Voorjaar 2010 - NPV€¦ · voorjaar van 2010, op kosten van de NPV, de eerste be-mestingen en...

Voorjaar 2010

Inhoudsopgave Van het bestuur. Overzicht van het kalenderjaar Ziekten en plagen Walnoot bacteriebrand Pomologia Twintig jaar inventariseren in Groningen Pomologische databases en rasbeschrijvingen Plant eens een walnoot Gezocht de muscadelpeer Korte geschiedenis van de Elstar Creatief culinair Conserveren in de loop der eeuwen Rabarber Recepten met rabarber Lekkere bolletjes Citroenen en rozijnen Buitengeluiden Met man en macht in het Mantingerveld De ontwikkeling van de druivenserre in de Fruithof Boekenwurm Boer zoekt vrouw. Reisgids Platteland. Deel 1 Diversen Voorjaarssnoei Agenda Algemene ledenvergadering 2010 Bijlagen bij de agenda o.a. NPV inventarisatiesite Exploitatie overzicht 2009 en begroting 2010 Agenda

2 4 6 9 10 19 20 22 23 24 25 25 26 29 31 30 32 33 35 36

Pomospost is een uitgave van de Noordelijke Pomologische Vereniging. De NPV stelt zich het opsporen en in stand houden van oude fruitrassen ten doel. Adviseren over aanplant en onderhoud is daarbij een btaak. U kunt als lezer vragen stellen aan de in dit colofon genoemde contactpersonen

elangrijke

Pomospost Voorjaar 2010 1


Van het bestuur Het overzicht over het kalenderjaar 2009

Het jaar 2009 was voor de Noordelijke Pomologische Ver-eniging een gedenkwaardig jaar. Op 26 juli was het name-lijk twintig jaar geleden, dat Auke Kleefstra, Piet van der Schoof en Cor Couvert bij notaris de Boer in Akkrum de oprichtingsakte tekenden. Begonnen als regionale vereniging, is de NPV inmiddels uitgegroeid tot een vereniging met rond achthonderd leden, verspreid over het gehele land.

Het was verder een bijzonder jaar omdat het, wat de NPV betreft, te verdelen was in twee perioden. De periode van voor de ledenvergadering op 28 april 2009 en die daarna. Op 28 april 2009 traden de voorzitter/penningmeester en de secretaris af en drie nieuwe bestuursleden namen hun taken over als voorzitter (Gerrit Pollard ), secretaris ( Dick Pijpers ) en penningmeester (Harm Moek). Samen met de overige bestuursleden was daarmee het nieuwe bestuur, met zeven leden, weer compleet.

Het oude bestuur is lange tijd geconfronteerd met de vraag, om een oplossing te vinden voor de problematiek rond de collectie-inventarisatie en vastlegging daarvan. Dit heeft er in 2008 uiteindelijk toe geleid, dat het toenmalige bestuur een overeenkomst sloot met het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN), een onderdeel van de universi-teit van Wageningen en met de websitebouwer Batavia-groep, voor het ontwikkelen en bouwen van een NPV inventarisatiesite.

Deze site die spoedig daarna werd opgeleverd is qua vormgeving gelijk aan die van de POM-ologische vereniging Noord-Holland en de stichting Fruit yn Fryslân. De sites bevatten de modules “rasbeschrijvingen” en “collecties”. De module “rasbeschrijvingen” staat op het gezamenlijke deel van de drie samenwerkende instellingen en kan zonder inlogcode bezocht worden, dit in tegenstel-ling tot het bezoeken van de collecties.

Dit besluit veroorzaakte tijdens de ledenvergadering op 28 april 2009 enige discussie omdat een aantal leden van mening was dat zij onvoldoende gekend waren in het pro-ces, dat tot het uiteindelijke besluit had geleid. Besloten werd om daar in een later stadium op terug te komen.

Daarnaast werd door het toenmalige bestuur met de POM Noord-Holland overleg gevoerd over het uitbrengen van

een gezamenlijk driemaandelijkse verenigingsblad hetgeen door de ledenvergadering werd geaccordeerd.

Geconfronteerd met de NPV organisatie, viel het de nieuwe bestuursleden op, dat de lijnen tussen bestuur en de ac-tieve leden dun waren. Het waren vooral informele lijnen die hoofdzakelijk alleen bij insiders bekend waren.

Zo regelden de mensen in het veld hun eigen activiteiten, al dan niet in groepsverband en ze vertegenwoordigden de NPV op allerlei evenementen. Het bestuur onderhield op zijn beurt de relaties met andere verenigingen e.d. Beide groepen verrichtten hun taken met veel inzet, maar de onderlinge informatie-uitwisseling liet te wensen over. Bij navraag bleek, dat deze wijze van werken al heel lang gebruikelijk was. We vormen immers een amateurvereni-ging was veelal het argument.

Daar stond tegenover, dat de NPV steeds groter werd qua ledental en spreidingsgebied. Daardoor kwam de bestuur-baarheid, helderheid van de organisatiestructuur en onder-linge samenwerking onder druk te staan.

Ondertussen was de eerste helft van het jaar bijna verstre-ken. Het nieuwe bestuur besloot dan ook om voorrang te geven aan een aanpassing van de organisatiestructuur, om voor het najaar, waarin vele activiteiten plaatsvinden, de samenwerking tussen de werkers in het veld en het be-stuur, te versterken.

Die aanpassing vond plaats doordat bestuursleden als contactpersoon gingen optreden voor bepaalde werk-groepen en commissies. Het bestuurslid, dat als contact-persoon optreedt doet tijdens de bestuursvergaderingen, regelmatig verslag van de stand van zaken in een be-paalde groep. Zo treden bestuursleden op als contactper-soon voor de redactie van de Pomospost, de kraamhou-ders, de determinatiecommissie, de regiovertegenwoordi-gers, de cursusleiders, e.d.

Door zich in eerste instantie te richten op de interne orga-nisatie, werd besloten het overleg over een gezamenlijk verenigingsblad voorlopig op te schorten. De vraag hoe uitvoering zou kunnen worden gegeven aan het besluit tot het operationaliseren van de inventarisatiesite werd voor-gelegd aan een studiegroep.


Afgezien van organisatorische aanpassingen moesten er ook andere zaken geregeld worden zoals het beheer van de website, de postbus, de ledenadministratie en dergelijke.

Net toen de meeste punten duidelijk op papier stonden en de nieuwe organisatie begon te lopen bereikte ons het bericht dat Dick Pijpers, onze secretaris, op doktersadvies zijn functie moest neerleggen. Gelukkig kon hij nog een paar taken blijven uitvoeren terwijl de rest intern opge-vangen kon worden.

Al eerder hadden de kraamhouders Fré Völlink en Bertus Oost om verschillende redenen aangegeven voorlopig niet actief te kunnen zijn. Ook Roelof Kuper, die Fré Völlink vervangt was enige tijd niet inzetbaar. Het bestuur hoopt dat zij t.z.t. weer deelnemen aan de NPV activiteiten.

Een project, dat veel tijd heeft gekost en dat begin septem-ber werd afgerond was de reorganisatie van het kraam-houderschap en de bevoorrading van de kramen. In goed overleg met de Fruithof werd het Verzendhuis NPV-Fruithof opgericht waar de kraamhouders hun bestellingen kunnen plaatsen zoals boeken en brochures en dat zorg draagt voor de afwikkeling van de bestellingen via de website. Naast het Verzendhuis kunnen de kraamhouders ook te-recht bij Lubbert Dijk voor het bestellen van onderstam-men, snoeigereedschappen e.d. Om dit alles goed te laten verlopen zijn er duidelijke afspraken gemaakt over bestellen, afrekenen en evaluatie van activiteiten. Deze afspraken zijn onder anderen vastgelegd in de Richtlijnen voor kraamhouders.

Een ander project dat werd opgestart is de regiovertegen-woordiging. De hoofdfunctie van de regiovertegenwoordi-ger is het inventariseren en stimuleren van de NPV activi-teiten in de betreffende regio. Hij of zij is het aanspreekpunt voor de leden. Op dit ogenblik is er in de meeste regio’s een vertegenwoordiger, zie het colofon in de Pomospost. In de naaste toekomst zal samen met de regiovertegenwoor-digers, het taken en bevoegdhedenpakket aanzienlijk worden uitgebreid.

In de afgelopen herfst zijn er in de regio Oost en Noord determineercursussen georganiseerd. De ervaringen die hiermee zijn opgedaan, zullen verwerkt worden in een nieuwe, nog te ontwikkelen cursus die in 2010 op verschil-lende plaatsen zal worden aangeboden. De werkgroep die deze nieuwe cursus zal ontwikkelen is inmiddels gevormd.

In het kader van de afspraken die er zijn gemaakt over het beheer van de Fruithof, is de Commissie Identificatie en Collectiebeheer al enige tijd in de Fruithof actief. Deze commissie stelt zich ten doel de fruitbomen in de Fruithof te identificeren en een adequaat collectiebeheer op te zetten. Nauw verwant aan deze commissie is de in 2009 opge-richte werkgroep Bemesting en Gewasbescherming. Op basis van de adviezen van die werkgroep zullen in het voorjaar van 2010, op kosten van de NPV, de eerste be-mestingen en bespuitingen worden uitgevoerd.

Aangezien het onderhoud van de huidige website van de NPV wat lastig aan te passen blijkt, is besloten om de site zo te herzien dat zij wat gemakkelijker te actualiseren is. Gezien de verschillende eisen waaraan die nieuwe website moet voldoen, zal het nog wel enige tijd vergen voordat kan worden begonnen met de bouw.

Naast het werk in de structurele werkgroepen en commis-sies zijn er ook verschillende meer ad hoc activiteiten uit-gevoerd. Zo is er op zaterdag 11 oktober 2009 voor het eerst een ledendag georganiseerd. Deze dag werd gehou-den in Niebert (Groningen) en was onderdeel van de , door verschillende landschapsorganisaties georganiseerde “dag van het land”. Ondanks de onophoudelijke regen was het voor de leden, die waren gekomen, een interessante dag. Ook vond die dag de opening plaats van het nieuwe arboretum naast de boerderij van Jan Woltema.

In die zelfde periode vond in België de grote internationale fruittentoonstelling Europom plaats. Omdat Dick Pijpers, tot kort voor dat hij moest stoppen, intensief bezig was ge-weest met de voorbereidingen voor de deelname van de NPV aan dit evenement, moesten in zeer korte tijd deze voorbereidingen overgenomen worden. Met name door de inzet van leden van de POM Noord-Holland en het Pomologisch Genootschap Limburg, met wie we samen naar België zouden gaan, is het gelukt en kon de NPV zich op die tentoonstelling, met een mooie stand presenteren.

In december zijn de eerste voorbereidingen begonnen voor de grote fruittentoonstelling “Souvenirs van Eeuwen” die in het najaar van 2010 in de Fruithof zal plaatsvinden. Ook zijn de voorbereidingen gestart voor de jaarlijkse ledenver-gadering die op 27 maart 2010 zal worden gehouden in Frederiksoord.

Het komende jaar zal vooral in het teken staan van, het uiteindelijk uitvoeren van de invulling van de inventarisatie-site, de Fruittentoonstelling Souvenirs van Eeuwen, de voorbereidingen om een gezamenlijk driemaandelijks blad uit te brengen samen met de POM Noord-Holland en de verdere uitwerking van de in 2009 opgestarte organisatie-structuur.

Gerrit J. Pollard, voorzitter

Walnoot bacteriebrand

Walnoot bacteriebrand. (Xanthomonas juglandis) begint wat onschuldig met wat bruine vlekjes op de bolsters en bladeren. Uit waarnemingen op een later tijdstip blijkt al snel dat het een valse onschuldigheid betreft. De bladeren en bolsters vertonen steeds grotere en gitzwarte plekken. Wat is er aan de hand en wat kunnen we er tegen doen?


Ontstaan Gebreksziekten ontstaan door onbalans van bepaalde voedingsstoffen en mineralen. Ongunstige factoren zoals natte ondoorlatende gronden, parasitaire insecten, ongun-stige standplaats en slechte klimatologische omstandighe-den werken eveneens gebreksziekten in de hand.

Oorzaak Enkele van de bovenstaande factoren zijn ook oorzaken van bacteriebrand, ook wel bacterieziekte genoemd, bij walnoten. Bacteriebrand treedt vooral op bij ongunstige klimatologische omstandigheden zoals een combinatie van hoge relatieve vochtigheid en warmte. Bij temperaturen tussen de 16 en 29 ºC. en vooral tijdens de bloei is de boom zeer vatbaar.

Parasiterende insecten zoals bladluizen die veel vocht onttrekken uit de bladeren, verzwakken de boom en maken deze vatbaar voor de aandoening. De bonte okkernootbladluis en de gele okkernootbladluis zijn de bekendste luizensoorten op de notenbomen.

Ondoorlatende grond zorgt ervoor dat de boom regelmatig met “natte voeten” staat wat een gunstig effect heeft op het ontstaan van bacteriebrand.

Sterke groei van jonge scheuten, bijvoorbeeld overbemesting door stikstof giften, werken bacteriebrand ook in de hand. Jonge bomen zijn vatbaarder door de sterkere groei die een jeugdfase nu eenmaal met zich meebrengt. Op schrale wat armere en goed doorlatende grond komt de aandoening veel minder voor.

Herkenning Bacterieziekte is te herkennen aan de bruine vlekken op blad en bolster, die later zwart worden en omgeven zijn door een dun water doordrenkte halo. De bacterie tast tevens de knoppen en scheuten aan. Op jonge scheuten ontwikkelen zich kankerplekken die de scheuten doen uitdrogen. De noten binnen in de bolster worden eveneens aangetast. Ze worden zwart en verslijmen. De boom gaat er niet dood aan maar het vruchtverlies kan dramatische vormen

aannemen. Niet alle rassen zijn even gevoelig voor bacteriebrand.

Verspreiding De bacterie overleeft in de knoppen. De aandoening wordt via het stuifmeel van mannelijke katjes overgebracht. Het is daarom een goede zaak dat naast gelegen notenbomen in de gaten worden gehouden. Bacteriebrand tast ook de gemengde knoppen aan, waardoor de oogst in het volgend jaar onder druk komt te staan.

Snoeien Snoeien is groeien is een bekende uitdrukking bij pomolo-gen. Groeien geeft extra kans op bacteriebrand. Wees daarom zeer terughoudend met het snoeien van notenbo-men. Een walnoot moet zo min mogelijk gesnoeid worden. Als snoeien toch noodzakelijk is beperk dan het snoeien tot het verwijderen van dood hout, het bijstellen van de kroon-vorm of opbouw bij jonge bomen en het weg knippen van kankerplekken. De beste snoeitijd is wanneer de boom vol in blad staat, in de periode rondom de langste dag. De groeiprikkels die ontstaan na het snoeien kan de boom kwijt aan de bladeren, nieuwe knoppen, vruchten en


twijgen zodat hergroei en het bloeden van de wonden beperkt blijft. Bepaalde soorten walnoten verdragen hele-maal geen snoei.

Snoei niet terug in overjarig hout, de knoppen op dit hout lopen niet of heel moeilijk uit.

Bestrijding Alle aangetaste bolsters en bladeren en verslijmde vruchten verwijderen en kankers in de boom wegknippen.

Gooi dit niet op de composthoop want hierdoor ontstaan weer nieuwe infectiebronnen. Door het wegnemen van aangetaste delen kunt u de aandoening onder controle houden en dit is dan ook een van de belangrijkste maatregelen. De grond mag absoluut niet zuur zijn en moet veel kalk, magnesium, sporenelementen en fosfaat bevatten. Zorg voor een goede standplaats met veel licht en zon.

