verdieping · Hoofdstuk 1 gaat over de achtergrond, doelen, planning, onderwerpen van de opdracht....

1

verdieping

CKV

onderzoek

Onderwijscentrum Vrije Universiteit, Amsterdam

2017-18

verdieping ckv

2

Dit cursusboek hoort bij de studiedag over onderzoek, de onderzoekende houding en onderzoeksopdrachten in

het nieuwe CKV. Docenten die de basiscursus - het nieuwe CKV - hebben gevolgd zijn door de VU uitgenodigd

voor deze verdiepingscursus.

Vanaf 2017-18 moeten alle havo/vwo scholen rekening houden met het nieuw examenprogramma voor CKV op

havo en vwo. De nieuwe eindtermen zijn wettelijk vastgesteld en gepubliceerd in de Staatscourant.

Onderdelen van CKV vanaf 2017-18

Zoals al langer bekend moeten alle havo/vwo scholen vanaf 2017-18 onderzoek opnemen in het nieuwe

examenprogramma voor CKV. Het de bedoeling dat deze in relatie staat tot de disciplines en de professionele

culturele activiteiten zoals beschreven in het nieuwe examenprogramma. Een onderzoekende houding van de

leerling speelt bij alle eindtermen een belangrijke rol. Naast de ‘grote’ onderzoeksopdracht kan men deze

houding stimuleren in de andere onderdelen van CKV. Dit kan bijvoorbeeld door middel van mini-onderzoekjes

bij de disciplines en de culturele activiteiten. Maar ook het CZP leent zich goed voor open, onderzoekende

vragen en opdrachten.

Voetnoten en belangrijke bronnen

De voornaamste bronnen voor dit boek zijn:

de wettelijk vastgestelde tekst van het Examenprogramma CKV havo/vwo, 2016.

de digitale handreiking voor CKV van de SLO , 2016: handreikingschoolexamen.slo.nl/ckv

het Advies examenprogramma havo/vwo, 2014. Te vinden op www.kernvakckv.nl

CKV onderzocht, 2017. Een onderzoek onder 241 scholen naar CKV in de praktijk. Zie www.kernvakckv.nl

Op de CD-rom CKV h/v van deze studiedag staat veel meer relevante informatie voor het vak CKV, en ook

andere onderwerpen met betrekking tot cultuureducatie.

Ook op de site kernvakckv.nl staat relevante informatie. De webpagina’s van deze site:

webpagina’s www.kernvakckv.nl

CKV schoolbreed CKV algemeen CKV op de basisschool CKV schoolbreed CKV-junior CKV vmbo CKV havo/vwo

cultuurdossier cultuureducatie Wat is cultuureducatie? cultuureducatie of cultuuronderwijs? cultuurscenario's cultuurcoördinatie cultuurbeleid

de cultuurkaart, tot 2023 actueel

http://www.kernvakckv.nl/


http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/

http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/ckv-algemeen.html

http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/ckv-op-de-basisschool.html

