inDruk PO voorjaar 2010

PO voorjaar 2010

Samenwerken in community’s

Digitaal lesmateriaal

Samen Deskundiger

Verkiezing Ict’er (m/v)van het jaar

Kennisnet is op zoek naar díe ict’er die zich inzet voor innovatieve veranderingen binnen de school en hier ook collega’s bij enthousiasmeert. Bent u trots op het gebruik van ict binnen uw school? En heeft u dit te danken aan de recente inspanningen van uw betrokken ict’er? Dan kunt u hem/haar nomineren voor Ict’er van het Jaar.

Een ict’er komt hiervoor in aanmerking als hij bijvoorbeeld altijd met vernieuwende lesideeën met ict als uitgangspunt komt. Of als zij een nieuwe manier heeft bedacht voor het gebruik van het digibord. Of misschien zetten dankzij zijn enthousiasme nu de meeste collega’s ict-middelen in bij hun onderwijs. Alleen schoolleiders kunnen een ict’er nomineren.

Op schoolleider.kennisnet.nl kunt u aangeven waarom uw medewerker het verdient om ict’er van het jaar te worden. Kennisnet kiest uit alle aanmeldingen drie winnaars die volgens ons de grootste bijdrage hebben geleverd aan de kwaliteit van het onderwijs. Deze drie ict-experts winnen een Flip camera! Natuurlijk wordt ook op de schoolleider-site aandacht besteed aan de winnaars. Zet daarom úw ict’er in het zonnetje via schoolleider.kennisnet.nl.

2 Column Frans Schouwenburg3 Lestips4 Samenwerken in community’s6 Digitaal onderwijs

7 Zelfstandig leren rekenen met het digibord

8 Samen Deskundiger10 Phun is meer dan leuk alleen

11 Gastcolumn12 Digitaal lesmateriaal14 Tweespraak

In deze uitgave

Een open deur

Laatst vertelde een collega me een even vanzelfsprekend als opzienbarend

feitje. U kent het wel: informatie waarvan je eerst denkt “duh! Logisch toch?”Maar het feit laat je niet los en je blijft eraan denken. We hadden het erover dat bij

discussies over het delen van leermaterialen, sommige docenten

altijd weer met hetzelfde argument komen om niet te delen: “Ik heb hier heel

veel arbeid in zitten, dat ga ik niet zomaar weggeven”. Of “onze school heeft hierin geïnvesteerd, dus die investering moet eerst terug verdiend worden”. Op zich begrijpelijke bedenkingen, want wie kennis creëert mag daar best voor beloond worden.We zochten naar overtuigende argumenten om juist wel met elkaar te delen en mijn collega zei toen: Weet je trouwens wat het verschil is tussen het delen van geld en het delen van kennis? Als je 100 euro verdeelt onder vier mensen heb je daarna ieder een kleiner bedrag; bijvoorbeeld 25 euro de man. Als je kennis deelt, heb je daarna allemaal meer kennis dan daarvoor. Een wonder-baarlijke vermenigvuldiging, zou je bijna zeggen. Dat moet toch aanspreken, want iedereen herkent het! U leest nu in een inDruk die helemaal is gewijd aan samenwerkingen waarbij je werkelijk kunt zeggen dat 1+1 3 is. Hopelijk geven deze artikelen u weer genoeg inspiratie om uw collega’s op te zoeken en het werk samen te doen. U zult versteld staan van de effecten. Recent is namelijk een onderzoekje gedaan onder een groep docenten over het delen van materialen. Belangrijker nog dan het al genoemde argument, was de gêne die men voelde over het eigen materiaal. Die gêne bleek opeens weg te zijn wanneer ze in kleine groepjes aan een stuk lesmateriaal werkten.

Frans SchouwenburgSectormanager po

Wilt u meer informatie, meedoen met Kennisnet of hebt u vragen? Mail de redactie: [email protected].

�inDruk PO voorjaar 2010

Wie niet waagt, die niet wint!

Regelmatig gebruiken we spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes. Daarmee leren kinderen spelen met taal en verrijken ze ook hun woordschat. Vaak worden spreekwoorden op school aangeleerd en worden de kinderen er thuis mee ‘om de oren geslagen’. ‘Jong geleerd is oud gedaan’ geldt natuurlijk nog steeds. De stichting WikiKids organiseert een wedstrijd om spreekwoorden op een andere manier onder de aandacht van leerlingen te brengen. Op WikiKids staat al een behoorlijk aantal spreekwoorden met de betekenis, maar er zijn er nog veel meer. Het doel van deze wedstrijd is om meer spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes op te nemen binnen WikiKids. Maar ook om de creativiteit en kennis bij de leerlingen te vergroten.

Het is mogelijk om mee te doen door een aantal bruikbare spreekwoorden in de klas centraal te stellen, de betekenis ervan te bespreken en vervolgens te bepalen hoe dit het beste in beeld gebracht kan

worden. Het spreekwoord moet uitgebeeld worden in een foto of in een kort filmpje. Dit mag in scène gezet worden en dat kan met één foto, maar af en toe zijn er vervolgfoto’s nodig (maximaal vier). ‘Photoshoppen’ is toegestaan. De foto(‘s) of YouTube-URL moeten voor 30 april naar [email protected] gestuurd worden. Vermeld hierbij de namen en leeftijden van de makers en het spreekwoord waar het betrekking op heeft. De winnaars maken kans op diverse gadgets, waaronder een Flip Mino digitale videocamera! Kijk voor inspiratie en extra informatie op www.wikikids.nl.

Doe mee met de WikiKids Spreekwoorden wedstrijd!