Jans Koops

Welkom nieuwe leden

V.J. Coenen Bellingwolde F. Koskamp Aalten Grijpma / Jansen Warnsveld J. Prenger Anderen K. Hoogeveen Smilde E.J.M. Riewald Doesburg H Huisman Enschede E. Schuurman Nieuwleusen T. Knoop St. Nicolaasga H.J. Vreeman Dinxperlo G.C.E.M. Kok Delfgauw Aanvulling op het gedicht bij de foto van de Beitske-appel, zie vorige Pomospost Het gedichtje bij de Beitske appel in het winternummer 2009 van Pomospost is gemaakt door Hindrik van der Meer uit het Friese dorp Goënga Allergisch voor fruit? Van tijd tot tijd hoor je berichten van mensen die allergische reacties krijgen na het eten van fruit. Onlangs gaf Marc Ravesloot van PPO Fruit ons de tip om het fruit enkele seconden in de magnetron te doen voor consumptie. Het eiwit wat de allergische reactie veroorzaakt, overleeft dit namelijk niet. Uitproberen dus!

Twintig jaar inventariseren van oude fruitrassen in Groningen In de afgelopen 20 jaar zijn in Noord-Nederland door de Speurpom vele fruitbomen en hun vruchten opgespoord en onderzocht op hun pomologische waarde en verscheidenheid. Hier beperken we ons tot de resultaten voor de provincie Groningen. De Speurpom bestaat uit een informeel en onafhankelijk groepje speurders naar oude fruitrassen. De initatiefne-mers, Jan Woltema en Lukas Duijts, werden na enige jaren versterkt met Attie Poppinga. In het jaar 2000 trad Jan Veel toe. Sinds kort neemt ook Griet Bergsma regelmatig deel aan de pomologische speurtochten.


De initiatiefnemers Jan Woltema (l) en Lukas Duijts (r)

Het doel van de Speurpom is om oude fruitrassen op te sporen en zo nodig veilig te stellen voor het nageslacht door enthout van de gevonden bomen te halen en op te enten. Veel van de zeldzamere in de tabellen en overzichten vermelde rassen zijn vermeerderd door ent-hout van deze rassen beschikbaar te stellen op de NPV-entdagen. Ook zijn veel van deze rassen wederom aange-plant in diverse collectielocaties. De verzamelde oude fruitrassen vormen ook de basis voor de collectietuin de Fruithof in Frederiksoord en van de jonge boomgaarden bij een aantal borgen in Groningen.

Het vinden van de meer zeldzame rassen is een onderdeel van het speuren en blijkt vaak een toevalstreffer. De deskundigheid van de speurpomleden is in de loop van

jaren gegroeid. In het begin had men alleen de beschikking over Nederlandse literatuur zoals rassenlijsten, de diverse publicaties Fruitsoorten van de Heidemij en deel 1 en 2 van de Nederlandsche Boomgaard. Later maakte men ook gebruik van Duitse en Engelstalige pomologische boeken en van het Internet, deze laatste informatiebron biedt on-gekende mogelijkheden.

Het was lastig om in de beginjaren de gevonden fruitrassen, in het bijzonder de naoorlogse rassen goed op naam te brengen. Ook zijn er door onbekendheid foutieve te naamstellingen gemaakt. Een goed voorbeeld is de Spiegelpeer (Baron d’Hiver) die uiterlijk identiek is aan de Gieser Wildeman. Veel Spiegelperen zijn lange tijd ten onrechte gedetermineerd als Gieser Wildeman. Het aantal genoemde Gieser Wildemannen is dus te hoog in de tabel en de Spiegelperen te laag. Niet alle bomen werden geteld in een boomgaardje als er meerdere exemplaren stonden van hetzelfde ras. Als gevolg van deze methodiek scoren vooral de zogenaamde Heidemijrassen (Bramley Seedling, Jonathan, Notaris, Schone van Boskoop e.d.) relatief te laag in de tabel. Absoluut ligt het aantal beduidend hoger.

De vindplaatsen waren plekken waar leden van de Speur-pom toevallig langs kwamen of waarop ze attent waren ge-maakt. Het zijn geen verzamellocaties en er heeft géén selectie plaats gevonden, bv. in de zin van uitsluitend bo-men van NPV leden. Verspreid over 562 zeer diverse vindplekken in zowel de provincie Groningen als de stad Groningen zijn 3.000 fruitbomen op naam gebracht.

In totaal zijn er 167 appelrassen (2.100 bomen), 77 peren-rassen (650 bomen), en 18 pruimenrassen (250 bomen) op naam gebracht, deze uitkomst is de basis van de tabel en onderstaande gegevens.

Een deel van deze fruitboomlocaties bestaat niet meer of er zijn één of meerdere bomen gerooid of gestorven. Actualisatie van de vastlegging van de onderzochte boomgaarden heeft veelal nog niet plaatsgevonden. De tabel geeft echter wel een goed beeld van de diversiteit van fruitrassen in de provincie Groningen.

Harry van der Laan Bronnenmateriaal: plattegronden van door Lukas Duijts gemaakte locaties.. Gegevensbewerking door Harry van der Laan en Jan Veel.


De meest aangetroffen fruitrassen in de Provincie Groningen, tijdvak 1988-2007 Appels Appels Peren Zoete Kroon 370 Reinette von Zuccalmaglio 6 St. Remy 74 Bramley's Seedling 210 Glockenapfel 5 Gieser Wildeman 68 Schone van Boskoop 161 Sweet Caroline 5 Zwijndrechtse Wijnpeer 59 Groninger Kroon 152 Zoete Erveling 5 Noord-Hollandse Suikerpeer 55 Jonathan 108 Baumanns reinette 4 Conference 51 Notaris 84 Bellefleur Large Mouche 4 Kleipeer ( Winterjan) 51 Lunterse Pippeling 35 Harberts Reinette 4 Winterbergamot 39 Oranje reinette 38 Schöner von Nordhausen 4 Nouveau Poiteau 30 Zoete Ermgaarde 30 Zoete Veger 4 Pondspeer 27 Valkappel 28 Alkmene 3 Legipont 25 Zoete Roemeling 27 Canada Gris reinette 3 Comtesse de Paris 22 Royal Jubilee 26 Elstar 3 Spiegelpeer 19 Zoete Pippeling 25 Gloster 3 Zoete Brederode 16 Glorie van Holland 24 Jacques Lebel 3 Jut 12 Sterappel 24 Landsberger reinette 3 Williams Christ Birne 11 Zoete van den Bent 22 Lane's Prince Albert 3 Bonne Louise d'Avranches 10 Blenheim Orange 20 Noorderkroon 3 Pitmaston Duchesse 9 Cox Orange reinette 20 Oranjereinette van Pomona 3 Winterrietpeer 9 Transparente de Croncels 20 Present van Engeland 3 Clapps Favourite 8 Keswick Codlin 19 Rode Zomercalville 3 Beurré Alexander Lucas 7 Golden Delicious 18 Stark Earliest 3 Beurré d' Amanlis 7 Beauty of Bath 17 Zoete Bloemee 3 Triomphe de Vienne 7 May Queen 17 Ananasreinette 2 Beurré de Merode 6 Vlaamsche Schijveling 17 Bohnapfel 2 Beurré Hardy 6 Zigeunerin 17 Du Halder 2 Emile d'Heyst 6 Reinette van Ekenstein 16 Dubbele Bellefleur 2 Calabasse Bosc 5 Drentsche Bellefleur 14 Dubbele Zure Paradijs 2 IJsbout 5 Lemoenappel 14 Golden Noble 2 Kruidenierspeer 5 Queen 14 Guldborg 2 Winterlouwtje 5 Yellow Transparent 14 Karmijn de Sonnaville 2 Le Lectier 4 Brabantse Bellefleur 13 Keuleman 2 Soldat Laboreur 4 Jonagold 13 Lobo 2 Sucré de Montluçon 4 Early Victoria 12 Marie José d' Othée 2 Besy van Schonauwen 3 Laxtons Superb 12 Melba 2 Beurré Superfin 3 Rode Tulp 12 Pater van den Elzen 2 Goudbal 3 Dijkmanszoet 11 Peerzoet 2 Josephine de Malines 3 Gravensteiner 11 Present van Holland 2 Marquerite de Marilat 3 Groninger Pippeling 10 Reinette d'Or 2 Seigneur d'Esperen 3 James Grieve 10 Roosappel 2 Beurré Six 2 John Downie 10 Roter Junkfernapfel 2 Jeanne d'Arc 2 Princesse Noble 9 Spartan 2 Kamper Venus 2 Rode Pippeling 9 Starking Delicous 2 Maagdenpeer 2 Perzikrode Zomerappel 8 Zwaanappel 2 Kasseler reinette 7 Veendammer Glorie 2 Pruimen Ribston Pippin 7 Winschoter Glorie 2 Reine Victoria 65 Zoete Aagt 7 Winter Zijden Hemdje 2 Reine Claude d' Oullins 36 Zoete Princesse Noble 7 Zoete Graauwe Reinette 2 Boerenblauwtje 32 Honingzoetje 6 Zoete Holaart 2 Reine Claude d' Althann 9 Lombarts Calville 6 Zoete Kafappel 2 Opal 8 Manks Codlin 6 Zure Graauwe Reinette 2 Reine Claude Verte 6 Zoete Campagner 6 Enkele Boerenwit 5


Van de overige appelrassen werd 1 exemplaar aangetroffen: Antonovka, Bittenfelder, Blanke Tulp, Breuhahn, Calville de St.Saveur, Calville Madame Lesans, Canada Blanche Reinette, Charlamowkski, Court Pendu Gris, Court Pendu Douce, Court Pendu Royal, Cusinot d’Ete, Danziger Kantapfel, Dr. Seeligs Oranjereinette, Dubbele Zoete Aagt, Ellisons Orange, Engelse Winter Goldpearmain, Enkele Zoete Aagt, Florianer Rosenapfel, Fraas Zomercalville, Friedrich von Baden, Gascoyne Scarlet, Grauwe Franse Reinette, Grauwe Reinette, Herfststriepeling, Himbeerapfel, Jan Meekappel, Jasappel, Kaiser Alexander, Kandyzoet, Kaneelappel, Kroonsappel, Laxtons Fortune, Lotharinger Rambour, Mannington Pearmain, Mantet, Moringer Rosenapfel, Mutsu, Neuer Berner Rosenapfel, Nonpareil Scarlet, Pearmain d’Ete, Pigeon Rouge, Praagse Reinette, Rode Eierappel, Rode Herfststriepeling, Rode IJzerappel, Rode Jopen, Rode Kroonsappel, Rode Zoete Jopen, Rode Zomerkroon, Russet Nonpareil, Säfstaholm, Schafsnase, Schellinkhouter, Schuttersreinette, Signe Tillisch, Suikerappel (zoete blyer bellefleur), Tydemans Early, Virginische Rosenappel, Wijnappel, Winterstriepeling, Witte Kruidappel, Zoet Veentje, Zoete Oranje, Zoete Ribbert. Overige perenrassen 1 exemplaar: Beurré Beucke, Beurré Clairgeau, Beurré Hardenpont, Beurré Dilly, Beurre Giffard, Beurré Mondelle, Beurré van den Ham, Calabasse de Tirlemont, Calabasse van Marum, Colette, Cuisse Madame, Doyenne d’Hiver, Doyenne du Comice, Dr. Jules Guyot, Duchesse Angouleme, Forellepeer, Franse Wijnpeer, Herfstbergamot, Jodenpeer, Madame de Bonnefond, Madeleine, Mooi Neeltje, Olivier de Serres, Petersbirne, Pomme Rose, Precose de Trevoux, Provisiepeer, Robert Neufville, Ronde Perzik-peer, Sommer Eierbirne, Souvenir de Leroux-Durand, St. Nicolaaspeer, Trosjespeer, Vroege Suikerij, Winternelis. Overige pruimenrassen: 4. exemplaren: Dubbele Boerenwit, Early Rivers, Monsieur Hatif, Wichters. 3. exemplaren: Rode Eierpruim. 2. exemplaren: Hauszchwetse, Tonneboer. 1. exemplaar: Czar, Effies, Eivormige Reine Claude, Imperiale Ottomane.


Pomologische databases en rasbeschrijvingen Beschrijvingen van fruitrassen zijn op diverse websites te hooi en te gras te vinden. Vaak herhalen de schrijvers elkaar. Interes-sant is het echter als op de websites afbeeldingen ook bij de beschrijvingen te vinden zijn. België Europese perendatabase: http://pyrus.cra.wallonie.be/index.php. Aanmelding is vereist. Denemarken Deense rasseninventarisaties: http://www.nordgen.org/nak/?chglang=ENG en http://www.agri.life.ku.dk/Pometet/sortslister.aspx http://www.de-gamle-sorter.dk/ Duitsland Bund Lemgo. Een veelvoud van afbeeldingen uit oude pomologische werken is te vinden op: http://www.bund-lemgo.de/obstsortenlisten.html en http://www.obstsortendatenbank.de/sorten.htm of http//www.bund-lemgo.de/index.htm. De afbeeldingen zijn afkomstig uit pomologische werken waarvan een aantal elders gevonden kan worden (zie ons vorig nummer). Engeland National Fruit Collection Brogdale, alleen appels zijn toegankelijk, meer dan 2000 soorten. De peren- en pruimenoverzichten zijn helaas niet meer toegankelijk. Bladeren door de database is niet mogelijk en het zoekprogramma is weinig vriendelijk. Frankrijk Absolute aanrader. Een schat aan informatie, rasbeschrjvingen en boekwerken biedt de Franse site: http://www.pomologie.com/. Sommige boeken zoals de vier delen van Andre Leroy’s dictionnaire de Pomologie, zijn echter alleen te raadplegen en niet direct te downloaden. Nederland • Nederlandse Apple Database http://www.appelcollecties.nl/default.htm • POM Noord-Holland heeft samen met de Stichting Fruit Yn Fryslân en de NPV (Noordelijke Pomologische Vereniging) een

inventarisatiesite opgezet. Zie http://pomolo.bataviagroep.nl/home.aspx?page=zoek. Daarin staat van een groot aantal fraaie afbeeldingen van fruitrassen en korte beschrijvingen en verwijzingen.

Oostenrijk • www.arche-noah.at/etomite/index.php?id=157 geeft grondige en uitgebreide beschrijvingen, die zeer bruikbaar bij determina-

tie van vruchten • www.ova-online.at/datenbank/apfelsorten.php?a. USA. Fraaie oude illustraties zijn te zien op USDA Pomological Watercolor Collection: http://www.ars-grin.gov/cor/pwc.html Zwitserland http://www.fructus.ch/

Eén van de grootste collecties fruitbomen ter wereld staat in het Engelse Brogdale. Zie info hierboven. Appels, peren en pruimen staan hier op laagstam. Kersen op hoogstam


Advertentiepagina


Plant eens een walnoot

De walnoot vormt met haar grijs geribbelde stam en grote heldergroene bladeren is een grote fraaie boom. De heerlijke noten zijn gezond en het hout is erg waardevol. Toch is de boom bij ons nooit populair geworden. Dit komt vooral omdat men vroeger enkel gezaaide notenbomen kende en zaailingen hebben vele nadelen. We vinden bij ons daarom zelden een notenboom-gaard. Meestal zien we een walnoot als sierboom in grote tuinen of parken. Het aantal walnotenbomen is de afgelopen eeuw in West-Europa sterk afgenomen. Nieuwe aanplant zou niet alleen vanwege de noten, maar ook om cultuurhistorische en land-schappelijke waarden gestimuleerd moeten worden. Tegenwoordig zijn geënte rassen beschikbaar, waaronder enkele die klein blijven en snel dragen. Deze zijn aantrekkelijk voor particulieren omdat ze geen grote tuin vragen.

De gewone walnoot (Juglans regia)

Vrucht van Juglans cordiformis

De grijze walnoot (Juglans cinerea)

De zwarte noot (Juglans nigra)

Naamgeving en herkomst Het geslacht Juglans behoort tot de Juglandaceae. Andere soorten binnen dit geslacht dragen ook vruchten, die wal-noot genoemd worden, maar deze komen in de Europese notenteelt weinig voor. De vrucht van elke Juglans-soort heeft een karakteristieke verschijningsvorm en schaal tekening (zie hierboven).

De wetenschappelijke naam Juglans regia is gebaseerd op het Latijnse joris glans en betekent noot of eikel van Jupi-ter. Juglans is hiervan een samentrekking en regia bete-kent koninklijk.

