KAREL DE GROTE HOGESCHOOLProfessionele bachelor in het onderwijs: lager onderwijsOnderwijsgroep Welzijn, Onderwijs en gezondheidCampus Zuid, Brusselstraat 45 - 2018 AntwerpenT: 03/613.14.66M: praktijkcel.pbklo@kdg.be W:http://praktijkweb.kdg.be

LESVOORBEREIDING nr: 8

Naam: Koen Celis Stage: X Klasgroep: 6A

School: Sancta Maria Deurne Leerjaar: 6 Aantal lln.:

22

Datum: donderdag 15 december 2016

Mentor: Maarten Naulaerts Uur: van 13.00utot 14.15u

Leergebied: Wereldoriëntatie Leerdomein:

Tijd

Lesonderwerp:

Veiligheid - Oudste Tijd, Oudheid en Middeleeuwen

Bedenkingen door de mentor (Mentor: enkel de conclusie v/d feedback noteren, de concrete feedback wordt vermeld in de lesvoorbereiding zelf.)

☐Met deze lesvoorbereiding mag je lesgeven, indien je rekening houdt met de feedback.☐Deze les mag je niet geven, want je diende de lesvoorbereiding te laat in (minder dan 3 werkdagen voor realisatie)☐Deze lesvoorbereiding moet je opnieuw maken want…

Beginsituatie(leerlingspecifieke gegevens - voorkennis van de klasgroep - organisatie)

- De leerlingen hebben in de introles de tijdperken Oudste Tijd, Oudheid en Middeleeuwen en de afbakening ervan herhaald.

- Vorig jaar leerden ze reeds een basis over elk van deze perioden en wat er toen gebeurd e in onze streken. (zie tekstboek ‘Tijdwijzer’)

Situering in het leerplan en de leergebiedoverschrijdende eindtermen (Geef de juiste leerplandoelen weer. Per dag situeer je minstens 1 les in de leergebiedoverschrijdende eindtermen.)

- De leerlingen weten dat mensen steeds nieuwe dingen uitvinden om hun werk aangenamer, beter, vaardiger, sneller te maken; dat houdt in dat ze vaststellen dat uitvinden het leven van mensen ingrijpend hebben gewijzigd. (W.O., tijd en techniek, 6.9 en 6.9.2).- De leerlingen zijn nieuwsgierig naar historische ontwikkelingen van voorwerpen en actualiteit doorheen de tijd. (W.O, Mens en tijd, 8.13).- Kinderen zien in dat veel voorwerpen in hun omgeving een aanvulling of verbetering zijn van menselijke functies en maken er functioneel gebruik van.Vaststellen en uiten waarvoor bepaalde instrumenten worden gebruikt- Kinderen zien in dat instrumenten evolueren en dat ze bij het eigen lichaam ontstaan zijnErvaren en kunnen illustreren dat technische vaardigheden van het lichaam aan de basis liggen van nu gekende instrumenten

1

Kunnen uitleggen hoe de mens zijn lichaam als instrument verbeterde door (gevonden) voorwerpen uit zijn omgeving te gebruiken (bv een steen in de vuist, een schelp om te drinken)In de evolutie een vervolg relatie zien van gevonden naar uitgevonden of gemaakt, van eenvoudig naar complex, van traag naar snel, van ruw tot precies afgewerkt…(W.O., Mens en techniek, 6.4 en 6.5)

Kerndoel (Streef naar maximum 4 kerndoelen die je op het einde van de les wil bereiken. Nummer de kerndoelen.)(Evalueer na de les of de leerlingen de kerndoelen al dan niet bereikt hebben door de kerndoelen te markeren.)

De leerlingen kunnen de verschillende stadia van veiligheid verwoorden en chronologisch plaatsen.De leerlingen kunnen de evolutie beschrijven en op een tijdlijn plaatsen.De leerlingen kunnen de thematiek verbinden met ons leven vandaag de dag.

Pijlers van de krachtige leeromgeving (Kruis aan welke pijlers van de krachtige leeromgeving expliciet verwerkt zitten in je les. Integreer minimum 3 zinvolle pijlers.)

