Vermaatschappelijking van de geestelijke · PDF fileVermaatschappelijking van de geestelijke...

Vermaatschappelijking

van de geestelijke gezondheidszorg

Yves Wuyts,

Stafmedewerker Zorgnet Vlaanderen

PRIT - Roeselare – 12 december 2013

12/12/2013 Vermaatschappelijking van zorg 1

Inhoudstafel


1. Geschiedenis van de vermaatschappelijking

2. Belgische ontwikkelingen

3. Onderliggende ideeën van vermaatschappelijking

4. Kritische succesfactoren

5. Besluit


• Spanningsveld over de tijd: van beveiliging van de maatschappij

naar zorg voor zieke burgers

– Dorpsgek– Gevangenissen– Kloosterorden: krankzinnigen verzorgen– Asielen buiten de maatschappij


• 1915:

Ervaringen shell-chocked soldiers in VS/UK (WOI): positieve effecten kleinschalige opvang in wijk

=> Community Mental Health Centers

• 1948: Universele rechten van de mens- Zonder onderscheid

- Maatschappelijke zekerheid, arbeid, sociale zekerheid, geneeskundige verzorging, sociale diensten, huisvesting



• Van asielen naar ziekenhuizen (B in 1963)

• 1968-1975: Opkomst anti-psychiatrie en hippie-cultuur

– Italië - Trieste

• Noodzaak kostenbeheersing UK (1980), B (1973), IRL (1985), NL (1990),

– Stop op bouw van psychiatrische ziekenhuizen



• 52 landen van de Europese Regio van de WHO Interministeriële Conferentie van Helsinki in 2005 om hun programma’s en activiteiten inzake ggz om te vormen zodat een transitie mogelijk wordt van ziekenhuiszorg naar zorg dicht bij de bevolking:

“develop community-based services to replace care in large hospitals for those with severe health problems”

(1) Mental Health Declaration for Europe,Facing the challenges,BuildingSolutions,Responsabilities,Helsinki,12-15 january 2005

= severe mental illness=/= alle GGZ-problemen



• 1970: anti-psychiatrie

• 1980: de-ïnstitutionalisering

• 2000: vermaatschappelijking

• 2005: herstel en burgerschap

• 2010: ambulantisering

(Jaartallen in NL)



Herstelbenadering en burgerschap

Aandacht voor de sociale omgeving van de patiënt

Slechte situatie van de instellingen (gebouwen)

Dure kost van de residentiële zorg: er gebeurt veel niet

Internationale vergelijkingen

1. Samenvatting geschiedenis

Drijfveren achter de vermaatschappelijking


Totaal aantal bedden per 100.000 inwoners (WHO, 2008)