De walnoot komt van nature voor in Iran, Centraal-Azië en China. Zij is in West-Europa verspreidt door de Romeinen.

De walnoot wordt ook wel okkernoot of Perzische walnoot genoemd. De gangbare Nederlandse naam is "gewone walnoot", dit om ze te onderscheiden van de andere Juglans-soorten. De naam stamt uit het Oud-Germaans en betekent dat het om een exoot gaat. Het woordje wal komt van walsh en betekent vreemdeling. Met “Walse” of “Waalse” noot, wordt dus bedoeld buitenlandse noot. Dit waarschijnlijk om haar bij de introductie onderscheiden van de al bekende inheemse hazelnoot. In Vlaanderen wordt de walnoot vaak okkernoot genoemd. Daar noemt men deze boom ook wel notelaar, labbertoet, nokerboom of okelaar.

Botanisch gezien is de walnoot eigenlijk een steenvrucht, en geen noot zoals de hazelnoot. Niettemin geldt ze in het algemene spraakgebruik, als dé noot bij uitstek.

De boom Walnotenbomen zijn niet alleen voor de opbrengst aan noten of hout waardevol. Ze werden vroeger vaak als sier-boom in parken en buitenplaatsen aangeplant, waarbij de opbrengst aan noten een aardige bijkomstigheid was. De grote en fraaie boom met haar grijs geribbelde stam en grote heldergroene bladeren kan na verloop van jaren een behoorlijk omvang kunnen krijgen: meer dan 35 meter hoog en met een kroondoorsnee van meer dan 30 meter (zie foto op de volgende pagina van een noot in het Zwitserse Meinier met een doorsnede van liefst 45 m).

De boom wordt gemakkelijk enkele eeuwen oud. In het buitenland zijn exemplaren van meer dan zes eeuwen oud bekend.


Blad en geur Het blad walnoot is dofgroen. De tot 45 cm lange samen- gestelde bladeren zijn oneven geveerd met meestal zeven deelblaadjes. De blaadjes zijn gaaf en het topblaadje staat op een steeltje en is meestal iets groter. Bij het uitlopen hebben ze een oranjebruine kleur die overgaat in donker geelgroen. Als je het blad kneust, dan geeft deze een sterke, zure naar schoensmeer ruikende geur af, door de stof juglandine vrij komt. Ook de boom zelf geeft die geur af, en insecten worden daardoor op afstand gehouden. Daarom werd bij boerderijen een walnoot bij de keuken of koeien- stal geplant om vliegen en muggen weg te houden. Om die reden werd er ook wel een bosje walnootblad bij een kinderwiegje gehangen. Voor paardenliefhebbers is het een suggestie om een walnoot aan de zuidwest kant van een paardenbak te plaatsen, de geur verjaagt de paardenvliegjes (knutjes). Let er wel op dat in het najaar het giftige blad regelmatig verwijderd wordt. Notenbomen geven veel schaduw en het is er dan ook goed toeven als de temperaturen 's zomers hoog oplopen.

Bloei en bestuiving Walnoten bestuiven zich zelf door de wind. De walnoot is eenhuizig, dat betekent dat mannelijke en vrouwelijke bloeiwijzen afzonderlijk aan de boom groeien. Het stuifmeel van de mannelijke bloempjes die in katjes hangen, waait op de vrouwelijke bloempjes, die al of niet in trosjes aan het einde van nieuwe scheuten zitten. Bij rassen die bekend staan als kortlotdragers, komen vrouwelijke bloemen ook aan kortloten gespreid langs de takken voor. Dergelijke rassen zijn vaak vruchtbaarder (zoals 'Broadview' ). Naar mate de bomen ouder worden, worden de bloeiperiodes langer, wat de bestuiving ten goede komt. Dit verklaart waarom volgroeide bomen vaak beter dragen dan jonge. Omdat bij de meeste rassen de mannelijke en de vrou-welijke bloemen niet tegelijk bloeien, vindt er vaak onvol-doende bestuiving plaats en is de vruchtdracht slecht.

Rassen verschillen in bloeiverschillen en vruchtzetting. De technische termen daarvoor zijn de volgende. • Protandrie: mannelijke bloemen bloeien eerder dan

de vrouwelijke. Dit is bij de meeste rassen het geval. • Protogynie: de vrouwelijke bloemen bloeien eerder

dan de mannelijke. • Apomixie: ongeslachtelijke voortplanting via zaad,

dat zonder bestuiving wordt gevormd. De neiging tot apomictische vruchtzetting kan van jaar tot jaar verschillen, waardoor aanplant van een bestuiver meer oogstzekerheid geeft.

Bij rassen met protandrie of protogynie (ongelijke bloeiers) is de bestuiving slecht of afwezig en is het ate bevelen om een ander ras er bij te planten, zodandat de bloeiperiodes van de mannelijke en de vrouwelijke bloeiwijzen van de twee bomen elkaar overlappen. Gelukkig zijn er goede rassen waarvan de mannelijke en de vrouwelijke bloemen

an ig

(min of meer) tegelijk bloeien, zoals 'Buccaneer, 'Rita' en 'Number 16', die daardoor goed zelf bestuivend zijn en ook andere rassen goed bestuiven.

De productiviteit varieert per jaar en per ras. Onvoldoende productiviteit komt deels door het te vroeg uitlopen van de knoppen in het voorjaar waardoor vorstschade aan jonge scheuten en de vrouwelijke bloemen ontstaat. Rassen die vroeg uitlopen lopen meer kans op nachtvorstschade dan rassen die laat uitlopen. De temperatuur heeft grote invloed op de ontwikkeling van de katjes in het voorjaar. Warm weer versnelt de groei, kou vertraagt de ontwikkeling. De bloeiperiode kan daardoor per jaar verschillen.


Vorst die twee keer toeslaat Een walnoot die in de lente vorstschade oploopt, brengt niet alleen in dat jaar, maar ook nog het volgende jaar geen noten voort. Oorzaak is de bijzondere manier waarop een notenboom bloeit, de vrouwelijke bloemen – die de noten produceren – groeien aan het eind van de jonge scheuten van dit jaar, maar de mannelijke katjes op hout van een jaar oud. Voor noten zijn mannelijke en vrouwelijke bloe-men nodig, dus door de jonge scheuten van dit jaar en daarmee het eenjarig hout van volgend jaar te beschadi-gen, kan een strenge vorst twee oogsten vernietigen. Ontwikkeling van de noot Na de bevruchting groeit de noot snel toe en bereikt na ca. 3 maanden de uiteindelijke grootte. De snelste groei vindt plaats tot half juli, daarna vertraagd het tempo omdat de schaal zich gaat vormen, wat veel bouwstoffen vraagt. Dit duurt tot eind juli. De uiteindelijke omvang van de noot is dan bereikt en de kernvorming vangt aan, wat een maand duurt. Daarna verhouten de tussenschotten. Begin oktober begint de binnenkant van de bolster zo te veranderen, dat ze los laat van de schaal. Wanneer het weefsel tussen bolster en schaal bruin is en het kernvlies nog licht gekleurd, dan is de noot rijp. De bolster splijt en de noot valt er uit. Gewoonlijk gebeurt dit rond half oktober. Aanplant en standplaats Walnoten groeien op vrijwel alle voor fruitbomen geschikte gronden. Ten onrechte vermeldt de literatuur vaak dat de grond kalkrijk moet zijn. Wel moet de grondwaterstand niet te hoog zijn, zodat zich de noodzakelijke penwortel kan vormen en de grond moet daarom goed doorwortelbaar zijn. Op moeilijk doorlaatbare natte gronden is ze ziektegevoelig.

Ze vraagt flink wat ruimte. De standplaats moet open zijn, want de boom vraagt veel licht willen bloei en vruchtzetting voldoende zijn. Goede belichting houdt de boom gezonder. Zet de boom dus nooit in de schaduw van andere bomen of bebouwing. Op den duur krijgt de kroon een doorsnede van 8 meter, maar Broadview blijft duidelijker kleiner.

Plant een walnoot zo jong mogelijk, bij voorkeur als éénjarig geënt boompje van minimaal 1.80 meter hoog. Het wortelstelsel van de onderstam is dan 3 tot 4 jaar oud. Bij het planten van oudere bomen is de terugslag groot en duurt het extra lang voordat de boom gaat dragen.

Omdat bij de opkweek van geënte bomen in de boomkwekerij de penwortel meestal ontbreekt, moet een geënte boom op de uiteindelijke plaats voldoende diep worden geplant (met de entplaats vlak boven de oppervlakte) en aan een stevige steunpaal geplaatst om scheef waaien te voorkomen. De kwekerijdiepte is meestal correct. Beschadigde of gebroken wortels worden weggesnoeid. Haal geen andere wortels weg, dat tast de groeireserve aan en

bemoeilijkt het aanslaan van de boom. De boom wordt in de winterrustperiode geplant. Goed begieten voordat het gat wordt dicht gemaakt en daarna nog eens flink water geven. Om nazakken van de boom te voorkomen kan in het midden van het plantgat een aardeheuveltje worden gemaakt, waar de stam op rust.

Bedek de boomspiegel (bovenkant plantgat) met oude stalmest of ander vochtig organisch materiaal. Onkruid en gras beconcurreren de jonge bomen op licht, water en voedingsstoffen. De ondergrond moet daarom goed schoon worden gehouden. Een tijdelijke plastic afdekking kan gebruikt om uitdrogen te voorkomen en als onkruidwering, omdat jonge bomen het vaak moeilijk hebben om het van het onkruid te winnen.

Snoei In het artikel over bacteriebrand (op blz 4) wordt al aangegeven, dat men zeer terughoudend moet zijn met het snoeien van een notenboom. Het weghalen van levende takken wordt slecht verdragen. Snoei geen takken die dikker zijn dan 5 cm. Grote wonden genezen slecht en gaan vaak rotten.

Voor de handelsteelt worden jonge bomen in de traditio-nele vaasvorm (Frans: Gobelet) opgekweekt. Dat duurt ongeveer 4 jaar. Daarna mag alleen aan het eind van het groeiseizoen gesnoeid worden om voldoende licht en lucht in de kruin van de boom te houden en om het dode hout te verwijderen.

Een oude notenboom Een oude notenboom is een kostbaar bezit. Maar de boom scheidt vanuit de wortels een stof af die giftig is voor nabu-rige bomen. De wortelomvang is bovendien het vijf- tot zesvoudige van de kroon. Dit verklaart waarom in een oude verwaarloosde tuin er soms alleen nog maar een noten-boom staat, ook omdat de boom zo weinig licht door laat, dat daaronder weinig wil groeien. Maar dat mag geen re-den zijn om zo’n oude boom te kappen.

Doordat er onder de boom niets wil groeien, stond hij in een kwaad daglicht. Dat blijkt uit oude teksten: syne scha-duw is quaedt. Er werd zelfs beweerd dat wie onder een walnoot in slaap zou vallen, ernstig ziek zou worden.


Niet verplanten Een walnoot die eenmaal is aangeslagen, groeit gestaag door, alleen extreme droogte of een langdurig te hoge waterstand lijkt hem nog te kunnen deren. Een oudere noot, vooral een die uit zaad is opgekweekt, heeft een penwortel, die breekt als men de boom wil verplanten. De boom zal zo een verplanting meestal niet overleven. Laat de boom op zijn plaats staan.

Onderhoud en ziektebestrijding Aan de boom is te zien of de groeiomstandigheden goed zijn. Blijven de scheuten kort, is het blad licht van kleur en valt het voortijdig af, komen er scheuten uit de stam, dan mankeert er wat aan de gezondheid. Het beste is preventie. Zorg voor afwisseling in de flora rond de boom en voor een gevarieerde fauna (bijen, kevers, vleermuizen sluipwespen). Maar spechten, kraaien, eksters en Vlaamse gaaien zijn schadelijk voor de oogst. Ze kunnen (soms dwars door de bolster heen) de noot leegpikken. Bij overlast kunnen ze worden verjaagd door onregelmatig lawaai te maken. Ziektes worden voorkomen door ieder jaar de afgevallen bladeren, takken en bolsters te verzamelen en te verbran-den. Hetzelfde geldt voor snoeihout. Een schone onder-grond voorkomt ziektes en plagen.

Bemesting Jonge bomen krijgen alleen stikstof, niet te overvloedig vanwege gevoeligheid voor Bacteriebrand. Ongeveer 0,1 kg. zuivere stikstof per boom in het eerste groei-jaar, oplopend tot 0,5 kg. per boom in het vijfde. Strooi dit in het eerste jaar in een straal van 1 m rond de stam, tot 3 m in het vijfde. Vanaf het zesde jaar wordt naar behoefte ook fosfaat en kali gestrooid, bij een lage zetting meer dan bij een goede zetting (aantal noten per tak). Ook stalmest dekt de behoefte aan kali en fosfaat. Gebruik dit om het jaar en vul in het tussenliggende jaar de stikstofbehoefte aan met kunstmest.

De oogst De noten worden geoogst als ze rijp zijn, d.w.z. uit de bol-sters vallen. Dit duurt zo’n 2-3 weken, afhankelijk van het ras tussen half september en eind oktober. Het rapen dient iedere 2-3 dagen te gebeuren om schimmelvorming op de noten te voorkomen. Was en droog de noten zo snel mo-gelijk. Verwijderd de resten van de bolster en ander onge-rechtigheden. Verse noten kunnen koel enige dagen wor-den bewaard en zijn een delicatesse waarvan noten op brandewijn kan worden gemaakt. Wil men noten langer bewaren dan moeten ze gedroogd.

Gebruik De walnoot kent veel toepassingen. De noten zijn uit de hand een delicatesse en ze worden in gebak en voor de bereiding van likeur gebruikt.

Ze zijn zeer gezond, een bron voor omega-3 vetzuren en helpen bij het verlagen van het cholesterolgehalte.

Walnotenolie is kostbaar en wordt daarom spaarzaam gebruikt, meestal in saladedressings. Olieverf met walnotenolie is niet giftig.

In de meubelmakerij diende wortelnotenhout voor het fineren van meubelen en werden er kleine voorwerpen, zoals dienbladen, van vervaardigd. Het hout wordt nog in de meubelindustrie gebruikt. Het heeft een harde dichte structuur en varieert in kleur van crèmewit in de buitenste lagen tot matbruin in het hart van de stam.

Walnotenhout is erg waardevol. Stammen van goede kwaliteit brengen meer dan 7.000 euro per m3 op. Wortelhout en vergroeiingen, waarvan wortelnotenfineer wordt gemaakt, zijn nog veel meer waard. Wortelnotenfineer is één van de kostbaarste fineersoorten en wordt ook gebruikt voor de bekleding van het binnenwerk van exclusieve auto's. Helaas is het ontzettend moeilijk om kleine partijen te verkopen. Veel waardevol notenhout wordt daarom gewoon opgestookt.

Zelfs de schalen van de noten kennen toepassingsmoge-lijkheden. Meel van gemalen notendoppen werd vroeger gebruikt als anti-aanbaklaag in bakkersovens. Het wordt in de kunststof- en vliegtuigindustrie gebruikt als polijstmiddel en als isolatiemateriaal om raketten tegen hoge temperatu-ren te beschermen.

Notenrapen en verkopen in het verleden


Een zaailing of geënte bomen aanplanten? Vroeger kende me alleen gezaaide notenbomen. Zaailingen groeien sterk en geven niet altijd noten met goede eigenschappen. Het duurt erg lang, soms meer dan tien jaar, voordat de noten verschijnen. Pas dan weet men of ze van goede kwaliteit zijn en of de boom voldoende productief is. En als dat niet het geval is, zijn er veel jaren verspild. Zaailingbomen kunnen gevoeliger voor ziekten zijn en een minpunt is dat zaailingen vaak te vroeg uitlopen, waardoor de bloemknoppen eerder bevriezen. Dit gaat ten koste van de oogst. Geënte notenbomen dragen op jongere leeftijd vruchten (behalve oude Franse rassen). De kwaliteit van de noten is bekend en meestal beter dan die van een zaailing. Het is daarom aan te raden een geënte boom aan te schaffen, al is deze veel duurder. Dit komt o.a. omdat het enten van walnoten een bijzondere techniek vereist, die desondanks een hoog uitvalpercentage geeft. Daarom zijn geënte walnoten relatief duur.