Webtips WallwisherWallwisher is een soort online prikbord waar je virtuele post-its op kunt plakken. Je opent de Wallwisher op het digibord en leerlingen kunnen vanaf hun eigen computerplek antwoorden, vragen, afbeeldingen of berichtjes plakken op de Wallwisher van de klas. Meer toepassingen vind je op Ideas to Inspire.

www.wallwisher.comwww.ideastoinspire.co.uk/wallwisher.htm

Imagination CubedIn Imagination Cubed kun je samen met anderen tekeningen maken. Je start een tekening en nodigt per mail vrienden uit om met jou mee te tekenen. Zo kun je samen een kunstwerk maken.

www.imaginationcubed.com

WikikidsNederlandstalige Wikipedia voor en door kinderen. Leerlingen kunnen samenwerken aan artikelen, elkaars werk corrigeren of het werk aanvullen. Op Leraar24 vind je een filmpje waarin het concept van WikiKids wordt uitgelegd.

www.wikikids.nl www.leraar24.nl/leraar24-portal/video/642/wikikids

Levend ScrabbleDe onderwijssite “Onderwijs maak je samen” bedacht een levend scrabblespel. De handleiding en de letters kun je downloaden via de site. Speel met de hele klas een spelletje Scrabble. Welk groepje vormt het meest bijzondere woord?

www.onderwijsmaakjesamen.nl/thema/leren/

inDruk PO voorjaar 2010�

“Ongelooflijk hoe snel de ontwikkelingen zijn gegaan,” zegt Leen Faas, ict-leerkracht op SBO De Súdwester in Sneek en community-manager Kennisnet groep 3-4. Met zo’n 53.000 leden (januari 2010) de grootste community. “Tien jaar geleden waren er al wel community’s op Kennisnet, met maximaal 100 leden. Maar het woord community was nog onbekend en er werd argwanend naar Kennisnet gekeken. Dat de internetverbinding ook nog eens regelmatig uitviel deed de beeldvorming geen goed.”Anno 2010 hebben de community’s basisonderwijs elk tienduizenden leden en dat aantal groeit nog steeds (zie tabel). Het leeuwendeel van de leden is werkzaam in het basisonderwijs, maar ook ouders in binnen- en buitenland, uitgevers, logopedisten en auteurs weten de weg naar de community’s te vinden.

Tientallen inzendingen per weekLeen Faas signaleert een verschuiving van passief naar actief gebruik van de community’s. “Een grote kracht van een community is de

Gebruiksklaar lesmateriaal, tips over omgaan met lastig gedrag, gebruikservaringen bij een methode. Elke

leerkracht heeft behoefte aan het uitwisselen van ideeën of het sparren met collega’s. Dat kan op de community’s

van Kennisnet/Digischool. Community-manager Leen Faas van community groep 3-4 over de vele mogelijkheden

van de grootste digitale lerarenkamer van Nederland.

beschikbaarheid van gebruiks-klaar lesmateriaal, door de communityleden in de leer-middelen-database geplaatst. Nog steeds wordt van deze mogelijkheid veel gebruik gemaakt. Leden plaatsen steeds vaker zelf materiaal in de database. Momenteel krijgen we geregeld tientallen inzendingen per week binnen.De homepage van de community fungeert als etalage voor de database, maar dat is maar tien procent van wat je er nog meer kunt vinden. Zowel het opzoeken

Samenwerken in community’s

als het plaatsen is heel gebruiksvriendelijk. Leden kunnen het materiaal niet alleen downloaden, maar ook hun waardering geven. Dat is weer leuk voor de makers.Van het forum maakten leden van het begin af aan veel gebruik. Het forum blijft een vrij passieve toepassing. Leden vragen bijvoorbeeld om een werkblad zus of een project zo. Met de komst van Hyves en Twitter zijn de community’s veel interactiever en dynamischer, maar ook effectiever geworden.

Wie heeft er materiaal over het Wereldkampioenschap Voetbal?

Bijna ��.000 nieuwe leden in één jaar.Flinke ledengroei community’s basisonderwijs.

leden december 2008

leden december 2009

leermiddelen in database

leden Hyvesgroep

community groep 1-2

39.130 48.370 1.300 http://communitykleuters.hyves.nl 1400 leden

community groep 3-4

40.750 52.080 1.910 http://groep34.hyves.nl1300 leden

community groep 5-6

21.030 27.490 585 http://community56hyves.nl750 leden

community groep 7-8

1.7250 22.470 535 http://community78hyves.nl750 leden

community Pabo

5.580 7.150 - http://communitypabo.hyves.nl150 leden

Iedereen die een professionele relatie heeft met het basisonderwijs kan zich gratis aanmelden. Ga naar kennisnet.nl/po en klik op ‘Bezoek de vakcommunity’s’. Leden krijgen elke maand een e-nieuwsbrief en kun-nen zich aanmelden voor een Hyvesgroep. Voor de Hyvesgroep geldt dat alleen leerkrachten of studenten Pabo toegelaten worden.


Remedial teacher en 50.000ste lid community groep 3-4 Annelies Musters:“Het scheelt zoveel werk en tijd.”

Annelies Musters, remedial teacher op basisschool de Cocon in Tilburg:“In het najaar van 2009 volgde ik met collega’s de opleiding tot behandelaar van ernstige dyslexie. In deze cursus kwam het maken van woordrijen van Connect bij teksten aan bod, wat veel tijd kost. Een medecursist attendeerde ons op de site van Kennisnet waarop je deze woordrijen kant-en-klaar kunt vinden. Op de community van groep 3-4 zag ik veel meer bruikbare dingen die je zo kunt printen. Ik heb me aangemeld als lid van deze community, omdat in deze groep het leesproces belangrijk is. Ook bezoek ik vaak de community van groep 1-2 voor de leesvoorwaarden. Verder bekijk ik de ideeën in de nieuwsbrief en het methodisch lesmateriaal. Als remedial teacher geef ik zorg op maat aan iedere leerling. In de leermiddelen-database kan ik veel bruikbaars vinden. Het scheelt zoveel werk en tijd.”

“Samenwerken via een community

is inspirerend en tijdbesparend”

Annelies Musters krijgt als 50.000ste lid van community

groep 3-4 een mini-laptop uitgereikt.

Op Hyves vinden gelijkgestemde leden elkaar via het profiel dat ze aanmaken. Leden die bijvoor-beeld allebei Veilig Leren Lezen in hun profiel hebben staan, kunnen rechtstreeks ideeën of materialen uitwisselen. Met Twitter kun je mensen direct aanspreken door ze te attenderen op een nieuw geplaatst project of ze op te roepen materiaal rondom een actueel thema in te sturen.”

