VIRTUOSITEIT: EEN VISIE OP ONDERWIJS EN DE OPLEIDING VAN LERAREN

Gert BiestaUniversity of Luxembourg

niets is in het onderwijs in zichzelf wenselijk; het hangt altijd af van wat men wil bereiken

↓soms flexibel, soms star; soms gesloten, soms open;

soms ‘student-led’, soms ‘teacher-led’; soms helderheid, soms onhelderheid↓

dit vraagt om een oordeel

een leertheorie is (nog) geen onderwijstheorie

de school: not a place for learning but a place for teaching and being taught

GENT 6 FEBRUARY 2013 -- ARTEVELDE

OVERZICHT

MIJN ACHTERGROND

HET THEMAHET BELEIDDE CONTEXT

EEN THEORIE VAN ONDERWIJS EN ONDERWIJZENOORDELEN, OORDELEN, OORDELEN – WAAROM?

DE OPLEIDING VAN LERARENDE VORMING VAN VIRTUOSITEIT

COMPETENTIES?

TER AFSLUITING

GENT 6 FEBRUARY 2013 -- ARTEVELDE

IETS OVER MIJN ACHTERGROND

10 jaar docent natuurkunde in het gezondheidszorgonderwijs

studie pedagogiek & studie filosofie

1990-1999 docent pedagogiek (Groningen, Leiden, Utrecht)

1999-2007 Professor of Education University of Exeter, Engeland[een problematische onderwijscultuur]

lerarenopleiding beroepsonderwijs

2007-2012 Professor of Education University of Stirling, Schotlandnascholing van leraren → ‘chartered teacher’

2013- Professor of Educational Theory and Policy, University of Luxembourg

2002 Pedagogisch Bekeken2006 Beyond Learning

2010 Good Education in an Age of Measurement2012 Goed Onderwijs en de Cultuur van het Meten

2011 Learning Democracy in School and Society2013 The Beautiful Risk of Education

HET THEMA↓

“de leraar anno 2020”

optie 1: toekomstvoorspellingen(die altijd meer zeggen over het heden dan de toekomst)

optie 2:Wat is wezenlijk voor goed leraarschap? Wat is de essentie van goed leraarschap?

↓een professioneel ‘kompas’

om niet met alle winden mee te waaien↓

“If you stand for nothing, you will fall for anything”

En wat betekent dat voor de opleiding en vorming van leraren?

HET BELEIDSVELD: DE LERAAR IN BEELD & DE LERARENOPLEIDING IN BEELD

het meest zichtbare en meest geobserveerde beroep(niet langer/niet overal het meeste ‘geziene’ beroep)

groeiende aandacht van beleidsmakers en politicivoor de leraar en voor de opleiding van leraren

↓2011 (Engeland) “The Importance of Teaching”2011 (Schotland) “Teaching Scotland’s Future”

2005 (OECD) Teaching Matters2007 (EC) Improving the Quality of Teaching

Common European Principles for Teacher Competences and Qualifications2006 Decreet betreffende de lerarenopleidingen in Vlaanderen

Is dit erkenning van het belang van de opleiding van leraren?Of controle van de ‘laatste schakel’ in het onderwijssysteem?

convergentie: competenties & evidence-basedverschillen: Engeland (skill) ↔ Schotland (profession)

DE RUIMERE CONTEXT: DE VER-LERING VAN HET ONDERWIJS

de opkomst van een ‘nieuwe taal van het leren’(‘new language of learning’)

pupils/students/children/adults → learnersteaching → facilitating learning, delivering learning experiences

schools → learning environmentsadult education → lifelong learning

‘het nieuwe leren’‘de krachtige leeromgeving’

‘samenwerkend leren’‘leergemeenschappen’ (learning communities’)

Watercliffe Meadow: geen school maar ‘a place for learning’

het gaat er in het onderwijs niet om dat studenten leren ...... het gaat erom dat ze iets leren, dat ze het met een bepaald oogmerk leren,

en dat ze het van iemand leren

leren: proces. individueel, individualiserendonderwijs: doel, inhoud en relatie

de taal van het leren maakt het lastiger om dit in beeld te houden(zie Goed Onderwijs en de Cultuur van het Meten)

en: ‘leren’ is niet overal en altijd hetzelfde proces(leren fietsen; E=mc2 leren; leren je geduld te bewaren)

de taal van het leren maakt het lastiger om de fundamenteel onderwijspedagogische vraag van doel, inhoud en relatie in beeld te houden

the ‘learnification’ of educational discourse and practice↓

een lelijke term voor een problematische ontwikkeling

het ver-leren van het onderwijsnoodzaak van onderwijstheorie in plaats van leertheorieleertheorie: leren; onderwijstheorie: onderwijzen & vormen