Rassenkeuze Bij de keuze voor een bepaald ras is het raadzaam de eigenschappen te bepalen waaraan de boom moet voldoen.

Een alleenstaande boom moet zichzelf kunnen bestuiven, maar vaak staat in de wijde omtrek wel een walnotenboom, die dan voor de nodige bestuiving kan zorgen. Is men daar niet zeker van en is er slechts plaats voor één boom, plant dan een ras met apomictische vruchtzetting (zonder bestuiving) of een ras waarvan de mannelijke en vrouwelijke bloemen tegelijk bloeien (zelfbestuiver). Is de ruimte in de tuin beperkt dan zijn er tegenwoordig klein blijvende (geënte) notenbomen in de handel.

De kwaliteit van de noot is uiteraard van belang. Een goede noot moet lekker zijn, groot, goed gevuld en met een tamelijk dunne schaal. Sinds eind 40er jaren is in Nederland gericht gezocht naar geschikte rassen. Dit heeft geleid tot een assorti-ment dat goed voldoet. 'Broadview' kwam in de officiële rassenproeven als beste naar voren. Deze heeft als voordeel dat de boom niet groot wordt.

Tegenwoordig houden het Proefstation voor de Fruitteelt in Wilhelminadorp en Kwekerij Westhof in 's-Heer Arendskerke zich bezig met het testen van nieuwe rassen. Beide raden Broadview en Buccaneer aan. Deze beiden rassen worden tegenwoordig verreweg het vaakst aangeplant. De laatste jaren worden ook moderne rassen als Plovdiski, Proslavski en Rita regelmatig aangeplant. Daarnaast komen nog wel Axel, Coenen, Hansen en Nr. 16 voor.

Oude historische rassen, vaak uit Frankrijk afkomstig, zoals Franquette en Parisienne, zijn voor de particulier af te raden, omdat ze zeer laat, vaak na meer tien jaar, noten gaan geven. Voor Noord-Nederland heeft kweker Edward Kwanten een aantal walnoten ontwikkeld geschikt voor het Noord-Nederlandse klimaat. In een volgend nummer komen we meer uitgebreid terug op walnoot-rassen en hun eigenschappen.

Een lange termijn investering Een walnoot plant men voor de kleinkinderen, is een oud Duits gezegde. De notenoogst komt pas na 15 tot 20 jaar goed op gang en pas na ongeveer 60 jaar komen de beste oogsten. Dat mag geen reden zijn als men de ruimte er voor heeft om geen walnoot te planten. En ook noten van een jonge notenboom smaken vast extra lekker!

Jan Veel


Monumentale Walnotenbomen in Nederland

Verspreid komen in ons land, gewoonlijk alleenstaande, oude monumentale walnotenbomen voor. Ze staan vaak op boeren-erven. Hier en daar zijn ze als dijk- of laanbeplanting over gebleven. De bomen zijn niet altijd goed zichtbaar omdat ze achter de huizen staan. We noemen er hier een aantal waarvan gegevens zijn gevonden. • Beers (NB) Molenstraat 41, Plantjaar 1880-1890. Omtrek: 250 cm, Hoogte: 18 m. • Beesd (Gld), Oude Waag 21. Unieke vierdubbele walnotenlaan als noordwestelijke entree van landgoed Marienwaerdt. • Beuningen (G). Krommehoekstraat 20, Plantjaar 1880-1890. Omtrek: 235 cm Hoogte: 20 m. • Biervliet (Z). gem Terneuzen. Naast 't huis Stelledijkweg 1. Plantjaar 1890-1900. Omtrek: 200 cm, Hoogte: 15 m. • Buren (Gl). Op het kerkplein midden in het stadje staan twee grote oude walnoten. In de buurt van Buren aan de Lingedijk en

aan het zijriviertje de Korne staan veel oude walnoten. • Culemborg aan de dijk naar Ingen staat een beplanting met walnoten • Delfzijl, Ossenweg 30. (gehucht Biessum). Twee walnoten waarvan de dikste een doorsnede van 340 cm heeft. • Glimmen. Oude productieboomgaard van walnoten tegenover L’Auberge Le Grillon • Goudswaard (ZH), gem Korendijk Molendijk. Plantjaar: 1880-1890. Omtrek: 198 cm. Hoogte: 13 m. • Genderen (Gld). Dijk- en laanbeplanting Hoofdstraat, Tol. Groot aantal grote walnoten geplant tussen 1889 en 1920. • Haarlemmermeer. Hoofdweg West 893. Plantjaar 1890 – 1900. Omtrek 341 cm • Hattem (G), Park rondom Huis IJsselstein, Geldersedijk 26. Plantjaar: 1890-1900. Omtrek: 320 cm, Hoogte: 17 m. • Hoorn (NH). Achter Koepoortsweg 73 een ongeveer 200 jaar oude monumentale walnoot. • Horst (L). Bos bij de kasteelruïne. Plantjaar 1830-1840. Omtrek 301 cm, Hoogte 17 m. • Linschoten (U). Plantjaar voor 1700. Omtrek 350 m. Hoogte 10 m. • Lopik (ZH). Leidijk 28, Polder Willigen Langerak. Plantjaar 1810-1820. Omtrek 350 cm, Hoogte 10 m. • Maarheeze, Stationstraat 41. Solitair staande walnoot uit 1880 1890 op erfgrens in agrarisch gebied. • Markelo. Restaurant de Koperen Smorre. Plantjaar 1870-1880. Omtrek 340 m. Hoogte 17 m. • Overloon (NB). Venrayse weg 26, 2 monumentale walnoten uit 1910 -1920. • Roosendaal (NB). Damastberg 110. Monumentale walnoot uit 1880 -1890 in agrarisch gebied. • Son. (NB). Dommelstraat 12. Solitair staande monumentale walnoot uit 1880 -1890 achter een monumentaal herenhuis. • Streefkerk (ZH). 't Hoge Huis’, Brandwijksedijk 47. Plantjaar 1910-1920. Omtrek: 217 cm, Hoogte: 17 m. • Oostburg (Z)., :Stampershoekweg 1. Plantjaar 1880-1890. Omtrek: 210 cm. Hoogte: 10 m • Utrecht. Sterrenburg/Tolsteegbrug, Plantjaar 1880-1890. Omtrek: 300 cm. Hoogte: 15 m. • Vierhuizen (Gr). Boerderij Nieuw Midhuizen, Westpolder 22, Plantjaar 1870-1880. Omtrek: 330 cm. Hoogte: 17 m. • Wijk bij Duurstede: Veldpoort. Meer dan 100 jaar oud (zie artikel hierna). • Zoetermeer. 1e Stationsstraat 84 Plantjaar rond 1900. Omtrek 271 cm. Hoogte12 m. • Zoetermeer. Voorweg 109. Plantjaar rond 1920. Omtrek 228 cm. Hoogte15 m. • Zoetermeer. Broekwegkade 13. 2 bomen. Plantjaarrond 1880, Omtrek 264 en 261 m. Hoogte 20 en 18 m. • Zutphen. IJsseldijk in de Voorsterklei. Plantjaar:rond 1900. Omtrek 300 cm. Hoogte en breedte 20 m.

Walnotenlaan op landgoed Marienwaerdt bij Beesd (Gld)


Monumentale walnoot in Wijk bij Duurstede voorlopig gered.

De monumentale notenboom bij café de Veld-poort is een beeldbepalende boom voor de directe omgeving. Na massaal verzet van vele Wijkers, getuige de aan vele ramen opgeplakte 'nootkreet' tegen politieke onverlaten die de meer dan honderd jaar oude walnotenboom tegenover de Veldpoort wilden kappen, heeft de gemeenteraad op 3 februari j.l. besloten de boom te laten staan. De Wijkers zijn niet gedivan deze uitwas van de vooruitgang - onder meer vanwege de uitbreiding van en supermOok in 1998 had de politiek tevergeefs een poging gedaan om de boom in verband met debouw van appartementen en winkels aan deZandweg, hoek Singel te laten kappen. De boomis toen met inspanning van veel betrokkenen gespaard gebleven. Het bouwplan werd aangepast en ondergronds is de plantplaats verbeterd. Niettemin ging de boom kwakkelen, waarna opnieuw een kapvoorstel werd gedaanMogelijk is het uitstel van executie want de gemeente besloot tot een groeiplaatsonderzoekwaarbij gekeken wordt of de verbeterings-maatregelen van 6 jaar geleden door de boom zijn benut.

end

arkt.

.

,

O.a. Trouw 4 februari 2009

Links: wortelnotenfineer is al eeuwenlang zeer gewild bij meubelmakers. Boven fraaie oude walnoten in een tuin in Overloon (NB)


Gezocht de Muscadelpeer. De kleinste handpeer aan de grootste boom Onze Zwitserse zusterverenging Fructus heeft,in het na-jaar, terwijl het jaar al grotendeels verstreken was, alsnog de Muscadelpeer, zoals onze grote pomoloog Johann Hermann Knoop haar in zijn Pomologia van 1756 noemt , onder de Franse naam Petit Muscat of Sept en Gueule uitgeroepen tot Schweizer Obstsorte des Jahres 2009.

Aanleiding was de vondst van een reusachtige boom van deze verdwenen geachte soort in Orge bij Yverdon in de Zwitserse Jura. De boom, die vanwege de brede kroon op een reusachtige appelboom lijkt, heeft een stamomvang van meer dan 4.50 m en een kroonbreedte van liefst 20 meter (zie foto van de stam hieronder). De ouderdom wordt geschat op minstens 200 jaar.

De soort is heel oud, zij dateert mogelijk al uit de voor-christelijke tijd. De Romeinse schrijver Plinius zou haar in zijn Historia Naturalis uit 80 na Christus vermeld hebben als Pirum Superbum, oftewel Wonderbare Peer. In ieder geval werd ze in 1530 in Frankrijk al genoemd. In het Frans wordt de peer ook als Sept en Gueule aangeduid: waar-mee bedoeld wordt dat je er 7 stuks tegelijk in de mond kan nemen. Knoop beeldt haar in zijn Pomologia af en be-schrijft haar summier. Hij noemt haar naast Muscadelpeer ok Petit Muscat , Petit Muscat d’Orleans, Muscadille, en

Zeven op Eene. Bij ons was ze dus ook eeuwen geleden al bekend. Een ander synoniem is Kleine Muskateller Birne.

o

De boom is zeer productief. De peertjes zijn begin juli rijp en moeten direct gegeten worden. Ze worden snel melig. Ze zijn breed peervormig, de kleur varieert van licht groen tot helder geel, met wat roest en aan de zonzijde een blos van donkere, dofrode stippen. Kenmerkend zijn de grote open kelk, die als het ware op de vrucht zit, de lange steel en de grote witte zaden met een bruin puntje. Het gelige vruchtvlees is bros, knappend, half smeltend en sappig en heeft een sterk maar aangenaam muskusaroma. De vruchten groeien in tweetallen tot trosjes van vier aan de takken. De boom groeit langzaam en kaarsrecht omhoog en vormt op den duur een statige boom. Ze is wat kanker-gevoeilig.

Inmiddels is in Zwitserland nog een grote boom van deze soort ontdekt. Naar mijn weten is ze bij ons nog niet terug gevonden. Wel zijn door NPV lid Hennie Rossel de “grotere broers”, de Muscat Robert en Muscat Royale (Robine) terug gevonden. De Muscadelpeer ontbreekt nog in onze collecties. We vermoeden dat ook in ons land bomen van de Muscadelpeer voor komen. Wie vermoedt één van onze lezers er een te staan


Ingezonden. De zwavelzwam Wij ontvingen de volgende correctie op het artikel over zwammen op fruitbomen in het winternummer 2009 van Pomospost.

Op pagina 23 onderaan staat bij de foto Reuzen-exemplaar van de zwavelzwam op onderzijde van de stam. Dit is niet juist! De foto laat een reuzenzwam (Meripilus giganteus) zien en geen zwavelzwam (Ceriomyces aurantiacus). De reuzenzwam komt bijna alleen op beuken voor rondom de stamvoet zoals op de foto te zien is en zelden op andere boomsoorten. De Zwavelzwam (zie foto) komt daarentegen weer niet op beuken voor maar wel veel op malussoorten. De reuzenzwam holt de wortels van de beuk uit waardoor deze gevoelig voor windworp wordt. Ik ben zelf vele jaren werkzaam geweest in het bomen onderzoek bij de gemeente Den Haag en heb meerdere malen contact gehad met Claus Mattheck. Ik zou het jammer vinden als de lezers een verkeerde zwam te zien krijgen. Met vriendelijke groet Hans van Rossen, Aalbessenstraat 23, 2564 TS Den Haag. Tel: 06 420 29 009 Verjongingskuur voor fruitbomen

Voor de snoei

Erna Wie een oude fruitboom erft, krijgt zelden een exemplaar dat goed onderhouden is. Gaat het erom zoveel mogelijk fruit te oogsten, dan rijst de vraag: rooien of snoeien? Is de oogst onbelangrijk, dan is snoeien overbodig. Is de boom gezond, dan is een verjongingskuur te overwegen. Wees terughoudend met snoei en haal nooit meer dan een kwart van de oude takken in een jaar weg. Te drastische snoei resulteert in woeste groei van niet-productief waterlot, waarna het daarna jaren kan duren voordat die groei onder controle is. Begin met het weghalen van zieke of afgestorven takken. Haal daarna die takken uit de kroon die te steil omhoog groeien, want aan horizontaal hout verschijnen meer vruchten dan aan verticale takken. Verwijder ook alle takken die elkaar kruisen. Door met een vierjarenplan licht en lucht in de kroon van de boom te brengen en door ieder jaar te mesten kan een uitgeputte fruitboom weer productief gemaakt worden


De oorspronkelijke Elstar. In de winkel liggen gewoonlijk mutanten die roder zijn, zoals de Red Elstar.

Korte geschiedenis van de Elstar De Elstar is het belangrijkste Nederlandse appelras en de meest succesvolle Nederlandse appel ooit. De appel wordt ook elders in Europa veel geteeld. Het is met name aan de inspanningen van de vorig jaar overleden Tijs Visser, die in de appel vertrouwen bleef houden en aan enkele toevalsfactoren, te danken dat de Elstar zo een succes werd. De eerste selectie De geschiedenis van de Elstar begint rond 1948. De afde-ling Groot Fruit van het IVT (Instituut Verdelingstechniek) voerde in Elst, het centrum van de Fruitteelt van de Betuwe, systematische kruisingen uit om nieuwe en betere appelrassen te vinden. Arie Schaap was de assistent vere-delaar die voor de kruisingen en entingen zorgde. De boomgaard in Elst heette de ‘Santacker’, ook al lag deze niet op zand, maar juist op de zware komklei. In twee populaties van die kruisingsproeven kwam een ongewoon groot aantal goede zaailingen voor. Van onge-veer 50 zaailingen werd een aantal op een probeerlijst geplaatst. “Normaal ben je blij als dat er één op de honderd is” vertelde Tijs Visser later, die als onderzoeker aan de wieg stond van de Elstar. Toen hij in de jaren zestig op de Santacker kwam, stonden er bijna duizend appelrassen. In 1965 onderwierp Visser de vruchten van 120 geselec-teerde veel belovende zaailingen aan smaakproeven. De Elstar, een kruising van Ingrid Marie en Golden Delicious, bleek daarbij goed uit de verf te komen. De boom bleek er echter eentje waar telers helemaal niet van houden: alle-maal blad met daartussen hier en daar een groengele appel. Vervolgens gebeurde er weinig met het perceel.

Tijs Visser bleef vertrouwen houden in de Elstar. Hier als gepensioneerde met zijn vrouw Marleen. Foto: Hans Schiere


Het onderhoud werd te duur en een deel van de tuin moest wijken voor nieuwbouwplannen van de gemeente Elst. De directie van het IVT besloot alles te rooien, met uitzonde-ring van de bomen waar Visser en Schaap iets in zagen. Een twaalftal bomen bleef daardoorgespaard.