KwaliteitMet zoveel inzendingen staat kwaliteitsbewaking hoog in het vaandel. Leen: “Samen met een groep enthousiaste en actieve redactieraadleden beoordeel ik de inzendingen op kwaliteit en

auteursrecht. De auteurs-rechtelijke kant is niet altijd eenvoudig, zeker niet waar het materiaal voor digiborden betreft. Behalve kwaliteitsbe-waking hebben we vooral een stimulerende functie: we reageren dagelijks op vragen of verwijzen door. Bovendien proberen we leden mee te nemen in nieuwe ontwikkelingen als mobile learning en het gebruik van wiki’s in het onderwijs zoals bij WikiKids. Dat maakt het zo leuk om community-manager te zijn: nieuwe, inspirerende initiatieven bind ik samen, zodat iedereen er wat aan heeft.”


Zijn de plannen voor het maken van een weblog al gevorderd? En slaat het digitale lesproject Diploma Veilig Internet aan? In volgende inDruk de ervaringen van René en zijn leerlingen. Volg de ontwikkelingen ook op leerkracht.kennisnet.nl/indruk.

Digitaal onderwijs in groep zes van de klokkebei

gebruiken de kinderen leerwereld.nu, een beveiligd zoeksysteem. Thuis is er vaak geen filter om sites uit te schakelen. Daarom start René binnenkort met het digitale lespakket Diploma Veilig Internet. Het Diploma Veilig Internet helpt leerkrachten om kinderen bewuster te maken van hun handelen op internet. Ook wordt hen door middel van het lespakket vaardigheden aangeleerd om verantwoord met internet en digitale media om te gaan. Wat hem aanspreekt in dit pakket is de combinatie van digitale lessen en leerlingenwerkboek. René hoopt dat de leerlingen tijdens dit project actief meedoen. Dat ze positieve én negatieve ervaringen delen. Doel is dat ze zelfstandig en veilig met de mogelijkheden van internet omgaan.

En verder?René zou graag samen met de leerlingen een weblog ontwikkelen. Een ideale manier om de ict-kennis van de leerlingen te vergroten. Ontwerpen, uploaden, schrijven, linken, filmpjes maken. De mogelijkheden zijn legio. Maar of dat gaat lukken dit schooljaar?

Ict-middelen zijn niet meer weg te denken uit het onderwijs. Maar wat kun je ermee als leerkracht, waar begin je en waar

loop je tegen aan? We volgen René Schreuder, leerkracht van groep zes. De Klokkenbei is een openbare basisschool in

Ulvenhout. Zowel leerlingen als leerkrachten maken regelmatig gebruik van ict-middelen. René is enthousiast over de

digitale mogelijkheden binnen het onderwijs. In elke bovenbouwklas hangt een digibord. En door middel van een beveiligd

internetsysteem kunnen leerlingen en leerkrachten onderling mailen, bestanden opslaan en foto’s uploaden.

Praktisch Vooral de praktische kant van het systeem spreekt René aan. Leerlingen sturen hun PowerPoint per mail naar de leerkracht en deze speelt de presentatie direct af op het digibord. Geen gedoe met rondslingerende en zoekrakende usb-sticks. En dankzij de agendafunctie weten leerlingen wanneer ze huiswerk en toetsen hebben. Nadeel is dat het deze manier van werken nog niet in het dagelijks systeem van de zesde groepers zit.

Zorgvuldige afwegingDigitaal lesmateriaal staat nog in de kinderschoenen. René is enthousiast maar zet ook kanttekeningen. ‘Ieder middel wordt zorgvuldig afgewogen. Wat is de toegevoegde waarde?’. Die ligt vooralsnog in de ondersteuning van het huidige materiaal. René ziet wel een verschuiving. ‘Steeds meer programma’s zijn zelfcorrigerend. Dat vergt andere kwaliteiten van het docentschap. Voor mij blijft de afwisseling van werkvormen essentieel.’

Veilig op internet Zesde groepers krijgen steeds meer interesse voor internet. Ze googelen afbeeldingen, bestellen ringtones, chatten en maken vrienden via Hyves. Binnen de school

“Geen gedoe meer met rondslingerende

en zoekrakende usb-sticks”


Zelfstandig leren rekenen met het digibordDigitale schoolborden

veroveren in snel tempo

het basisonderwijs. Over een

paar jaar, is de verwachting,

zal elke basisschool beschikken

over ten minste één digitaal

schoolbord.

Het gebruik blijft echter vaak beperkt tot klassikale instructie, terwijl het digitale schoolbord juist heel geschikt is om ook andere lesvormen te ondersteu-nen. Leerlingen kunnen bijvoor-beeld ook heel goed zelf aan de slag op het digibord. De eenen-twintigste publicatie in de Kennisnet Onderzoeksreeks ‘Zelfstandig leren rekenen met het digibord’ doet verslag van een onderzoek waarin specifiek gekeken is naar interactief en zelfstandig gebruik van het digi-tale schoolbord door leerlingen.

Daar is nog niet veel over bekend, omdat scholen er zelden in slagen om deze werkvormen daadwerkelijk ten uitvoer te brengen.

Basisschool de Arabesk deed dat wel. Tijdens de rekenles deden leerlingen die dat nodig hadden de verlengde instructie zelfstandig op het digitaal schoolbord. We onderzochten het gebruik van het digitale schoolbord en de effecten ervan op leerprestaties, werkhouding en gedrag van de leerlingen.

De conclusies zijn erg positief: over het algemeen kunnen leerlingen uitstekend zelfstandig uit de voeten met het digitale schoolbord, werken ze goed samen en zijn ze actief en gemotiveerd bezig, zonder hun klasgenoten te storen. Het gebruik van het digibord is ten behoeve van het onderzoek vastgelegd op video. Voor wie liever kijkt dan leest, is een videoverslag als DVD bij deze publicatie gevoegd. Bekijk de publicatie op onderzoek.kennisnet.nl of bestel gratis uw eigen exemplaar via bestellen.kennisnet.nl.