België: 150 bedden per 100.000 inwoners

tweede plaats in Europe


2.1. In en met de samenleving

2.2. Zorg op maat

2.3. Continuïteit van de zorg

2.4.Toegankelijke gespecialiseerde zorg

2.5. Tijdig – vroegtijdig

2. Transformatie GGZ- Onderliggende ideeën


met de cliënt / patiënt als gebruiker

zo veel en zo lang mogelijk in het thuismilieu

met de cliënt als partner

met de mantelzorgers / familie / andere betrokkenen

inclusief, laagdrempelig

vraaggericht, klantgericht

vanuit de mogelijkheden, motivatie van patiënt en zijn steunfiguren

gericht op de kwaliteit van leven

2. Transformatie GGZ- Onderliggende ideeën

2.1. Samenlevingsgericht en in thuismilieu


2. Transformatie GGZ – onderliggende ideeën


GEVOLGEN

1) Meer zorg in de samenleving ipv in een bed of in consultatieruimte

2 ) Eerdere gerichtheid op dagelijks functioneren van gebruikers naast

aandacht voor diagnoses en symptoomreductie

3) Samenwerking met de omgeving van de gebruiker: familie, werkgever,

andere actoren rond de cliënt

4) Uitbouw van duidelijke aanmeldingspunten voor zorg: nieuwe

voordeuren

5) Outreach naar / ondersteuning van andere sectoren

Vb: eerstelijn gezondheidszorg, welzijn, huisvesting,

arbeid, vorming, justitie,


GGZ kan en moet niet alles zelf doenniet nuttig, niet wenselijkniet betaalbaar

GGZ moet zich richten op: kerncompetitieskwartiermakersrol

Co-productie met: 1e lijn - huisvesting – welzijn – arbeid - onderwijs

2. Transformatie GGZ - Onderliggende ideeën


GEVOLGEN

6) Balanced care – stepped care

Zorg voor en door velen in coproductie


De patiënt als klant beschouwen

a) Wat wil de klant => luisteren naar klanten

b) Ons produkt aanpassen aan de vraag van klanten

Enkele klanken vanuit cliënten

- niet meer zorg dan nodig, niet meer ingrijpend dan nodig

- vertrekken van de mogelijkheden, niet van beperkingen

- zorg in de natuurlijke omgeving van de cliënt

- zorg voor de omgeving van de cliënt: familie, buren, werkgever, ….

2. Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën2.2. Zorg op maat


De patiënt als klant beschouwen


Enkele mogelijkheden als antwoord

- Assertive community treatment – thuisbehandeling

- Supported employment – begeleid werken - IPS

- Kleinschalige PVT

- Vroegdetectie

- Respite care – bed-op-recept => andere invulling van bedden

- In vivo training

- Crisisinterventie aan huis…

- Herstelondersteunende zorg

- Consumer-run-initiatieven

- Inzetten van betaalde ervaringsdeskundigen

- Ondersteuning op vele levensdomeinen “Zorgleefplan”




Vragen van de klant bij ambulantisering

Wat bij terugval of crisis?

Hoe ziet mijn nieuwe omgeving eruit? Zal ik mij veilig voelen?

Zal ik eenzaam zijn?

Kan mijn familie en vrienden dit aan?

Wat ga ik doen (vrijetijd, arbeid)?

Wat met mijn inkomen?



Werkingsgebieden Geheel van zorg voor alle inwoners van het werkingsgebied

Gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van alle actoren

Zorgcircuits en netwerken

2. Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën2.3. Continuïteit van de zorg :

Sturing van de zorg via werkingsgebieden


werkingsgebieden- Bestaande administratieve eenheden in Angelsaksische

landen

- Regionale fusies in Nederland

- Lokaal sociaal beleid in Vlaanderen

- Vlaamse zorgregio’s / federale bassins de soins

Gevolgen

Geheel van zorg voor alle inwoners van het werkingsgebied

Grotere druk op GGZ-cliënten want in concurrentie met andere zorg voor inwoners van het werkingsgebied: overlastbezorgers, gehandicapten, bejaarden, alleenstaande ouders, ….

2.Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën2.3. Continuïteit van de zorg


• Verhogen van toegankelijkheid

=> Uitbouw van duidelijke aanmeldingspunten voor gespecialiseerde zorg: nieuwe

voordeuren

• Gespecialiseerde zorg: niet elk psychisch probleem noopt

gespecialiseerde zorg

=> Uitbouw van gerichte doorverwijzingskanalen

• Outreach vanuit GGZ naar / ondersteuning van andere sectoren

Vb: eerstelijn gezondheidszorg, welzijn, huisvesting, arbeid, vorming, justitie,

• Versnellen van detectie van psychiatrische stoornissen

=> Meer aandacht voor preventie, vroegdetectie

2.Transformatie GGZ – Onderliggende ideeën2.4. Toegankelijke gespecialiseerde zorg2.5. Tijdig – vroegtijdig



• 1963: Van gestichten naar ziekenhuizen

• 1973: Afschaffen van de gesloten diensten – oprichting A, T, K

• + moratorium => geen nood aan marktwerking !!!

• 1976 Oprichting Centra Geestelijke Gezondheidszorg

• 1990: Eerste fase van deïnstitutionalisatie; Experimenteren van nieuwe woonvormen via reconversie (IBW en PVT).