http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/ckv-schoolbreed.html

http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/ckv-junior/

http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/ckv-vmbo/

http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/ckv-havovwo/

http://www.kernvakckv.nl/ckv-schoolbreed/cultuurdossier/

http://www.kernvakckv.nl/cultuureducatie/

http://www.kernvakckv.nl/cultuureducatie/wat-is-cultuureducatie-2.html

http://www.kernvakckv.nl/cultuureducatie/cultuureducatie-of-cultuuro.html

http://www.kernvakckv.nl/cultuureducatie/cultuurscenarios-/

http://www.kernvakckv.nl/cultuureducatie/cultuurcoordinatie.html

http://www.kernvakckv.nl/cultuureducatie/de-cultuurkaart-2013-2023.html

http://www.kernvakckv.nl/actueel.html

verdieping ckv

3

CKV: ONDERZOEK EN DE ONDERZOEKSOPDRACHT

Agenda

1 Inleiding: onderzoek en CKV

Eigen ervaring met onderzoek

De grotere onderzoeksopdracht

Overzicht en planning

Basisschema

DISCAPs en CZP

Modellen

Onderzoekskaders

2 Discussie

lunch

3 Inleiding: praktijk en techniek

Voorbeelden uit de CKV praktijk

3 handleidingen voor onderzoek

Beoordeling en cijfer

4 Discussie

5 Suggesties en overwegingen

verdieping ckv

4

INHOUD

Agenda 3

Inleiding 5

Hoofdstuk 1 De onderzoeksopdracht, een introductie 9

• Achtergrond

• 4 eindtermen voor onderzoek

• 25 punten ter overweging

• Checklist bij de eindtermen

• Documenteren: het onderzoeksverslag

• Waar gaat het onderzoek over?

• Soorten onderzoeksvragen

• Stap voor stap: het verloop van de onderzoeksopdracht

• Wat mogen leerlingen onderzoeken?

• Onderzoekskaders

• Periode planning

• Onderdelen van een onderzoeksopdracht

Hoofdstuk 2 De onderzoekspraktijk, hoe doe je dat? 23

• Kenmerken onderzoeksopdrachten

• Standaardonderdelen van een onderzoeksopdracht

• Een standaard onderzoeksverslag

• Praktijkvoorbeelden: 6 scholen

• PA’s1 ombouwen of aanpassen voor de onderzoeksopdracht

• Praktische opdrachten (PO’s) bij CKV

• De onderzoekspraktijk bij andere vakken

• Beoordeling onderzoeksopdracht

• 3 handleidingen

Hoofdstuk 3 De onderzoekende houding in alle domeinen 45

• Wat is een onderzoekende houding?

• Wat is een mini-onderzoek?

• onderzoek CZP 1 en CZP2

• onderzoek DISCAPS

Hoofdstuk 4 Organisatie en planning van CKV 56 • Uitgangspunten

• Organisatie

• CKV verbouwen

• Kleine verbouwing

• Flinke verbouwing

• Nieuwbouw

• Planning van de verbouwing

• Planning met blokken

Hoofdstuk 5 Beoordelen en PTA 66 • De slaag-zakregeling

• Overgangsnormen

• Beoordeling

• Cijfermodellen

• PTA-zaken

• Praktische opdrachten

• Documenteren

Sites voor CKV 77

Afkortingen 78

Discussiepunten 79

Powerpoint presentatie 80

verdieping ckv

5

Inleiding

Dit boek gaat over onderzoek en de onderzoekende houding bij CKV.

Het biedt vooral praktische en inhoudelijke informatie over de 3 eindtermen van Domein C en ook suggesties

voor het bevorderen van een onderzoekende houding bij alle andere vakonderdelen.

CKV is helemaal vernieuwd. Alle oude eindtermen vervallen per schooljaar 2017-18. De 4 ‘domeinen’ van de

nieuwe eindtermen heten nu

verkennen, verbreden, verdiepen en verbinden

Alles is veranderd, ook het doel van CKV: het stimuleren van nieuwsgierigheid en een creatieve en

onderzoekende houding.

Die onderzoekende houding is nu de rode draad bij alles van CKV. De ‘grote’ onderzoeksopdracht van

Domein C is een duidelijk voorbeeld.

Ook helemaal nieuw is de beoordeling: een eindcijfer dat meetelt als een combinatievakcijfer, en een

overgangscijfer dat een rol zal spelen in de overgang van klas 4 naar 5 en/of 5 naar 6.

Hoofdstuk 1 gaat over de achtergrond, doelen, planning, onderwerpen van de opdracht. Ook worden kaders voor

onderzoek beschreven.

In hoofdstuk 2 staat de praktijk centraal, met praktijkervaringen, handleidingen en standaardformulieren.

In hoofdstuk 3 komt het begrip ‘de onderzoekende houding’ bij alle onderdelen van CKV aan de orde.

Hoofdstuk 4 behandelt organisatie en planning van het vak. Komt deels overeen met het eerste cursusboek.