BIC-NH staat voor bovenschools ict-coördinatoren Noord- Holland en bestaat momenteel uit 26 bovenschools ict- coördinatoren, IPABO Alkmaar, PABO INHOLLAND en Kennisnet. Dit Samen Deskundiger-netwerk is ooit opgestart door de vijf voorhoedescholen in Noord-Holland. De bijeenkomsten vonden plaats in een café en waren vrijblijvend van aard. Momenteel zijn de bijeenkomsten voor een heel schooljaar gepland en wordt van de deelnemers verwacht dat ieder zijn uiterste inspanning levert om bij de bijeenkomsten aanwezig te zijn. Omdat het netwerk al ruim tien jaar bestaat, kent men elkaar goed en heerst er een open sfeer. Collega’s weten elkaar te vinden, ook buiten de vergaderingen om. De voorbereiding van de bijeenkomsten ligt in handen van een drietal deelnemers van BIC-NH en een relatiemanager van Kennisnet. Aan het begin van een traject wordt een projectplan opgesteld. Naar aanleiding van dit projectplan worden de bijeenkomsten voorbereid. De grote uitdaging is om er voor iedereen een zinvolle dag van te maken. En aangezien er ook in een groep als BIC-NH een diversiteit aan mensen zit, is dat soms best lastig. Ook groeit het netwerk nog steeds. Ieder jaar sluiten er 3-4 schoolbesturen aan. Bij ons is iedereen welkom, als hij maar wil halen én brengen. Met elkaar

wordt gekeken hoe groot een netwerk als deze kan worden, zodat het

goed werkbaar blijft. Naast de bijeenkomsten van een dag, organiseert BIC-NH ook een 2Daagse en een Good Practice Dag voor alle leerkrachten.

De meeste collega’s van BIC-NH zitten vaak ook in andere werkgroepen, zoals bijvoorbeeld de werkgroepen van de diverse leerlingvolgsystemen. De informatie die ze daar krijgen, delen zij met de rest van de groep. Daarnaast is ook een aantal besturen bezig met de implementatie van Sharepoint. Zij delen die kennis met elkaar en werken waar mogelijk samen. Hun ideeën en bevindingen worden tevens gedeeld met de groep.

Maandagmorgen, half 9. Het is druk op de vijfde etage

bij de schoolbesturen OPSO en SPOOR in Purmerend.

De bovenschools ict-coördinatoren uit Noord-Holland

druppelen langzaam binnen. Met koffie in de hand

zoekt men elkaar op om bij te praten of snel nog even

een afspraak te maken. Om negen uur precies start de

vergadering van BIC-NH en geen minuut later!

Samen DeskundigerBIC-NH: Samenwerken als sleutel voor succes!

Met het Samen Deskundiger-programma biedt Kennisnet kennis, vaardigheden en instrumenten aan bovenschools ict’ers en bestuurlijke ict-medewerkers. Dit kunnen zij vervolgens inzetten om het bestuur te ondersteunen bij het professionaliseren op het snijvlak van onderwijs en ict. Het doel hiervan is om samenwerking op het gebied van onderwijs en ict op bovenschools niveau te stimuleren en te ondersteunen. Maar ook om de professionele ontwikkeling van de deelnemers te stimuleren. Om een beeld te geven wat er speelt binnen de verschillende Samen Deskundiger-netwerken vertellen bovenschoolse ict’ers in de inDruk over hun bijeenkomsten en ervaringen. In deze inDruk vertelt Daniëlla Overbeek over haar netwerk. Daniëlla was tot voor kort bovenschools ict-coördinator bij Stichting Flore. Ook was zij de voorzitter van BIC-NH en coördinator van het Ambassadeurstraject ATRIUM-Flore.*


Good Practice Dag in samenwerking met de IPABOEén van de belangrijkste taken van een bovenschools ict- coördinator is het stimuleren van het gebruik van ict in de klassen. Omdat de meeste bovenschools ict’ers niet dagelijks meer op de werkvloer te vinden zijn, is dat een lastige opgave. Uiteindelijk zijn het namelijk de leerkrachten in de klas die het moeten gaan doen. Zij zijn het die onze ‘digitale generatie’ leerlingen klaarstomen voor de toekomst. En om de leerkrachten daarbij wat handvatten mee te geven, wordt er jaarlijks door BIC-NH voor hen een Good Practice Dag georganiseerd met presentaties en workshops waar een leerkracht ook echt iets mee kan in zijn klas. Naast een aparte voorbereidingsgroep die de dag organiseert, heeft ieder BIC-NH lid ook een of meerdere taken. Er zijn veel handen nodig op zo’n dag, dus samenwerking pur sang.

Deze dag wordt georganiseerd in samenwerking met de IPABO die voor deze dag de school kosteloos ter beschikking stelt. Stefan Schuur is docent ict en onderwijs op de IPABO in Alkmaar: “Als docent vind ik het belangrijk om te weten wat er speelt in Noord-Holland op het gebied van ict op de scholen. BIC-NH is een prima netwerk om de activiteiten van onze studenten af te stemmen op de

wensen die de scholen hebben. Daarnaast leren we veel van elkaars deskundigheid. Meewerken aan de Good Practice Dag was voor ons een ideaal moment om te laten zien wie de IPABO is en wat de studenten op de IPABO doen als het gaat om ict in het onderwijs. Op die dag hebben studenten een prominente rol en presenteren zij de resultaten uit hun actieonderzoek aan hun toekomstige collega’s. Het is mooi om te zien dat de leerkrachten oprechte geïnteresseerd zijn in hetgeen de studenten hebben gemaakt. Voor de toekomst hoop ik dat we op ict-gebied wat meer naar de leerlingen gaan luisteren en aan hen vragen wat en op welke manier ze graag willen leren.“

En zo ziet BIC-NH de toekomst ook. Vooral op veel gebieden blijven samenwerken met als gemeenschappelijk doel het kind en de leerkracht in de klas!

Kijk voor meer informatie op ambassadeurs.kennisnet.nl en ictpo.kennisnet.nl/kennisdelen/samendeskundiger.

