1

Vijfentwintig verhalen over stenen die de mens dienen, omdat ze mooi en kostbaar of ritueel belangrijk en betekenisvol zijn. Nijmegen 2013

2

INHOUD steen-rijk

1. Geodes 2.. Komboloi 3.. Sjamanen kwarts 4.. Mineralen en hun verhalen 5.. Chemische kristallen 6.. Des Keizers Jade 7.. Amber 8.. Woestijnglas 9.. Minerale eieren 10. Het kristal van Atlantis 11. Uit het binnenste 12. Uit de lucht 13. Schitterend 14. Dames op stenen 15. Lichtgevend geluk 16. De heilige dZi kraal 17. De Emerald Boeddha 18. Fairy Stones 19. Obsidiaan 20. Goud 21. Echt? Stenen? 22. Chrysanthemum stenen 23. Fabergé 24. Rudraksha 25. Aarons Borstschild

3

1. GEODES

Wonder boven wonder. Wie het eerst op het idee kwam een rond brok onaantrekkelijkheid open te splijten zullen we nooit weten. Misschien ook vond diegene een kapotte bal. Ronde, ovale grijze of bruine brokken steen. Maar binnenin wacht (soms) een verrassing: kristallen van heel verschillende mineralen, gegroeid op hun eeuwenlang gemak en verborgen in hun bed van steen voor ogen die niet wisten waar ze kijken moesten. Tegenwoordig zien we ze in soorten op mineralen markten. Heel opvallend zijn de grote halve geodes met paarse amethyst kristallen. Je moet er van houden. Ik doe dat niet, voor mij zijn de kleine dingen altijd aantrekkelijker dan de protserige uitingen van de natuur (en van mensen), maar dat terzijde.

Hoe ontstaat nou een geode? In de loop van eonen hebben zich bergen en rotsen gevormd, door vulkanische activiteit of door aardverschui -vingen. Andere bergen ontstonden door het laag voor laag aanslibben en afzetten van rivieren of door de wind. Zandsteen, bijvoorbeeld. Zulke afzettingen heten sedimentrotsen. De cyclus van opbouwen en afbreken gaat altijd door en zorgt geologisch voor informatie en voor verrassingen. Want als zo'n geologisch gebeuren zich langzaam of soms sneller voltrekt, dan kun je er op rekenen dat dat niet zo regelmatig verloopt als bij de metselaar die een laagje cement aanbrengt. Nee, het gaat chaotisch. Dan ontstaan er holtes in stenen lagen, luchtbellen in lava, en openingen die gespaard blijven voor het opdringend materiaal. De lava rond zulke gaten koelt af en verhardt. De zachte formaties verstenen. Maar ze laten wat achter in de holtes. Als er genoeg materiaal is, en er kan vocht in de holte komen, dan ontstaan er kristallen langs de binnenkant van de geode. Meestal is dat kwarts of amethyst (ook een kwartssoort) , maar soms is het ook een ander mineraal, zoals calciet of pyriet. Hier ► een zeldzaam mooie geode met opaal, uit Ethiopië. Geodes komen op verschillende manieren aan de oppervlakte. Soms doordat er gegraven wordt. Soms zijn ze door erosie zichtbaar geworden en kenners weten ze te vinden. Sommige plekken zijn rijkelijk gezegend met geodes; in Iowa is zelfs een Geode State Park, waar de bezoeker in de verleiding komt om zelf op zoek te gaan, hoewel het hakken en meenemen van geodes verboden is. Een andere plek in mineraalrijk Iowa is The Warsaw Formation, waar het stikt van de geodes. De meeste geodes zijn te vinden in basalt lagen en in kalksteen.

In 2000 werd er een enorme geode ontdekt in een verlaten zilvermijn, in zuidoost Spanje, de Pulpi geode in Mina Rica, Almeria. De ruimte in de geode is 8 meter lang en 1,6 m breed en hoog. De kristallen zijn van gips, en zo te zien van een behoorlijk formaat. De vondst is niet toegankelijk voor het publiek. De luchtvochtigheid stijgt onmiddellijk zodra er mensen binnengaan, en dat kan de kristallen aantasten. Alleen wetenschappers mogen er binnen. Sommige kristallen zijn 7 meter lang, en er moet heel wat tijd overheen gegaan zijn voor ze zo groot gegroeid waren, maar die informatie kan ik nergens vinden.

4

2. KOMBOLOI Wat is het toch wonderlijk dat zoveel dingen interessant worden op het moment dat je je er echt in gaat verdiepen. Dat geldt zeker ook voor alles wat te maken heeft met esoterische gebruiken, voorwerpen, tradities en hun relatie tot de mensen voor wie ze betekenis hebben. Neem nu de z.g. 'Komboloia' Misschien bent u wel eens in Griekenland geweest en zijn u daar de stalletjes met kralensnoeren opgevallen, in alle kleuren en maten en een enorme variëteit aan materiaal. Misschien kent u iemand die er een heeft meegenomen als souvenir, of hebt u zelf de verleiding niet kunnen weerstaan. Wat is een komboloi? In tegenstelling tot een gebedssnoer heeft een komboloi geen religieuze betekenis; hij is er niet als houvast voor het gebed, zoals bijvoorbeeld de Mala van Hindoeïsme en Boeddhisme of de Rozenkrans in het Christendom. Niettemin is het snoer kralen van grote betekenis voor de drager. De komboloi , een woord dat niets anders betekent dan 'aaneengeregen

kralen', wordt ook wel 'worry beads' - zorgenkralen - genoemd. Veel Grieken dragen hem in hun zak, en hij komt tevoorschijn op momenten van rust of tijdens een gesprek, wanneer de vingers wat te doen willen hebben. Traditioneel werden komboloia gemaakt van ivoor, maar meestal van barnsteen. Barnsteen, of amber is versteende hars van bomen die miljoenen jaren geleden in de aarde wortelden; een levend en prachtig materiaal met warme tinten geel, oranje en bruin. Om het te bewerken is vakmanschap vereist, een techniek die in het verleden van vader op zoon overging. Elke kraal werd met de hand gemaakt, met grote zorg en liefde. Antieke komboloia zijn dan ook heel kostbaar. Niets ging bij de productie verloren, en in latere tijd bedacht men technieken om ook het vijlsel van het kostbare amber, gemengd met andere harssoorten weer te gebruiken voor het fabriceren van nieuwe kralen. Tegenwoordig worden komboloia van diverse materialen gemaakt die goedkoper maar ook minder mooi zijn. De komboloi-kenner verafschuwt komboloia die niet van warm, natuurlijk materiaal gemaakt zijn, en voor de toeristenindustrie van plastic en metalen kralen heeft hij geen goed woord over. Behalve het uiterlijk is ook het 'gevoel' en de 'muziek' van de kralen voor de bezitter van het grootste belang. Op grond van die eigenschappen kiest men zijn persoonlijke komboloi, zoals men een vriend kiest. De komboloi heeft, in tegenstelling tot gebedssnoeren, geen vast aantal kralen, maar het aantal is altijd oneven, vanwege de symmetrie: de middelste kraal is een houvast waaraan de komboloi rondgedraaid kan worden. De kralen sluiten niet aan: een ruimte van 4 vingers breed maakt het mogelijk om het koord te manipuleren en de

kralen te laten klinken. De twee rijen kralen komen traditioneel samen in een grotere kraal die 'de priester' wordt genoemd, maar soms ook in een kwast of enkele kralen. De Komboloi is oud. Waarschijnlijk ouder dan de meeste gebedssnoeren. Mensen hebben nou eenmaal behoefte aan 'iets om aan te pakken' . De komboloi voorziet in een oermenselijk verlangen naar houvast, iets vertrouwds dat er altijd is en waar altijd op teruggevallen kan worden. Komboloia gaan een leven lang mee, en soms worden mensen met hun dierbare snoer begraven. Je komboloi kwijtraken is voor traditionele Grieken niets minder dan een ramp. En daarmee zitten we dan op het esoterische vlak, want voor een

psychometrist moet zo'n komboloi een schatkamer aan indrukken opleveren. Het geluk en het verdriet van een mensenleven is diep in de kralen gedrongen. De komboloi is veel méér dan een stel kralen aan een touwtje: het is een vriend, een vertrouweling, een stuk van iemands leven. De traditionele komboloi bezitter zal hem nooit uit handen geven; de magie van het voorwerp en de strikt persoonlijke waarde zou daardoor worden aangetast. De komboloi kan wel van vader op zoon overgaan, als een ketting die de generaties verbindt.

5

3. SJAMANEN KWARTS

Kwarts heeft bijzondere energetische eigenschappen, en daarom halen veel mensen het in huis. Bovendien is het mooi - door zijn helderheid en de vorm van de kristallen. Voor de industrie is kwarts onmisbaar. Glas wordt gemaakt van zuiver kwartszand, en de kwartskristallen zijn de basis van onze computer chips. Plinius de Oude (23 - 79 A.D.) beschrijft kwarts als bevroren sneeuw dat "door bijzonder bijtende vorst een vaste massa wordt." Waarom een kwartskristal zes kanten heeft kon hij niet verklaren. Intussen weten wij dat ieder mineraal zijn eigen kristalrooster heeft waarnaar de moleculen zich formeren - als de individuele kristallen de kans krijgen om vrij te groeien. Vaak groeien kristallen aan-, in- en over elkaar. Het is precies dit kristalrooster dat door zijn regelmaat bijzondere energetische eigenschappen bevat. In het boekje 'The Way of the Shaman' van Michael Harner beschrijft de auteur hoe je 'kracht objecten' kunt verzamelen, voor 't geval je je op het sjamanistische

pad wilt begeven. Hij noemt onder andere kwarts als een belangrijke toevoeging. Sjamanistische culturen van Zuid Amerika tot Australië beschouwen kwarts als een levende steen, en de traditie voor hun gebruik is waarschijnlijk duizenden jaren oud. In Californië zijn kwartskristallen in prehistorische graven gevonden die zeker 8000 jaar oud zijn. Sjamanen maken gebruik van 'spirit-helpers' die ze kunnen vinden in het planten en dierenrijk. Maar ook mineralen hebben spirit, en kwarts is daarin een klasse apart. Alles wat leeft onthult zijn ware natuur pas als de sjamaan zich in een andere bewustzijnstoestand bevindt, maar kwarts is in de spirituele wereld niet anders dan in de normale waarneming. Dat bevestigt het bijzondere spirituele karakter van het mineraal. Symbolisch gezien beschouwt de sjamaan kwarts als 'gestold licht', waarmee het geassocieerd wordt met 'zien', 'verlichting' en 'het derde oog' . In Australië werden bij sommige stammen kwartskristallen over de lichamen van leerling-sjamanen gewreven en werd een stuk kwarts tegen het voorhoofd gehouden en 'in het lichaam gezongen' , zodat de sjamaan helder zou zien. Ook dronk men water uit een kom waarin een kwartskristal had 'getrokken' , met de bedoeling dat het de onzichtbare wereld aan de leerling zou openbaren. In Zuid Amerika zijn bij de Warao sjamanen de ratels gevuld met kwarts, en men gelooft dat de ziel van de sjamaan zich na zijn dood met die kristallen zal verenigen en als licht omhoog zal stijgen. De connectie met de hemel komt ook elders voor. Bij de Aboriginals van Australië maakt men een reis naar de voet van de regenboog waar die eindigt in water. Dat is de plaats waar de regenboogspirit leeft die een bedreven sjamaan van kristallen kan voorzien die hem tot een machtig man en genezer maken. We kunnen dus aannemen dat het besef dat kwarts bijzondere eigenschappen heeft universeel is en heel oud. Blijkbaar hebben mensen er al vroeg ervaringen mee opgedaan, zeker ook omdat kwarts in de natuur heel veel voorkomt. De kristallen bol - in ideale maar dure vorm gemaakt van bergkristal - de meest zuivere vorm van kwarts, wordt al eeuwen gebruikt als 'oog naar de spirituele wereld', ook al kun je daarvoor ook veel andere materialen gebruiken.

