projecten

Het verliesrad

De oudere

gezondheid

onafhankelijkheid

capaciteit seksualiteit

mobiliteit …

fysiek controle

autonomie

eigenwaarde

geborgenheid

idealen …

psychisch

engagement

samenhorigheid

rolpatronen

contacten

vrienden …

sociaal

objectieven perspectieven

zelfbeeld betekenis

waarden

spiritueel

communicatie

geheugen

onthouden

denken

leren

…

cognitief

middelen

vaardigheden

huisvesting

bezigheden

mobiliteit

…

praktisch

onverwerkt verlies

activiteiten

gezin en familie interesse

ambitie …

persoonlijk

…

Verlies?

= Iets of iemand kwijtraken

Gevolg: Emotionele reactie

Emotionele reactie

- Onverschilligheid

- Gelatenheid

- Spijt

- Ergernis

- Woede

- Paniek

- Verslagenheid

ROUWFASEN

Schok en ontkenning

Desorganisatie

Herstel

ROUWTAKEN

De realiteit van het verlies aanvaarden

De rouwpijn doorworstelen

Zich aanpassen aan een nieuw leven

De overledene emotioneel plaatsen

GEVOLGEN VAN ROUW

Fysieke gevolgen

Psychische gevolgen

Sociale gevolgen

Spirituele gevolgen

FYSIEKE GEVOLGEN

Ademhalingsproblemen

Eetlust

Hartzeer

Pijn in de borststreek

Slaapstoornissen

Spierpijn

Vermoeidheid

Fysieke gevolgen

vereisen

een herstelproces

PSYCHISCHE GEVOLGEN

Angst

Depressie

Kwaadheid

Schaamte

Schuldgevoelens

Spijt

Eenzaamheid

Psychische gevolgen

vereisen

een verwerkingsproces

SOCIALE GEVOLGEN

Het sociale netwerk

Kenmerken van het sociale netwerk

De omvang

De kwaliteit van het netwerk

De bereikbaarheid

De duur

Sociale gevolgen

vereisen

een aanpassingsproces

Spirituele gevolgen

Zoeken naar de betekenis

van het leven

van de dood

Het geloof

Spirituele gevolgen

vereisen

een zingevingproces

HET MULTIPEL VERLIES

De oudere rouwt tegen een achtergrond van

multipel verliezen

Gevolgen van rouw zijn op zich geen

alleenstaande feiten

Zijn leven staat in het teken van verlies

Een dierbare verliezen

Risico:

Opeenstapeling van verliessituaties niet

meer aankunnen

Ontwikkeling van een multipel verlies syndroom

Gevolgen van multipel verlies

Overbelasting door de rouw

- Overladen met rouwgevoelens

- Welk verlies brengt hem uit het evenwicht?

- Lawine van gevoelens

- Risico voor ‘normale’ rouw

Gevolgen van multipel verlies

Rouw burn out

- Geen rouwreacties bij nieuw verlies

- Geen emotionele brandstof om te rouwen

- Psychologische geslotenheid

- Bedreigde integriteit van het ‘ego’

Gevolgen van multipel verlies

Zelfzorg

- Geen ambitie om voor zichzelf te zorgen

- Ondergaan van de verliezen

- Een verlies te veel is soms

een verlies ‘te ver’

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

1. Help de rouwende om het overlijden te

accepteren

- Nabij zijn en praten

- Bespreek eerst de praktische gevolgen

- Laat de oudere vertellen over wat er

gebeurd is

- Benoem de dierbare met zijn naam

- Laat de oudere herinneringen ophalen

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

2. Help de rouwende zijn gevoelens te uiten

- Niet in staat of niet toegestaan

- Probeer te ontdekken wat dwars zit

- Oorzaak van terughoudendheid

- Ontboezemingen soms te pijnlijk

- ‘Eigenaardige’ dingen

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

3. Help de rouwende om alleen verder te

leven

- Probeer te weten te komen waarom de

oudere het niet aankan

- Praktische problemen

- Evalueer de problemen (waardeschaal)

- Beloof niets dat niet haalbaar is

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

4. Help de rouwende zijn emotionele

problemen te verwerken

- Met emoties worstelen betekent soms

teleurstelling of frustratie

- Toon belangstelling

- Leef mee met de oudere

- Mogelijkheid om hun hart uit te storten

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

5. Observeer het verdedigingsmechanisme en

de ‘coping’ van de rouwende

Coping: vermogen om de gevolgen van

stress op te vangen

- Het geloof in zichzelf terug vinden

- Probeer te ontdekken wat hij zelf wil

- Stimuleer de emotionele weerbaarheid

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

6. Sta toe dat iedereen op zijn manier rouwt

- We begrijpen niet meteen wat ze willen

zeggen

- Onbedaarlijke huilbuien

- Niet willen of niet durven huilen

- Troost niet te hard

- Zeg niet dat ‘het’ wel overgaat

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

7. Laat de oudere vertrouwen in zichzelf

herontdekken

- Te veel ineens willen oplossen

- Structuur in rouwverwerking

- Spoor de oudere aan om meer te

bewegen

- Sociale rol opnemen

- Laat hem de oplossing zoeken

- Waardering

Acht kernpunten

van rouwbegeleiding

8. Vermijd valkuilen, doe het niet alleen

- Geen vertrouwensrelatie

- Geen vooruitgang

- Zoek desnoods professionele hulp

Een oudere in rouw helpen

In patientia vestra habetis animam vestram

“In uw geduld ligt uw ziel”

Dr. C.G. Jung