* Met ingang van 1 februari 2010 is Daniëlla werkzaam als relatiemanager bij Kennisnet.

inDruk PO voorjaar 201010

Phun is meer dan leuk alleen

Eerst onderwijsvisie, dan techniek

Met het gratis programma Phun kunnen leerlingen op een leuke, uitdagende manier experimenteren, onderzoeken en voorspellen met de regels van de fysica in een spelachtige omgeving. Door Phun te introduceren krijgen kinderen inzicht in de eigenschappen van voorwerpen. Ze gaan creatief aan de slag en daardoor ontdekken ze wat de mogelijkheden zijn wat betreft het laten bewegen van voorwerpen en het simuleren van verschillende situaties. Bij Phun is het mogelijk om animaties te maken waar het gaat om de krachten (zwaartekracht, snelheid, botsingen, veringen) en eigenschappen van de voorwerpen en om actie en reactie. Het doel van deze uitbreiding op natuur- en techniekgebied is de belangstelling voor wetenschap in het basisonderwijs verder vergroten naast het bestaande techniektraject.

Leerlingen kunnen in tweetallen werken aan een pro-bleem en maken samen eerst een werktekening. Vervolgens wordt dit in Phun uitgeprobeerd, getoetst en weer bijgesteld. Leerlingen overleggen of eigenschappen van stoffen, krachten, omstandigheden of snelheden moe-ten worden veranderd om het beoogde doel te bereiken. Ze kunnen animaties maken waarin duidelijk wordt wat

Nadenken over de mogelijk-

heden van techniek is

inspirerend. Tegelijkertijd blijkt

keer op keer dat een eenzijdige

gerichtheid op techniek zelden

leidt tot structurele verandering

in de klas.

Er wordt geëxperimenteerd en daarna overgegaan tot de orde van de dag. Deze twintigste publicatie in de Kennisnet Onderzoeksreeks beschrijft de resultaten van een aantal proefprojecten met een omgekeerde werkwijze: Eerst een onderwijsvisie formuleren

en dan bekijken hoe techniek daarbij kan ondersteunen. Een opvallend onderzoeksresultaat is dat scholen die het onderwijs blijven geven dat ze altijd gaven, en daar ict aan toevoegen, erin slagen om ict in relatief korte tijd te integreren. Scholen die ict-gebruik aangrijpen om ook het onderwijs zelf te vernieuwen, blijken hier meer moeite mee te hebben. De route naar rendement en innovovatie met ict lijkt in de praktijk dan ook vooral gebaat bij kleine stappen voorwaarts. Bekijk de publicatie op onderzoek.kennisnet.nl of bestel uw eigen exemplaar via bestellen.kennisnet.nl.

er gebeurt met de stijging van de zeespiegel als de Noord- of de Zuidpool smelt. Ook het creëren van een kettingreactie-baan wordt ervaren als een grote uitdaging.

Meer informatie, lesprogramma’s en handleidingen kunt u vinden op projectenbank.kennisnet.nl (zoek op: Phun).

11inDruk PO voorjaar 2010

Kleuters die een plant uit de vensterbank stoten. De een raapt de plant op. De ander haalt stoffer en blik. Samen ruimen ze de aarde van de grond op, waarbij ze vergeten de stoffer te gebruiken. Met de handen wordt de rommel op het blik gelegd. De leerkracht komt hier niet aan te pas. Mijn kinderen, blond haar blauwe ogen. 2 hittepetitten van 7 en 9 jaar. Allebei op een Nintendo DS. Ze spelen met elkaar tegen COM. Ze overleggen hoe ze het kunnen winnen. Nee, niet daarlangs! Ga jij daarheen en dan ga ik aan de andere kant. Snel, wegwezen! Jiehoe, gewonnen! Goed gedaan! De eerste is een situatie in het primair onderwijs, de ander heeft een ict-component. Nu nog een situatie waar ik alle elementen combineer. Ict, po en samenwerken. En dan stoppen mijn gedachten. Stilte. En waarom? Iedereen doet zo verschrikkelijk zijn of haar best om ict een rol te geven in het onderwijs. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het gebruik van technologieën nog steeds een apart onderdeel is. Iets wat erbij komt. Overal waar je kijkt zie je prachtige technologieën (mobiel, spelcomputers, navigatiesystemen), ze zijn zo normaal geworden dat het niet meer opvalt dat ze

er zijn. In het onderwijs slaan we onszelf op de schouders omdat ieder lokaal 2 computers en een digitaal schoolbord heeft. En ik heb als onderwijsadviseur al hele mooie voorbeelden gezien, maar dat zijn vaak bijzonderheden. Het zou zo mooi zijn als dat niet meer bijzonder is, maar gewoon. Dat de klas van de toekomst de klas van nu is. Dat alle mogelijkheden worden benut, zolang het een meerwaarde biedt voor je onderwijs. Dan werken we samen. Met elkaar en met de technologie.

Wendi Blom

Hoe gewoon is samenwerken?Samenwerken. Mijn gedachten beginnen te ratelen. Ja, eh… samenwerken?

Waar, met wie? Waarom? En ik zie allerlei situaties voor me.

De Kennisnet Onderzoeksreeks ‘Ict in het onderwijs’ is bedoeld voor management en docenten in het onderwijs en voor instellingen en organisaties die het onderwijs ondersteunen bij effectief en efficiënt ict-gebruik. Wat weten we uit wetenschappelijk onderzoek over ict in het onderwijs? Hoe kunnen scholen samen met onderzoekers voortbouwen op beschikbare resultaten uit eerder uitgevoerd onderzoek? De Kennisnet Onderzoeks-reeks is de verzamelplaats voor antwoorden op deze vragen. Neem nu een gratis abonnement en krijg de nieuwste publicaties – gemiddeld tien per jaar – toegestuurd. Zo bent u altijd op de hoogte van de nieuwste onderzoeks-resultaten over ict in het onderwijs.

Kijk snel op onderzoek.kennisnet.nl.

Abonneer u gratis op de kennisnet Onderzoeksreeks


Jurgen van Groningen Schinkel werkt op de mytylschool Ariane de Raintz in Utrecht. Eén dag in de week staat hij

voor de groep. De overige dagen ontwikkelt hij onder andere digitaal lesmateriaal.

