Educatieve Handleiding

museumpoppen

voor leraren

handige map voor bezoek aan het sint-Janshospitaal

inhoud k01

voorwoord

01. even voorstellen:

hans, Clara en Jean-Claude

02. hoe bezoek ik het

museum met de poppen

03. plan museum

04. Jean-Claude, de suppoost

05. ziekenzuster Clara

06. hans memling

07. tips voor in de klas

08. meer, meer, meer!

09. het museum praktisCh

pag 02

pag 03

pag 04

pag 05

pag 06

pag 07

pag 08

pag 09

pag 10

pag 11

heel wat mensen hebben het

idee dat Je alles over kunst

moet weten om met een klasJe

een museum te bezoeken. niets

is minder waar! een zekere ba-

siskennis is wel nodig, maar

het louter kiJken en genieten

is vaak heel wat belangriJker.

bovendien brengen de kleu-

ters zelf heel wat aan.

het moet immers leuk bliJven

voor de kleuters én begelei-

ders!

Kleuters zien een museumbezoek niet altijd zitten, ook al omdat het voor ve-len waarschijnlijk de eerste keer is. Het is belangrijk om hen goed voor te berei-den en warm te maken voor alle nieuwe dingen die ze gaan zien. In deze infobundel vind je heel wat tips en praktische informatie over het mu-seum en wat je zoal kan doen in de klas.

Mocht je toch graag begeleiding wen-sen, dan kan dat. Voor alle informatie, ook het reserveren van de poppen kun hier terecht:

evelien vanden berghe

t 050 44 87 33 (tijdens kantooruren)

evelien.vanden.berghe@brugge.be

k02

-

voorwoord

De drie poppen die speciaal voor dit museum werden ontwikkeld maken het bezoek luchtig en vrolijk. Ze belichamen de drie belangrijke thema’s van het museum:

De drie poppen zijn makkelijk te hanteren. Hans en Clara zijn stokpoppen. Je vindt die stok onder hun costumes. Zo kun je ze makkelijk meedragen. Er zijn ook kleine stokjes bevestigd aan armen en handen om ook die te kunnen bewegen.

Jean-Claude is een tafelpop. Hij heeft houten beentjes waardoor je hem makkelijk kunt laten zitten. Aan zijn rug is een handvat bevestigd en ook zijn armen kun je apart bewegen door middel van stokjes. Voor de handigsten onder ons: met een klein stokje is ook zijn hoofd be-weegbaar.

• Jean-Claude de suppoost (21ste eeuw): staat voor wat mag en niet mag in een museum

• Ziekenzuster Clara (18de eeuw): brengt het ziekenhuis en de apotheek tot leven

• Hans Memling (15de eeuw): schilderde de 6 meesterwerken in de kerk

Even voorstellen: Hans, Clara & Jean-Claude

k03hoofdstuk 1

Deze poppen, en dus eigenlijk niet de kleu-terleidsters, leiden de kleuters rond in “hun” museum … Houd altijd in gedachten dat Hans en Clara lang geleden leefden. Dit kan worden uitgespeeld in de rondleiding door bijvoorbeeld verbaasd te reageren op onze moderne zaken en situaties nu.

Meer informatie over het museum en de collec-tie vind je in het OKV-nummer dat je gratis als pdf kan opvragen als het niet bij deze bundel zat.Anders dan in andere musea werd voor dit mu-seum niets aangekocht. Er werd gewoon een museum ‘gemaakt’ met de kunstwerken die al eeuwen in het bezit van het Sint-Janshospitaal waren. Door de goede zorgen van de vroegere bewoners, de zusters en broeders, is deze bui-tengewone collectie bewaard gebleven.

heten de kleuters welkomstellen vragen vertellen honderduitverwonderen zichzijn blij met hun bezoekzijn geïnteresseerd in de leefwereld van de kleuters

-! de poppen

Het museum

k04hoofdstuk 2Hoe bezoek ik dit museum met de poppen?De schilderijen die besproken worden vind je ook in deze bundel zodat je ze rustig kan bekij-ken voor je het museum bezoekt.

Let op! Deze werken zijn meestal aanwezig in het museum, maar worden soms verplaatst! Vraag raad aan de kassier of de suppoost als je ze niet meteen terugvindt! Of bel of mail mij voor je bezoek.

Om de apotheek te bezoeken moet je naar bui-ten, dus jasjes aan! Het ligt voor de hand om in de apotheek het museumbezoek af te sluiten.