Hoofstuk 5: gaat over de status van het CKV cijfer, de beoordeling bij CKV, de slaag-zakregeling en het PTA.

onderzoek

presentatie

reflectie

beoordeling

verdieping ckv

6

Kenmerken van het nieuwe vak CKV

- verdieping van de culturele ervaringen van de leerling

- het stimuleren van een creatieve en onderzoekende houding van de leerling

- nieuwe eindtermen voor CKV

- nieuw PTA

- een cijfer dat als combinatievakcijfer meetelt in de slaag-zak regeling

- een goede aansluiting met CKV in de onderbouw

- het grote belang van het cultureel zelfportret (CZP1 en CZP2)

- verdieping door middel van onderzoek

- inhoudelijk verschil tussen havo en vwo

- documentatie

- DISCAPs

Achtergrond en toelichting

Vanaf het schooljaar 2017-18 geldt een nieuw examenprogramma voor CKV op havo en vwo.

Dit programma heeft tot doel bij de leerlingen een creatieve en onderzoekende houding 1 te stimuleren.

Je kan spreken van het nieuwe vak CKV2. De eindtermen zien er heel anders uit en het vak speelt via het

combinatievakcijfer ook een belangrijke rol in de slaag-zak regeling. Ook voor de schoolleiding is het belangrijk

om kennis te nemen van de veranderingen en de CKV docenten te ondersteunen bij het voorbereiden van de

nieuwe exameneisen.

CKV staat niet op zichzelf

Culturele en kunstzinnige vorming is een onderdeel van de leerlijn cultuureducatie en van het cultuurbeleid

van de school. OCW benadrukt het belang van samenhang en doorlopende leerlijnen voor CKV. Op de site

www.kernvakckv.nl valt hier meer over te lezen.

De studielast voor CKV blijft gelijk

Voor havo is dat 120 uur, voor vwo 160 uur. Het nieuwe examenprogramma is gebaseerd op dit aantal uren.

Organisatie CKV

Op bijna alle scholen staat CKV als schoolvak op het lesrooster. Op de meeste scholen zit CKV in de vierde klas.

Het nieuwe examenprogramma legt veel nadruk op de ‘actieve’ leerling, die een aantal nieuwe culturele en

kunstzinnige ervaringen opdoet en verwerkt, ook door middel van onderzoek.

De professionele culturele activiteiten – CAPs - en de reflectie op kunst en cultuur vormen de kern van dit vak. De

activiteiten zijn verspreid over 7 disciplines. Theorie over de disciplines staat ten dienste van een onderzoekende

houding, de CAPs en het CZP1 en CZP2.

Lesmateriaal

Nu het vak helemaal vernieuwd is gaan veel scholen het CKV lesmateriaal ook moderniseren. De focus van het

vak ligt nu veel meer op de verdieping van de disciplines, de bijbehorende CAPS, onderzoek, en het CZP.

De meeste docenten maken de laatste jaren hun eigen lesstof. Tot nu toe hebben 2 uitgevers nieuwe methodes

aangekondigd en zijn ook andere ontwikkelaars van lesmateriaal druk bezig.

stART, van uitgeverij Lambo

Contrast, van uitgeverij Staal en Roelofs

Praktijkboek CKV is ook nieuw. Niet zozeer een methode met inhoud, maar een los werkboek met allerlei

werkbladen en tips voor de leerling.

1 Advies, p6. Op nadrukkelijk verzoek van OCW is deze creatieve en onderzoekende houding het uitgangspunt van het nieuwe vak CKV. 2 Het Advies examenprogramma, slo spreekt van ‘het nieuwe vak CKV’, p8 en p20.

https://www.lambo.nl/start-onderzoekend-ckv

http://staal-roeland.nl/lesmethoden/contrast/

verdieping ckv

7

Wellicht zijn er meer aanbieders van nieuwe CKV leermiddelen.

Op de site www.kernvakckv.nl wordt een overzicht bijgehouden van nieuw lesmateriaal.

De CKV sectie

Op veel scholen is er sprake van een echte CKV sectie, soms met wel 10 of meer collega’s. Op enkele scholen (1

op de 9) is er maar 1 docent verantwoordelijk voor CKV. Is uitbreiding of inkrimping van het aantal collega’s

en/of specialisatie nodig? Met het oog op de theorie bij de disciplines en de begeleiding van onderzoek en

presentatie is dit een actuele vraag.