Digitaal lesmateriaalDe leerling-populatie van de mytylschool waar Jurgen werkt is heel divers. Zowel qua leeftijd (vanaf vier jaar tot een jaar of twintig) als niveau. Veel leerlingen hebben een cognitieve en/of fysieke beperking. Standaard lesmethodes voldoen meestal niet aan de individuele eisen van de leerling. Digitale lesmethodes zijn daarom ideaal voor deze leerlingen. Jurgen: ‘Veel van onze leerlingen kunnen niet knippen, plakken of schrijven. Leren met behulp van een computer betekent dat ze zelfstandig aan de slag kunnen. Hoe beperkend de handicap ook is. Wie geen muis kan bedienen, kan wellicht op een knop drukken, het scherm aanraken of via een hoofdsteun van de rolstoel de computer bedienen.’

Zelfstandig werkenJurgen is altijd op zoek naar geschikt lesmateriaal voor zijn leerlingen. Dat blijkt een lastige opgave te zijn. Een belangrijke eis is dat de leerlingen zelfstandig kunnen werken, dat er keuzemogelijkheden zijn en dat het materiaal op de individuele leerling afgestemd kan worden. Jurgen kwam tijdens zijn zoektocht in aanraking met ChooseIt, een eenvoudig Amerikaans softwareprogramma.Jurgen: ‘We zetten deze digitale methode vooral in bij zml-leerlingen. Al naar gelang de behoeften, interesse en ontwikkeling van een leerling, maak je materiaal. Deze methode is ideaal in het gebruik en we kunnen dezelfde pictogrammen gebruiken als waarmee wij onze leerlingen leren communiceren.’

1�inDruk PO voorjaar 2010

Om zelf lesmateriaal te maken, is er een aantal bruikbare digitale pakketten beschikbaar. Via gratis alternatieven zoals Op Maat wordt ook veel materiaal ontwikkeld en gedeeld. Ook op Wikiwijs kun je lesmateriaal zoeken, vinden, downloaden en gebruiken. Wikiwijs is een open lesmaterialenbank waar iedereen een bijdrage aan mag leveren. Wikiwijs is voor en door docenten. Met Lessenmaker kunnen leerkrachten makkelijk en snel een interactieve les maken. Doordat deze les online beschikbaar is, kunnen ook andere leerkrachten er gebruik van maken. Maar ook kunnen (indien gewenst) leerlingen online aan de les werken.www.wikiwijs.nllessenmaker.nl

SpeurtochtVoordat Jurgen een digitale les maakt, heeft hij intensief contact met zijn collega’s. Samen bekijken ze de mogelijkheden. Uitgangspunt is altijd het doel van de les en het niveau van de leerling. Jurgen bevraagt zijn collega’s net zo lang totdat hij een helder beeld heeft. Dan begint zijn speurtocht op zoek naar geschikt materiaal. Dat plukt hij van het internet. Voor de leerlingen van de mytylschool is structuur en vastigheid heel belangrijk. Begrippen worden langzaam opgebouwd en gaan van werkelijkheid naar een steeds abstracter niveau. Jurgen: ‘Het is iedere keer weer een uitdaging om de juiste materialen te vinden en een les op het juiste niveau te maken.’

SamenwerkenNaast het maken van digitaal lesmateriaal beheert Jurgen het archief en zorgt hij ervoor dat alle lessen voor de collega’s toegankelijk zijn. Verder coacht hij zijn collega’s in het gebruik en de mogelijkheden van het digitale lesmateriaal. Jurgen: ‘Na een kortdurende coaching kunnen ze zelf aan de slag. En zoals bij de meeste dingen: oefening baart kunst!’ Tot nu toe is Jurgen de enige binnen de school die de lessen ontwikkelt. Hier is bewust voor gekozen. Eerst moet het programma goed geïmplementeerd worden binnen het huidige onderwijs. Nu deze fase bijna afgerond is, denkt Jurgen erover zijn collega’s de fijne kneepjes van het vak te leren. Zodat zij zelf ook lessen kunnen ontwikkelen.

StruikelblokChooseIt heeft een nadeel: er moet een licentie gekocht worden. Per school. Jurgen zou graag zien dat de lessen die hij (en in de toekomst zijn collega’s) maakt ook op andere scholen gebruikt worden. Maar de auteursrechten, met name van de pictogrammen en andere beeld-materialen, zijn een enorm struikelblok. Pogingen van Jurgen om dit op te lossen, strandden. Jurgen: ‘Het is niet anders, maar het zou geweldig zijn als we met andere scholen konden samenwerken. Bij een dergelijke uitwisseling zou iedereen baat hebben; de leerkrachten én de leerlingen. Trouwens ook voor ouders kan het een enorme verlichting betekenen. Dan zouden de leerlingen thuis ook zelfstandig met dit programma kunnen werken!’

WensenJurgen volgt de mogelijkheden van digitaal onderwijs op de voet. Zoals bijvoorbeeld Wikiwijs, een open lesmaterialenbank. Op Wikiwijs kun je lesmaterialen zoeken, vinden, delen, downloaden en maken. Het aanbod voor het Speciaal Onderwijs is nu nog klein, maar veel belovend. Jurgen ziet dit met belangstelling tegemoet. Ook andere initiatieven houdt hij nauwlettend in de gaten.

Voordat Jurgen een digitale les maakt, moet er een aantal vragen beantwoord worden. Een les over de lente levert o.a. de volgende vragen op:• Hoeveel keuzemogelijkheden biedt je leerlingen?• Welke begrippen moeten aan bod komen?• Alleen boerderijdieren of ook huisdieren?• Picto’s, foto’s of een combinatie?• Auditieve training (met geluid)?• Visuele discriminatie; welk dier is anders?• Rekenactiviteit?

Nieuwsgierig naar de werkwijze van Jurgen? Kijk op www.mytylschoolutrecht.nl/chooseit.