EEN THEORIE VAN ONDERWIJS EN ONDERWIJZEN

de vraag naar het doel is centraal/fundamenteelals je niet weet wat je wilt bereiken, kun je niet beslisen wat de meest geëigende

inhoud is en hoe relaties het best ingezet kunnen worden

plus het vraagstuk van de vorm (middelen – zie hierna)

typisch voor onderwijs is dat de kwestie van doelen multi-dimensioneel is

drie doelen/doeldomeinenkwalificatie: kennis, vaardigheden, houdingen

socialisatie: deel worden van tradities (ways of doing, ways of being)subjectivering: persoonlijke kwaliteiten (bijv. autonomie, empathie)

omdat (bijna) elke onderwijsactiviteit op deze gebieden een werking heefter is altijd iets op te pikken (kennis, vaardigheden, houdingen)

daarmee worden ook bepaalde tradities gepresenteerden er is altijd ook een effect op de persoon

daarom van belang om voor alle drie dimensies verantwoordelijkheid te nemen(zowel bij [smalle] schooling als bij [bredere] vorming)

alle onderwijs start daarom bij de vraag naar de doelen↓

oordeel 1: Wat will ik /willen wij dat mijn/onze studenten bereiken?↓

in relatie tot de drie doeldomeinenWat moeten mijn studenten kennen/kunnen?

Van welke tradities/manieren van zijn/doen moeten ze deel worden?Welke persoonlijke kwaliteiten moeten gevormd worden?

plus

kenmerkend voor onderwijs is de interne relatie tussen doelen en middelen↓

middelen zijn geen neutrale instrumenten maar hebben zelf een vormend ‘effect’: studenten leren van wat we zeggen en van hoe we het doen (bijv. straffen)

(effectief onderwijs is daarom nooit genoeg)↓

oordeel 2: Wat is onderwijspedagogisch gezien de meest geëigende weg?

onderwijs[kundig] de technische kant (effectiviteit)pedagogisch: de bredere vormings kant (wenselijkheid)

kenmerkend voor onderwijs is de spanning tussen de drie doeldomeinen

bijvoorbeeld de nadruk op individuele prestatie versus de vorming van kwaliteiten zoals samenwerking, kritisch denken, compassie

(zie Wales: How to educate for PISA measurement)

oordeel 3: balans & ‘trade offs’ (in concrete situaties)

de essentie van goed leraarschap↓

oordelen over wat onderwijspedagogisch gezien wenselijk is ten aanzien van doelen, middelen, en ‘trade-offs’

onderwijsdesign is altijd een pragmatische kwestie↓

niets is wenselijk in zichzelf – maar altijd in relatie tot wat men wel bereiken:soms flexibel, soms star; soms gesloten, soms open; soms ‘student-led’, soms

‘teacher-led’; soms helderheid, soms onhelderheid, enzovoorts[dit laat een eerste beperking van evidence-based onderwijs zien:

niet ‘wat werkt’ mar ‘wat werkt voor wat’]

OORDELEN, OORDELEN, OORDELEN – WAAROM?

Aristoteles: onderwijs is een menselijke praktijk

[1] gesitueerd in het domein van het veranderlijke, niet het eeuwigehet domein van handelingen en mogelijke gevolgen,

niet van zekerheid en voorspelbaarheid[een tweede beperking van bepaalde interpretaties van evidence-based onderwijs]

↓onderwijzen is een kunst, geen wetenschap (an art, not a science)

[2] gericht op menselijk welzijn

Aristoteleser zijn twee verschillende kunsten

de kunst van het maken (poiesis) – de kunst van het handelen (praxis)

oordelen over het hoe: technische kennis (how to do something’)en oordelen over concrete toepassing in deze situatie

oordelen over het waartoe: praktische wijsheid (‘what is to be done’)oordelen als kritische activiteit: Wat is wenselijk?