Van rotboom tot succesappel Tijs Visser prees de smaak van één van de appels, maar Arie Schaap tilde erg sterk aan bezwaren van de telers tegen de boom: “Een rotboom met veel hout en te weinig appels“. De boom mocht echter blijven staan. De volgende stap was telersinzicht: Elstar zou alleen een kans maken als de boom op een andere onderstam werd gezet. De sterke onderstam waar ze op stond, waarschijnlijk M 2, werd verruild voor de zwakkere M 9. Deze zou minder blad en dus meer appels met mogelijk een rode blos kunnen geven. Maar de boom bleef ‘lastig’. Het is de verdienste van Arie Schaap en fruitteler Hans Smits, die ingeschakeld werd om het snoeien en telen van de Elstar onder de knie te krijgen, dat de Elstar mocht blijven

Arie Schaap overleed in 1968 en werd opgevold door Jac. Verhaegh. Schaap heeft de voorzichtige start van de Elstar nog mee kunnen maken, maar niet de doorbraak. In die periode heette Elstar nog Nr 550454-240, vanwege het kruisingsjaar 1955. Toen de appel echte furore ging ma-ken, werd de naam omgedoopt tot Elstar, een combinatie van Elst en Arie. Daarover zei Visser: Als je een naam geeft, moet je wel weten wat je doet, ook voor de export. De Engelsen introduceerden bijvoorbeeld een appel met de naam Greensleeves, maar met een dergelijke naam moet je natuurlijk niet bij de Nederlandse consument aankomen”.

Overigens menen velen dat de appelnaam betekent: Star van Elst (het fruitteeltcentrum in de Betuwe)

Kleur en mutaties De kleur van de Elstar was oorspronkelijk niet rood ge-noeg. En hoewel mooie rode appels volgens Visser beter door smaakproeven komen, heeft dat de eerste doorbraak niet verhinderd. Wel was er meer kleur nodig om het succes van het ras in de toekomst veilig te stellen. Opnieuw speelde het toeval een rol. In 1981 ontdekte fruitteler Louis Miechielsens uit Woensdrecht rode appels aan een topscheut in een van zijn Elstar-bomen. Dat was twintig jaar systematisch veredelen tegen vijf minuten van de teler. Miechielsens zelf vermoedt dat de oorzaak ligt in de plotselinge strenge vorst van 1979 toen het te laat was om de bevroren topscheut te snoeien. De cellen in de knop zouden zo beschadigd kunnen zijn dat ze muteerden. De mutant die door hem Red Elstar werd genoemd, bleek stabiel. Miechielsens ging zelf zonder toestemming over tot vermeerderen, waardoor er problemen over de kwekers-rechten kwamen. Uiteindelijk werd de naam Red Elstar geaccepteerd. Ook andere Elstar mutanten dienden zich

aan. De belangrijkste was waarschijnlijk Elstar Elshof, van Frans Elshof uit Zeewolde (1983). Maar ook Elstar van der Grift (1985) en Red Elswout (1986) zijn bekend geworden. De rechten van de eerste Red Elstar zijn uitein-delijke gekocht van Miechielsens en toegepast op Elstar Elshof (een appel met een wat egalere blos) die nu samen met de Red Elstar (een appel met een wat gestreepte blos) onder één naam worden verkocht.

Massale aanplant Begin tachtiger jaren werden telers en handelaren enthou-siast over de Elstar. Maar plukrijp is niet hetzelfde als eetrijp. De appels werden vaak te laat geplukt, wat de smaak niet ten goede kwam. Bovendien waren deze ap-pels minder goed bewaarbaar en brachten ze minder op. Maar de telers zetten door en zo kon het ras echt door breken. Een toevallige factor voor het door breken van de Elstar was de vreemde koude winter van 1984/85. Er kwam veel sneeuw op de onbevroren grond, daarna begon het hard te vriezen, terwijl de fruitbomen nog niet waren afge-hard. Het gevolg was dat veel bomen kapot vroren. Telers moesten opnieuw aanplanten en kozen massaal voor de Elstar, omdat gebleken was dat ze daar een goede prijs voor kregen. En niet onbelangrijk was dat de teelt zat te springen om nieuwe rassen nadat allerlei alternatieven, zoals Karmijn, Odin, Yvette en Gloster, mislukt waren o.a. door slechte bewaarbaarheid.

Eén van de eerste telers die Elstar op grote schaal teelde was Hans Smits, die zich in 1969 in Flevoland vestigde. Rond 1970 had hij over Elstar gelezen en hij hoorde dat er op de proeftuin in Kraggenburg een boompje van dit ras stond. Hij ging kijken en trof een ”misselijk, lelijk, ver-kankerd boompje” aan. Maar hij probeerde het en werd verliefd op het ras. In 1973, nadat Visser de eerste serie Elstar bomen op de proeftuin te Horst had gemaakt, plantte Smits al zo een zeshonderd bomen.

Visser had bewust al zo veel mogelijk plantgoed gemaakt om er zeker van te zijn dat er voldoende materiaal zou zijn wanneer er vraag naar zou komen. Daar heeft hij indertijd naar eigen zeggen van zijn superieuren voor op zijn kop gehad. Maar die ruime beschikbaarheid van jonge bomen was eveneens één van de factoren voor het succes.

Elstar is uiteindelijke uitgegroeid tot het belangrijkste appel-ras in Nederland, ondanks haar teeltmoeilijkheden. Zo is de groei te fors en vraagt het veel snoeien dunwerk. Ook is ze gevoelig voor beurtjaren en voor bijna alle ziekten die in de appelteelt voor komen. Wel voldoet het ras goed op zowel zand als klei. Bovendien is de vrucht lang bewaar-baar. Andere landen waar Elstar goed voldoet zijn Duits-land, Polen en Frankrijk. Aan de inspanningen van de vorig jaar overleden Tijs Visser, die in de appel vertrouwen bleef houden en aan enkele toevalsfactoren, is het te danken dat de Elstar zo een succes werd.

Verkorte versie van het artikel van Hans Schiere: Elstar succesvol door vakmanschap en geluk. De fruitteelt 4, 23 januari 2009, jaargang 99

Dit keer start de rubriek Creatief Culinair met de inleiding “Conserveren door de eeuwen heen”. Daarin beschrijft Hubertine Wibier in grote lijnen de ontwikkeling van het conserveren van fruit en groenten. Alie Mulder bespreekt in haar artikel hoe je in het voorjaar, wanneer er geen fruit meer in de tuin te vinden is, toch een lekker wijntje kunt maken. Lia Simons heeft twee taartrecepten met rabarber en enkele recepten voor het maken van heerlijke bolletjes en een pistoletje. .

Gerrit J Pollard.

Conserveren door de eeuwen heen Als ik dit artikel schrijf is het begin januari, de maand van de goede voornemens en de maand van rust in de natuur. De wereld buiten is wit en het is koud. Niets doet denken aan het uitbundige voorjaar dat we binnenkort weer ver-wachten. In afwachting van wat de oogst ons dit jaar zal brengen, hebben velen al weer vast omlijnde plannen in het hoofd. De één heeft in gedachten zijn groentetuin al weer ingedeeld en de ander is al weer bezig met de voor-jaarssnoei en droomt over een rijke oogst aan appels en peren.

Tegenwoordig is alles te koop in de winkel maar het zelf telen en kweken blijft fascineren en steeds weer verrassen. Het werken in de tuin ontspant en “na gedane arbeid is het goed rusten”.

Deze tijd zet mij aan om eens na te denken over hoe ik dit jaar een en ander ga bewaren en hoe ik dit kan doen voor een langere tijd. Van vroeger uit zijn er vele manieren bekend. Ik ga proberen u op een spoor te zetten. Een grote hulp daarbij is het internet en via het bekende zoekpro-gramma www.google.nl kom je van het een op het ander. Soms verbaas ik mij dat er al uren verstreken zijn en dat ik nog niet uitgelezen ben. We gaan op weg en ik hoop dat u aan het eind van dit jaar net zoveel plezier hebt van de door u zelf gemaakte conserven als wij dat hier hebben.

Conserveren is een eeuwenoude techniek. De mens heeft het zich eigen gemaakt om de koude, donkere winter-maanden door te komen, wanneer het voedsel schaars was. In eerste instantie werd er gebruik gemaakt van de aanwezige elementen in de natuur zoals de zon en de wind. Deze elementen werden gebruikt om fruit en groente te drogen. Ze werden langer houdbaar en lichter dus waren gemakkelijker mee te nemen. In streken met een vochtiger klimaat werd gebruik gemaakt van vuur en rook. Deze ontdekkingen maakten het gemakkelijk om te reizen, voed-sel mee te nemen en streken op te zoeken en er nederzet-tingen te bouwen. Toen kwam men er achter dat voedsel beter gedroogd kan worden door zout te gebruiken. Zout werd een heel kostbaar product en menig oorlog is erom gevoerd. Voedsel werd veel langer houdbaar en kon op lange zeereizen mee genomen worden. In diezelfde tijd

werd de conserverende werking van azijn en alcoholhou-dende dranken ontdekt. Een belangrijke ontwikkeling was, dat men er achter kwam dat voedsel tijdens het conserveren op smaak gebracht kon worden. Azijn werd wereldwijd gebruikt en per gebied was de azijnsoort verschillend. Waar bier werd gebrouwen was de moutazijn en bij wijngaarden werd wijnazijn ge-bruikt. In het Verre Oosten gebruikte men de rijstazijn.

Pas eeuwen later werd de conserverende werking van suiker ontdekt. Rietsuiker kwam vanuit de Arabische landen en was lang een luxe product. Toen in de 16de eeuw de suiker uit West Indië kwam werd suiker een gewild product en helaas werd de slavenhandel er sterk door bevorderd. In de 18de eeuw werden de bieten die eerst als groente werden gegeten in Europa, verbouwd om suiker uit te winnen. Het werd zo een gemakkelijk te verkrijgen pro-duct en zoete conserven werden populair en zijn nooit meer uit het beeld verdwenen.

In de 19de eeuw werd conserveren heel populair en ver-wierf het de status van ambacht. Vele hedendaagse re-cepten komen uit die periode en vol trots lieten de huis-vrouwen vroeger hun volle provisiekast zien met de kost-baarheden uit de tuin en fruitgaard. Zij waren een welkome aanvulling op het karige wintermenu van pekelvlees en knolgewassen.

In de 20ste eeuw werd het conserveren thuis minder popu-lair. Het inblikken van voedsel komt opzetten, de voorraad-ruimten bij de huizen werd kleiner en de koelvriescombi-naties werden aan de huishoudens toegevoegd. We reizen nu de hele wereld over en van heinde en verre liggen het exotische fruit en de producten daarvan in de winkels.

De afgelopen jaren beginnen de mensen zich bewust te worden van de toevoegingen die aan ons voedsel worden gedaan. Mensen worden zich bewust van de eenheid in smaak die fabrieksproducten nu eenmaal hebben. We zien nu weer een opwaartse trend in het conserveren thuis en ik moet zeggen dat ik daar volledig achter kan staan. Niets smaakt beter dan zelfgemaakte jam, zelf ge-maakte wijn, een likeurtje of een heerlijk stukje gedroogd rundvlees.



Wie handig is, kan zelf op een eenvoudige manier een droogkast maken. De aanschaf van een droogmachine is eenmalig en je hebt er jaren plezier van. Wij eten bijvoor-beeld de hele winter gedroogde appeltjes met kaneel en niet te versmaden is het gedroogde cowboyvlees. Wij maken onze eigen sappen. Ook bakken we ons eigen brood met veel minder zout dan in de winkel en daarop gaat regelmatig een zelfgemaakte jam of gelei.

We roken, vooral in de zomer vis en dan weck ik ook de groenten en het fruit uit de moestuin. Voor wie wil gaan wecken dit jaar, houdt rekening met een hele matige be-mesting van de te wecken groente.

Er verschijnen steeds meer mooie moderne boeken over conserveren en via internet krijg je inzicht in conserveer- methoden in het buitenland. Even rondneuzen betekent vaak een goede koop waar je jaren plezier van hebt.

Enkele die van pas kunnen komen en die ik u kan aanra-den zijn:

• Handboek inmaken van Catherina Atkinson & Maggie Mayhew

• Weck-imaakboek van de firma Weck • Drogen als bewaarmethode Roos van Hoof • Houdbaar en Heerlijk van Nick Sandler & Johnny Acton

Een aantal handige zaken die we kunnen sparen is lege wijnflessen voor de opslag van sap op de hete wijze ver-kregen voor gelees die we in een stille periode van het jaar kunnen maken. Kapjes van de firma Weck waarmee we de flessen luchtdicht kunnen afsluiten. Potten met click deksel voor jams, gelees en chutneys.

Als u gerichte vragen heeft over de verschillende methodes van conserveren of als u wit weten waar u bepaalde ma-terialen zou kunnen kopen dan kunt u mij altijd mailen. Stel uw vraag en ik ga u proberen antwoord te geven.

Ik wens u een fruitig en vooral nuttig bewaarjaar.

Hubertine Wibier. [email protected]

Rabarber Rabarber ( Rheum rhabarbarum ) komt oorspronkelijk uit Mongolië en Siberië waar de plant nog altijd in het wild voorkomt. Meer dan drieduizend jaar geleden maakten de chinezen kennis met de rabarber. Zij teelden de rabarber voornamelijk om zijn geneeskrachtige werking als laxeer-middel en als middel tegen maagklachten.

Vanuit China werd de plant verspreid over grote delen van Zuidoost Azië. De Nederlanders brachten de plant in de 18de eeuw naar Nederland, Zuid Afrika en Ned. Indië. In die zelfde periode is men de rabarber ook als groente gaan beschouwen. Via Zuid Afrika kwam de plant ook in Enge-land terecht, waar de rabarber op velerlei manieren ver-werkt wordt. Ook in Italië is de rabarber populair. In Ne-derland is rabarber minder geliefd.

Rabarber is een gemakkelijke vaste plant die jaren op een vaste plek kan blijven staan. Door de jonge wortelscheuten, die aan de buitenkant groeien, af te steken en op een andere plek opnieuw te poten kan men jonge rabarberplant krijgen, omdat de kern van de plant na jaren verouderd en de stengels taai worden. Aangezien het enkele jaren duurt voordat uit zaadjes een redelijke plant is ontstaan, is het handiger om plantjes te kopen.

De beste periode om te oogsten is van het voorjaar tot eind juni. Daarna wordt de rabarber stugger en de vezels drade-rig. Bovendien heeft de plant de periode na juni nodig om reserve stoffen in de wortels op te slaan, zodat de plant het volgende jaar weer op tijd kan uitlopen. Het basis recept voor de verwerking is, dat de stelen in stukken van twee centimeter geneden worden en in een weinig of aanhan-gend water worden gekookt.

Als de stukken in vezels uit elkaar vallen is de rabarber klaar. Rabarber met een rode schil geeft moes met een rode kleur. Zonder schil of groene rabarber geeft een groene moes.

De zure smaak wordt voornamelijk veroorzaakt door het oxaalzuur in de rabarber. Oxaalzuur is een stof die de kalk (Calcium) uit bijvoorbeeld melkproducten bindt, zodat de opname van dat calcium via ons darmstelsel wordt belem-merd. Voor kinderen in de groei en voor ouderen met bot-ontkalking is te veel rabarber dan ook niet verstandig. In de literatuur heeft men het dan over, niet meer dan twee keer per week. Dus niet te veel en te vaak.


Om het oxaalzuur te neutraliseren kan, volgens sommige recepten, tijdens het koken wat kalk toegevoegd worden in de vorm van ongebluste kalk verkrijgbaar bij een drogist. Dit heeft echter wel een negatieve invloed op de smaak. Hoe jonger de rabarber des te minder oxaalzuur er in de

stelen zit. Oxaalzuur zit vooral in bovenste deel van de stelen. Overigens zit oxaalzuur ook in spinazie, sinaasap-pels, en bijvoorbeeld boerenkool. De bladeren van de rabarberplant zijn giftig en dus niet geschikt voor consumptie.