Dit is de volgorde waarin je de poppen no-dig zult hebben:Jean-Claude: begin museumZiekenzuster Clara: (schilderij J. Beerblock)Hans Memling: (Ursulaschrijn en Sybilla Sambetha)Ziekenzuster Clara: apotheek

Het spreekt vanzelf dat je niet het ganse mu-seum hoeft te bezoeken met de poppen. Je kan bijvoorbeeld ook enkel ziekenzuster Clara mee-nemen en het alleen over het ziekenhuis heb-ben.

k05hoofdstuk 3Plan van het museum

-

-

-

-

--

1

3

2

2

4

5

J. Beerblock, Gezicht in de oude ziekenzalen, ca. 1778

Hans Memling, Ursulaschrijn, voor 1489

Twee draagstoelen van de Sint-Gilliesparochie (18de eeuw) en van het Sint-Janshospitaal (19de eeuw)

Hans Memling, vrouwenportret of de Sybilla Sambetha, 1780

De historische apotheek met schilderij van Ph. Van Bree, de hospitaalapotheek (1ste helft 19de eeuw)

-1

''

'

Die Jean-Claude,

gelukkig dragen struisvogels

geen sokken!

Jean-Claude de suppoost

De sympatieke suppoost Jean-Claude verwel-komt de kinderen in ‘zijn’ museum. Voor deze pop stond een vlotte, kindvriendelijke suppoost model. Wie goed uit z’n ogen kijkt zal hem vast ergens in de zalen tegen het lijf lopen.

Wat Doe Je saMen Met Jean-CLauDe?Hij heeft zich ’s morgens erg moeten haasten om het museum op tijd te openen en heeft 2 verschillende sokken aangetrokken! Hij ver-ontschuldigt zich maar is heel blij de kleuters te zien. Hij hoopt dat de kleuters zijn museum mooi vinden en vraagt om voorzichtig te zijn. Weet iemand misschien waarom?

Dit is het vertrekpunt om Jean-Claude te laten uitleggen wat mag en niet mag. Samen met Jean-Claude zoek je uit wat een museum nu precies is. Laat de kleuters aan het woord.

-Wie heeft al eens een museum bezocht ?Wat zie je in een museum?

I

k06hoofdstuk 4

WaaroM ZiJn er Musea?• verzamelen • bewaren• tonen aan de bezoekers• bestuderen

-! vraagje

k07

Het is ook belangrijk om samen met Jean-Clau-de en de kleuters na te gaan wat mag en niet mag in een museum en dat even te laten her-halen. Zo kan je er later op terugkomen als één van de regels wordt overtreden.Voor je het museum binnengaat kan je al enke-le dingetjes afspreken waaraan de kleuters zich tijdens het museumbezoek moeten houden.

Wat Mag Je Zeker niet Doen in een MuseuM? • hard rennen• luid roepen• dingen aanraken • snoepen• drinken• iets meenemen

Wat Moet Je Zeker WéL Doen in een MuseuM? • heel goed kijken en genieten • rustig rondlopen• vragen stellen aan de juf of meester• praten

Deze pop kan door de kleuters tijdens het be-zoek worden meegenomen. Hij kan immers makkelijk op de arm worden gedragen. Mis-schien kan de pop nu en dan worden doorgege-ven, de kleuters vinden het immers fantastisch om de poppen even te mogen vasthouden !Als de kleuters toch iets doen wat niet mag of nog andere vragen hebben over het museum kan Jean-Claude hierop inspelen want dat is precies de taak van de suppoost.

Vervolgens stelt Jean-Claude Ziekenzuster Cla-ra voor die je haar hospitaal zal tonen.

-! vraagje

'

'

ziekenzuster Clara

k08hoofdstuk 5

Het is belangrijk dat kleuters begrijpen dat dit museum vroeger een hospitaal was. Als je de architectuur van dit middeleeuws monument vergelijkt met een hedendaags ziekenhuis is de link niet onmiddellijk duidelijk. Om die reden werd gekozen voor een ziekenzuster-pop.

Wie is ZiekenZuster CLara?Zuster Clara Van Hulsem is een historisch per-sonage: ze liep hier ooit in levende lijve rond! Deze verpleegster in habijt vertegenwoordigt het aspect ‘verzorging’ van het hospitaal. Zij was in de weer met de zieken, verdeelde het eten, verschoonde de bedden, maakte de zie-kenzalen schoon, hield ’s nachts toezicht etc. Het hospitaal was als een groot huishouden dat door haar werd gerund, de zieken waren haar zorgenkinderen.