In het boek 'American Indian secrets of Crystal healing' staat het een en ander over de beschermende werking van kwarts. Ik citeer: "Als je een kwartskristal draagt voor bescherming, hang hem dan op je 'spirituele plexus' , dat is ongeveer 2 cm boven je Solar Plexus - je zonnevlecht, pal onder je borstbeen. Daar komen alle (emotionele)

impressies en de negatieve uitstraling van anderen bij ons binnen. Om je elektromagnetische veld veilig te stellen valt het aan te raden op die plek een kwartskristal te dragen, niet onder je kleren maar open in het licht. Je zult merken dat je daardoor meer relaxed bent te midden van een groep mensen waarvan de uitstraling een negatief effect op je kan hebben." Draag een kristal altijd met de punt naar beneden, zegt de schrijver, zodat je eigen energie geaard blijft. Doe je dat niet, dan richt de energie zich omhoog naar je keel-chakra, en dan kun je het benauwd krijgen. Ideaal is als de energie aan beide kanten door het kristal heen kan stromen. Was hem dagelijks en laat anderen er niet aanzitten. Nou ja. Afgezien van alle adviezen en New Age belangstelling voor dit mineraal moeten we vooral niet vergeten dat het gewoon een prachtig product van de natuur is, dat bij de juiste lichtval regenbogen in onze ogen kan toveren. En dat is al mooi genoeg.

6

4. MINERALEN EN HUN VERHALEN

Harry Mulisch schreef lang geleden een boek: 'De diamant', over een steen die dood en verderf zaaide, oorlogen ontketende en uiteindelijk in het vuur belandde. Weg diamant. Niets meer dan koolstof. Niets meer dan wij. Een les in vergankelijkheid. Interessant zijn de oude overleveringen over allerlei gesteenten. In de oudheid had men nog niet zo in de gaten dat stenen niet groeien en geen kinderen krijgen. Ook maakte men nog geen onderscheid tussen mineralen en fossielen, omdat men van de prehistorie nog niets wist. Men geloofde bijvoorbeeld dat ivoor in de grond groeide en ammonieten werden voor kostbare mineralen aangezien. In 'Historia Naturalis' van de onvolprezen Romein Plinius de Oude (23 - 79 AD) lezen we over stenen die geen maanlicht verdragen, of spontaan in beweging komen. Bergkristal is volgens Plinius en zijn tijdgenoten het product

van bevriezing, want 'het groeit alleen daar waar pakken sneeuw in de winter het hardst bevriezen." Hoe het mineraal aan zijn kantige vorm komt kan Plinius niet verklaren, en dat houdt hem bezig. Het mooiste bergkristal komt uit India, zegt de Romein. Maar die uit de Alpen mogen er ook wezen. Het grootste stuk bergkristal dat Plinius heeft gezien was dat van keizer Augustus' vrouw Livia, dat een gewicht had van 150 pond. Daar is een hoop sneeuw voor nodig geweest. Maar niet alle bergkristal is even mooi, schrijft Plinius: "Er zijn veel tekortkomingen die de waarde aantasten, ruwe aanzetsels, troebele vlekken, soms vocht dat erin opgesloten zit. Sommige hebben een roodachtige roest, andere haarlijnen die op krassen lijken. Zijn ze vrij van gebreken dan hebben ze de kleur van helder water." Ook voor andere toepassingen is bergkristal geschikt, merkt Plinius op: "Bij medici lees ik dat als aan een lichaam iets moet worden weggebrand, naar hun mening daarvoor geen effectievere methode bestaat dan een bol van kristal erboven te houden en vol op de zonnestralen te richten." Oei!

Plinius verwondert zich over de menselijke hang naar edelstenen. "Er zijn mensen", schrijft hij, "die voor een volkomen beschouwing van de gehele natuur genoeg hebben aan één willekeurige edelsteen." En hij gaat verder: "De mythen leggen de oorsprong (van die verering) bij een rots in de Kaukasus waaraan Prometheus was geketend. Een stuk steen van die rots zou voor het eerst in ijzer gevat zijn en om een vinger zijn geschoven. Dit zou dan de eerste ring zijn geweest en de eerste edelsteen." Dan vertelt Plinius over Polycratus van Samos, een tiran, was zo op zijn edelstenen gesteld dat hij zijn buitensporig geluk dacht af te kopen met het vrijwillig opgeven van een ring met een 'sardonyx'. En zo kon het gebeuren dat hij met een schip de volle zee opging en een kostbare ring overboord gooide. We voelen hem al aankomen: een vis at hem op en kwam terecht op het bord van de tiran. Het vrouwtje van Stavoren was niet de enige noch de laatste, want, geloof het of niet, zulke dingen gebeuren vaker dan we denken. Julius Caesar was de tweede die een 'dactyliotheek' - een ringenkabinet - aanlegde, zegt Plinius. Of liever: hij had er zes. Wat dan weer wat moeilijk voor te stellen is. Maar in die tijd gold net als nu dat iemands waarde werd afgelezen aan de kostbare mineralen die hij aan zijn lijf droeg, en kunstenaars werden beoordeeld aan de hand van hun gemmologische waarde, en niet op hun talenten. Zegt Plinius. De tijden mogen veranderen, de mensen niet. In de 19de eeuw werd bergkristal verpoederd en vermengd met wijn gebruikt om dysenterie te bestrijden. Bij de Noord Amerikaanse Indianen werd het beschouwd als een levende steen die voeding nodig had: bloed van een gedood dier. In een boek over stenen uit de 16de eeuw blijkt dat agaat de kracht heeft om de verwoestingen van stormen en bliksem af te wenden. Agaat werd ook gebruikt om bloedingen te stelpen, en in combinatie met fruitsappen was het heilzaam in geval van krankzinnigheid. Boeren in Europa bonden agaten op de horens van hun ossen, in de overtuiging dat dat tot een overvloedige oogst zou leiden. In 1750 schreef iemand dat amethyst, mits op de navel gebonden, dronkenschap en slechte gedachten voorkomt. Ook zou amethyst soldaten verzekeren van de overwinning. En in de oudheid droegen magiërs, alweer volgens de onovertroffen Plinius, amethysten met de naam van zon en maan om hun nek, in combinatie met de haren van een baviaan en de veren van een zwaluw. Dat hielp tegen betovering. Hoe kwamen ze er op, vraag je je af. Een andere Romein, Nicias, ziet barnsteen aan voor 'het sap van zonnestralen dat een vettig zweet achterlaat'. De Griekse tragediedichter Sophocles vermoedde dat barnsteen van de tranen van uitheemse vogels komt. Dat vindt Plinius ongelofelijk, een man van een dergelijke eruditie die "gelooft dat vogels jarenlang huilen om barnsteen te produceren." Er zijn tenslotte grenzen aan wat een mens kan geloven. Toch?

7

5. CHEMISCHE KRISTALLEN We kennen allemaal de kristallen van mineralen zoals we die in winkels kunnen kopen, en misschien wel in de natuur zijn tegengekomen. Maar kristallen zijn ook zelf te maken. Aan een touwtje, zoals veel mensen dat wel tijdens de scheikundeles hebben gedaan, maar ook op microscopisch niveau. Dat is makkelijker dan we misschien denken. Bijna alle chemische stoffen hebben een kristalstructuur, en onder chemisch versta ik dan ook

afwasmiddel, suiker, zout en zoetjes, gootsteen- ontstopper en paracetamol; heel gewone keuken- en medicijnkastspullen dus. Je zou kunnen zeggen: Kristallen zijn de natuurlijke manifestatie van stof in rust. Vloeistoffen en gassen zijn een andere vorm van dezelfde materie. Kijk naar water: normaal is water een vloeistof, maar bij verhitting wordt het gas, en bij bevriezing ijs, dat is opgebouwd uit kristallen. Er is een eenvoudige manier om microscopische kristallen te maken. Dat doe je zo: Los wat van de pure stof op in water, verhit het tot het water is verdampt, en de kristallen groeien vanzelf, soms in enkele seconden, soms in uren of dagen. Die kristallen zijn zo klein dat ze met het blote oog niet te zien zijn. Je hebt er dus een microscoop voor nodig: eentje met polarisatiefilters. Dat kan een lichtmicroscoop maar ook een stereomicroscoopje zijn. De filters kun je zelf knippen van folie dat bij een microscoophandelaar te krijgen is. Polarisatie werkt net als een polaroid zonnebril: bepaalde frequenties van het licht worden tegengehouden, en andere mogen door. In een microscoop heb je er twee nodig, en het hangt van de stand van die filters t.o.v. elkaar af hoeveel licht er wordt doorgelaten. Staan ze parallel, dan komt al het licht er doorheen.

Staan ze gekruist, dan sluiten ze al het licht af. Legt men een preparaat met kristallen tussen die filters, dan splitsen de kristallen het witte licht in verschillende kleuren, zoals door een prisma de regenboog ontstaat. De kleuren zijn dus puur natuur. Waar het vooral om gaat in dit verhaal is de bijzondere schoonheid van minuscule kristalletjes. De foto's die u hier ziet beslaan in werkelijkheid een oppervlakte van ongeveer een vierkante millimeter. De detaillering is enorm. Op de een of andere manier weten al die moleculen precies waar ze heen moeten. Dat is, goed beschouwd, verbijsterend. Wie vraagt om uitleg hoort over kristalroosters, maar die verklaren voor mijn gevoel niet

alles. In wezen verklaren ze niets. Ik heb duizenden foto's van deze kristallen gemaakt, en me verwonderd over de ongelofelijke variëteit van vormen en structuren. Maar het meest wonderlijke is de overeenkomst met natuurlijke

vormen die je terugvindt in het hele kleine; kristallen als takken en bladeren, bergketens en ronde vormen zoals die ook elders in de natuur voorkomen. Soms is er bijna geen onderscheid tussen een microscopische kristalfoto en een foto die vanuit de lucht, in de zee, of van je achtertuin is genomen. Mensen met een spirituele levensovertuiging willen nog wel eens denken dat de vorm of aantrekkelijkheid van de formaties verband houdt met de aard van de gebruikte chemicaliën, zodat je aan de kristallen kunt zien of je met iets onschuldigs of iets giftigs te maken hebt. Dat is heel nadrukkelijk niet het geval. De vorm van de kristallen

wordt bepaald door hun chemische samenstelling en daarnaast door andere factoren; er is, wat betreft het visuele aspect, niets aan 'af te lezen' . In het werken met kristallen heb ik vaak gemerkt dat m'n stemming wezenlijk invloed had op het groeien van de structuren. Dat is moeilijk aan te tonen, maar voor mij, en voor anderen die met kristallen werken, is het duidelijk. De kristallen 'doen' het, of niet. Geest beïnvloedt materie. Gaandeweg, na jarenlang experimenteren, ben ik er steeds meer van doordrongen geraakt dat alle materie, tot op het diepste niveau, een zekere vorm van 'bewustzijn' heeft. Aangezien de grens tussen dode en levende materie erg moeilijk, of liever: helemaal niet te trekken is, ga ik daar nu maar gewoon van uit.

8

6. DES KEIZERS JADE Een paar jaar geleden bezochten we het diamantmuseum in Antwerpen. Alles draait daar om diamant, en dat is het behoud gebleken van de orthodox- Joodse wijk waar het zich allemaal afspeelt. Op dezelfde dag dat wij er waren, bleek later een aantal diamanten ontvreemd te zijn. Hoewel iedere stap daar door 20 camera's wordt gevolgd, is de menselijke vindingrijkheid, aangedreven door hebzucht, blijkbaar altijd nog in staat wegen te vinden om de kostbare stenen te pikken. Wij waren het niet, dat weet ik zeker. De replica's in het museum - ook al zwaar bewaakt - verzoenden mij volledig met het feit dat ik geen diamanten kan kopen. Geef mij maar een mooie kiezel. Je kunt je afvragen of diamanten net zo gewild zouden zijn als ze even algemeen waren als kiezels. Vast niet.