Wie is erbij betrokken?

CKV is een verplicht examenvak voor alle havo en vwo leerlingen die geen klassieke talen in het examenpakket

hebben. CKV kent een eigen PTA. De CKV docenten zijn verantwoordelijk voor het examen en voor de

beoordeling met een eindcijfer. Veel scholen hebben een aparte CKV sectie. Meestal betreft het docenten

handvaardigheid, textiele werkvormen, tekenen, maar ook docenten van vakken als muziek, drama, dans, talen zijn er vanaf 1998 bij betrokken. Samen zijn deze collega's verantwoordelijk voor het geheel. Om de inhoud en

organisatie van dit onderdeel goed af te stemmen is het van belang dat alle betrokken docenten goed zijn ingevoerd

in de nieuwe doelstellingen, de didactiek en de planning.

Einstein: It is the supreme art of the teacher to awaken joy in creative expression and

knowledge

Nieuw: CKV examen vanaf 2017-18. Oud: CKV examen tot 2017-18.


verdieping ckv

8

Beeld van CKV in 2020 In 2020 hebben de meeste h/v scholen goed geregeld

• Onderzoeksopdracht: onderzoek en presentatie onderzoek

• Aansluiting met onderzoek (PO’s1) van andere vakken

• Eindcijfer CKV combinatiecijfer/onderdeel slaag-zakregeling

• Cijfer CKV in de overgangsregeling

• PTA gebaseerd op de nieuwe eindtermen

• De 7 disciplines van de eindtermen Minimaal: 3 disciplines voor havo, 4 disciplines voor vwo

• Minimaal: 3 CAPs havo, 4 CAPs vwo

• CZP1 - kunstautobiografie

• CZP2 – balans opmaken

• Documentatiesysteem voor de 4 eindtermen

Verschillen havo/vwo havo vwo

aantal uren studiebelasting

120

160

aantal disciplines minimaal

• architectuur

• beeldend

• film

• dans

• theater • muziek

• nieuwe media

3

4

aantal CAP’s minimaal2

kenmerken van deze culturele activiteiten

• nieuw

• levensecht

• professioneel

• kunstzinnig

3

4

theorie

Documentatie en analyse

CAPs documenteren maar

ook analyseren en contextualiseren aan de

hand van discipline

Documentatie en analyse

CAPs documenteren maar

ook kritisch analyseren en contextualiseren aan de hand

van discipline

1 PO’s= praktische opdrachten 2 Per discipline een CAP (zie eindtermen en toelichting op de eindtermen), maar de school mag uiteraard meer CA’s en CAPs verplichten.

verdieping ckv

9

Hoofdstuk 1 De onderzoeksopdracht, een introductie

In dit hoofdstuk

• Achtergrond

• 4 eindtermen voor onderzoek

• 25 punten ter overweging

• Checklist bij de eindtermen

• Documenteren: het onderzoeksverslag

• Waar gaat het onderzoek over?

• Soorten onderzoeksvragen

• Stap voor stap: het verloop van de onderzoeksopdracht

• Wat mogen leerlingen onderzoeken?

• Onderzoekskaders

• Periode planning

• Onderdelen van een onderzoeksopdracht

Vooraf Voor CKV is een ‘grote’ onderzoeksopdracht verplicht.

Elke school moet zelf beslissen hoe ze dit in de praktijk vorm gaat geven. Dat betekent dat je een aantal keuzes

moet maken. In dit hoofdstuk lees je daar meer over.

Waarom is er van 2017/18 een onderzoeksopdracht in het nieuwe CKV? Het vak moet meer diepgang krijgen en

onderzoek gaat daarbij een centrale rol in spelen. Meer dan in het verleden moet een creatieve en onderzoekende

houding van de leerling centraal staan.

De steekwoorden bij alle eindtermen zijn verdieping, kwaliteit en de actieve leerling.