Clara is heel blij de kleuters te zien. Ze vraagt de kleuters al eens een ziekenhuis hebben be-zocht. Ze vraagt hoe een ziekenhuis eruit ziet en of het lijkt op dit museum? Ze is erg verwon-derd te horen dat een ziekenhuis nu helemaal anders is en ze wil graag tonen hoe “haar” hos-pitaal er vroeger uitzag.

Ziekenzuster Clara neemt de kleuters mee naar het eerste schilderij.

Werk 1

geziCht in de oude ziekenzalen

door Jan beerbloCk (1778)

PoP: ZiekenZuster CLaraDit anecdotisch werk is een boeiende illustratie van het leven in de ziekenzalen. Zuster Clara kan aan de hand van volgende vragen de kleu-ters helpen het hospitaal te ‘ontdekken’.

LiJkt Dit HosPitaaL oP een Zieken-Huis nu? Wat is er Zo anDers?Zie Je Zuster CLara en De anDere Zus-ters?Wat Doen ZiJ in De ZiekenZaLen?

• soep uitscheppen.• zieken in bed leggen• bidden

-! vraagje

Hoe Zien De beDDen eruit? ZiJn Die ZoaLs nu? Heb JiJ ook Zo’n beD? Liggen De Zieken aLLeen in beD? Mag Dat WeL? WaaroM niet?De bedden zijn van hout; ze worden alkoven genoemd. De zieken liggen net in een houten doos: lekker warm. Er was toen immers nog geen centrale verwarming zoals nu! Soms lag er meer dan een zieke in bed.

er LoPen niet aLLeen Mensen ronD Maar ook... (Dieren) Zie JiJ Ze?

-! vraagje

k09

Zie Je Hier ook De Dieren?Een hond en twee poezen. Mag dat wel? Waar-om niet? Vroeger wist men nog niet dat dieren soms vies zijn en nog zieker kunnen maken.

-! vraagje

! Doen

k10

-Op dit schilderij is het een drukte van jewelste. Ongetwijfeld ging dit gepaard met heel wat la-waai. Vraag de kleuters om iets of iemand uit te kiezen en er het passende geluid bij te maken. Laat elke kleuter eerst apart en dan samen alle geluiden maken. Bespreek vooraf wie iets stiller moet zijn en wie wat harder mag. Tel to drie, laat de kleuters samen de geluiden maken en klap in je handen als het terug stil moet wor-den.

Zachte geluiden: • bidden• fluisteren• miauwende poes• wandelen• kreunen• zachtjes praten• ritselen van kleren• smakkende eetgeluiden• slurpende drinkgeluiden

geluiden die wat luider zijn: • aaaah van de pijn roepen• de ziekzuster roepen• vlug stappen• blaffend hondje

er staat ook een eCHte aMbuLanCe oP Maar oM Die te vinDen Moet Je WeL goeD kiJken. vinD Je Die terug? Wat is er Zo versCHiLLenD Met De aM-buLanCes nu?Ziekenzuster Clara wil de kleuters nog een éch-te ambulance tonen. Ze neemt de kleuters mee naar één van de twee overgebleven exempla-ren.

DE AMBULAnCE:De ziekenzuster vraagt hoe die er nu uit zien en is heel erg verbaasd over de moderne tech-niek! Ze vertelt aan de kleuters dat de zieken vroeger gewoon rechtop moesten zitten en dat er geen helemaal geen dokters bij waren. De ambulance met de zieke erin werd door twee sterke mannen naar het hospitaal gedragen.

Clara zegt dat in het hospitaal ook schilderijen hingen. De mooiste werden door Han Memling geschilderd. Clara stelt voor om Hans alles te laten vertellen over zijn schilderijen.

-! vraagje

k11

hans memling

k12hoofdstuk 6

Wie is Hans MeMLing? Hans Memling is één van de bekendste Vlaamse Primitieven, een groep schilders die in de vijf-tiende eeuw leefden. Deze pop vertelt meer over de schilderijen in de kerk en hoe hij ze maakte. Hans Memling is een figuur die er wat pips en vermoeid uitziet. Hij zat immers vele uren te schilderen en kwam daardoor niet vaak buiten. Hij werd wel geholpen door leerlingen die bij hem het vak leerden.

Hans Memling vertelt hoe hij vroeger bij kaars-licht verf mengde en laagje per laagje het hele werk schilderde. Hij schilderde op houten plan-ken die in elkaar werden gezet en waarop hij eerst een witte laag aanbracht. Hans Memling vond kleur heel erg belangrijk. Hij hield van dieprood, frisgroen en koningsblauw. Zijn wer-ken schitteren bijna door al die mooie kleuren.