Maar wat bij ons diamant is, is bij de Chinezen altijd jade geweest. Jade heeft een groot scala aan kleuren, letterlijk van wit naar zwart.◄ Afhankelijk van de plek waar jade wordt gedolven, is het mineraal meer of minder kostbaar. De beste groene Jade komt uit Myanmar. Er is een Chinees gezegde: " Goud kan op waarde geschat worden, maar jade is "priceless." En dat geeft meteen aan hoeveel waarde er in China aan jade werd gehecht. In het China van 8.000 jaar geleden werd jade gezien als de neerslag van de essentie van Hemel en Aarde, en daarom was de steen heilig.

En blijkbaar ook praktisch, want tijdens de Shang (1700-100 B.C.) en Zhou (770-256 B.C.) dynastieën werden jade zwaarden en hellebaarden gezien als de ultieme symbolen van macht. China's 'He- jade' is het meest bekend. Daar zit een verhaal achter dat speelde rond 700 B.C., toen een man die Bian He heette en woonde in de Staat Chu een stuk jade vond, nadat hij een phoenix op die plek in vlammen had zien opgaan. Mythischer kan bijna niet. He nam het stuk mee naar koning Li, die de waarde niet kon zien en He verloor zijn linker voet als straf voor zijn bedrog. Bij de volgende koning Wu hinkte He opnieuw hoopvol met zijn jade naar het paleis, maar deze keer hield hij geen voet meer over. Pas de derde koning, Wen, nam de moeite beter te kijken, en ter ere van de volhoudende maar behoorlijk domme He werd de jade naar hem genoemd.

Meer dan duizend jaar na die arme He bleef jade het symbool van de opperste macht in China, onder de regering van elke dynastie. Toen de verschillende koninkrijken van China in 221 B.C. werden verenigd onder keizer Qin Shi Huang, gaf die handwerkslieden de opdracht He-jade tot een keizerlijk zegel te maken en het met 8 karakters te graveren, verklarend dat de eigenaar van het zegel de bezitter was van 'Het

mandaat van de Hemel, een Lang Leven en Eeuwige Voorspoed.' De keizerlijke drakentroon werd ook de 'Jade troon' genoemd , en daarmee was alles gezegd... Maar enkele jaren later werd de Han dynastie gevestigd, en de toenmalige keizer Ziying van de troon gestoten. Het He-jade zegel werd herdoopt in 'Mandaat Zegel van de Han Dynastie'. Omdat er aan jade esoterische eigenschappen werden toegedicht, werd het gebruikt als communicatie-medium tussen sjamanen en de goden. Daarbij vertegenwoordigde iedere soort jade een andere godheid. "Beter een fragment van jade dan een complete klei tegel" zei men in China.

Hoewel jade stond voor eer en deugden, waren moord en doodslag in de keizerlijke families aan de orde van de dag. Van Confucius wordt gezegd dat hij de gladheid van jade vergeleek met de menselijke deugd van welwillendheid, de hardheid met rechtvaardigheid, de diversiteit in kleur met vindingrijkheid en de doorzichtigheid met trouw. Sieraden van jade werden volop gedragen door de hogere klassen. De 'spirit' van jade zou zich vermengen met de 'qi' van de eigenaar, tot grotere schoonheid van de jade en een betere gezondheid en kracht van de drager. In tijden van

ziekte zou jade de genezing bevorderen. Jade is hoe dan ook heel bijzonder materiaal. Het kan ongelofelijk fijn gesneden worden, en is daarom uitermate geschikt gebleken voor de verfijnde Chinese kunst.

9

7. AMBER Wie wel eens een mineralenbeurs bezoekt kent die goudgele of bruine stenen: amber. Ook wel barnsteen genoemd. In tegenstelling tot de meeste andere mineralen die zich in de aarde of in de rotsen gevormd hebben, is amber eigenlijk geen mineraal: het is, zou je kunnen zeggen, het bloed van bomen. We kennen het allemaal: harsdruppels die uit de kerstboom komen, of de plakkerige druppels die je in een naaldbomenbos moet zien te vermijden, want je krijgt het niet meer van je handen en je kleren. Voor er Velpon en Bisonkit bestond was er Arabische Gom, een harssoort in een flesje, waarmee je papier kon lijmen. Tegenwoordig wordt dat spul nog wel door schilders die hun eigen verf mengen gebruikt, maar meestal als poeder.

Miljoenen jaren geleden deden naaldbomen hetzelfde als tegenwoordig: ze vormden hars dat naar buiten drupte. En die druppels namen op hun weg naar beneden de insecten mee die er op de stam en de takken zaten. Zo komt het dat we insecten van vele miljoenen jaren oud kunnen vinden in de hard geworden hars: amber. Zoals de spin hier ►, die net op weg was een wesp te omwikkelen; een dramaatje dat zich 130 miljoen jaar geleden afspeelde. Zelfs een paar draden van het web zijn bewaard gebleven. Dit is een heel bijzonder geval; beide soorten zijn uitgestorven. Daarom is barnsteen voor biologen en entomologen interessant. Maar Amber is ook prachtig materiaal om sieraden van te maken. Verhitting maakt het zacht, en dan komt de zoete geur terug die verse hars kenmerkt. Het kan branden, waarbij de geur als een soort wierook gebruikt kan worden. Dure wierook. Vandaar de Nederlandse naam: barnsteen - brandende steen. Schraapsel wordt soms in medicijnen gebruikt, een volksmiddel waarvan men geloofde dat het hielp tegen diverse kwalen. Volgens de Romein Plinius hielp het tegen keelontsteking, en Callistratus beval het aan als bescherming tegen astma en hooikoorts. De steen hoefde alleen maar om de nek gedragen te worden om effectief te zijn. Een anonieme 17de eeuwse arts schreef aan amber wonderbaarlijke geneeskracht toe, voor zo ongeveer alles wat een mens kon mankeren, en Florentijnse geneesheren schreven enkele druppels voor in wijn, voor om het even welke kwaal. In Schotland dacht men dat amber om de nek gedragen niet alleen ziektes weghield maar ook beschermde tegen kwade invloeden.

Het overgrote deel van de amber opbrengst komt uit de Baltische staten, het meeste aan de kust van de Baltische zee, waar het oorspronkelijk op de zeebodem lag en successievelijk met stormen over het strand en tussen de rotsen terecht is gekomen.. Het Zomerpaleis van de Tsaren, even buiten St. Petersburg, heeft een 'amberzaal' waar alle decoraties zijn gesneden uit amber, wat een sprookjesachtig gezicht moet zijn. ◄ Maar ook in Myanmar (Birmiet), op Sicilië (Simetiet) enin Roemenië (Rumaniet) is amber gevonden. Verschillende vindplaatsen leveren verschillende soorten amber, dat voor de kenner makkelijk te onderscheiden is.

Amber heeft veel verschillende tinten, van licht geel tot donker bruin, rood, en zelfs zwart. Het materiaal straalt warmte uit, en geeft dat ook af, want het heeft 'piëzoelektrische' eigenschappen; als je 't opwrijft trekt het andere materialen aan. Daarom noemden de Grieken amber 'electrum' . Hoewel de meeste klassieke schrijvers de herkomst van amber kenden, dacht Gregorius Agricola (1494-1555), die in zijn 'De Re Metallica' uitvoerig schreef over de praktijk van de mijnbouw, dat amber

10

uit onderzeese bronnen opwelt. Niet zo gek, want amber wordt meestal aan de kust gevonden. Hieronder een gravure uit Agricola's boek 'De Re Metallica': mijnbouw in de 16de eeuw.

Plinius de Oude (23-79 AD) heeft hele speciale ideeën over barnsteen, dat hij onderscheidt van 'Electron' , amber die elektrisch geladen is. In zijn 'Naturalis Historia' vangt hij aan met een legende: "Toen Phaëton (zoon van Helios, de zonnegod) door de bliksem werd getroffen veranderden zijn rouwende zusters in populieren, die alle jaren tranen van barnsteen vergieten langs de bedding van de Eridanus, die bij ons Po heet. " Plinius was een wetenschapper, maar ook een kind van zijn tijd. Zelf geloofde hij de vreemdste dingen, maar hij kon zich ook laatdunkend uitlaten over wat anderen geloofden, speciaal als dat mensen van aanzien waren. Dat maakt zijn geschriften zo interessant. Plinius zelf wist goed wat barnsteen was, maar hij haalt in boek 37 over kostbare gesteenten diverse andere schrijvers aan, die bijvoorbeeld dachten dat amber ontstaat uit de urine van lynxen, rossige amber van de mannetjes, wittige amber van de vrouwtjes. Een anderer schrijver meent dat het uit de rotsen van

'Brittania (Engeland) druipt, en die rotsen heten de Electriden. De beeldhouwer Pytheas weet dat barnsteen afval is uit de IJszee, dat door een Germaanse stam wordt opgeraapt als het op het eiland Gutonen aanspoelt . Picias heeft nog een beter idee, en noemt barnsteen het sap van zonnestralen, dat ontstaat tegen zonsondergang, als de zonnestralen de aarde harder treffen. Zij laten een vettig zweet achter, dat door de zee op de kust van Germanië wordt afgezet. Dat gebeurt ook in Egypte en India, weet de schrijver. Asarubas deelt mee dat de Mauretaniërs een meer hebben dat ze Electrum noemen. Als het water door de zon wordt verhit ontstaat er barnsteen op de bodem en dat komt bovendrijven. Plinius verbaast zich over de grote dichter Sophocles die over barnsteen zulke rare opvattingen heeft: hij noemt ze de 'tranen van de Meleagriden, de vogels die altijd wenen om Meleager (een mythologische held). Hoe is het mogelijk, zegt Plinius, alsof de jeugd dat zou kunnen geloven, vogels die altijd huilen! En dat terwijl amber volop in Griekenland voorhanden is! Hij kan er niet over uit en vind die sprookjes onverantwoordelijk gezwam. Uit dit alles mag blijken dat het de oude Romeinen en Grieken misschien aan kennis, maar zeker niet aan fantasie ontbrak! Tenslotte waarschuwt Plinius voor vervalsingen van Amethyst met behulp van barnsteen, dat in iedere kleur geverfd kan worden. Terug naar onze tijd.. Heel bijzonder en kostbaar is de blauwe amber die in de Dominicaanse Republiek wordt gedolven. Zulke amber heeft soms verschillende kleuren die het heel anders van karakter maken dan de goudgele en bruine amber uit het Baltisch gebied. Hier een

schedeltje van Dominicaans amber dat het hele lichtspectrum laat zien. Amber wordt op sommige vindplaatsen in dikke lagen aangetroffen. Onlangs werd een tweede vindplaats ontdekt voor blauwe amber: in Cantabria, Spanje. De laag daar is 1½ meter dik en beslaat een oppervlakte van 25 m x 2 m. Ook hier zitten er veel insluitsels in de

steen. Het materiaal is kostbaar en nieuwe vindplaatsen zijn zeldzaam. Door z'n organische en oeroude herkomst is amber een stuk interessanter en levendiger dan goud, en warmer dan diamant. Kijk er eens naar uit!