Om het juiste lesmateriaal te

kunnen ontwikkelen is samenwerking

met collega’s heel belangrijk


Nanda Zonjee is beginnend ict-coördinator. Ze chat met

Vic van de Reijt, een ervaren ict-coördinator over de

ict-mogelijkheden binnen het onderwijs. Het is even

wennen, maar al snel vragen de twee elkaar het hemd

van het lijf!

Vic: Hoi. Ik ben Vic van de Reijt, sta voor groep vijf van basisschool de Tweesprong in Breda. Al jaren ben ik, samen met een collega, ict-coördinator. We zijn ongeveer een halve dag per week ambulant om onze ict-taken te vervullen.

Nanda: Hoi Vic, ik ben Nanda Zonjee, werk als kleuterjuf op de Benedictusschool in Heiloo en ben sinds een jaar ict-coördinator. Ik heb hiervoor geen ambulante tijd.

Vic: Is weer eens iets anders. Ik msn nooit.

Nanda: Ik ook niet, voelt een beetje vreemd; msn-en onder werktijd!

Vic: Maar trouwens.. Ict-coördinator zonder ambulante tijd? Ik heb ook nog een stagiaire van het ROC die veel lopende zaken oplost!

Nanda: Ik word vijf dagen per jaar vrij geroosterd om naar een ambassadeursbijeenkomst van Kennisnet te gaan. Eigenlijk doe ik alle ict-werkzaamheden buiten schooltijd. Trouwens ik heb een vraag over hoe het bovenschools bij jullie geregeld is.

Vic: Stel je vraag maar…

Nanda: Bij ons gaat de bovenschoolse afdeling ict weg. Er waren altijd een of meerdere medewerkers, maar nu wordt de hele afdeling opgeheven. Hoe zit dat bij jullie?

Vic: Wij hebben een bovenschools ict’er en elke school heeft een ict-coördinator. En soms ook nog een schaduw ict’er. Met name de bovenschoolse ict’er heeft een coördinerende en stimulerende rol. Door hem zijn we onder ander op idee van een elektronisch platform gekomen.

Nanda: Ja, zo zie ik de rol van een bovenschools ict’er ook; stimulerend en met nieuwe innovatieve ontwikkelingen komend. Als je dat als leerkracht ook nog allemaal bij moet gaan houden………..Eigenlijk kun je niet zonder een bovenschools ict’er, denk ik.

Vic: En we hebben drie studiemiddagen en vier vergaderingen bovenschools per schooljaar.

Nanda: Oké en wie bereiden dat voor?

Vic: Dat doet de bovenschoolse ict’er, in samenspraak met de leerkrachten. En wij brengen onderwerpen aan, zoals het gebruik van elektronische platforms als First Class, het oplossen van praktische problemen of het inzetten van de schoolwebsite. Of over een studiereis naar Londen, naar de Bett (een ict-onderwijsbeurs).

Nanda: Wat is First Class?

Vic: Een elektronisch communicatieplatform waar je kunt chatten, documenten kunt opslaan en websites en weblogs kunt maken. We gebruiken het nu alleen voor de leerkrachten. Voor de notulen, agenda’s en dat soort zaken. Het is een soort intranet. Je kunt overal en altijd inloggen.

Nanda: Interessant!

Vic: Zeker, binnenkort starten we een project waarbij we kinderen via First Class huiswerk laten maken.

TweespraakEen bijzonder gesprek tussen een ervaren en beginnend ict-coördinator

1�inDruk PO voorjaar 2010

Nanda: Met welke groepen begin je dan? En hoe zit het met andere ict-middelen?

Vic: We beginnen met groep 7 en bij succes volgen de andere groepen. Groep drie werkt met methodegebonden software. In groep vijf werken leerlingen met Word en vanaf groep zes maken ze een PowerPoint-presentatie. Vanaf groep vijf houden de kinderen een weblog bij.

Nanda: Leuk! Waar kan ik dat bekijken?

Vic: Kijk maar op www.obsdetweesprong.nl.

Nanda: Ga ik zeker doen. Andere vraag; hebben jullie een doorgaande lijn of maken jullie ict-beleidsplannen?

Vic: Jazeker. We hebben een doorgaande lijn en werken met methodegebonden software. Voor elke groep maken we duidelijke afspraken over wat een leerling moet leren. Verder hebben alle groepen een digibord. Modern onderwijs kan niet meer zonder!

Nanda: Voorlopig is er geen geld om iets aan te schaffen. Hoeveel pc’s hebben jullie en staan die in een lokaal?

Vic: We hebben 70 pc’s verspreid over de lokalen.

Nanda: 70? En elke groep een digibord? Vic: Ja, het is vooral een kwestie van prioriteiten stellen en budgetkeuzes maken. We hebben het geluk dat we een directeur hebben die erg ict-minded is.

Nanda: Trouwens, van de week had een jongen uit groep drie een PowerPoint-presentatie gegeven. Die kon toen meteen op het digibord.

Vic: Kijk, dat is leuk

Nanda: Ja, ik vond dat heel bijzonder. Eigenlijk zou ik nog een digitale camera moeten hebben.

Vic: Wij hebben een paar digitale camera’s en een videocamera. Leuk om foto’s en video’s op de schoolsite te zetten.

Nanda: Dan ga ik daar echt eens een kijkje nemen. Dank voor dit gesprek.

Vic: Jij ook, veel succes en eenprettige dag verder!

“Modern onderwijs kan niet meer zonder een digibord”

Nanda: Wat een gewaagde uitspraak! Het helpt misschien om beter onderwijs te geven, maar het blijft een hulpmiddel en geen doel op zich.

Vic: Daar heb je ook gelijk in. Maar je moet wel voldoende ict-middelen hebben om je ict-onderwijs goed te kunnen invullen.

Nanda: Het gaat er wel om wat je er vervolgens mee doet.

Vic: Tuurlijk! Hoeveel digiborden hebben jullie dan?