V PIJLERS V/D KRACHTIGE LEEROMGEVING N☐ Positief en motiverend klasklimaat: de leerlingen worden voldoende gemotiveerd bij de start en tijdens de les. ☐X Werkelijkheidsnabij: de inhoud wordt gekaderd binnen of gelinkt aan herkenbare situaties en/of ervaringen. ☐X Leerlingenactiviteit: de leerlingen worden actief bij de les betrokken. ☐X Leerlingeninitiatief: er is ruimte voor inbreng van de leerlingen. ☐X Herhaling en geleidelijkheid: er wordt aangesloten bij de voorkennis v/d leerlingen + de leerinhoud wordt inzichtelijk

en geleidelijk aangebracht.☐

☐ Differentiatie: de leerlingen worden op hun eigen niveau uitgedaagd en/of begeleid. ☐☐ Waarden-vol: vanuit het lesonderwerp of opbouw van de les, is er aandacht voor waarden en normen. ☐

.

Bronnen (Notering volgens de APA-normen: handboeken, naslagwerken, www, documentatie v/d stageschool of hogeschool, …)

Videofragmenten en afbeeldingen

B ronnen: Op basis van de teksten op www.tijdvakken.nl

Bijlagen (Geef kort aan welke bijlagen bij deze lesvoorbereiding horen.)

Werkbundel (tekst + oefeningen) Tijdsbalk (knightlab) en filmpjes als bordschema Tijdsbalk (learnhub + papier) als verwerking

2

Bordschema(Zo ziet je bordplan eruit op het einde van de les. Bij gebruik van het digibord: voeg alle ‘slides’ toe, dus niet enkel het bordboek.)

/ Zie filmpjes, digitale tijdsbalk en learnhub: /

3

FASE 0: Herhaling vorige lessenConcrete lesdoelen:Herhaling van historische periodes, kantelmomenten en overgangen daartussen, beginpunt van de jaartelling.

Materiaal: Tijdslijn met voorwerpen van intro les

Werkvorm(en):herhaling + gesprek Groeperingsvorm(en):klassikaal

Leerinhoud(Je noteert zeer gedetailleerd en eenduidig de leerstof die per lesfase aan bod komt.)

Herhaling indeling in periodes:

- Oudste tijden (4000 vCh – 800 vCh):Eerste rotsschilderingenGriekenland, ontwikkeling van het Griekse alfabet, opkomst van steden

- Oudheid (800 vCh – 500 nCh)Val WRR

- Middeleeuwen(500 vCh – 1500 vCh) Val ORR, 1492 Columbus

Timing Onderwijsleeractiviteiten(Je noteert alles wat je tijdens de les zal zeggen, vragen, (voor)doen,…, alsook alles wat de leerlingen zullen

doen, antwoorden, … .)

13u00 -13u10

Opstart: herhaling van intro, les 1 en 2, tijdlijn + voorwerpen

Er hangt nog steeds een tijdlijn die kan je rustig bekijken als je op de gang nog eens moet wachten, en digitaal, die we met jullie verder willen aanvullen met informatie over de geschiedenis. Vorige week zijn we dieper ingegaan op het thema “Veiligheid en bescherming”, dus over zaken zoals vuur om wilde dieren weg te houden en bouwkunst om een veilige woonplaats te kunnen bouwen. Vandaag gaan we het hebben over “Politiek en bestuur”.

Kan er iemand nog eens zeggen welke periodes we aan het bestuderen zijn? Kan je daar ook de begin- en eind jaren van aangeven? Weten jullie ook waarom het die data zijn die we gebruiken om de periodes af te bakenen?