11

8. WOESTIJNGLAS

Het heeft tot 1932 geduurd voor het merkwaardige Libische Woestijnglas werd ontdekt in de Sahara. Sindsdien is het onderwerp geweest van vele speculaties en van serieus wetenschappelijk onderzoek. Patrick Clayton, een in Egypte werkzame geoloog, waagde zich met een speciaal ontworpen voertuig diep in de Sahara, op zoek naar een legendarische oase, waar volgens een middeleeuwse Arabische overlevering de stad Zerzura zou liggen. Zerzura werd niet gevonden, maar terwijl hij zorgvuldig de zandduinen van het Saad plateau navigeerde vond Clayton wel wat anders: stukken helder geelgroen glas die verspreid lagen tussen de zwarte rotsen en het rossige

zand van de woestijn. Twee jaar lang maakte Clayton verschillende tochten naar het gebied om stukken te verzamelen en te documenteren. Op zijn laatste expeditie deed hij een briefje in een fles - een beproefde methode, zij het niet in de woestijn. Die fles werd 50 jaar later met briefje en al gevonden door een Italiaans archeoloog Giancarlo Negro. Negro's reis in 1985 was de eerste van een serie wetenschappelijke expedities met het doel de geheimen van het Libische glas te ontrafelen. Sindsdien zijn er meer dan 200 artikelen en dissertaties geschreven over dit enigmatisch materiaal.

Het gebied waar het glas gevonden wordt strekt zich uit over het westen van Egypte tot diep in Libië. Wat er zo interessant aan is, is dat het bestaat uit 98% puur silica. In de regel wordt glasachtig materiaal als bijvoorbeeld obsidiaan gevonden waar lava plotseling afkoelt omdat het de zee in stroomt. Dan wordt er een amorfe massa gevormd die lijkt op

gebroken glas, en net als glas geen kristalstructuur heeft. Maar zulk vulkanisch glas bestaat maar voor ongeveer 75 % uit silicium. De rest is kwarts en ijzer- en aluminium oxide. Woestijnglas is het zuiverste natuurlijke glas dat er bestaat, en nergens komt het zo veel voor als in dit stuk van de Sahara, waar naar schatting 1400 ton van het spul moet liggen. De zuiverheid van dit glas geeft het bijzondere eigenschappen. Het kan tot 1700° verhit worden voor het smelt, dat is 500° hoger dan andere natuurlijke glassoorten. Het kan roodgloeiend in water gegooid worden zonder uit elkaar te vallen. Technisch glas waaraan hoge eisen worden gesteld doet het niet beter dan dit woestijnproduct. Nog een raadsel is de grootte van sommige stukken. Er zijn erbij die 25 kilo wegen en zo groot zijn als een voetbal. Elders in de wereld worden alleen maar kleine stukjes gevonden. Waarom is er hier zoveel gevormd? De ouderdom is met 'fission -track' datering vastgesteld op 28,5 miljoen jaar.

Maar een datering is nog geen verklaring. Een mogelijke oplossing van het probleem, nou ja, ligt in het feit dat enkele van de brokken zwart zijn of zwarte plekken hebben. Die stukken bevatten iridium, dat kenmerkend is voor buitenaardse stenen als meteorieten en kometen. Silica glas is ook gevonden op plekken waar een inslag is geweest, maar daar is het meestal gefragmenteerd en ingesloten en versmolten met de rotsen van het landschap. Libisch glas is te puur en te helder om zo te zijn ontstaan. Bovendien is er geen enkele impact site in de omgeving. 150 km verderop is de 'Kebira crater' ◄ , maar sommige wetenschappers zijn nog niet overtuigd dat dat inderdaad een krater is.

Verschillende theorieën zijn er geopperd maar de vorming van zoveel glas is moeilijk te rijmen met wat we weten van meteorieten en smeltend zand. De temperaturen moeten ongelofelijk geweest zijn. Daarom is een van de meer alternatieve theorieën dat er ooit een beschaving is geweest die een atoombom heeft losgelaten op het gebied, en dat het Libische glas daar de stille getuige van is. Die catastrofale gebeurtenis zou dan miljoenen jaren geleden hebben moeten plaatsvinden. Dat lijkt onmogelijk, maar telkens weer blijkt dat de geschiedenis van de mens op aarde meer een kwestie van aannames dan van bewijs is, en de controversiële vondsten stapelen zich op... Het Libische glas werd soms gebruikt voor gereedschappen en wapens, maar het is minder sterk dan steen en beschadigt eerder. In de tombe van Tutankhamon is een geelgroene scarabee gevonden die gemaakt is van Libisch glas. ► Tegenwoordig is het glas te koop en worden er ook moderne sieraden van gemaakt.

12

9. MINERALE EIEREN Het leven van een zandverzamelaar is vol verrassingen.

Enige jaren geleden nam een aardige mevrouw zand voor mij mee van Sedir eiland (Sedir Adasi) in Turkije, van de beroemde 'Cleopatra beach'. Het eiland ligt 18 km ten noorden van Marmaris. Het Cleopatra strand is volkomen afgesloten en wordt met argus- ogen bewaakt ► Niemand mag zand meenemen. Terwijl die verleiding, ook bij niet-zandverzamelaars, onherroepelijk opkomt. Het zand is namelijk prachtig. Crème-wit, zacht, en de korrels

zijn als eieren: glad en ovaalrond. Vandaar de naam: oöliet - eivormig. Die mevrouw was dus niet eerlijk aan haar zand gekomen; ze had het meegesmokkeld in de beha van haar bikini, een beetje voor haarzelf en een beetje voor mij. De bewakers van het

strand kunnen je moeilijk in de beha grabbelen, zal ze gedacht hebben. Waarom wordt dat zand zo bewaakt? Omdat het legendarisch zand is. Sedir Adasi was ooit een Romeins eiland, en de antieke stad Sedrae getuigt daar nog van dat verleden. De legende wil dat het zand voor koningin Cleopatra door haar lover Marcus Antonius hier met scheepsladingen vol heengebracht werd uit Noord Afrika, om haar tere huid tijdens het baden en vrijen niet te beschadigen. Lief, toch? Het strandje is maar klein, en als duizenden zonaanbiddende badgasten allemaal hun beha's zouden vullen zou het bijzondere zand na verloop van tijd op zijn. En legende of niet, het is bijzonder dat er op dit strand precies dit zand ligt, want het komt nergens anders voor in de regio. Oölieten hebben een

bijzondere ontstaansgeschiedenis. Groot of klein - ze vormen zich door afzetting rond een kern. Bij een zandkorrel kan dat iets zijn zo groot als een stofje, bij een grotere oöliet een kiezel of wat dan ook. Hier ► is te zien hoe fossiele oölieten ingebed in kalksteensediment er in doorsnee uitzien.

Elders hebben we het over hele grote knikkers, zoals de Moeraki Boulders die ook laag na laag rond een kern zijn ontstaan. Hier ◄ de vloer van de Chillagoe caves in Australië, bezaaid met oölieten, groter maar ook een stuk minder aantrekkelijk dan de zandkorrels van Cleopatra! Hoewel veel zanden over grote afstanden worden getransporteerd door rivieren, is dat in de tropen minder het geval. Het oölietzand ontstaat daar lokaal. Kleine korreltjes van het een of ander worden laagje na laagje omhuld door calcium carbonaat, en rollen met de

golfbeweging zacht over de bodem van de zee heen en weer. Oölieten maken het grootste deel uit van de zanden in ondiepe wateren rond Mexico en de Bahama's. Maar ook in gematigder streken komen ze voor, bijvoorbeeld in Utah, in het Great Salt Lake, waar de korrels ook op de bodem van het meer worden gevormd. Hiernaast wordt ons een blik in hun gelaagde innerlijk gegund. ►

13

10. HET KRISTAL VAN ATLANTIS Atlantis, ooit niet meer dan een mythe waarover we geen informatie hebben dan van Plato, heeft in de aanloop tot de New Age cultuur een mooie revival gevonden. De laatste 200 jaar zijn de theorieën niet van de lucht geweest, en de locatie van Atlantis is de hele wereld overgereisd, van Zuid Afrika tot Groenland. Als er iemand heeft bijgedragen aan de belangstelling voor het mythische werelddeel dan is het Edgar Cayce (1877-1945), de helderziende genezer die gedetailleerde beschrijvingen heeft gegeven van bloei en ondergang van het continent. Op grond van zijn beschrijvingen zijn er in vanaf 2002 duikers afgedaald rond Bimini en Andros, eilanden van de Bahama's in het Caraïbisch gebied, nadat in 2001 en 2002 vanuit een satelliet onderwaterstructuren waren gezien. Die structuren waren lange donkere lijnen (sindsdien bekend als de 'Bimini Road') en cirkelvormige schaduwen. De laatste van een serie expedities was in 2007. Dat er sprake is van door mensen gemaakte bouwsels in wel duidelijk, maar er zal nog veel onderzoek gedaan moeten worden om definitieve conclusies te kunnen trekken en te bewijzen dat het hier inderdaad om overblijfselen van Atlantis gaat. In 1970 was een Dr. Brown ►, een alternatieve medicus uit Mesa, Arizona, met vrienden op een duiktrip naar gezonken schatten, zo'n 75 mijl ten

oosten van Bimini. Schatduiken gebeurt veel, omdat het vinden van de vele schepen die ooit zijn vergaan soms een waardevolle buit kunnen opleveren. Het verhaal van Dr. Brown is in vele variaties verteld, en daar is hij zelf in de eerste plaats schuld aan; in de loop van de jaren veranderde hij zijn verhaal aanzienlijk. Wat er precies is gebeurd weten we dus niet, maar een lezing van zijn verhaal is dat toen hij met zijn vrienden op de terugweg was van de schatgravers expeditie, zij bij Bimini werden overvallen door een storm, waarvoor ze zich enige tijd verankerden in een mangrovebos. De storm joeg de golven over hun boot en hun camera's en andere uitrusting gingen verloren. Toen het opklaarde was het zand in de zee opgewoeld en de duikers hadden hoop op die plek nog iets van waarde te vinden. Brown was de laatste die dook. Het water was modderig en hij verloor zijn vrienden uit het oog. Toen werd zijn aandacht getrokken door kolommen op de bodem van de zee en een vage gloed. Daar zwom hij naartoe. Het licht bleek uit de top van een piramide te komen waarvan het grootste deel onder het zand verborgen

was. Er was een opening, en Brown ging naar binnen. Door de opwaartse stroming kwam hij bovenin de piramide terecht. Daar trof hij een voetstuk aan met een paar gouden handen. In die handen rustte een gave kwartskristallen bol. Brown probeerde de handen af te breken, maar moest genoegen nemen met alleen het kristal; de rest zat te vast om los te wrikken. Hij verborg het kristal in zijn duikerspak en begon de terugweg naar het oppervlak. Zijn vrienden vertelde hij nog even niet over de vondst. Pas toen ze in Miami aan land gingen onthulde hij wat hij had gevonden. De autoriteiten vertelde hij niets, uit angst dat hij het kristal zou moeten afstaan. Pas in 1975 maakte hij zijn vondst bekend, en werd het kristal voor de eerste keer publiekelijk getoond. Sinds die tijd gaf Brown lezingen waarbij hij het wonderbaarlijke kristal ► liet zien. Sommige

mensen ondergingen een vreemde invloed. Enkelen zagen dat er oorspronkelijk 4 van zulke kristallen zijn geweest. Velen zagen een oog in het kristal dat hen aankeek en dat zefs gefotografeerd schijnt te zijn. Anderen hoorden stemmen of voelde een tintelende atmosfeer rond het kristal, of een onverklaarbare wind. Brown stierf in 1992 op 89 jarige leeftijd. Nu is het kristal in het bezit van een Arthur Fanning uit Arizona. De laatste keer dat het werd tentoongesteld was op 10-10 '10 in het Edgar Cayce Centrum in new York. Wanneer we het weer kunnen zien is nog even afwachten, maar de kans is groot dat dat op 11-11 '11 zal zijn. De kennis om een kwartskristallen bol van een dergelijke perfectie te maken dateert in onze tijd van na 1900. Is het verhaal waar, of heeft Dr. Brown een mooie legende geschapen? We houden het open.