Nanda: Twee en we doen er weinig mee

Vic: Dan heb ik een tip: een goede stap om de digiborden meer te gebruiken is om methodegebonden software aan te schaffen. Die zijn zowel voor leerkrachten als leerlingen herkenbaar. Het sluit aan bij de al gebruikte methoden, werkt verrijkend, verdiepend en remediërend. En natuurlijk een goede begincursus.


colofon > Kennisnet inDruk PO is een gratis blad voor leerkrachten werkzaam in het basisonderwijs. Van de Kennisnet inDruk bestaat ook een aparte uitgave voor het middelbaar beroepsonderwijs en het voortgezet onderwijs. Het blad is ook digitaal (pdf-file) beschikbaar op leerkrachten.kennisnet.nl/indruk. Uit deze uitgave mag niks worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, behoudens in geval de verveelvoudiging van de inhoud van deze uitgave plaatsvindt onder de licentie “naamsvermelding, niet- commercieel, geen afgeleide werken” als gehanteerd door Creative Commons.

Hoofdredactie: Evita Nort > Eindredactie en coördinatie: Evita Nort en Anique Vermeulen > Tekstbijdragen: Wendi Blom, Annemarie van den Brink, Bram Litjens, Patricia van der Linden-Peet, Ingrid Luijendijk, Annemiek Nederpel, Daniella Overbeek, Trea Scholten, Frans Schouwenburg, Harry Spoelstra, Anique Vermeulen, Tessa Zadelhof > Fotografie: Goedele Monnens, Ben Lambregts, Marjon Zijlstra, Kennisnet > Vormgeving: Einder Communicatie, Nijmegen > Druk: OBT de Bink, Leiden > Issn: 1571-2427. Reacties en suggesties: [email protected]. Op repor-tages en interviews, foto’s en illustraties berusten auteursrechten.

Davindi – Dé onderwijszoekmachine!Vaak zitten leerlingen op het internet en kunnen ze niet vinden wat ze zoeken. Davindi is een zoekmachine die gericht is op leerlingen. Alle bronnen zijn gescreend door ervaren redacteuren en met logische trefwoorden toegankelijk gemaakt. Hierdoor vinden kinderen de informatie die ze zoeken en worden ze tevens door een woordenwolk gewezen op aanvullende trefwoorden. U kunt als leerkracht ook gebruik maken van Davindi. De zoekmachine biedt namelijk een onschatbare bron van informatie. Middels de uitgekiende zoekfunctie kunt u onder andere zoeken op groep, vak en materiaalsoort. Ook andere goede onderwijsbronnen als Teleblik, Freudenthal instituut, Digischool, KlasCement en Watereducatie zijn vertegenwoordigd. U hoeft niet meer op zoek naar verschillende sites, via het beginscherm van Davindi heeft u toegang tot allerlei goed onderwijsmateriaal.Davindi.nl – voor het beste onderwijs!

Makkelijk en veilig samenwerken in een projectgroep?Het komt u waarschijnlijk bekend voor: U werkt in een projectgroep, er worden afspraken gemaakt, agenda’s afgestemd en uw mailbox stroomt vol. Net nadat u dacht klaar te zijn na een middag hard werken blijkt u in een verouderde versie van het groepsdocument te hebben gewerkt. Waar is het overzicht? Met Kennisnet Groepen, een toepassing om online samen te werken met een (project)groep, kunt u veilig en makkelijk documenten delen, discussiëren in een forum, afspraken maken en berichten verstu-ren aan uw groepsgenoten. De Kennisnet Groepen zijn opgericht om onderwijsprojec-ten (in brede zin) te ondersteunen die zijn

Kids op ontdekkingsreis

Op kids.kennisnet.nl gaan kinderen vanaf maart als kapitein op een boot op ontdekkingreis. Ze varen naar eilanden waarop ze informatie en games kunnen vinden. De uitdagende omgeving is constant in beweging en stimuleert om van alles aan te klikken of te verslepen. U kunt uw leerlingen ook met een gerust hart op ontdekkingsreis laten gaan; ze kunnen hier op een vertrouwde en veilige wijze de mogelijkheden van ict verkennen.

Kinderen gaan op ontdekkingsreis op kids.kennisnet.nl.

Innovatieregeling 2010 Welk innovatief idee wilt u uitvoeren?SURFnet /Kennisnet helpt!

Bent u docent of ict-coördinator en heeft u een idee om met ict een onderwijskundig probleem op te lossen? Meld u dan aan voor de Innovatieregeling 2010 van het SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma. Het programma stelt stimuleringsbijdragen en ondersteuning ter beschikking om instellingen te helpen hun eigen projecten uit te voeren.

Wilt u aan de slag? Voor meer informatie en inschrijving gaat u naar onderwijsregelingen.nl/overzicht_regelingen/regelingen.

Leren was nog nooit zo leuk!Duizenden uren educatieve televisie gratis online. Teleblik heeft duizenden uren televi-siemateriaal, rechtstreeks uit de archieven van Beeld en Geluid. In Teleblik worden tele-visie-uitzendingen toegankelijk gemaakt voor het onderwijs. Het materiaal is snel en gemakkelijk te doorzoeken en af te spelen. U kunt zoeken op trefwoord, op omroep en via de alfabetische trefwoordenlijst. Bovendien kunt u met de digitale snijmachine zelf frag-menten uit programma’s snijden of eenvou-dige montages maken. U kunt Teleblik-materiaal opnemen in uw eigen (digitale) lesmateriaal of elektronische leeromgeving. Leerlingen en docenten kunnen gratis gebruik maken van Teleblik. Teleblik is een initiatief van Beeld en Geluid, Teleac en Stichting Kennisnet. Uw school of instelling direct aanmelden voor Teleblik? Kijk op www.teleblik.nl/schoolregistratie.

bestemd voor een beperkte groep mensen. U werkt vanuit verschillende locaties samen aan een of meerdere projecten of een gemeen-schappelijke interesse. In plaats van de stuk-ken overal op te slaan is er een centrale, beveiligde plaats die het materiaal borgt. Het maken een eigen groep is binnen een paar minuten gedaan, kijk nu op groepen.kennisnet.nl.

NieuwsbrievenWilt u op de hoogte zijn van de laatste ont-wikkelingen op het gebied van onderwijs en ict? Abonneer u nu op de nieuwsbrieven van Kennisnet via ezine.kennisnet.nl.

inDruk PO voorjaar 2010

Documents

Transcript of inDruk PO voorjaar 2010