Ik vraag: Weten jullie onder welke bestuursvorm wij in dit land leven? Democratie. Is dat altijd zo geweest? Wat was er vroeger anders? (geen vrouwenstemrecht, cijnskiesrecht, absolute heersers,…) Waar en wanneer is deze bestuursvorm ontstaan? (Oudheid in Griekenland)

Ik zeg: We gaan vandaag zelf eens proberen ervaren hoe het was om in zo’n verschillende soorten samenlevingen te leven. We gaan dat doen door een spelletje te spelen, maar dan moeten jullie wel goed meedoen en eerlijk spelen. We spelen het spel vier keer. Ondertussen geef ik wat uitleg over de tijd en de samenleving die we ‘naspelen’. Het spel zal soms oneerlijk lijken, maar dat is dan omdat de samenleving waar we het dan over hebben misschien ook niet altijd even gelijk verdeeld was. Het is dan ook niet de bedoeling om het spel te winnen maar om iets te weten te komen over het leven in de oudste tijden, oudheid en middeleeuwen dat je uit een tekst niet zou oppikken.

4

FASE 1: Oudste tijden: jagers en boerenConcrete lesdoelen:Ervaren hoe de eerste mensen samenleefden.

Materiaal:WerkbundelTijdsbalk

Werkvorm(en): spel en onderwijsleergesprek Groeperingsvorm(en):klassikaalLeerinhoud

(Je noteert zeer gedetailleerd en eenduidig de leerstof die per lesfase aan bod komt.)Zie teksten werkbundel ‘Jagers en boeren’

Timing Onderwijsleeractiviteiten(Je noteert alles wat je tijdens de les zal zeggen, vragen, (voor)doen,…, alsook alles wat de leerlingen zullen

doen, antwoorden, … .) 13u10-13u20 Ik leg het spel uit. Zie bijlage ‘spelregels’, basisspel.

Tijdens het spel vertel ik meer over de samenlevingsvormen in de oertijd:- nomadisch bestaan- waarschijnlijk geen sociale verschillen- ontstaan van landbouw

Onderwijsleergesprek rond eerste hoofdstuk werkbundel Richtvragen: Was het leuk om allemaal je zeg te mogen doen? Denk je dat we zo terug zouden kunnen samenleven? Waarom wel? Waarom niet? Welke praktische problemen zie je? Denk je dat die zouden kunnen samenhangen met beginnende landbouw? Denk aan akkers en weiden die moeten afgebakend worden, overschotten die gestolen kunnen worden… Er zal dus nood komen aan een samenleving met duidelijke regels en een sterke leider die ervoor zorgt dat die regels gevolgd moeten worden. Hoe dat bijvoorbeeld in Egypte ging kan je hier zien

5

FASE 2: Oudheid: burgerschap in Griekenland en Rome, goddelijke heersers in Egypte en Mesopotamië

Concrete lesdoelen: Ervaren hoe de samenleving in de oudheid in de eerste democratieën was.

Materiaal:WerkbundelFilmpjeTijdsbalk

Werkvorm(en): spel en onderwijsleergesprek Groeperingsvorm(en):klassikaal

Leerinhoud(Je noteert zeer gedetailleerd en eenduidig de leerstof die per lesfaseaan bod komt.)

Zie tekst in werkbundel, hoofdstuk ‘Burgerschap in Griekenland’

Timing Onderwijsleeractiviteiten(Je noteert alles wat je tijdens de les zal zeggen, vragen, (voor)doen,…, alsook alles wat de leerlingen zullen

doen, antwoorden, … .)

13u20- 13u25

13u25-13u30

13u30 -13u35

13u3513u50

Ik toon Histoclip ‘De oude Egyptenaren’ (eerste vijf minuten) https://www.youtube.com/watch?v=YTsYe_pb2e4Richtvragen: Denk je dat zo’n samenleving ook zou werken waar er minder overvloed was? Of in de bergen waar er minder contact tussen steden en staten mogelijk was?

In Griekenland waren de staten veel kleiner, het waren ‘stadstaten’. Omdat hier niet één goddelijke heerser was, begonnen de rijke mannen al snel samen te komen om te overleggen hoe de stad bestuurd moest worden. Dit was het begin van de democratie. Toen mocht wel nog niet iedereen mee stemmen, dat zullen jullie ondervinden in het volgende rondje van ons spel:

Ik leg het spel uit. Zie bijlage ‘spelregels’, variant 1.