Recepten met rabarber. • Het basisrecept voor rabarber, dat geschikt is als groente bij aardappelen en vlees of als bijgerecht: 1 kg Rabarber en 125

gram suiker.

• Rabarberjam met gember: 1 kg. rabarber, 750 gram suiker, 1 citroen, 5 à 6 stukjes gember en wat gembersiroop. Kook de jam, onder voortdurend roeren op laag vuur in, tot het tot twee derde is ingekookt. Voeg de fijngesneden gemberstukjes en de suiker toe en doorroeren. Daarna heet in glazen jampotjes en op de kop zetten.

• Andere mogelijkheden zijn bijvoorbeeld i.p.v. gember, fijngesneden stukjes ananas. Ongeveer 700 gram en de geraspte schillen van twee sinasappelen. Of stukjes kiwi.

Om lang inkoken te vermijden kan men i.p.v. suiker, ook blaadjes gelatine, geleisuiker of geleipoeder gebruiken. Zie voor de gebruiksaanwijzing op de verpakking. Om te voorkomen dat de jam te zoet wordt, even proeven voordat alle suiker er in zit. En om na te gaan of de jam stevig genoeg is schep een beetje hete jam op een schoteltje en laat het afkoelen.

Gerrit J. Pollard. Hieronder volgen recepten van diverse broodjes en twee taarten met rabarber:

Monchoutaart met rabarber. Ingredienten. 1 pak bastognekoeken, half pakje roomboter, 2 pakjes monchou, 250 ml slagroom, 10 blaadjes gelatine, suiker, scheut limonadesiroop rood, 750 gram rabarber.

Was en snijd de rabarber, en kook deze met een klein beetje water, voldoende suiker en siroop gaar. Los de blaadjes gelatine op in koud water, knijp ze uit en roer ze na na 10 minuten door de hete rabarber. Laat dit afkoelen en wat opstijven.

Maak de bodem van de bastognekoeken door ze fijn te maken. Smelt het halve pakje roomboter en roer de koekkruimels erdoor. Roer het goed door elkaar en maak hiervan een bodem in een grote springvorm. (De onderkant van de springvorm is niet nodig; plaats de rand op een groot, plat rond bord. Het is wel aan te raden om de rand met aluminiumfolie te bekleden). Doe de pakjes monchou en de slagroom in een kom en mix totdat het een romige massa wordt. Schep dit mengsel op de bastognebodem en verdeel het gelijkmatig.

Als het rabarbermengsel is afgekoeld en er een beetje lobbig uit ziet, dan kan het op het monchoumengsel geschept worden. Strijk de bovenkant glad en zet hem enkele uren in de koelkast. Rabarber/amandeltaart. Ingredienten

750 gram rabarber in stukjes, 175 gram lichte basterdsuiker, 2 zakjes vanillesuiker, 200 gram roomboter, 3 eieren, een half pakje amandelspijs, 125 gram zelfrijzend bakmeel, sap van een sinaasappel, amandelschaafsel (1 zakje).

Verwarm de oven voor op 200 graden. Doe de stukjes rabarber in een kom met 1 eetlepel basterdsuiker, 1 zakje vanillesuiker en het sap van een halve sinaasappel. Schep het om. Meng in een andere kom 175 gr roomboter, 150 gr basterdsuiker en 1 zakje vanillesuiker. Klop dit met een mixer tot een romig mengsel. Mix dan een voor een de eieren erdoor. Brokkel het halve pakje amandelspijs erop, en schep het tegelijk met het sinaasappelsap (van de halve sinaasappel) en het zelfrijzend bakmeel door elkaar. Schep het deeg in een ingevette springvorm en bak dit 20 minuten. Maak ondertussen een mengsel van gesmolten boter, 1 eetlepel basterdsuiker en het zakje amandelschaafsel. Schakel de oven terug naar 175 graden, schenk het mengsel over de taart, en bak hem nog 30 minuten.


Lekkere bolletjes

Mueslibolletje. Mueslibolletje besmeren met roomboter. Beleggen met frisse veldsla. Leg er een plak achterham op Besmeer dit met een lepel mascarpone. Snijd 2 gedroogde pruimen en 2 gedroogde abrikozen in stukjes, en leg deze op de mascarpone. Leg de besmeerde bovenkant van het bolletje erop.

Bruin bolletje. Bruin bolletje besmeren met roomboter. Leg er 4 of 5 dunne komkommerschijfjes op. Smeer hierover een lepel piccalilly. Leg er een plak belegen kaas op. Leg er tot slot een schijf ananas op. Plaats de besmeerde bovenkant erop.

Bruin pistoletje. Besmeer een bruin pistoletje met kruidenboter Beleg het met blaadjes ijsbergsla. Leg hierop een lepel pesto Dan een plak belegen kaas Tot slot enkele schijfjes appel en wat gewelde rozijnen Leg de bovenkant van het pistoletje erop

Mueslibolletje. Neem een mueslibolletje en besmeer beide kanten met roomboter. Snijd een prei in ringetjes beleg hiermee het bolletje Leg er een plak salami op en een plak jonge kaas. Besmeer de kaas met tomatenketchup Strooi er tot slot wat pijnboompitjes op Leg de bovenkant van het bolletje er op.

Smakelijk eten, Lia Simons C itroenen en rozijnen In maart is er geen fruit uit de tuin voorhanden om wijn van te maken. Dan is het leuk om eens iets te doen met citrus en ge-droogde vruchten. Hier het recept voor aperitief van citroenwijn.

Ingrediënten voor 5 liter

Citroenen, 1 kg rozijnen, 1 kg suiker, 2 th lepels pecto-enzymen, 1th lepel gistvoeding, 1 th lepel wijngist

Was de rozijnen, kook ze zachtjes 5 minuten in een halve liter water en hak ze fijn. Boen de citroenen schoon met warm water. Rasp de schil oppervlakkig; alleen het geel en niet het wit, want dat geeft een onaangename bittere smaak.

Pers de citroenen uit en doe het sap bij de rozijnen en geraspte schil. Los 1 kilo suiker op in 1 ½ liter water. Doe de helft van het suikerwater en het mengsel van rozijnen, citroensap en –rasp in een emmer. Voeg nog 1 liter water toe (hoeft niet eerst gekookt).

Het afgekoelde mengsel (pulp) is nu gereed om in gisting te brengen. Strooi de pecto-enzymen op de pulp en roer door. Doe de gistvoeding erbij en roer door. Als laatste de wijngist er op strooien. Nu niet doorroeren. Leg een () doek op de emmer. Na een dag zal de gisting begonnzijn.

thee-en

Laat alles 4 dagen in de emmer gisten (2 tot 3 x per dag doorroeren). Daarna zeven door een fijnmazige (vitrage)doek (in een vergiet leggen). Giet de most in een 5 liter fles; de rest van het suikerwater erbij. Zet het waterslot op de fles. Na enkele dagen de fles aanvullen met water (als er geen hevige gisting meer is).

4 weken na het opzetten, de wijn hevelen in een schone 5 liter fles. Aanvullen met water of witte wijn. Herhaal deze manier van hevelen nog twee keer, steeds met een tussenpozen van ± 8 weken.

Een jaar na het opzetten, zal de wijn helder en stabiel zijn. Dan kunnen we bottelen.

Veel succes met deze leuke wijn. Alie Mulder, www.wijngildebraamstruik.nl Bron: ‘Recepten voor de wijnmaker’ Jan van Schaik, Vlissingen Algemene informatie over het zelf maken van wijn: http://www.dewijkgaard.nl/zelf_wijn_maken/index.asp

http://www.dewijkgaard.nl/zelf_wijn_maken/index.asp

De laatste jaren is er een toenemend streven om ons cultureel erfgoed in stand te houden, zodat het doorgegeven kan worden aan volgende generaties. Denk daarbij aan historische gebouwen, borgen en tuinen. Maar ook beekjes worden teruggebracht in hun oude staat. Dat zelfde geldt voor natuurgebieden die weer hersteld en met elkaar verbonden worden, zodat dieren en planten niet meer geïsoleerd worden en de natuur weer zijn gang kan gaan. Om verval te voorkomen, moet die natuur echter wel onderhouden worden. Dit onderhoud wordt onder andere verricht door de Vereniging Natuurmonumenten. Natuurmonumenten beheert in Nederland vele natuurgebieden, ook in Drenthe. In het onderstaande artikel beschrijft Rob van der Es de ontwikkeling in met name, Zuid Drenthe. Rob is boswachter bij de vereniging Natuurmonumenten en coördinator van de vrijwilligers in natuurgebieden in Zuid Drenthe.

Met man en macht in het Mantingerveld Natuurmonumenten beheert in heel Nederland ruim 350 natuurgebieden. Van Zuid Limburg tot Schiermonnikoog. Ruim 100.000 hectare. In Midden Drenthe is het Mantingerveld een uitda-gend natuurontwikkelingsproject.


Door het steken van turf en de ontginning van heidevelden was van de oorspronkelijke natuur in Midden Drenthe niet veel overgebleven. Tot begin jaren zestig zijn heidevelden ontgon-nen tot landbouwgrond. Daarvoor bestond het gebied uit stuifzand, vennen en uitgestrekte hei-develden. De laatste snippers natuur die in de ontginningen gespaard zijn liggen geïsoleerd van elkaar. Kleine terreintjes zijn kwetsbaar voor verdroging, vermesting en de restpopulaties van kenmerkende heidesoorten kunnen niet meer uitwisselen.

Daarom ontstond in 1991 het plan om de tussen-liggende landbouwgrond aan te kopen en om te vormen tot natuurgebied. Plan Goudplevier beschreef dit ambitieuze natuurontwikkelingsplan. Uiteindelijk moet een 1200 ha. groot gebied de natuur ter plekke veilig stellen. Sindsdien zijn de meeste grondaankopen en inrichtings-projecten voorspoedig verlopen. Het Mantingerveld is een belangrijke schakel in de Ecologische Hoofdstructuur, het netwerk van met elkaar verbonden natuurgebieden in Nederland, als een parelsnoer van Noord naar Zuid en van Oost naar West.

Vijf deelgebieden zijn inmiddels met elkaar verbonden waardoor weer een groot natuurgebied ontstaat, het Man-tingerveld. Niet alleen voor de planten en dieren, ook voor mensen een schitterend natuurgebied om weer op adem te komen en de accu op te laden in deze hectische maat-schappij.

Een heel netwerk van wandelpaden verbind de natuurge-bieden (waaronder het Drenthepad, een lange afstand wandelroute). Ook de ruiters en fietsers komen aan bod, in samenspraak met de streekbewoners zijn onlangs nog nieuwe routes toegevoegd.

In eerste instantie werd vooral grootschalig materieel inge-zet om de voedselrijke bouwvoor af te graven tot de mine-rale ondergrond. Het oorspronkelijke reliëf is hersteld en de waterhuishouding aangepast. Later was kleinschaliger beheer en onderhoud nodig. Om dit werk te verankeren in de lokale samenleving is gekozen om daarvoor een vrijwil-ligersgroep op te richten. Op 1 november 2007 was het zover, een groep van 8 enthousiaste natuurliefhebbers werkt om de week een donderdag mee in het onderhoud van de natuur, onder begeleiding van de boswachter die tekst en uitleg geeft.


De werkzaamheden bestaan o.a. uit het vrijstellen van jeneverbesstruiken en het onderhoud van singels en hout-wallen. Een belangrijke zaak is het voorkomen dat de hei-develden dichtgroeien met bomen. Naast begrazen is het daarbij nodig om bosopslag te verwijderen. Gewapend met steekschop, snoeizaag en takkenschaar hebben vrijwilli-gers een enorme hoeveelheid werk verzet. In het broedsei-zoen wordt onderhoud gepleegd aan wandelpaden

en routes. Afrasteringen worden gecontroleerd en hersteld, informatieborden schoongemaakt en schilderwerk aan hekken, vangkralen en schuren uitgevoerd. In de winter is het weer boompjes steken, kleinschalig heideplaggen en bomen zagen. Ook bestrijding van de uitheemse Ameri-kaanse Vogelkers is een belangrijke taak. Ter plaatse is de overheersende groei van deze boom een groot probleem. Een zaak van lange adem om de vele zaailingen met wortel en al consequent uit te trekken. Heel veel werk dus! Vooral in de natuurontwikkeling, de afgegraven landbouw-grond is het zaak om bosvorming tegen te gaan op de open stukken.

Een bijzonder onderdeel van het Mantingerveld is het oer-oude jeneverbesstruweel in het stuifzand van het Balinger- en Mantingerzand, een mysterieus landschap met stuif-zand, heideveldjes en jeneverbesstruiken. Duizenden groeien er nog. Dit gedeelte wordt dan ook beheerd als jeneverbesreservaat. Jeneverbessen groeien heel lang-zaam, veel langzamer dan loofbomen als de berk, vuil-boom en eik. Zulke loofbomen overgroeien gemakkelijk de jeneverbessen. Daardoor komen die in de schaduw te staan waar ze het uiteindelijk door de lichtconcurrentie moeten afleggen tegen de loofbomen. Het jeneverbesstru-weel biedt leefruimte aan heel veel bijzondere soorten planten en dieren, een in Nederland erg zeldzaam gewor-den leefgemeenschap. Paddenstoelen, schimmels, korst-mossen en insecten die specifiek gebonden zijn aan dit biotoop zijn dan ook erg zeldzaam geworden. De meeste

staan op de rode lijst van ernstig bedreigde soorten. Daarom kiest Natuurmonumenten in dit gebied voor het behoud van de jeneverbes. Juniperus communis groeit al sinds de terugtocht van het landijs van de voorlaatste ijstijd in ons land. Dynamiek in de bodem is een belangrijke voor-waarde voor de kieming van de zaden. Die liggen per drie stuks in een kleine ronde kegel bestaand uit drie vlezige schubben, de bes van de jeneverbes is dus eigenlijk een kleine 'dennenappel', rolrond als een bes. De zaden rijpen langzaam, het duurt drie jaar voordat de kegel van grijsgroen verkleurt naar bruin en tenslotte paarsblauw. Dan pas zijn de zaden rijp. Dan worden ze gegeten door vogels die de zaden elders uitpoepen. Als ze terechtkomen op een gunstig plekje kunnen ze pas kiemen. De bodem mag niet te zuur zijn en niet te droog. Een kies-keurige plant dus. Omdat de struiken wel tot 200 jaar oud kunnen worden kan de soort het zich permitteren om zich slechts eens in de 10/15 jaar succesvol voort te planten. Veel struiken in jeneverbes-bossen zijn dan ook van de zelfde leeftijdsklasse. Toch baart het uitblijven van natuur-lijke verjonging op wat grotere schaal de beheerders zor-gen. Gelukkig vermeerderen de struiken zich ook door afleggers, genetisch gezien dan wel identiek aan de moe-derplant. Het jeneverbesstruweel is als geheel eigenlijk al een be-langrijke genenbank voor veel zeldzame soorten. Mooi dat ze zich nu weer uitbreiden kunnen in het natuurontwik-kelingsgebied. Een vrijwilliger vond afgelopen zomer al een zaailing van de jeneverbes in de ontgraven grond. Hopelijk zullen er nog vele volgen zodat de bijbehorende flora en fauna behouden blijft. Jeneverbessen spelen een grote rol in de plaatselijke cultuurhistorie. Dambeern worden ze plaatselijk genoemd, of palms. De takken werden in oude tijden gebruikt als dennegroen om boze geesten af te we-ren en om ziekten tegen te gaan. Nog steeds vindt de jeneverbes toepassing in de geneeskunst en in de keuken.


Jeneverbes is sterk vochtafdrijvend, geeft verlichting bij jicht en Reuma en de 'bessen' zijn bekend als smaakma-kers in de zuurkool en natuurlijk in de jenever, die zijn naam dan ook dankt aan het belangrijke ingrediënt. Voor het behoud van de jeneverbes is het Jeneverbesgilde opgericht, ondersteund door heel veel vrijwilligers, zie www.jeneverbesgilde.nl voor meer informatie.