• 1995: Eerste deeladvies NRZV: evaluatie eerste reconversie


1995: Rapport Groot: evaluatie van de eerste reconversie• Bio-psycho-sociale benadering

• Tenlasteneming zo veel mogelijk in de omgeving van de patiënt en deze omgeving als hulpbron gebruiken

• GGZ-problemen zijn multicausaal en complex => multidisciplinaire aanpak

• Tenlasteneming van een patiënt = zaak van meer dan 1 voorziening / aanpak

• Continuïteit in behandeling en therapeutische relatie vereist• Patiënten melden zich niet steeds aan op de juiste plek => aanmeldingskanalen

• Wisselende behandelbehoeften => trajectbegeleiding

• Nood aan samenwerking met belendende percelen

• In de uitbouw van de zorg: prioritaire aandacht voor de groep van personen met ernstige en langdurige psychiatrische problemen



1997: Antwoord van de sectortweede deeladvies NRZV: “zorg op maat en continuïteit van zorg door zorgcircuits en netwerken”

• doelgroepen en hun noden als uitgangspunt voor de reorganisatie van de zorg in plaats van voorzieningen als uitgangspunt

• een netwerk van juridisch onafhankelijke zorgaanbieders die voor een bepaalde doelgroep in een bepaalde regio een programma opbouwen en dit vastleggen in een functioneel samenwerkingsverband




• 2001: Pilootprojecten psychiatrische zorg in de thuissituatie en activering 2002: Gemeenschappelijke verklaring inzake

het toekomstig beleid ggz (amendement 2004)• Artikels 11 en 107 van de ziekenhuiswet

• 2007: Therapeutische projecten /transversaal overleg; participatie van patiënt/gebruiker/cliënt en familie

• 2010: Gids naar een betere GGZ door transformatie van de GGZ via zorgcircuits en netwerken


FEDERAAL: Ziekenhuiswet (2002)

a) Introductie van “definities van netwerk en zorgcircuitArt. 11. § 1. Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder :

1° netwerk van zorgvoorzieningen :

een geheel van zorgaanbieders, zorgverstrekkers, instellingen en diensten,

die, wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de

overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet en die

samen voor een door hen nader te omschrijven doelgroep van patiënten

en binnen een door hen te motiveren gebiedsomschrijving,

één of meerdere zorgcircuits aanbieden,

in het kader van een instellingoverschrijdende juridisch

geformaliseerde samenwerkingsovereenkomst;




2° zorgcircuit :het geheel van zorgprogramma’s en andere zorgvoorzieningen

die wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden

bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet,

en worden georganiseerd door middel van een netwerk van zorgvoorzieningen, die de in

1°, bedoelde doelgroep of subdoelgroep achtereenvolgens kan doorlopen.




Art. 107 (vroeger 97ter)

De Koning kan in specifieke financieringswijzen voorzien om, op experimentele basis en beperkt in de tijd, een prospectieve en programmageoriënteerde financiering van zorgcircuits en netwerken mogelijk te maken.



VLAAMSE GEMEENSCHAP

Decreet geestelijke gezondheidszorg 18/5/1999:

° psychiatrisch netwerk :

het geheel van juridisch onafhankelijke voorzieningen, instellingen, diensten en initiatieven

dat een functioneel samenwerkingsverband vormt

teneinde voor doelgroepen zorgprogramma's aan te bieden

die als een samenhangend geheel worden ervaren;



Kritische succesfactoren vermaatschappelijking van de GGZ


1) Vermaatschappelijking meer dan extramuralisering(c.q. verplaatsen van zorg)

Vermaatschappelijking is een zaak van voor,

tijdens en na

elke vorm van GGZ-hulpverlening !