Dus ook voor de ‘grote’ onderzoeksopdracht, met maar liefst 4 van de in totaal 9 CKV eindtermen.

Hieronder in beeld de verschillende onderdelen die een rol kunnen spelen.

Wat laat je onderzoeken? Een CAP, een discipline? Allebei, een DISCAP? Of is de leerling vrij een eigen onderwerp te kiezen, los van CAPs

en disciplines?

verdieping ckv

10

Achtergrond Zoals gezegd gaat het bij de onderzoeksopdracht om

Verdieping Leerlingen verwerven de kennis en vaardigheden die nodig zijn om kunstuitingen in hun context te kunnen onderzoeken.

Kwaliteitsslag Doel van OCW is de kwaliteit van het vak te verhogen.

De leerling activeren Niet consumeren maar kunst actief meemaken, dat is het doel van het vak CKV.

Hieronder uit het Advies examenprogramma CKV havo/vwo een compilatie1 van de redenen.

“Kunst actief meemaken, dat is het doel van het vak CKV volgens de Vernieuwingscommissie. De keuze van de commissie

voor het begrip ‘meemaken’ komt voort uit drie overwegingen. Bij CKV gaat het ten eerste om het actief ervaren van kunst

door kunstuitingen in levensechte professionele contexten mee te maken. Ten tweede worden de receptie en reflectie, in overeenstemming met wetenschappelijke inzichten, opgevat als

een actief, constructief en productief proces. Kunst ervaren en beschouwen is geen kwestie van passief

consumeren, maar vraagt van leerlingen een actieve betrokkenheid, inzet en het kunnen toepassen van relevante

kennis en vaardigheden.

Omdat bovendien de betekenis van kunst nooit vastligt, is het meemaken van kunst zowel een

ervaring als een creatief proces, dat een open en onderzoekende houding vereist.

Om de leerling in staat te stellen kunst actief mee te maken, zou het vak CKV bij de leerlingen de daarvoor

geëigende (open, creatieve en onderzoekende) houding, de noodzakelijke kennis en de benodigde vaardigheden

moeten ontwikkelen.2

Door het onderzoeken van een of meer aspecten van een artistiek creatief proces, verdiept de leerling zich, alleen of met

medeleerlingen, in bijvoorbeeld:

Bij dit onderzoeken past de leerling (onderzoeks)vaardigheden toe. De leerling maakt daarbij gebruik van

praktische activiteiten en beschouwend onderzoek.

De leerling leert om:

Afhankelijk van de aard en het doel van het onderzoek neemt de presentatie van wat de verdieping in Domein B heeft

opgeleverd, de vorm aan van een onderzoeksverslag, al dan niet in combinatie met een presentatie of kunstzinnige

uiting.”3

1 Advies examenprogramma CKV havo/vwo, slo, 2014 2 Advies, p 9 3 Advies, p 11

a) ideeën en vragen te genereren om tot een probleemstelling te komen

b) de gestelde vragen te exploreren en te beantwoorden door informatie, verkregen uit o.a.

observaties, experimenten, interviews en/of bronnenonderzoek te verzamelen en te analyseren

c) de inzichten die het onderzoek heeft opgeleverd samen te vatten in vragen bevindingen,

conclusies en/of suggesties voor nader onderzoek

d) de onderzoeksresultaten te presenteren

e) het gehele onderzoek (proces en opbrengsten)te evalueren

▪ de productie van een kunstwerk of kunstzinnige uiting

▪ de (facilitering van of bemiddeling bij de) uitvoering van een kunstwerk of kunstzinnige uiting

▪ de (in de loop der tijd wisselende) publieke ontvangst en waardering (receptie) van een

kunstwerk of kunstzinnige uiting

verdieping ckv

11

De 4 eindtermen voor domein C, de onderzoeksopdracht

Eindtermen voor onderzoeksopdracht1, kort

De kandidaat kan, individueel of samen

• een artistiek creatief proces2 onderzoeken

• het onderzoek presenteren

Eindterm onderzoeksopdracht, iets minder globaal

De kandidaat maakt gebruik van

• geschikte werkwijzen, denk aan praktische activiteiten en beschouwend onderzoek

• creërende en analytische vaardigheden

• diverse bronnen

• zijn culturele omgeving

• kunsttheoretische en/of cultuurhistorische kennis

1 Advies, p 12. Zie ook hoofdstuk 5, de eindtermen 2 Wat ontbreekt is een duidelijke definitie van: 'een artistiek creatief proces onderzoeken’. Het valt op dat veel CKV docenten en de opstellers van de eindtermen het ook

lastig vinden voorbeelden te geven.