De vrijwilligers in het Mantingerveld zijn erg enthousiast over het gebied, leren veel over de planten en dieren die er leven en zijn enorm betrokken bij de natuur. Uiteraard is het ook erg gezellig tijdens de werkdagen, iedereen komt er voor zijn lol. Vrije tijd nuttig besteden en een goed doel ondersteunen in gezamenlijkheid. Daar gaat het om. Frisse buitenlucht en veel bewegen, ook nog eens gezond dus.

Daarbij is goed gereedschap, deskundige begeleiding en een goede werkplanning natuurlijk erg belangrijk.

En een plekje om te schuilen voor de regen, samen koffie te drinken en te schaften. In de zomer gebeurt dat in het veld, tijdens koude winterdagen zijn we te gast bij de lokale bezembinder, een oud ambacht dat dreigt uit te sterven. Gezellig met z’n allen rond de houtkachel in de werkplaats. Het is prachtig dat er zo samengewerkt kan worden.

Natuurlijk gaan de taaie twijgen van de berken die te welig tieren als takkenbossen naar de bezembinder. Hij maakt er dan weer ouderwetse rijsbezems van, die vegen als de beste!

Van dit prachtige vrijwilligerswerk wordt verslag gedaan op een weblog, dat bijgehouden wordt vanaf de eerste dag van de vrijwilligersgroep door enthousiaste vrijwilliger Bart van Lienden. Hij verzorgt voor Natuurmonumenten daar-naast ook het opnemen van de standen in de waterpeilbui-zen van het hydrologisch meetnet. Die gegevens vormen een belangrijke basis om het hydro-logisch herstel van het gebied vorm te kunnen geven. En daarbij kom je op de mooiste plekjes, want de peilbuizen staan niet altijd gemakkelijk te vinden naast een weg of wandelpad. . Struinen geblazen dus, in weer en wind. Ook van die struintochten zijn de fotoverslagen te zien op het weblog. Zo kan iedereen meegenieten van wat elke keer weer verrassend en nieuw is in de natuur! Want geen dag is hetzelfde als je buiten bent. De betrokkenheid bij de natuur en natuurbescherming is op deze manier heel con-creet.

Verbondenheid van mensen en hun natuur en natuurge-bieden onderling. Een mooi doel dat steun verdient!

Rob van der EsZie www.mantingerveld.web-log.nl voor uitgebreide fotoverslagen. Voor vrijwilligersgroepen bij u in de buurt: www.natuurmonumenten.nl

Impressie van de entdag en entcursus te Frederiksoord

Zaterdag de 27e. februari j.l. werd in de grote kas van de Fruithof te Frederiksoord een NPV-entdag en een cursus Vermeerde-ren van Fruitrassen gehouden. De cursus werd bezocht door een 14 tal cursisten uit het gehele land. s`Morgens gaf ik theorie en s`middags kon men deze in praktijk brengen. Met hulp van de praktijkdocenten had menigeen het plak- en driehoeksenten tegen het einde van de dag aardig onder de knie. Dat sommige cursisten toch wel met een leuke combinatie appelboompjes huiswaarts gingen getuigd het volgende: “Zouden de appelrassen Freule van Heugten en Prins Bernard in de tuin geen goede combinatie kunnen zijn?” Aan de verkoop van entwas en entmessen kregen wij de indruk dat eenmaal thuis gekomen, nog wel eens een “boompje’ opgezet gaat worden. Daarnaast stonden de pomologen van de NPV voor haar leden klaar voor de jaarlijkse entdag op de Fruithof. Er was er een ruime keuze aan onderstammen en enthout zodat de leden ook hun gewenste ras met een onderstam konden verenigen. Zo zagen we soms bijna een complete boom aankomen, waarvan dan enthout genomen werd en dit enthout werd dan op een gewenste onderstam gezet en men ging met een jonger exemplaar terug naar huis. Het aanwezige enthout was afkomstig en voor een deel verzameld uit de collectieboomgaard van de Fruithof en uit de fruittuinen van NPV-leden. De bezoekers konden aan de hand van een lijst een keuze maken welk ras men op welke onderstam vermeerderd wilden zien.

Marten Pelleboer


Ontwikkeling van de druivenserre in de Fruithof. Sinds twee seizoenen staan de verschillende druivenbo-men nu in de nieuwe druivenserre of kas die begin vorig jaar op het terrein van de Fruithof in Frederiksoord gereed is gekomen. Het is een mooie start in een prachtige kas. Oorspronkelijk ontwikkeld in Belgie en einde 19e eeuw voor het eerst in het Westland gebouwd, staat deze serre sym-bool voor het ontwikkelen van de fruitteelt onder glas in Noord-Nederland.

Maar al doende openbaren zich nu een aantal die bij de herbouw van de kas op de Fruithof niet bekend waren. Dit betreft problemen in de teelttechnische vormgeving van de kas en problemen in de aanplant.

Om goed advies te krijgen over de aanpak van de proble-men heb ik contact gezocht met “De Westlandse Druif”, een project vergelijkbaar met de Fruithof, maar dan gericht op het verzamelen beheren en kweken van een collectie kasdruiven, zoals vroeger in het Westland voor de produc-tie geteeld werd. Het is een mooi, groot en technisch-com-mercieel een succesvol en zeer professioneel geleid pro-ject. Manager is Wim van Dijk, voormalig druivenkweker uit het Westland. Met hem heb ik de problemen doorgepraat en de noodzakelijke oplossingen bekeken.

De problemen in de aanplant betreffen vooral de aange-plante rassen, daar hebben we ons door verwisseling van de etikettering bij 4 bomen vergist en Glorie van Boskoop aangeplant, in plaats van echte kasdruivenrassen.

Jan Nanninga (l) en Sjoerd Windemuller (r) behandelen in de nieuwe kas een druivenrank met zwavel

Dit is echter goed op te lossen want van Wim van Dijk kan ik stekhout van diverse ouderwetse en moderne rassen krijgen waardoor wij in de gelegenheid zijn een eigen collectie te ontwikkelen.

Door het teeltsysteem Westlandssnoer (horizontaal) aan te houden met een onderlinge plantafstand van 1 meter is er voldoende ruimte in de serre voor minimaal 10 verschillende rassen in vakken van 3 meter. Bij een andere indeling kunnen we het aantal uitbreiden. Het kwetsbare is dat vooral de ouderwetse rassen over het algemeen ziektegevoelig zijn en dus ook kwetsbaarder voor teelttechnische onvolkomenheden.

• Het grootste probleem van de kas zit vooral in de klimaatbeheersing en het watermanagement. Er is geen verwarming in de kas waardoor de teelt van een aantal rassen bemoeilijkt wordt.

• Erger is het ontbreken van een goed computergestuurd beluchtingssysteem waardoor noodgedwongen de ra-men altijd open moeten blijven. Dit maakt een succes-volle teelt bijna onmogelijk, omdat klimaatbeheersing es-sentieel is voor groei, bloei, vruchtzetting en vruchtont-wikkeling/rijping. Ook de ziektedruk wordt er mee beïn-vloed.

• Verder is voor het verminderen van de kans op een aantal essentiële ziektes, zoal bv Alicanterziekte of lam-steligheid en voor een goede vruchtzetting en vruchtont-wikkeling, wegvang van het regenwater en gereguleerde watergift door beregening noodzakelijk. Ook hier is voor de opvang van regenwater, een pompvoorziening en automatisering van de beregening nodig. Dit is des te belangrijker omdat de vrijwilligers die het onderhoud ver-zorgen meestal alleen op woensdag aanwezig zijn.

Wie heeft contacten in de tuinbouwwereld, is zelf technisch voldoende onderlegd of kan ons anderszins (financieel, technische middelen) helpen om dit te realiseren?

De teelt is geen probleem, maar de technische inrichting om de teelt mogelijk en succesvol te maken des te meer.

Alle lezers van de Pomopost en bezoekers van de Fruithof weten dat onze financiële middelen bescheiden en ontoe-reikend zijn. Wij zoeken mensen en/of bedrijven die ons op sponsorbasis willen helpen dit project te realiseren, zodat ook hier in het noorden een mooie collectie uit de oor-sprong van de kastuinbouw tot stand kan komen en het verhaal over de ontwikkeling van de tuinbouwfruitteelt aan bezoekers getoond en verteld kan worden.

Sjoerd Windemuller

Voor contact, informatie of aanmelding kunt u mij bereiken onder tel: 0522-451753 Email: [email protected]


Voorjaarssnoei Het vroege voorjaar is een uitstekende periode om te snoeien: als er weinig bald is is het overzicht goed en snoeiwonden

groeien snel dicht er is een goed overzicht.

Vroeger snoeide men wel op stelten

Snoei verlengt de levensduur van een fruitboom. Dat vraagt niet alleen het verwijderen van hele takken maar ook het

rigoureus verwijderen van knoppen. , links voor, rechts na de snoei.

Boer zoekt vrouw. Reisgids Platteland Eerste deel: Groente & Fruit

De ANWB introduceert in samenwerking met het succesvolle KRO-televisieprogramma ‘Boer zoekt vrouw’ een serie reisgidsen die de lezer laat kennismaken met het platteland. Het eerste deel heeft als thema ‘groente & fruit’. De lezer kan te voet of op de fiets kijken, proeven, ruiken en ontdekken bij de boer. Het tv-programma Boer zoekt vrouw is mateloos populair. Want het is belangrijk dat ons platteland blijft bestaan. Wie wil er nu een landschap zonder koeien, knotwilgen of akkers? Zonder boerderijen, rondtokkende kippen en bloeiende kersenbomen? Met dit boekje in de hand kan je ‘de boer op’ en zelf kennis maken met het boerenleven. Ook bij de boeren die eerder al deelnamen van de tv-serie. Een aantal boeren ken je misschien al. Zij hebben meegedaan aan het programma ‘Boer zoekt vrouw’ en waren daardoor al echte ‘ambassadeurs van het platteland’.

De gids bestaat uit vijf hoofdstukken rondom de thema’s boom- en struikfruit, groenten, paddenstoelen en druiven. Ieder hoofdstuk begint met een heldere uitleg over deze producten, waarna er 2, 4 of 6 fiets- of wandelroutes staan uitgelegd. Met tal van adresjes voor musea, kwekerijen, boerenerven en plekken om te slapen, kopen en eten. Soms koop je in de boerderijwinkel, op andere plekken mag je zelfs zelf plukken In de gids staan 20 fiets- en wandelroutes met afstapadressen als bezoekboerderijen, boomgaarden, kwekerijen en wijngaar-den - en wanneer de beste tijd is om te gaan. Natuurlijk komen ook bekende boeren van de tv aan het woord.


Vooral de eerste twee hoofdstukken over boomfruit (appels, peren, kersen en noten), struikfruit (bessen, bramen, aardbeien), zullen voor onze lezers interes-sant zijn. Behalve heldere informatie over fruitteelt bieden ze beschrijvingen van routes en fruitbedrijven. De vier routes rondom boomfruit beschrijven de Betuwe rondom landgoed Marienwaerdt, de kersenstreek in het Kromme Rijngebied boven Wijk bij Duurstede, de Hoekse Waarde en het heuvelland van Zuid-Lim-burg. De bessenroutes variëren van Rolde bij Assen, rondom Tubbergen in Twente, de blauwe bessenteelt rondom Helenaveen in de Peel en de zwarte bessenteelt in de zak van Zuid-Beveland. De tien fietsroutes worden volledig beschreven. U kunt ze het beste even kopië-ren, want het fietsboek 'in je broekzak stoppen', zoals de inleiding suggereert, is wat moeilijk. De afstanden van de fietsroutes liggen tussen de 26 en 43 km. Ze

liggen in tien verschillende provincies. Opvallenderwijs ontbreken de plattelandsprovincies Groningen, Overijssel en Flevoland. De Reisgids Platteland is een mooie, aantrekkelijke uitgave van bijna tweehonderd bladzijden vol feiten, informatie, wetens-waardigheden en tips. Met veel foto's en kaartjes van alle fietsroutes en wandelingen. Een aanschaf dus zeker waard. Boer zoekt Vrouw - Reisgids Platteland - groente & fruit kost € 16,95 en is verkrijgbaar bij ANWB-winkels, de ANWB-webwinkel en in de boekhandel. ISBN 978-90-18-2992-0

Redactielid voor Pomospost gevraagd. We zoeken één of meer meer mensen die de redactie, die nu slechts uit 3 leden bestaat, kan/kunnen versterken. Jans Koops heeft, vanwege zijn drukke werkzaamheden voor de Fruithof, te kennen gegeven zijn redactiewerkzaamheden af te bouwen,

wel zal hij artikelen blijven maken. Het gaat om leden die een inhoudelijke bijdrage willen maken, iemand willen interviewen bv, of kunnen helpen met grafische vormgeven, of foto’s kunnen maken en bewerken, of gewoon redactioneel mee willen lezen.

Informatie bij Jan Veel, tel. 0594549173 ([email protected].


Algemene ledenvergadering zaterdag 27 maart 2010

Plaats: De Koloniehof in Frederiksoord Drenthe (zie info onder de agenda).

Evenals voorgaande jaren is ook dit jaar weer gekozen voor een huishoudelijk deel en een inhoudelijk deel. Het inhoudelijk deel zal dit keer gaan over het opsporen en het verzamelen van oude fruitrassen door leden van de Speurpom en de ervaringen van leden van de POM Noord Holland en de NPV met de inventarisatiesite.

AGENDA:

’s Morgens 10.15 – 12. 00 uur. Inhoudelijk dagdeel: Verzamelen en inventariseren van fruitrassen 10.00 - 10.15 uur. Ontvangst.

10.15 - 11.00 uur. Lezing over het opsporen en het verzamelen van oude fruitrassen door leden van de Speurpom en gelegenheid tot het stellen van vragen.

11.00 - 12.00 uur. Forum met Ger Ernsting, Henk Houtman en Marten Pelleboer over hun ervaringen met het inventariseren en de inventarisatiesite. Waarbij ingegaan zal worden op de vragen van de aanwezige leden m.b.t. deze problematiek.

12.00 uur. Afsluiting van de morgenbijeenkomst.

PAUZE. Van 12.00 – 13.00 uur. Voor koffie/thee en broodjes wordt gezorgd.

’s Middags 13.00 – 15.00 uur. HUISHOUDELIJKE VERGADERING. 1. Opening en vaststelling agenda.

2. Notulen algemene ledenvergadering zaterdag 18 april 2009. Zie Pomospost zomer 2009.

3. Mededelingen en ingekomen stukken.

4. Financieel Verslag 2009 en de Begroting voor 2010. Zie volgende pagina.

5. Verslag kascommissie ( Lukas Duijts en Jan Veel. Reserve lid, Harry v d Laan. )

6. Benoeming kascommissie voor het boekjaar 2010. ( 2 leden en 1 reservelid ).

7. Contributievaststelling voor het kalender jaar 2011. Zie volgende bladzijde.

8. De invulling en de ingebruikname van de website NPV- inventarisatie.

9. Bestuursverkiezing.

• Jan Schreurs is statutair aftredend als bestuurslid en stelt zich opnieuw verkiesbaar.

• Dick Pijpers beëindigt wegens privé omstandigheden tussentijds zijn voorzitterschap en het bestuurslidmaatschap.

• Gerrit Pollard beëindigt om privéredenen tussentijds het voorzitterschap

• Het bestuur heeft Charley Erkens beschikbaar gevonden als kandidaat-voorzitter en ondersteunt die kandidatuur van harte.

• Het bestuur heeft volgende personen bereid gevonden voor een bestuurslidmaatschap en ondersteunt deze kandidaten van harte: Heim Nagelhout, Nico Hovinga en Gerard Brouwer.

• Tegenkandidaten kunnen tot uiterlijk 7 dagen voor de aanvang van de ledenvergadering schriftelijk worden aangemeld bij het bestuur met ondertekening van de aangever.