14

11. UIT HET BINNENSTE

Voor alles is een oplossing. In een tijd waarin vorsten vaak het slachtoffer werden van vergiftiging, was de roep om een betrouwbaar middel tegen streken vanzelfsprekend groot. Men bedacht dat de stenen die herkauwers soms in hun ingewanden hebben een middel konden zijn om op magische wijze vergiftigingen te neutraliseren. Bezoarstenen werden ze genoemd Hoe mensen op zo'n idee komen is meestal niet meer na te gaan. De stenen werden ontdekt bij het slachten, en door hun soms grillige maar ook wel afgeronde vormen opgezadeld met een magische werking. Wat men niet begrijpt wordt makkelijk opgetild naar hogere regionen. In 1575 beschreef de Franse chirurgijn Ambroise Paré een experiment om

de anti-gif werking van de bezoarsteen te testen. Paré was sceptisch. Een kok aan het Franse hof werd betrapt op het stelen van zilverwaar; een kapitale fout, en een kans voor Paré. De man stemde in met het experiment, z'n kop zou anders toch wel rollen. Hij dronk een giftig drankje met een bezoarsteen in het glas ...en stierf na enkele uren een pijnlijke dood. In 1603 werd er een proces gevoerd om de echtheid van een bezoarsteen. Uit deze en andere gedocumenteerde gevallen blijkt dat de magische eigenschappen van de bezoarsteen eeuwenlang ernstig werden genomen. Intussen is gebleken dat veel dieren zulke stenen in hun binnenste vormen, vergelijkbaar met een haarbal of galstenen: niet- lichaamseigen stoffen worden in de 4de maag van herkauwers of in de ingewanden van paarden en zelfs olifanten ► verhard en gaandeweg groter door kalkafzetting, net als nierstenen in de mens, die meer pijnlijk dan magisch zijn. De eerste stenen kwamen van de Bezoar geit, vandaar de naam. De Bezoar geit is een wilde geit die o.a.voorkomt in Griekenland, Turkije en Iran.

De handel in bezoarstenen, echte en namaak, nam lucratieve vormen aan. In de 18de eeuw werden ze niet alleen in drankjes gelegd die mogelijk vergif bevatten, maar ook als amulet om de hals gedragen en vermalen als medicijn. Op den duur werden ook secreties in rotsen die vormen hadden die aan Bezoarstenen deden denken voor veel geld verkocht voor het echte product. Soms waren die stenen z.g. coprolieten, versteende uitwerpselen. Ach, wat maakt het uit. Hoe dan ook, bezoarstenen werden ook in de 19de eeuw nog gekoesterd om hun bijzondere herkomst en mogelijk magische eigenschappen. Soms werden ze bewaard in prachtig bewerkte doosjes. ◄ In 1879 werd in Texas nog een bezoarsteen geveild voor $250, wat in die tijd een groot

bedrag was. Tegenwoordig kan men ze op internet bestellen. In China, waar men alles uit de natuur weet aan te wenden voor voedsel of medicijnen, worden bezoarstenen nog altijd als middel tegen giftige stoffen in het lichaam aangeboden.

12. UIT DE LUCHT Hebt u bijgeval een stukje moldaviet in huis? Nee? Da's nou spijtig. Want ik wed dat u net als ik graag een UFO zou willen zien, en liefst zou willen aanroepen. Dat kan. Met moldaviet, lees ik in FATE. Moldaviet is een groene steen, glasachtig, die gebruikt wordt voor sieraden. Het eerst werd de steen ontdekt in de buurt van de Moldau in wat toen nog Tsjechoslowakije was.

Vermoedelijk is de steensoort ontstaan door de impact van een meteoriet, 15 miljoen jaar geleden. Misschien is het deze ruimte-link die sommigen op het idee heeft gebracht dat UFO's ermee naar beneden geroepen kunnen worden. Ik sta er niet voor in dat dat lukt, maar ik heb dan ook geen moldaviet binnen handbereik. Een andere steen die voor hetzelfde doel geschikt is, is Benitoiet. Dat mineraal is behoorlijk zeldzaam en komt alleen in California voor. Blauw. Mooi. New Agers zeggen dat het een krachtige 'lemuriaanse vibratie' heeft. Ik kan er alweer niet over meepraten. Maar mocht u zich naar Californië begeven, met name naar de regio rond Mt. Shasta, waar de Lemurians zich schijnen op te houden, voorzie uzelf dat van een benetoiet. Niet goedkoop, maar effectief, verzekert de schrijfster. ET's en Lemurians zijn er dol op.

15

13. SCHITTEREND

Misschien bent u wel eens in het Diamantmuseum van Antwerpen geweest? Hoewel het meeste wat daar ligt uiteraard (goeie) fake is, staan er toch bijna net zoveel bewakers als er diamanten liggen. Een koude boel. Knap geslepen, maar dat mensen zoveel geld overhebben voor iets wat schittert en erg riskant is in het gebruik, nou ja. En dan te bedenken dat al die schittering alleen geperste koolstof is. Een van de eerste boeken die Harry Mulish schreef was 'De diamant' (1954). Dat boek maakte op mij als puber grote indruk, omdat Mulish de absurditeit van de menselijke hebzucht zo fantastisch in een spannend verhaal giet. Een tragisch verhaal ook, met een beroerd einde, voor diamant en eigenaar. Hoewel het verhaal over de omzwervingen van een grote diamant fictief is, had hij bij

het schrijven waarschijnlijk de 'Hope-diamant' ◄ voor ogen. Het verhaal van die 45 karaats blauwe diamant en de vloek die er volgens de overlevering op rustte is interessant. Het begon, in de legende, zo. Iemand, een onbehouwen versie van Indiana Jones, beroofde eeuwen geleden een beeld van de Hindoe godin Sita van de diamant in haar voorhoofd. Hij kon het niet laten. Maar zoiets doe je niet ongestraft, dat spreekt. Het verhaal gaat dat hij kort daarop door een pak wilde honden werd verscheurd. In 1642 kocht Jean Baptiste Tavernier, een Franse juwelier die veel reisde, in India een 112 karaat blauwe diamant. In 1668 was hij weer terug in Frankrijk, met nog steeds de diamant op zak, die toen veel groter was dan nu, want hij is verschillende malen gespleten en opnieuw bewerkt. Koning Lodewijk XIV, altijd in voor rijkdom, kocht de diamant plus nog een handvol andere diamanten van Tavernier, en verhief hem in de adelstand. Tavernier werd 84. Lodewijk liet de diamant opnieuw bewerken om hem nog stralender te maken, waardoor hij van 112 karaat naar 67 karaat ging. De Zonnekoning droeg hem regelmatig om de koninklijke nek. Zijn achterkleinzoon Lodewijk XV liet er in 1749 een decoratie van maken. Lodewijk VI erfde hem. Hij en zijn vrouw Marie Antoinette werden onthoofd, maar dat was de Franse Revolutie en niet de vloek. De kroonjuwelen, waaronder de blauwe diamant werden tijdens die bloedige periode ondergebracht op een plek waar stelen peanuts was. De meeste kostbaarheden werden teruggevonden, maar de Hope diamant bleef onvindbaar. Waarschijnlijk dook hij in 1813 weer op bij een juwelier die Daniel Eliason heette, maar er was geen zekerheid dat het inderdaad dezelfde diamant was, want hij was opnieuw bewerkt, misschien om zij afkomst te maskeren. De opgedoken diamant was 44 karaat, een stuk kleiner dan die van Lodewijk XIV. Waarschijnlijk werd de diamand gekocht door King George IV van Engeland, en na diens dood weer verkocht. tegen het jaar 1839, misschien eerder, kwam de zwerfsteen in het bezit van Henry Philip Hope, en sindsdien staat hij te boek als de 'Hope diamant' . Met de Hope family ging het minder goed. Henry, die geen kinderen had, liet de diamant na aan de oudste van drie neven, Henry Thomas Hope. Henry Thomas stierf, en zijn weduwe liet de diamant na aan haar kleinzoon , de tweede van 5 kinderen, Lord Francis Hope. Francis Hope was een gokker en had ernstig geldgebrek. In 1898 voerde hij een proces om de diamant te kunnen verkopen. Zijn broers en zussen staken daar een stokje voor, maar uiteindelijk werd hij in 1901 toch verkocht aan Simon Frankel die de diamant meenam naar Amerika. Daar ging de diamant in verschillende handen over. Volgens een krantenbericht waren dat Jacques Colet, die zelfmoord pleegde, Prince Iwan Kanitovitsky, die vermoord werd, Sultan Abdul van Turkije die afgezet werd en zijn geliefde die werd vermoord, en tenslotte Simon Montharides wiens koets door een op hol geslagen paard over een klip werd geslingerd. Hoe historisch deze lijst is valt te bezien, maar in ieder geval kwam de Hope diamant in 1910 terecht bij de Fransman Pierre Cartier, die hem doorverkocht aan de rijke Evalyn McLean, nadat Cartier er eerst een andere setting voor had gemaakt. Het kan zijn dat Cartier het verhaal van de vloek heeft bedacht, om de diamant extra aantrekkelijk te maken. In ieder geval duikt de vloek pas op in literatuur van de 20ste eeuw. Evalyn McLean droeg de diamant voortdurend, en ze wilde hem zelfs voor een operatie niet afdoen. Het was haar gelukstalisman. Hoe gelukkig ze er van werd is geen vraag. Haar oudste zoon Vinson stierf bij een auto-ongeluk, 9 jaar oud. Haar dochter pleegde zelfmoord op haar 25ste. Haar echtgenoot werd gek verklaard en in een inrichting opgesloten tot zijn dood in 1941. Toen zij in 1947 stierf wilde ze de diamant nalaten aan haar 6 kleinkinderen, maar twee jaar na haar dood werd hij verkocht aan Harry Winston, een juwelier in New York. Winston was een idealist, en hij schonk de diamant aan het Smithonian Institute, als begin van een grote edelsteencollectie. In 1958 reisde de diamant die zoveel rijkdom had gezien in een eenvoudig bruin doosje, per aangetekende post naar Washington, waar hij in 2010 opnieuw in een sieraad werd gezet: 'Embracing Hope' . Mooi. Laten we hopen dat hij zijn laatste rustplaats heeft gevonden.

16

14. DAMES OP STENEN Maar weer een duikje in de geschiedenis. In 'The World of Wonders', die onuitputtelijke bron van wetenswaardigheden uit 1870, vind ik een artikeltje getiteld 'Pictures in Stones'. Als liefhebber van zand, stenen en geologie kan ik daar niet omheen. Het verhaal is heel merkwaardig. Een steen kan natuurlijk altijd een bepaalde tekening hebben die ons ergens aan doet denken, maar de details die de schrijver hier bij verschillende stenen aantreft doen vermoeden dat ze niet zomaar uit de natuur zijn gekomen..... Ik vertaal:

"Veel merkwaardige en wonderbaarlijke dingen worden er in stenen gevonden. Soms bevatten ze overblijfselen van leven dat allang van de aarde is verdwenen, en in andere gevallen zijn de elementen waaruit ze zijn samengesteld zo vreemd gevormd dat ze meer lijken op kunst dan op natuur. Raap een kiezel op bij de kust - de buitenkant mag er ruw en onaantrekkelijk uitzien, maar binnenin kunnen zich de meest delicate dieren of plantenresten bevinden, die de kunst van het slijpen zal kunnen onthullen. En als er zulke resten niet zijn, dan zullen sommige stenen bij het openbreken en polijsten de mooiste landschappen

vertonen, wanneer het een z.g. landschaps-agaat betreft.◄

De wonderlijke markeringen in stenen werden in de Oudheid al opgemerkt, en veel daarvan werd toegeschreven aan bovennatuurlijke oorsprong. We lezen over een steen die een opmerkelijke gelijkenis vertoonde met het hoofd van een gekroonde koning, en in een ander kon men een rennende man herkennen, maar de meest wonderbaarlijke was een agaat die de representatie bevatte van de god Apollo, omgeven door de negen muzen. Onder deze stenen zijn er van een soort agaat waarvan er velen de natuurlijke representatie laten zien van het menselijk gezicht. Zo levensecht zijn zij dat men ze zo op het eerste gezicht voor een medaillon portret kan verslijten. Het enige dat erop wijst niet werkelijk met een miniatuur te maken te hebben, is de achtergrond die niet effen genoeg is voor artistiek vakmanschap. Maar dat bezwaar geldt niet voor sommige andere stenen. In een ervan zien we het hoofd van een ouden man die eruit ziet alsof hij zo geportretteerd is. De ogen hangen en de expressie van het gezicht is kalm en meditatief, het haar en de baard zijn wit en het hele karakter is buitengewoon eerbiedwaardig. De achtergrond is hier donker en effen, waardoor het gezicht bewonderenswaardig omlijst wordt.