2) Draagvlak vermaatschappelijking



3) Draag zorg voor daadwerkelijke samenhang in aanbod zorg en dienstenR.Kwekkeboom


4) Vermaatschappelijking is geen kostenbesparingUit Nederlandse eerste economische analyses

- Nood aan participatiebudget

- Minder arbeidsuitval- Minder opnamedagen

Grootste economische winst = beperking maatschappelijke uitval, eerder dan besparingen in zorgkost


Vermaatschappelijking van zorg 33

Uit Nederlandse eerste economische analyses

Probleem: - Economische winst komt bij andere actoren te liggen- Geen eenduidig participatiebudget

=> Multi-sector en multi-budget wereld

Nood aan “joint budgetting arrangements”Of op cliëntniveau

= sector overschrijdend budget per cliënt= vergelijkbaar persoonlijk assistentie budget

Of op populatieniveauCondition adjusted capitation feeGemodelleerd bedrag per inwoner


34

Uit Nederlandse eerste economische analyses

Besluit: Ambulantisering is macro NIET economischer

en kan dus geen besparingsoperatie zijn.

Wel grotere voordelen in maatschappelijke participatie en kwaliteit van leven indien persoon voldoende maatschappelijk participeert.


12/12/2013 Vermaatschappelijking van zorg

BesluitVermaatschappelijking van de zorg (NL)

• Het omzetten van intramuraal aanbod in extramurale arrangementen op ten minste de terreinen zorg, welzijn, wonen en werk vergroot de maatschappelijke participatie van mensen met beperkingen.

• Het samen vorm geven van deze extramurale arrangementen door categorale en algemene instellingen op deze terreinen bevordert maatschappelijke integratie en acceptatie.

• Het betrekken van belangenbehartigingsorganisaties van mensen met beperkingen bij de vormgeving van de arrangementen leidt tot een betere aansluiting bij de behoefte van betrokkenen zelf.

• De benodigde samenhang en afstemming kunnen het best op decentraal (lokaal of regionaal) niveau worden gerealiseerd, omdat zo de afstanden tussen de aanbieders onderling en tussen hen en de gebruikers zo kort mogelijk worden gehouden.

• De regie over de totstandkoming van een integraal voorzieningenaanbod kan het beste in handen worden gelegd van de lokale overheid om samenhang en afstemming op regionaal of lokaal niveau te stimuleren.

• Het betrekken van (leden van) de lokale samenleving zelf als informele steunstructuur bij opvang en begeleiding van mensen met beperkingen te betrekken vergroot hun maatschappelijke integratie.

• De lokale overheid is het best in staat om de informele arrangementen in en door de samenleving te stimuleren en te ondersteunen.

• De lokale overheid is het best in staat om er op toe te zien dat formele en informele arrangementen op elkaar èn op de specifieke behoeften van de betrokkenen aansluiten en heeft dus ook daarin een regierol te vervullen.

3512/12/2013 Vermaatschappelijking van zorg

Fases in de vermaatschappelijking


Van historisch Psychiatrisch Ziekenhuis van 730 bedden naar huidige

- 30 bedden in PZ (10+ 20 waarvan in totaal gemiddeld 13 bezet)- 14 bedden in PVT- 2 plaatsen kortverblijf in PVT- Plaatsen beschut wonen: groepshuizen- Plaatsen beschut wonen in maatschappij- Vele patiënten die thuis wonen met casemanagement- Liaison in AZ- Dagcentrum – inloopcentrum- Dagziekenhuis- Ontmoetingshuis door gebruikers gerund- Ambulante consultaties: psychologen, ergotherapeuten, maatschappelijk

werkers, psychiater, - Outreach naar …..- Gezondheidspromotie- Preventie- Ondersteuning zelfhulpgroepen

In samenwerking met vele andere actoren !

Ter vergelijking : Monaghan (Ierland)


Vermaatschappelijking zonder toegang tot wonen, maatschappelijke dienstverlening en maatschappelijke participatie

is thuishospitalisatie


Yves Wuyts [email protected]

mailto:[email protected]

Vermaatschappelijking van de geestelijke · PDF fileVermaatschappelijking van de geestelijke...

Documents

Transcript of Vermaatschappelijking van de geestelijke · PDF fileVermaatschappelijking van de geestelijke...