11. Rondvraag.

12. Sluiting.

Bericht van deelname aan Ledenvergadering 27 maart 2010. Het museum De Koloniehof is gelegen aan de Koningin Wilhelminalaan 87 in Frederiksoord. Voor broodjes en koffie wordt

gezorgd. In verband hiermede zouden wij het op prijs stellen wanneer u ons voor 20 maart informeert of u van plan bent deel te nemen aan de vergadering. U kunt dit doen door contact op te nemen met Jan Schreurs, tel 0592-38 94 89 email:

[email protected]


Bijlage bij agenda, ad 7. Verhoging contributie voor het jaar 2011. Het bestuur stelt voor om de contributie voor het jaar 2011 vast te stellen op € 30,-.

De huidige contributie is zeven jaar geleden vastgesteld en is in al die jaren niet verhoogd, terwijl de uitgaven ondertussen wel zijn gestegen. Een voorbeeld hiervan zijn de kosten voor de uitgave van de Pomospost. Om de Pomospost toch betaalbaar te houden wordt nu al bezuinigd op het aantal pagina’s, op de uitgave van specials, etc. Op dit moment worden zaken zoals de voorbereiding voor de Pomospost, de boekhouding, de ledenadministratie nog steeds gratis door een paar leden verricht, terwijl het aantal leden inmiddels de achthonderd is gepasseerd. Mocht het door omstandigheden noodzakelijk zijn een aantal zaken uit te besteden, dan is dat met het huidige budget niet mogelijk.

Ook zal in de naaste toekomst een bijdrage van rond € 2500,- per jaar aan de Fruithof nodig zijn, voor de dringend noodzakelijke bemesting en bespuiting met biologische middelen.

Resumerend; met een verhoging van € 5,- per jaar worden de inkomsten per jaar verhoogd, hetgeen noodzakelijk is om een aantal ontwikkelingen in de naaste toekomst te kunnen betalen.

Bijlage bij het ochtendprogramma van de jaarvergadering. De NPV inventarisatiesite. Inleiding.

In het winternummer 2009 van de Pomospost is aangege-ven, dat in het voorjaarsnummer 2010 de NPV inventarisa-tiesite en met name de besluitvormingsprocedure toege-licht zal worden als voorinformatie voor de ledenvergade-ring. Daarbij is ook vermeld dat de ingestuurde opvattingen van leden in dit artikel opgenomen zullen worden.

Lukas Duijts heeft daarop gereageerd door het verslag in te sturen van een overleg op 16 april 2009 dat hij voerde met Frits Timmer, Jan Woltema, Jan Veel, Aafke Meines en Griet Bergsma. Dit overleg vond plaats naar aanleiding van het artikel “Pomologisch collectiebeheer en de NPV” dat de toenmalige secretaris Jan Wittenberg namens het bestuur op 6 april 2009, had rondgestuurd.

Huidige situatie.

Sinds een jaar is het mogelijk om naast de website van de NPV ook de NPV inventarisatiesite te bezoeken. Deze site zal over enige tijd “gelinkt” worden aan de NPV website. Nu kan dat alleen nog rechtstreeks via:

http://pomolo-npv.bataviagroep.nl. Zonder inlogcode kan alleen de gemeenschappelijke module met rasbeschrijvingen worden bezocht. Dit gemeenschappelijk deel wordt beheerd door de drie samenwerkende instellingen, de POM Noord-Holland, Fruit yn Frieslân en de NPV. De module met verenigingsspecifieke collecties, waarvoor een code nodig is, is nog leeg.

Wat voorafging.

Binnen de NPV werd al jaren gesproken over een moge-lijke oplossing om de collecties van de leden en de collec-ties die door de NPV beheerd worden onder te brengen in één collectie-overzicht of database, omdat een dergelijk overzicht de basis vormt voor een goed collectiebeheer.

Dit heeft er tijdens de ledenvergadering in 2007 toe geleid, dat er een werkgroep “collectievorming” werd gevormd met als contactpersoon, Lukas Duijts.

Het NPV bestuur begon daarnaast informatie te verzamelen hoe een dergelijke database elders opgezet werd. Daarbij viel met name de collectie-inventarisatie van de POM Noord-Holland op. Deze inventarisatie was

opgezet in samenwerking met het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN), een onderdeel van de universiteit van Wageningen. Dit leidde er toe, dat voor de ledenvergadering in 2008 Ger Ernsting van de POM en Bert Visser van de CGN werden uitgenodigd om lezingen over die collectie-inventarisatie te verzorgen. Na die lezingen ontstond een levendige discus-sie en werd besloten om na te gaan hoe de NPV het sys-teem zou kunnen overnemen.

Kort daarop werd een werkgroep gevormd bestaande uit Jan Wittenberg secretaris NPV, Jans Koops, NPV website beheerder, Marten Pelleboer en Ger Ernsting van de POM. In afwachting van de uitkomsten van deze nieuwe werk-groep, besloot de “werkgroep 2007” haar werkzaamheden voorlopig op te schorten. Deze nieuwe werkgroep heeft met diverse partijen overleg gevoerd, wat uiteindelijk leidde tot een plan, dat 19 mei 2008 besproken werd in een gecombineerde vergadering van het NPV-bestuur en de kadergroep determineerders met Jan Veel, Lukas Duijts, Frits Timmer en Griet Bergsma. Tijdens die vergadering werd, zie de notulen, ingestemd met het opzetten van een NPV- inventarisatiesite volgens het model van de POM Noord-Holland en de stichting Fruit yn Fryslân. De eenma-lige kosten voor de bouw van de site waren € 3500,- en € 25,- per maand voor hosting. Bert Visser van het CGN had voordien al aangegeven, dat het CGN de kosten voor de bouw site/database zou subsidiëren. Met als voorwaarde dat de NPV de site vijf jaren “in de lucht” zou houden en de collectie module jaarlijks met gemiddeld 300 bomen zou worden aangevuld.

Op 22 mei 2008 was de problematiek van de inventarisa-tiesite ook aan de orde tijdens een bijeenkomst van de Nederlandse appelcollectiehouders, die bezocht werd door Jan Wittenberg en Lukas Duijts. Naast de betaling van de aansluitkosten door de CGN en de voorwaarden werd daar ook gesproken over de integratie van de collecties van de verschillende verenigingen met de database appelcollec-ties van de CGN.

Tijdens bestuursvergadering op 10 november 2008 werd verslag gedaan van een gesprek met de Bataviagroep die


de site zou bouwen. De offerte van de Bataviagroep was inmiddels voor akkoord getekend en doorgestuurd naar de CGN.

In de bestuursvergadering van 23 februari 2009 werd mee-gedeeld, dat de site inmiddels operationeel was en begon-nen kon worden met het invoeren van de collecties.

Op 6 april 2009 heeft Jan Wittenberg alles nog eens op een rijtje gezet onder de naam “Pomologisch collectiebe-heer en de NPV inventarisatie website” en deze samenvat-ting naar diverse leden gestuurd. Zoals in de inleiding reeds is aangegeven is naar aanleiding daarvan, door een aantal leden op 16 april 2009 overleg gevoerd.

Toen op 27 april 2009 de voorzitter, de algemene leden-vergadering had geopend, stelde Lukas Duijts het punt aan de orde, dat hij een stuk had ontvangen van de secretaris met de titel “ Pomologisch collectie beheer en de NPV inventarisatiesite”. En dat hij en enkele leden, waarmee hij overleg had gevoerd, vraagtekens stelden bij de visie van het bestuur en hij had hier dan ook enkele vragen over. Omdat de inventarisatie site niet op de agenda stond stelde hij voor om een aparte ledenvergadering te beleggen. Na enige discussie werd besloten dit onderwerp in een extra ledenvergadering te bespreken.

Omdat voor de drie nieuwe bestuursleden, die tijdens die vergadering werden benoemd en tevens het nieuwe dage-lijks bestuur vormden, de hele materie nieuw was, werd besloten een studiegroep te formeren met daarin vooral de direct betrokkenen. Het bestuur werd daarin vertegenwoor-digd door de nieuwe leden Dick Pijpers en Harm Moek. Toen eind september 2009 Dick zich terug trok en er ondertussen veel zaken om aandacht vroegen, zie het jaaroverzicht, is na veel wikken en wegen, besloten de problematiek van de inventarisatiesite mee te nemen in een normale ledenvergadering en voor deze zaak extra ruimte en aandacht in te bouwen. Inmiddels zijn er wel voorbereidingen getroffen om de invulling van de inventari-satie site snel op te starten.

Conclusie

Op grond van de geraadpleegde notulen heeft het bestuur in 2008 formeel correct gehandeld. Het bestuur is conform de statuten gemachtigd een dergelijk besluit te nemen. Achteraf was het wellicht beter geweest, dat het besluit als agendapunt, op de agenda van de ledenvergadering in 2009 had gestaan zodat één en ander toegelicht had kun-nen worden.

Opmerkingen van Lukas Duijts.

Het verslag dat Lukas stuurde is in hoofdlijnen in dit artikel opgenomen. De punten zullen met name s’morgens, tij-

dens de ledenvergadering in maart, aan de orde komen bij de behandeling van de vragen door het forum.

Hoofdpunten in het verslag van Lukas Duijts.

• Voor zover bekend is, is er in de ledenvergadering nooit een besluit genomen over het overnemen van de wijze van inventariseren zoals dat in Noord-Holland en Fries-land gebeurt.

• Hoe kan er dan een overeenkomst worden gesloten met het CGN en de Bataviagroep?

• Over de wijze van het collectiebeheer is binnen de ledenvergadering nooit gediscussieerd. Hoe kan het be-stuur dit zonder raadpleging van de leden beslissen.

• Het onderwerp staat niet op de agenda van de ledenvergadering van 18 april 2008, wat een vreemde zaak is.

Met betrekking tot de visie van het bestuur.

1. Wij zijn geen voorstander van het vastleggen van GPS-posities van Fruitbomen. Redenen:

a. Onze ervaring is dat boomgaarden bij wisseling van eigenaar verdwijnen als sneeuw voor de zon, waardoor het zinloos is om op deze manier posities van bomen vast te leggen.

b. In het Groningerland zullen veel eigenaren geen mede-werking verlenen.

c. Het kostenplaatje. d. De verplichting aan de CGN kan niet worden nageko-

men.

2. Wij zijn geen voorstander van de manier van rasbe-schrijvingen, zoals door de POM Noord- Holland deels is uitgewerkt. Er is veel literatuur met afbeeldingen en door-snedes van de meeste oude rassen beschikbaar, ook via internet, zodat het energie en tijdverspilling is om alle ge-vonden rassen weer te fotograferen en beschrijven.

3. Wij zijn voorstander van:

a. Gevonden rassen te enten en in een collectieboomgaard onder te brengen. Je hebt dan de gevonden rassen veilig gesteld.(1a. is dan overbodig). Het bestuur zou hierin ini-tiatieven moeten nemen.

b. Streekrassen die niet of onvolledig beschreven zijn, inventarisaren en beschrijven.

c. Het systeem, dat door Hennie Rossel in samenspraak met Wageningen is opgezet, is voor de meeste al goed beschreven rassen voor ons goed bruikbaar, eenvoudig en overzichtelijk.

d. Een goede plattegrond van collectieboomgaarden is voldoende, vastlegging middels GPS voegt daar aan niets toe.

Tot zover het verslag van Lukas Duijts Gerrit J. Pollard

.

Plaatsing van ledencollecties op de Inventarisatiesite. Leden die hun fruitrassencollectie op de nieuwe Inventarisatiesite willen zetten kunnen nu al nadere informatie verkrijgen en invulformulieren bestellen bij Marten Pelleboer. Telefoon: 0320-22 37 23. of email: [email protected]


Agenda Overzicht van de laatste entdagen 2010 13 mrt. NPV entdag in de oranjerie van de Fraeylemaborg te Slochteren (aan het rechter koetshuis). Tijd 10.00 - 16.00 uur 13 mrt. Entdag NPV Natuurcentrum ‘de Koppel‘, te Hardenberg, Vechtstraat 8, 7772 AX. tel. 0523-273388. Tijd: 13.00 - 16.00

uur. De NPV is aanwezig met een info stand, waar u ook fruitboompjes kan (laten) enten. 12, 13 en 14 maart Hippisch Centrum Exloo. De NPV is aanwezig met een infostand, waar u fruitboompjes kan (laten) enten. 20 en 21 mrt. Opentuin dagen in de Wenninkhof Hoveniers & Groencentrum, Wenninkhof Hoeninkstegge 5. 7104 BK

Winterswijk-Meddo. Tijd: 11.00 - 16.00 uur. Website: www.wenninkhof.nl Email: [email protected]. De NPV is aanwezig met een info stand, waar u ook fruitboompjes kan (laten) enten.

4 en 5 apr. Montferlandfair, Zeddamseweg te Braamt van 11.00 - 17.00 uur. Zie:www.montferlandfair.nl. De NPV is aanwezig met een info stand, waar u ook fruitboompjes kan (laten) enten.

17 april Fair van Groei en Bloei rondom de Dekema State, Dekemawei 5 9057 LC, Jelsum (boven Leeuwarden) www.dekemastate.nl De NPV is aanwezig met een infostand, waar u fruitboompjes kan (laten) enten.

Enthout van een speciaal ras?

Veredelingshoogte van hoog- half- en laagstambomen, zoals door boomkwekers opgeënt.

Van de meer bekende oude rassen is vaak wel enthout op de entdagen beschikbaar, maar wilt u weten of van een bepaald ras die dag inderdaad enthout aanwezig is, neem dan contact op met Jan Woltema, tel 0594-549265 of Lukas Duijts email: [email protected]. Zij zullen proberen enthout van dat ras voor die dag te verzamelen. Als men een groter aantal enten wil laten maken neem dan ook even contact met één van hen op. De volgende onderstammen zijn beschikbaar: Appel zaailing Bittenfelder, M106, M26, M9 en M7. Peer: zaailing Kwee A. Peer Saint Julien A. Kers Gisela5. Een door ons geënt boompje kost € 2,50, een losse onderstam € 1,50 behalve de kersenonderstam Gisela5, deze kost € 3,50 Als men een groter aantal onderstammen (meer dan 15) wil afnemen, neem dan contact op met Lubbert Dijk tel. 06-11518397

17 april Nationale Rode Kruis Bloesemtocht. Start en finish Veilinghallen. Deilseweg 7, Geldermalsen (Nabij het NS Station).

Kosten 7,50 euro per persoon. Kinderen t/m 12 jaar 4,50 euro per kind. 1,00 euro korting per persoon Bij koop van startbewijs via internet.

Voorjaarsprogramma activiteiten Fruitteeltmuseum Kapelle (nabij Goesl) Wo 24 maart Opening nieuwe wisseltentoonstelling over de Oorlogstijd rondom Kapelle Za 3 april Lezing over bijen en hommels met imkerstand, aanvang 13.00 uur, gratis rondleiding Za 10 april Museumweekend met lezing over oude rassen door pomoloog Dhr. Rossel, gratis entree Di 20 april t/m za 8 mei Begeleide bloesemfietstochten, zie website Za 1 mei Gratis rondleiding Za 29 mei Excursie plagen en ziekten in fruitbomen Za 5 juni Gratis rondleiding Za 3 juli Gratis rondleiding Za 17 juli Kersendag met ochtendlezing en middagexcursie NB. De geplande activiteiten zijn onder voorbehoud, voor actuele activiteiten zie onze website: www.fruitteeltmuseum.nl Vooraankondiging 18 september 2010 fruitexcursie in en rondom de gemeente Steenwijkerland, georganiseerd door Harry van der Laan, Josje Savelkoel en Geert Bosma. In het Zomernummer zal het reisplan en de aanmeldingsprocedure verschijnen.

Vooraankondiging

Op 8,9,10 Oktober 2010 vindt te Frederiksoord de grote tweejaarlijkse Nationale Fruittentoonstelling Souvenirs van Eeuwen plaats, georganiseerd door Fruithof en de NPV. Zie voor meer informatie de volgende nummers van ons blad.

Voorjaar 2010 - NPV€¦ · voorjaar van 2010, op kosten van de NPV, de eerste be-mestingen en...

Documents

Transcript of Voorjaar 2010 - NPV€¦ · voorjaar van 2010, op kosten van de NPV, de eerste be-mestingen en...