Er is een hele bijzondere tussen de stenen waarvan we niet anders kunnen zeggen dan dat het een uitgelezen portret is van een dame, in hoed en wandelkostuum, de arm naar achteren geworpen, de houding geanimeerd en het gezicht bijzonder sprekend. Als wij even vergeten dat het een werk van de natuur is zien we een vaagheid in de tekening die de indruk geeft dat het hier om een schets gaat. De stenen die we hebben beschreven zijn misschien de allerbeste uit de verzameling, maar anderen zijn bijna even mooi. Een daarvan lijkt sprekend op het gezicht van een jonge vrouw in een biddende houding, de ogen op de hemel gericht, het haar naar achteren en de huid van een transparante bleekheid. Een ander lijkt op een Roomse priester en weer een andere op een kaalhoofdige man in wie we op het eerste gezicht een oude kennis zien. Dan is er ook het hoofd van een paard, duidelijk en uitgesproken in zijn tekening." Ik denk dat iedereen na het lezen van deze beschrijving die stenen wel eens met eigen ogen zou willen zien. Van alle stenen die ik in handen heb gehad zijn er veel bijzonder geweest, soms met 'landschappen' en minerale dendrieten, maar met jongedames? Tenzij de schrijver zulke 'stenen' bedoelde? ◄

17

15. LICHTGEVEND GELUK Als deze reusachtige groene bol de naam heeft een 'Luminous Pearl' te zijn, dan is die naam een beetje

misplaatst, want zelfs in zo'n merkwaardig land als China heeft men geen oesters die zo'n parel kunnen produceren. De bol, hier zo liefderijk omvat door vier Chinese schonen, is dan ook van Fluoriet, een steensoort die soms lichtgevende eigenschappen heeft. Lichtgevende fluoriet bollen, ook de meer bescheiden formaten hebben een speciale betekenis in China. Hen aanraken brengt geluk. Maar er is meer aan de hand. Gewoon fluoriet heeft ook lichtgevende eigenschappen, maar die zijn zwak vergeleken bij deze uitzonderlijke steensoort, die in Chinese legenden wordt genoemd, maar pas ontdekt werd in de 80er jaren ontdekt. Nergens anders dan in China is deze wonderlijke steen te vinden. Sinds de eerste ontdekking is men natuurlijk gaan zoeken, en men vond afzettingen waar

de steensoort plaatselijk overvloedig te vinden is. Desondanks is de waarde hoger dan die van diamant.

In China heten deze stenen 'Yemengzhu' De term voor 'lichtgevend' , fluorescent, is afgeleid van dit mineraal, en op een mineralenbeurs of in een New Age winkel kun je genoeg kleine stukken fluoriet vinden van de 'normale' soort, die ook al prachtig is en in verschillende kleuren voorkomt, soms meerdere kleuren in een enkel stuk. ◄ Maar de groene lichtgevende versie vinden we hier niet. In 2002 werd de toen grootste en kostbaarste Yemengshu van ruim 1 miljoen dollar tentoongesteld in Shenzhen: 21 cm in doorsnee, 14 kilo gewicht.

Sindsdien zijn veel grotere stukken gevonden, zoals die met de vier dames. Maar de kwaliteit van deze enorme steen is minder. Toch wordt hij geschat op $335 miljoen. Het is maar wat de gek, of de steenrijke gelukszoeker er voor geeft.

18

16. DE HEILIGE dZi KRAAL Het gebruik van kralen komt in elke cultuur voor. Zowat elk materiaal komt in aanmerking om er kralen van te maken. Er zijn boeken vol geschreven over het rituele gebruik van kralen en de patronen die men er mee kan maken. Geen wonder dat de uitgekookte handelaren vroeger met kralen en spiegeltjes kostbare waar uit Afrika probeerden te 'kopen' . Kralen kennen hun eigen adelstand. Neem nou de dZi kralen die in Tibet al eeuwenlang hoog in aanzien staan. Een antieke dZI kraal is, letterlijk, goud waard. Waarom? Zulke dingen zijn moeilijk

voor een buitenstaander. Het is niet zozeer de kraal zelf die zoveel waarde heeft, maar de traditionele waarde die eraan gehecht wordt. Antieke dZi kralen kunnen gemaakt zijn van witte en rode jade, cornelian, vuuragaat, chalcedoon, of meteoriet gesteente. Zulke oude en veelgedragen dZi's onderscheiden zich door hun verweerde uiterlijk: cracks, gaatjes, een onregelmatig oppervlak en soms natuurlijk beschadigingen.

Maar wat deze kralen zo waardevol en 'magisch' maakt is hun energie, die voelbaar schijnt te zijn. Hoe ouder hoe energieker. Antieke dZi's hebben een magnetisch veld waar je u tegen zegt, en ze channelen kosmische energie naar de drager. Dat is geen onzin: kwartskristallen geven gemiddeld 4 volt af, dZi's 13. Hun hardheid is ongeveer gelijk aan die van kwarts. Nieuwere Tibetaanse dZi's zijn meestal gemaakt van agaat, calcedoon en gesmolten jade en worden in

kloosters vervaardigd, door sommige families die dat al sinds jaar en dag traditioneel doen. Want de vraag naar dZi kralen is groot, en niet iedereen kan de antieke betalen. Dzi kralen worden in Tibet al 2500 jaar gedragen. Ze maakten deel uit van het bezit van families en werden als betaalmiddel gebruikt voor bruiden en land. In de oudheid was een dZi evenveel waard als 100 Yaks. Kloosters en

landgoederen werden ermee bekostigd. De dZi was niet alleen een kostbaar maar ook een spiritueel bezit. Men dichtte er helende vermogens aan toe en een verhoging van het spirituele leven. Onheil en ziekte werd erdoor afgewend en goede geesten werden er door aangetrokken. Voor een dZi werd gebogen. Dat is nog altijd zo, de dZi heeft niets aan waarde ingeboet. In de Jokhang Temple in Lhasa zit een rijkversierde Boeddha ◄ wiens kraag en kroon vol antieke dZi kralen zit. De techniek om ze te bewerken is even oud als de kralen en stamt uit India. Hoe dat precies gebeurde weten we maar ten dele. Kralen met een donkere kleur en een sterk contrasterend patroon worden geacht meer kracht te hebben dan de blekere soorten. Maar veel Tibetanen geloven dat de oorspronkelijke dZi niet

door mensen gemaakt, maar van goddelijke en miraculeuze oorsprong zijn. Ook het gat is er niet in geboord maar natuurlijk ontstaan. Zo'n geloof is uiteraard de voedingsbodem voor veel legenden rond de dZi kralen, bijvoorbeeld dat ze de uitwerpselen zijn van de mythische Garuda vogel uit de Hindoe en Boeddhistische mythologie, de beschermer van verborgen schatten. Of door de Goden worden rondgestrooid voor de gelukkige vinder. Of een mythisch creatuur dat in een dZi bead verandert als het wordt aangeraakt, of dat Yaks ze uitscheiden.

19

Garuda Trading

Een andere toepassing is bescherming tegen het boze oog, zoals dat ook in het Midden Oosten en in Griekenland gebruikelijk is. Ieder aantal ogen heeft een eigen betekenis. Ook andere decoraties zijn gewild: boeddhistische symbolen, of symbolen die te maken hebben met een bepaalde godheid. 9- ogige dZi's zijn het meest gewild en daardoor het kostbaarst. Prijzen variëren tussen $100.000 en $ 1.000.000. Astronomische bedragen voor een enkele kraal, maar omdat het extreem moeilijk is om aan antieke dZi's te komen met 9 ogen is er maar heel weinig handel mogelijk. Behalve het aantal ogen is ook het unieke patroon belangrijk. 'Goedkope' originele antieke dZi's zijn toch al gauw duizenden dollars waard, iets wat de vraag alleen doet toenemen, zowel in Azië als in Europa en Amerika. Natuurlijk roept die gewildheid om bedrog. Op eBay worden recent gemaakte dZi's aangeboden voor antiek, en in Tibet en Nepal worden ze volop voor veel geld aan toeristen verkocht.

De grote leveranciers van ▲ imitatie dZi beads zijn China en Taiwan, die daarvoor agaat uit Brazilië importeren. Veel van zulke dZi's zijn knappe imitaties, en je moet een kenner zijn om het verschil te zien tussen antieke echte dZi's en zulke moderne namaak kralen. Behalve de originele 'pure' dZi zijn er de Chong dZi, kralen met een grotere variëteit aan kleuren en modellen ►. Ook deze kralen kunnen heel oud zijn en ze zijn meestal van agaat gemaakt of van chalcedoon. De Tibetaanse toevoeging 'Chong' geeft aan dat ze door mensen gemaakt zijn, en dat onderscheid ze van de originele dZi's, die volgens de

Tibetaanse overlevering van goddelijke oorsprong zijn. Dan zijn er nog de 'Phum dZi'. Die zijn

gedecoreerd met het Chinese teken voor een lang leven. ▲ Deze is 2000 jaar oud. Phum dZi worden geacht de aller- oudste te zijn die er in Tibet zijn gevonden. Ze zijn plomper en breder dan de andere dZi kralen en bijzonder kostbaar.

Een andere kraal die erop lijkt is de Chin Pumtek kraal ◄ uit Myanmar, waarvan de oudsten ook al 1000 jaar geleden gemaakt werden door de Pyu, de oorspronkelijke bevolking van Birma, uit versteend hout. Voor de Chin, een volk uit Myanmar en oost India hebben ze grote waarde en worden ze gedragen bij speciale gelegenheden. ► Vanaf begin 20ste eeuw werden er kopieën

gemaakt, vaak van hoorn. De kralen, oude en nieuwere zijn nu heel gewild en er is een hele industrie ontstaan. Maar de kralen die de meest legendarische en bijzondere betekenis en geschiedenis hebben zijn de dZi. Dat zal iedere Tibetaan bevestigen. De antieke kralen zijn dan ook niet bedoeld als een leuk of curieus item, maar als een heilig amulet dat met eerbied en trots gedragen moet worden ►, al was het alleen maar om dit bijzondere stukje cultuurgoed te bewaren voor toekomstige generaties.

