Inhoud

inleidingNieuw inzicht in onze dromen 11

i wat dromen zijn

Terugkeer naar een vergeten landWaarom we een derde van ons leven missen 17

Nieuwe wegen naar het innerlijke levenHoe de wetenschap dromen grijpbaar maakt 24

In het rijk van de schemerDroom- en waakervaringen vloeien in elkaar over 35

De fases van de nachtSlaappatronen bepalen onze dromen 44

Door de ogen van een blindeHoe de nachtelijke beelden in ons hoofd belanden 60

ii wat dromen over ons zeggen

De geuren van baron d’HerveyDromen openen de poort tot de herinnering 77

De elementaire deeltjes van het ikWie wij zijn in onze droom 89

Eilanden van bewustzijnWaarom wij ’s nachts zoveel meer beleven dan overdag 99

Een moord in TorontoWat het onbewuste echt is 110

Onderstromen van de zielHoe gevoelens de betekenis van onze dromen aan hetlicht brengen 121

Over een injectienaald en een braadpanBestaan er droomsymbolen? 132

iii hoe dromen ons leven veranderen

Slapend lerenDromen rusten ons toe voor de toekomst 147

Geplaagd door demonenHoe we ons bevrijden van nachtmerries 161

De kunst om lucide te dromenHoe we dromen kunnen sturen 175

Franz K. en de hazewindhondezelDromen als bron van creativiteit 189

epiloogOver de waarde van dromen 203

Dankwoord 209Literatuur 211Verantwoording citaten 230Illustratieverantwoording 231Register 232

Waarom ziet het oogin de droom helderderdan het beeld wakend?

Leonardo da Vinci

inleiding

Nieuw inzicht in onze dromen

Weet je het nog? Misschien ben je door de straat gezweefd waar jeals kind speelde. Of probeerde je wanhopig een trein te halen, watalmaar niet lukte, omdat er steeds weer iets tussen kwam. Wellichtzwom je in een plas en ben je een ijsbeer tegengekomen.

Nee? Toch heb je afgelopen nacht iets dergelijks meegemaakt.Want je hebt gedroomd. En die taferelen waren niet alleen maareen kort intermezzo in een verder rustige slaap. Nee, je was uren-lang de held in een wereld die je zelf schiep. Want slapen is, zoalswe sinds kort weten, bijna altijd synoniem aan dromen. En omdatje ruim een derde van je leven slaapt, betekent dit dat je aan dro-men meer tijd besteedt dan aan welke bezigheid ook.

Veel van je nachtelijke blijdschap, angst en strijd is je mogelijkontschoten. De meeste mensen zijn hun dromen ’s ochtends ver-geten. Misschien ben jij ook zo iemand die denkt dat hij nooitdroomt. Maar als je regelmatig wakker wordt in het besef dat jevreemde dingen hebt meegemaakt, weet je hoe gebrekkig je herin-nering is. Je onthoudt alleen wat flarden van je dromen. Maar jevoelt dat er veel meer moet zijn geweest – alsof je ’s nachts diepbent doorgedrongen in een vreemd continent, waarvan je overdagenkel de kustlijn ziet. Dat continent is je geest.

Wat zijn dat eigenlijk, dromen? Sigmund Freud beschouwde zeals ‘de koninklijke weg naar het onbewuste’, waarin geheime ver-langens en ervaringen uit de kinderjaren tot uiting komen. Maarsinds Freud zijn baanbrekende werk Die Traumdeutung publiceer-de, is er meer dan een eeuw verstreken. Tegenwoordig kennen we

aspecten van onze nachtelijke belevenissen waartoe Freud noggeen toegang had. En dus wordt het tijd om het fenomeen ‘dro-men’ vanuit een nieuw gezichtspunt te benaderen. Met dit boek wilik laten zien dat dromen veel meer zijn dan enkel de uitdrukkingvan onbewuste verlangens: zij zijn een sleutel tot de oplossing vanhet raadsel van ons bewustzijn. Zij geven ons inzicht in de manierwaarop ons brein creëert wat wij als realiteit ervaren.

Onze in de afgelopen jaren sterk gegroeide kennis over dromendanken we allereerst aan nieuwe methodieken in het hersenonder-zoek. Die maken het bijvoorbeeld mogelijk om met nooit eerdervertoonde precisie de activiteit van zenuwcellen tijdens de slaap temeten. Het idee dat jouw dromen kunnen worden afgelezen uit jehersenactiviteit, doe je waarschijnlijk af als sciencefiction. Maarhet is al realiteit. Want de signalen die een scanner opvangt uit hethoofd van een slapend mens, verraden wat hij op dat moment be-leeft. Ietwat gebrekkig tonen ze zelfs de beelden die hij ziet.

Bovendien hebben wetenschappers tientallen jaren lang syste-matisch droomverhalen verzameld. Vroeger werden dromen al-leen incidenteel bij wijze van anekdote verteld. Tegenwoordig be-schikken we over reusachtige droomdatabanken: tienduizendenverslagen kunnen worden vergeleken en geanalyseerd. Zij latenbijvoorbeeld zien hoe belevenissen van de dag, leefomstandighe-den en persoonlijke eigenschappen terugkeren in onze dromen.

Maar dromen verwijzen niet alleen naar het verleden. Een ver-rassend nieuw inzicht is bijvoorbeeld dat dromen ons helpen detoekomst beter aan te kunnen. Want terwijl we dromen, groeienonze vaardigheden en verandert ons brein. In onze slaap zijn weletterlijk aan het leren. Onze persoonlijkheid ontwikkelt zich ’s nachts. En daarom maken dromen ons niet alleen duidelijk wiewe zijn – maar ook wie we kunnen zijn.

De studie van dromen en het onderzoek ernaar kennen een lan-ge geschiedenis. Van de klassieke orakels tot aan Freud hebben demensen geprobeerd drie grote vragen te beantwoorden:

• Waarom droom ik? • Wat zeggen mijn dromen over mijzelf?• Hoe kunnen dromen mij verder helpen?

In dit boek zal ik proberen deze vragen te beantwoorden in hetlicht van onze huidige kennis. Ik zal laten zien hoe we het feno-meen ‘dromen’ kunnen begrijpen, een inzicht dat voortkomt uit dewetenschappelijke verworvenheden van de laatste jaren.

Bij het werken aan dit boek heb ik ervaren dat het denken overdromen mij veel sterker van mijn eigen dromen bewust maakte.Ook mensen met wie ik regelmatig over mijn project sprak, vertel-den dat ze zich ineens vaker en gedetailleerder wisten te herinne-ren wat ze in hun slaap hadden gezien.

De confrontatie met onze dromen helpt ons dus niet alleen onservaren en ons bewustzijn beter te begrijpen, ze doet ons ook eenheel onbekende kant van ons bestaan ontdekken. Is het niet jam-mer wanneer je een derde van je leven zou missen?