[een derde beperking van van evidence-based onderwijs]

DE OPLEIDING VAN LERAREN :ONDERWIJSPEDAGOGISCH WIJS WORDEN

onderwijs is nooit slechts een kwestie van maken , maar altijd ook van handelen:we maken onze studenten niet, maar onderwijzen ze (in vrijheid en voor vrijheid)

de vorming van onderwijspedagogische praktische wijsheid↓

niet alleen kennis en kunde met betrekking tot het hoe,maar altijd ingebed in het oordeel over de vraag naar het waartoe,

de vraag naar de wenselijkheid van doelen en middelen

Is praktische wijsheid een competentie? Een vaardigheid?Aristoteles: een kwaliteit van de persoon → ἀρετή

deugd, karakter (Engels: ‘virtue’)een holistische kwaliteit die ons ‘karakter-iseert’

↓VIRTUOSITEIT

(zie bijvoorbeeld muziek: het in de vingers krijgen)

niet: Hoe kunnen we onderwijspedagogisch oordelen leren?maar: Hoe kunnen we onderwijspedagogisch wijs worden?

DE VORMING VAN VIRTUOSITEIT

Aristoteles

(1)“A young man of practical wisdom is hard to find.”Wijsheid komt met ervaring en door ervaring.

(2) De praktische wijze mens kan niet in abstracto worden gedefinieerd; we moeten op zoek naar voorbeelden van mensen die zulke wijsheid belichamen.

(bijvoorbeeld Pericles in het domein van politieke wijsheid)

drie aandachtspunten voor de vorming van leraren

[1] vorming van de hele professionele persoon

[2] middels het voortdurend (uit)oefenen van onderwijspedagogisch oordelen(je kunt geen piano leren spelen op een blokfluit)

[3] en de bestudering van de virtuositeit van anderen(observatie, gesprek, levensgeschiedenis, master classes,

literatuur, film, goede en slechte voorbeelden)

AND WHAT ABOUT ‘COMPETENTIES’?

Virtuositeit als een (super-)competentie?

competenties beschrijven wat leraren moeten kennen & kunnen:noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarden voor goed leraarschap

[1] Risico van verbrokkeling (analytisch, meer dan holistisch)

[2] Er is altijd een oordeel nodig over welke competenties wanneer en met het oog waarop moeten worden ingezet.

[3] De focus op het individu die competenties ‘bezit’.

Het verwerven van competenties daarom inbedden in inleiden in een (professionele) cultuur en het verbinden met een project (de vraag naar het waartoe)

bijvoorbeeld: leren schrijvenniet alleen kennis en vaardigheid

deel worden van de cultuur van schrijven en het geschreven woordeen cultuur met een eigen ‘finaliteit’ – d.w.z. ideëen waarom die cultuur belangrijk is

TER AFSLUITING: DE LERAAR ANNO 2020?

de meer ‘tijdloze’ essentie van goed leraarschap[Kelchtermans: De leraar als (on)eigentijdse professional]

centraal: oordelen over wat onderwijspedagogisch gezien wenselijk is(doelen, middelen, trade-offs)

in concrete, altijd unieke situaties↓

een kwestie van virtuositeit: in de vingers krijgen/hebbenals een holistische kwaliteit van de hele professional

een visie op onderwijs en op de vorming van leraren↓

onderwijspedagogische virtuositeit → persooneen onderwijspedagogische cultuureen onderwijspedagogisch project

tegen de achtergrond van/in reactie op:de ver-lering van onderwijs en onderwijzen

verbrokkeld competentie denkenevidence-based onderwijs

THANK YOU!

gert.biesta@uni.luwww.gertbiesta.com

www.twitter.com/gbiesta

verder lezen?

Biesta, G.J.J. (2012). Goed onderwijs en de cultuur van het meten. Den Haag: Boom/Lemma.Biesta, G.J.J. (2011). Het beeld van de leraar: Over wijsheid en virtuositeit in onderwijs en onderwijzen. Tijdschrift voor lerarenopleiders 32(3), 4-11.Biesta, G.J.J. (2012). The future of teacher education: Evidence, competence or wisdom? Research on Steiner Education 3(1), 8-21. http://www.rosejourn.com/index.php/rose/article/viewFile/92/118Biesta, G.J.J. (in press/2013). Becoming educationally wise: Towards a virtue-based approach to teaching and teacher education. In A.-L. Østern et al (Eds.)Teacher education research between national identity and global trends. Trondheim: Akademika.