20

17. DE EMERALD BOEDDHA De grootste schat van Thailand, een land rijk aan kunst en religieuze schatten, is de 'Emerald Boeddha' , een boeddhabeeldje van rond de 70 cm hoog. Dat is in Boeddhabegrippen een dwergje, want er zijn er waarbij vergeleken een mens een insect is, qua grootte dan. Maar wat er om hem heen is gebouwd is buitengewoon: een tempel in klassieke Thaise stijl, met stupa's en torens en gebouwen en uitbouwsels die van binnen versierd zijn met muurschilderingen en van buiten met bladgoud bedekt. Het tempel complex, de Wat Phra Keo bevindt zich naast het koninklijk paleis in

Bangkok, en werd in 1782 gebouwd door koning Rama I, speciaal voor de groene Boeddha, die hij in 1778 als oorlogsbuit in handen had gekregen. Wat maakt nu deze groene Boeddha zo bijzonder, en zo bijzonder waardevol? Het laatste omdat hij gesneden is uit één stuk groene jade. Het eerste omdat er aan het beeld een bijzondere geschiedenis vastzit. Het beeld werd vervaardigd in India, door een Boeddhistische heilige die Nagasena heette. Hij kreeg daarbij hulp van de god Vishnoe. Drie eeuwen lang werd het beeld in India aanbeden, en toen naar Sri Lanka gestuurd om het te beschermen tegen een burgeroorlog. Dat beviel het beeld blijkbaar maar matig, want het schip verging, en het beeld kwam in Cambodja terecht. Daar werd het onherkenbaar gemaakt onder een dikke laag stucwerk, en ondergebracht in een van de tempels van Ankor Wat. Maar deze Boeddha had een eigen willetje, en bij een aardbeving 1436 brak het pleisterwerk, waarbij zijn groene innerlijk tevoorschijn kwam. Volgens de legende wilde een bepaalde koning het beeld wel in zijn paleis hebben, maar de olifanten die het moesten vervoeren weigerden tot drie maal toe om

de rivier over te steken naar het territorium van de inhalige vorst. Nu, sinds de 18de eeuw in Thailand, is alleen de vorst gerechtigd de Emerald Boeddha aan te raken. ◄ Drie maal per jaar voorziet hij het beeld onder groot ceremonieel van een nieuwe outfit, bij het begin van een nieuw seizoen, om de goden van het weer en de oogst gunstig te stemmen. Er zijn drie ceremoniële kledingstukken voor de Boeddha: een kleed

met blauwe accenten voor het regenseizoen, een geëmailleerd gouden kleed voor het koele seizoen en een kleed met diamanten voor het hete seizoen. Normaal staat het beeld op een vergulde en bewerkte verhoging van 11 meter. De rest van Thailand mag er alleen maar naar kijken.

21

18. FAIRY STONES

Voor zover ik weet is het elfen vaak nagedragen dat ze geen ziel hebben. Daarmee stonden ze op het niveau van dieren. In onze menselijke arrogantie vonden wij het altijd vanzelfsprekend dat eeuwig

leven alleen aan ons toebehoorde, en dat alle andere levende wezens daarvan waren uitgesloten. Want wat zou het anders voor zin hebben dat wij ons voor het behoud van onze ziel tot God, of liever: de Kerk wenden, als dat ons niet zou onderscheiden van de rest van de schepping? We vinden het idee van de zielloze, en daarom hunkerende natuurgeest terug in heel wat overleveringen.

Niet altijd wordt het ook benoemd, en soms is er sprake van een elf of meermin die mens wil zijn. Zij verliezen daardoor een lang leven, maar winnen een ziel. Soms is het de mens die z'n ziel wil geven voor leven met zijn geliefde. Helaas gaat er altijd iets mis. Mensen noch elfen ontkomen aan hun lot. Maar in het rijk van de menselijke fantasie is alles mogelijk, en het mogelijke hoeft niet consequent te zijn. Dus is het ook niet zo gek dat de kleine natuurlijk gevormde stenen van het mineraal stauroliet in de vorm van een kruis 'Elfenkruisen' werden genoemd. Mineralogisch een bekend verschijnsel: twee kristallen groeien in elkaar, en maken hoeken van 60° of 90°. Dit type kruisvormige stenen is zeldzaam, en wordt maar op enkele plaatsen op de wereld gevonden. Waarom dat vooral in 'Fairy Stone Park' in Virginia is, hangt natuurlijk samen met de geologie van die plek, en niet met het aantal elfen dat zich daar heeft gevestigd. Elfenkruisen zijn er al sinds mensenheugenis, en een oude Indiaanse legende verklaart de naam: "Vele honderden jaren voor de Chief Powhatan stamhoofd was, dansten en speelden elfen, woud- en watergeesten rond een bron, toen er een elfenboodschapper verscheen uit een ver land. Hij bracht het nieuws dat Christus was gestorven. Toen de elfen het verhaal hoorden van de kruisiging, huilden ze. Hun tranen vielen op de aarde, en kristalliseerden in de vorm van een kruis." Een gevoelig verhaal. Klinkt wat mij betreft verre van zielloos. Het park in Virginia wordt vooral bezocht vanwege de Fairy Crosses. Er worden sierraden van gemaakt, en men gebruikt ze als talismans die het kwaad buiten de deur houden, de liefde bevorderen en geluk brengen. Genoeg om veel mensen tot zoeken te bewegen, want de 'magie' werkt het best als men ze zelf heeft gevonden. Een ander soort steen, van calciet, wordt ook 'fairy stone' genoemd, maar waarom is niet duidelijk. Die stenen

worden vooral gevonden in Quebec, Canada. ◄ Het zijn concreties die steeds zijn aangegroeid. Niet alleen in Canada worden ze gevonden, in Finland (Imatra Stones) en in Connecticut (Clay Dogs of Mud Babies) komen ze ook voor. Alleen in Canada, Schotland en Ierland worden ze Fairy Stones genoemd. Ze zijn duizenden jaren geleden gevormd van zand en klei die verhard is tot steen en afgerond in water, want daar worden ze gevonden. In Quebec liggen ze op de oevers van de Harricana River, en daar en elders op de bodem van glaciale meren, die achterbleven toen het ijs zich terugtrok in de laatste ijstijd (tot 11.500 jaar

geleden). Zulke concreties kunnen ook heel groot zijn, maar de Fairy stones zijn van kiezel formaat tot wat groter, en afgeplat. De Native American Algonquins droegen ze bij zich als geluksteen als ze gingen jagen of vissen, en ze gaven de mooisten aan hun geliefden. Ook geloofden ze dat de stenen protectie gaven tegen kwade geesten en de gezondheid van de bezitter beschermden. Sommige stenen bevatten fossielen van organismen. Ze zijn erg geliefd bij mineralenverzamelaars.

22

19. OBSIDIAAN Obsidiaan is net als amber een van die stenen die niet als mineraal in de aarde gevormd worden. Obsidiaan heeft geen vaste vorm zoals de meeste mineralen dat hebben omdat ze groeien volgens een kristalrooster. Dat komt omdat obsidiaan eigenlijk glas is, en net als gewoon glas geen kristalstructuur heeft maar 'amorf' is: zonder vorm. Obsidiaan was al bekend in de Oudheid, wat logisch is. Het ontstaat door vulkanische activiteit, en daar was in het Romeinse rijk en in Griekenland geen gebrek aan. Hoewel het geen hard materiaal is, was het geschikt om er gereedschappen en pijlpunten van te maken, en kunst- en

gebruiksvoorwerpen. Het kan scherper geslepen worden dan metaal, omdat het glas is. Obsidiaan ontstaat wanneer lava zo snel afkoelt dat het gesmolten gesteente zich niet opnieuw volgens een kristalrooster kan organiseren. Soms gebeurt dat wanneer lava in zee terecht komt, maar lang niet altijd. Zo ontstaat vulkanisch glas, obsidiaan, in brokken en lagen. Op stranden kan obsidiaanzand liggen, dat dan weer een erosieproduct is van grotere stenen.

Plinius de Oude (23-79 AD) heeft er ook weer wat over te zeggen. Hij vertelt dat het materiaal zich uitstekend leent voor het maken van beelden, en dat er zelfs een beeld van 'de goddelijke keizer Augustus' van gemaakt is, massief en uit een stuk.

Keizer Augustus, zegt Plinius, liet 4 olifanten van obsidiaan plaatsen in de tempel van Concordia. Hoe groot die waren vertelt hij niet. Hier een obsidiaan masker uit Puerto Vallarte, Mexico, modern. ► Een gewilde vorm van obsidiaan is de zg 'Apache Traan' , een ongeveer ronde of ovale 'druppel'

van bruinzwarte obsidiaan die vooral in Arizona wordt gevonden. Natuurlijk zit aan de naam een legende vast: het zijn de tranen die door de Apache vrouwen werden geplengd om hun omgekomen vaders, mannen en zonen. Omdat zij genoeg hebben gehuild voor de hele wereld, helpt een Apache Traan als sieraad in tijden van verdriet. Het mineraal heeft bovendien in New Age sfeer helende capaciteiten en is verbonden met reinigend vuur. Zegt men.

23

20. GOUD

Goud is een mineraal dat we hier in het Westen bijna uitsluitend gebruiken voor sieraden. Het is duur, of duurder, afhankelijk van karaat, kleur, en nog zowat. Je moet er van houden. In Azië, speciaal in Thailand en Myanmar, plakt men het op tempels, pagodes en (Boeddha) beelden, als teken van verering. Een gouden tempel is een stralend gezicht, vooral in een land waar altijd de zon schijnt. Een gouden Boeddha is ook mooi, hoewel zijn uiterlijk er niet op vooruitgaat als hij met duizenden fliebertjes wordt beplakt. Maar daar gaat het niet om, bij deze Boeddha in het Thaise paleis/tempel complex in Bangkok. Devotie wordt zeker beloond, zo niet in dit dan in een volgend leven.◄ Op de gouden rots van Kyaiktio in Myanmar wordt door duizenden een stukje goud geplakt. In de pagode bovenop de rots bevindt zich volgens de legende een haar van Boeddha. Het is een wonder dat de rots nog nooit naar beneden is gekomen.

Onlangs werd er een wonderlijke ontdekking gedaan: een Boeddha bleek zwanger te zijn van een andere Boeddha. Dat vermoedde men al, want het verhaal ging dat er tijdens schermutselingen tussen Myanmar en een koninkrijkje in het noorden van Thailand, Ayyutaya, een kostbaar en oud Boeddhabeeld was verstopt in een 5 meter hoge gouden Boeddha in de Ban Dan tempel in het noorden van Thailand.

Het moet een heel waagstuk geweest zijn, zowel het verstoppen als het openbreken. Om de verstopte Boeddha heen was het oorspronkelijke beeld weer in baksteen opgebouwd. Ook de nieuw ontdekte oude Boeddha is generaties lang bekleed met goud. Jammer dat Boeddha's niet aan buikspreken doen.

24

21. ECHT? STENEN?

In de stad Hami in Noordwest China, Xinjiang Uygur, is in Juli 2010 een bijzondere tentoonstelling gehouden: de eerste Internationale Stenen Expo. Ongeveer 1000 verschillende vaak zeldzame steensoorten in bizarre en wonderbaarlijke vormen werden getoond en verkocht aan verzamelaars. Daar zijn er waarschijnlijk heel wat van in China, want het land is rijk aan gesteenten en de Chinese cultuur heeft daar van oudsher groot respect voor. En nee, deze steen ◄ is niet toevallig een meloen, hoewel Hami bekend staat om zijn meloenenteelt. De mannen op de foto's moeten dan ook even voelen voor zij het geloven.

De omgeving van Hami is een paradijs voor geologen en verzamelaars, en er komen

gesteenten voor die nergens anders te vinden zijn.

In de omgeving van de stad Hami zijn veel aantrekkelijke bezienswaardigheden.

Er is de Liushu Valley met grillig gevormde graniet en gedetailleerde petroglyfen van onbekende ouderdom. De figuren zijn klein, dus je moet er naar zoeken.

Dan is er 'Monkey Mountain' , een berg waar de natuur apen en andere dieren in steen heeft vereeuwigd. Simulacra, bijzonder om te zien. Als de wind waait kun je er de meest wonderlijke geluiden horen van dieren en mensen en instrumenten. Dat alles maakt de sfeer op de berg nog geheimzinniger.

En zandduin van 5 km lang en 50 meter hoog bevindt zich 70 km van Hani. Dat duin, gemaakt van fijn en zuiver zand

maakt muziek: rollend als de donder of lieflijk als een bamboefluit. Hij staat bekend als de 'Sounding Sandhill'.

En nee, dit ► is geen lopend buffet, maar een tafel met stenen. Wat moet het voor die Chinezen moeilijk zijn geweest om daarvan af te blijven!