Ook had hij veel aandacht voor de kleine dingen zoals de haartjes van de wimpers of de aaibaar-heid van de stoffen. Alles lijkt heel echt in zijn schilderijen.

De mensen op zijn schilderijen zien er helemaal anders uit dan nu omdat iedereen zich anders kleedde. Fotografie bestond nog niet. Wie het kon betalen liet zich portretteren.Mensen be-taalden Hans Memling heel wat geld om een schilderij of portret van hem te kunnen kopen. Zijn werk hing in de statige huizen van de adel en de rijke burgerij. Hans Memling was een welgesteld man.

Wat beZoek Je Met Hans MeMLing?Hans Memling verwelkomt de kleuters. Hij is erg moe want hij heeft tot diep in de nacht doorgewerkt.Hij vraagt waar de kleuters vandaan komen en of zij soms ook wel eens schilderen. (laat de kleuters vertellen hoe en wat ze schilderen) Hij vertelt dat hij op hout schildert. Eerst brengt hij een witte laag aan en daarna tekent hij alles. Pas dan gaat hij alles inkleuren met olieverf.Hij moet erg veel mengen, maar gelukkig heeft hij leerlingen die hem daarbij helpen.

kunnen de kleuters goed mengen? Hoe maak je oranje of groen?

k13

Werk 2

het ursulasChriJn (voor 1489)

door hans memling

PoP: Hans MeMLingHans Memling vertelt hoe een timmerman het huisje voor hem maakte. Omdat het huisje voor de kerk van het Sint-Janshospitaal was bedoeld heeft hij er ook twee Zusters op geschilderd.

vinD JiJ Ze terug?

Dit huisje vertelt het verhaal van Ursula die sa-men met 11.000 maagden (vriendinnen?) een reis naar Rome maakte. Op het laatste tafereel-tje wordt Ursula met een pijl gedood omdat ze niet wil trouwen met de baas van de Hunnen.Haar verhaal wordt verteld als in een strip: per schilderijtje ontdek je een stukje van het ver-haal.

Hans vraagt of De kLeuters ursuLa Herkennen oP De kLeine tafereeL-tJes?

Hans vond dat hijzelf en zijn vrouw ook wel een plaatsje hadden verdiend op het schrijn. Op het laatste tafereeltje zie je hem in zijn rode mantel met bontkraagje staan met Tanneke naast zich. Hij vraagt zich af of de kleuters hem kunnen terugvinden.HiJ vraagt ZiCH af of De kLeuters HeM kunnen terugvinDen?

-! vraagje

k14

Werk 3

vrouwenportret of sybilla

sambetha (1480) door hans

memling (plan 4)

PoP: Hans MeMLingHans vertelt hoe een rijke dame bij hem kwam en hem vroeg een portret van haar te schilde-ren.

Deze dame is prachtig uitgedost in een wol-len kleed afgeboord met pels. Aan haar han-den draagt ze gouden ringen. Ze draagt haar ringen bijna tegen de topjes van haar vingers. We hebben duidelijk iemand voor ons die niet moest werken!

Haar haar is volgens de laatste mode in 1480 gekapt en geëpileerd zodat het voorhoofd gro-ter lijkt.Omdat hij de dame zo écht mogelijk wilde ma-ken en ze zo dicht mogelijk bij ons wilde bren-gen, schilderde hij een paar vingers over de lijst. Zo lijkt het alsof ze vanuit de lijst je hand wil drukken!Hans bekijkt de kleuters heel aandachtig. Hij vindt dat ze er maar raar uitzien, helemaal an-ders dan de sjieke dame op zijn schilderij. Hij vraagt uit welke stof die blauwe broek werd ge-maakt. Jeans? nog nooit van gehoord! En wat is dat voor een taal ? En meisjes met kort haar en lange broeken ! In zijn tijd had dat echt niet gekund. Hans vindt het wel interessant, die moderne tijd. Misschien probeert hij wel eens iets moderns te schilderen.

! Doen-SyBILLA SAMBETHA Deze sjieke dame zit heel recht en deftig in de lijst.vraag de kleuters op de grond te zitten en de houding van sybilla na te doen. vraag ze dan om verschillende houdingen aan te nemen die volgens hen ook zouden passen in de lijst.

Hans bekijkt hen allemaal aandachtig en geeft uiteraard commentaar.