Tijdens het spel vertel ik meer over de samenlevingsvormen in de oudheid

Richtvragen: Vond je het leuk om niet mee te mogen doen maar wel vermoord te kunnen worden? Wat vond je ervan als burger dat jouw slaven zomaar stierven? Zou je dat zomaar laten gebeuren? Denk je dat alle slaven het zo slecht hadden?

6

FASE 3: Leenheren en standenmaatschappij

Concrete lesdoelen: De leerlingen laten ervaren hoe het leven in de feodaliteit en de standenmaatschappij eraan toe ging.

WerkbundelFilmpjes

Werkvorm(en): film, spel en onderwijsleergesprek Groeperingsvorm(en): klassikaal

Leerinhoud(Je noteert zeer gedetailleerd en eenduidig de leerstof die per lesfase aan bod komt.)

Zie tekst in werkbundel, hoofdstuk Leenstelsel en horigen

Timing Onderwijsleeractiviteiten(Je noteert alles wat je tijdens de les zal zeggen, vragen, (voor)doen,…, alsook alles wat de leerlingen zullen

doen, antwoorden, … .)

13u50-13u55

14u00- 14u15

14u15-14u20

Toen het Romeinse rijk uit elkaar viel, zorgde dit op vele gebieden voor een terugval. Wetenschap, orde en vooral bestuur, leed hier zwaar onder. Om het versnipperde land, zonder sterke keizer terug te kunnen besturen verdeelden de koningen hun land onder hun vertrouwelingen. Welk effect dat gaf kan je zien in volgend filmpje:

Ik toon filmpje ‘Wat is feodalisme?’ (3:44 minuten) https://www.youtube.com/watch?v=Wp5WVlNhTho

Ik leg het spel uit. Zie bijlage ‘spelregels’, variant 2.

Als bewegingstussendoortje en om de piramide van het feodalisme (ook van toepassing op Egypte en Mesopotamië) te illustreren laat ik de leerlingen een menselijke piramide maken.

Tijdens het spel vertel ik meer over de samenlevingsvormen in de middeleeuwenOnderwijsleergesprek rond het spel en derde hoofdstuk werkbundel ‘Leenstelsel en horigheid’Richtvragen: Denk je dat de koning nog altijd zoveel macht zou hebben als er twee of drie leenmannen samenspannen tegen hem? Had de koning veel te zeggen over de boeren?

Indien er voldoende tijd over is leg ik variant 3 uit van het spel en geef ik wat meer uitleg over de standenmaatschappij.

FASE 4: Herhaling en overzicht7

Concrete lesdoelen: kennis en inzichten van de voorbije drie lessen herhalen, bundelen en ordenen op de tijdlijn

Tijdlijn, afbeeldingen, jaartallen, periodes op kaartjesDuimspijkers

Werkvorm(en): individueel Groeperingsvorm(en): klassikaal

Leerinhoud(Je noteert zeer gedetailleerd en eenduidig de leerstof die per lesfase aan bod komt.)

Zie drie voorbije lessen.

Timing Onderwijsleeractiviteiten(Je noteert alles wat je tijdens de les zal zeggen, vragen, (voor)doen,…, alsook alles wat de leerlingen zullen

doen, antwoorden, … .)

14u20-14u35

Zowel op de tijdlijn op het smartboard als op de papieren tijdlijn achter in de klas laat ik leerlingen om beurten een jaartal, een afbeelding of een naam van een periode of een gebeurtenis ophangen. Ik laat hen telkens ook kort een woordje uitleg geven bij wat ze ophangen en waarom ze het op die plek hangen. Ik vertel dat ze deze tijdlijn als een soort van mindmap moeten zien om de volgorde van gebeurtenissen te onthouden en dat ze, net zoals bij hun project over bijzondere plaatsen van juf Nadia, een eigen tijdlijn kunnen maken en er alle info bij kunnen schrijven die ze uit de bundels onthouden.

Ik overloop met de leerlingen hun drie bundels en laat hen aanduiden welke leerstof er te kennen is voor de toets in januari.

8