25

22. CHRYSANTHEMUM STENEN

Chinezen kunnen er wat van. Hoewel er in China net als in Japan een traditie is om stenen te nemen zoals ze zijn, en daar bijzondere waarde aan te hechten, zijn er ook bedrijfstakken die wat mooi is nog mooier willen maken. De Chrysanthemum steen is een natuurlijk voorkomende steen uit de Hunan- en Hunei province, met witte bloemvormige insluitsels van kalksteen, die vaak op bloemen lijken, vandaar de naam. De steen is zacht genoeg om te bewerken, en met veel vakmanschap worden stenen kunstbloemen gesneden en op de echte steen

geplakt.... Het resultaat is mooi, duur , kwetsbaar en kitscherig. Maar smaken verschillen.

26

23. FABERGé EIEREN Wie op 30 mei 1912 heeft gegoogeld op .com zal zich misschien de eieren herinneren die zo prachtig het woord

GOOGLE vormden. Een leuke vinding van Google, om op geboorte of sterfdagen van kunstenaar, uitvinders, of andere kwibussen hun werk te gebruiken voor het Google logo. Dat is vaak fantastisch inventief, en achter het logo schuilt dan veel informatie. Op 30 mei zag het logo van Google er zo uit ◄ Peter Carl Fabergé (1846-1920) werd geboren

in St. Petersburg, als zoon van een Duitse juwelier en zijn Deense vrouw. Vader Fabergé verhuisde in 1860 naar Dresden, waarbij hij zijn bedrijf overliet aan medewerkers. Peter Carl ▼ volgde een opleiding aan de kunstacademie van Dresden, en in 1882 won hij een prijs bij een tentoonstelling in Moskou, waarmee hij de aandacht van het Russische hof trok. In 1885 werd hij benoemd tot hofjuwelier van de Romanovs. Het werk dat hij voor de laatste twee Tsaren deed maakte hem wereldberoemd.

De eerste eieren werden gemaakt in opdracht van de Tsaar, maar vanaf 1887 kreeg Fabergé de vrije hand voor het ontwerp, en vanaf dat moment werden de eieren elk jaar bijzonderder. De laatste Tsaar, Nicholas II, bestelde ieder jaar twee eieren, een voor zijn vrouw en een voor zijn moeder. De traditie ging door tot de revolutie. Zijn eieren waarvan hij er in 37 jaar 54 maakten, waren allemaal voor de Romanov familie, en ieder van die eieren was een wonder van vernuft, dat van te voren niet werd onthuld. Pas als het geschenk werd overhandigd zagen anderen het wonderbare ei. Alle eieren hadden een mechaniek, een extra verrassing die elke vrouw in vervoering bracht. Geen ei was hetzelfde.

Van de 54 eieren zijn er nog 47 over. Het Huis van Fabergé beperkte zich niet tot het maken van eieren. Het werd de grootste juwelier van Rusland, met bedrijven in Moskou, Odessa, Kiev en London. Bij elkaar maakte het bedrijf tussen 1882 en 1917 tussen de 150.000 en 200.000 objecten. In 1900 werden Peter Carl Fabergé en twee van zijn zoons onderscheiden op de Wereldtentoonstelling in Parijs, en die eer leverde hem ook weer veel opdrachten op. De Russische Revolutie maakte een eind aan het Huis van Fabergé. De Bolsjewieken confisceerden alle Russische bezittingen, en korte tijd later vluchtte Fabergé naar Duitsland en gingen zijn zoons en hun families naar verschillende landen, waaronder Finland en Zwitserland, waar Fabergé zich in 1920 bij hen voegde. Maar de schok van de Revolutie kwam hij nooit te boven. Peter Carl stierf op 24 September 1920, zijn vrouw Augusta volgde hem in 1925. Fabergé's as werd later gevoegd bij het graf van zijn vrouw in Cannes. Zijn vier zonen Eugene, Agathon, Alexander en Nicholas en hun nazaten verspreidden zich over Europa en Zuid Amerika.

27

28

24. RUDRAKSHA In het Hindoeïsme heeft men gebedssnoeren die 'mala's heten. Die snoeren van 108 kralen kunnen van de meest uiteenlopende materialen gemaakt zijn, waarbij vaak ook het materiaal een symbolische betekenis heeft. Veel gebeds -snoeren zijn gemaakt van

Rudraksha kralen. De Rudraksha boom draagt felblauwe vruchten, en de pitten zijn als pruimenpitten, gerimpeld.

De naam Rudraksha betekent 'Tranen van Shiva' , want de legende zegt dat de plant ontstond toen Lord Shiva zijn tranen op de aarde liet vallen. Wonderbare krachten worden er toegeschreven aan de plant en de zaden, en het is dan ook geen wonder dat aan mala's van rudraksha zaden speciale krachten worden toegeschreven. Daarnaast zegt de Ayurveda medische methode dat het zaad een positief effect heeft op hart en zenuwen, en nog veel meer. Goed voor u! Maar dat alles geldt natuurlijk alleen voor de echte zaden. Er is veel namaak in de handel. Zeker in Nederland is een rudraksha mala ◄ vrijwel zeker van kunststof.

Het bijzondere van de zaden is dat ze geen van allen gelijk zijn. of eigenlijk is dat logisch, want in de natuur is ook wat schijnbaar hetzelfde is, toch, bij nauwkeurige beschouwing, net even anders. Een echte rudraksha zinkt als een steen, een namaak blijft waarschijnlijk drijven. Echte rudraksha's zijn duurzaam en veranderen of breken niet. Rudraksha's worden niet alleen in mala's verwerkt; er worden ook diverse soorten sieraden van gemaakt. ► Het belangrijkste aan de zaden zijn de inkepingen, en daaraan worden ze dan ook geclassificeerd en wordt hun waarde bepaald. Die inkepingen heten 'Mukshi's', en afhankelijk van hun aantal wordt aan de werking van de kraal andere eigenschappen toegeschreven. Astrologisch zijn een bepaald aantal Mukshi's verbonden met een of andere planeet, want in India is alles gelinkt aan astrologie, daar kun je niet omheen. De Veda's spreken over 38 Mukshi's, maar of er werkelijk zoveel geteld zijn is de vraag. De meest gewone hebben 5 mukshi's, maar er zijn er ook van 1 tot 14. En dan zijn er de 'misfits', rudraksha's die aan elkaar gegroeid zijn, of een uitgroeisel hebben of een andere bijzondere vorm. De prijzen daarvan kunnen waanzinnig oplopen.

De duurste die ik tegenkwam is deze ► van $ 62.000, die maar 1 Mukshi heeft, maar $ 19.000 voor de drie aan elkaar gegroeide pitten is ook meer dan u en ik er voor over zouden hebben.◄ De Rudraksha's met een enkele mukshi zijn heel zeldzaam, en families die er een in bezit hebben bewaren hem vaak, als een relikwie, in een gouden omhulsel. De Pahupatinath Tempel in Kathmandu bezit twee zulke kostbare ▲ rudraksha's die daar sinds jaar en dag vereerd worden.

29

25. AARONS BORSTSCHILD New Age aanhangers zijn vaak dol op geboortestenen, die op elke parabeurs te koop zijn, maar in de regel weet ook de verkoper niets van de herkomst van die stenen. Hij zal je vertellen dat ze bij een bepaald sterrenbeeld horen, of bij een bepaalde maand, en dat ze goed voor je zijn. Dat zegt natuurlijk niets. Toch worden ze grif verkocht, want behalve dat het jouw 'lucky stone' is , zou hij ook je natuurlijke eigenschappen versterken en je gezondheid ten goede komen. Da's mooi. Baat het niet dan schaadt het niet. Ergens moet het begonnen zijn, die traditie van geboortestenen. En zoals bij de meeste tradities is de herkomst niet rechtlijnig, en behoorlijk variabel wat de stenen zelf betreft. Maar zeker is dat de beschrijving van de hogepriesters kleding in Ex. 28: 15-43 de oudste bron is waarop tradities rond geboortestenen zijn geënt.. Aaron, de Hogepriester (Kohen Gadol) uit de bijbel, de welbespraakte broer van Mozes (1391-1271 BC volgens de joodse traditie), droeg als hij zijn 'ambtskleding' , de 'Ephod' aanhad een borstschild (Choshen) met 12 edelstenen, waarvan elke steen gegraveerd was met de naam van een van de stammen van Israël. Zowel de Choshen als de Ephod zijn in genoemde bijbeltekst in detail beschreven. Je zou zeggen dat daarover geen misverstanden konden

ontstaan. Toch zijn bij latere schrijvers, zoals de Joodse historicus Josephus (37 - ca 100 AD) verschillende arrangementen van de stenen beschreven. Hoewel alle onderdelen van de Ephod hun eigen symbolische betekenis hadden en niets aan het toeval werd overgelaten (wie een bijbel heeft, hij leze Ex.28 ), was het borstschild bij uitstek magisch. Bijzondere eigenschappen werden er aan toegeschreven. Een belangrijke functie van de Choshen was het divineren aan de hand van de Heilige Naam van God, het tetragrammaton jod heh waf heh ► Daarom werd het borstschild ook wel 'Choshen Mishpat' genoemd, het borstschild van het oordeel.

Ook al is de Bijbelse omschrijving uitvoerig, niemand heeft Aaron de Ephod zien dragen en de Choshen zien gebruiken. En dus blijven er onduidelijkheden, waar de joodse traditie altijd dol op is, want dan kun je erover discussiëren en verschillende mogelijkheden bedenken, die dan weer andere vragen oproepen...enzovoort. Een traditie legt uit dat de hogepriester de lichtspeling in de verschillende stenen interpreteerde als een orakel. Een andere traditie houdt het erop dat de steen van een bepaalde stam oplichtte als daar ongeoorloofde dingen gebeurden. Weer een andere uitleg zegt dat de letters van de stammen als een soort OUIJA bord werkten, en dat de priester daaruit de boodschap kon opmaken, als een soort 'scrying' . Die letters van de stenen waren, volgens een andere overlevering, gegraveerd door de magische worm de 'Shamir', een bijna onzichtbaar wezen dat zo precies z'n werk deed dat er geen afval was. De Shamir werkte ook met Salomo aan de Tempel. Maar hier betreden we de mythe, en het borstschild was echt (al kun je je afvragen hoe men in de woestijn aan die edelstenen kwam).

30

In Ex 28: 30 wordt melding gemaakt van 'Urim en Thummim', waarvan de aard onbekend is. Het voorschrift gaat over de Choshen als een op de schouders gedragen orakeltas waarop de 12 edelstenen zijn bevestigd, en waarin de Urim en Thummim zijn opgeborgen 'zodat ze altijd op het hart van de Hogepriester worden gedragen'. Volgens een joods Bijbelcommentaar was de Urim en Thummim een stuk perkament waarop de Naam van God stond. Urim

betekent lichten, en Thummim komt van 'Tamim', compleetheid. De Onuitsprekelijke Naam heeft magische kwaliteiten, en in dit geval deed hij de letters van de edelstenen oplichten, zodat de Hogepriester bij belangrijke gelegenheden de wil van God kon vernemen, mits hij de letters in de juiste volgorde las. En dat is dan natuurlijk weer een prachtig onderwerp voor joodse geleerden, die in de Talmoed en elders hebben uitgevogeld bij welke gelegenheden Urim en Thummim zijn ingezet, waar het goed ging, waar het fout ging.... Toen de ondergang van de eerste Tempel, die van Salomo dreigde, werd door koning Josiah de Ephod, de Choshen en de Urim en Thummim verstopt, zegt de overlevering. Dat deed hij blijkbaar zo grondig dat ze nooit werden teruggevonden. En daarmee kon de Hogepriester ook in de tijd van de tweede Tempel, nooit meer direct vragen stellen aan God, wat een duidelijk gemis was. Bij de opkomst van de Profeten die Gods stem hoorden en verkondigden werd de orakelfunctie van de priesterlijke kleding weliswaar minder nodig, maar het is toch jammer dat al dat magisch moois nog op ontdekking ligt te wachten. Onze geboortestenen halen er niet bij.