5. De kandidaat kan, individueel en/of in een klein team van medeleerlingen, een artistiek creatief proces of

een aspect daarvan onderzoeken.

6. De kandidaat kan hierbij gebruik maken van: voor dit onderzoek of proces geschikte werkwijzen, in de vorm

van

• praktische activiteiten en beschouwend onderzoek

• de voor dit onderzoek vereiste creërende en analytische vaardigheden

• diverse bronnen in verschillende media

• zijn culturele omgeving

7. De kandidaat kan hierbij gebruik maken van de onder domein B

opgedane kunsttheoretische en/of cultuurhistorische kennis. De vwo-kandidaat kan

aanvullend deze kennis kritisch analyseren en contextualiseren.

8. De kandidaat kan de verkregen inzichten documenteren en verantwoorden in een daartoe geëigende vorm,

zoals een presentatie, tentoonstelling, verslag, debat, beeld, film, performance.

verdieping ckv

12

25 punten ter overweging

1) Maak een onderzoekende leeromgeving bij CKV: nieuwsgierigheid, vragen stellen, creatief denken.

2) Ga ontspannen om met de onderzoeksopdracht (docent en leerling). Maak het niet onnodig zwaar.

3) Geef aansprekende en makkelijke voorbeelden van onderwerpen die onderzocht kunnen worden, lokaal en

veraf. De voorbeelden illustreren: verhaal, video, object, beeld, muziek.

4) Laat te zijner tijd voorbeelden zien van goed CKV onderzoek.

5) Maak een standaard docentenhandleiding en een standaard leerlinghandleiding voor de opdracht.

6) Plan de opdracht in een aaneengesloten lesperiode/traject van 6 – 10 weken. Probeer het voor de

meivakantie af te ronden (eerder mag natuurlijk ook).

7) Introduceer de opdracht ruim op tijd, in de eerste lesweken van CKV. Leerlingen kunnen alvast nadenken

over een mogelijk onderwerp, ook al duurt het nog 3 tot 5 maanden voordat ze echt aan de slag gaan.

8) Laat leerlingen in groepjes van 2 of 3 werken.

9) Duidelijke structuren aanbieden.

10) Stel duidelijke (tussen) deadlines.

11) Gebruik een standaard stappenplan.

12) Laat de leerlingen een standaard draaiboek/logboek/werkschema gebruiken.

13) De leerling werkt naar twee eindproducten: onderzoeksverslag en presentatie van het onderzoek.

14) Gebruik een standaard verslag, indeling van het onderzoeksverslag. Laat voorbeelden van

goede verslagen zien.

15) Stel duidelijke standaard presentatieregels.

16) Laat leerlingen aan het begin van het traject nadenken over en toewerken naar de presentatie.

17) Maak duidelijk dat de presentatie creatief en aansprekend mag zijn. Goede voorbeelden tonen.

18) Beperk de presentatietijd (bijvoorbeeld 8 - 10 minuten per onderwerp).

19) Neem de onderzoeksopdracht expliciet op in het PTA. Geef het een weging van 15-25%.

20) Documentatie is verplicht. Welke onderdelen van het onderzoek neem je op in het dossier?

21) Maak de beoordelingscriteria vooraf bekend en bespreek deze met de leerlingen.

22) Open en onderzoekende vragen ook inbouwen bij de DISCAPs, het CZP1 en het CZP2. Denk

bijvoorbeeld aan mini-onderzoeksopdracht.

23) Geschikte PA’s een rol laten spelen bij de onderzoeksopdracht.

24) Sluit als het nuttig is aan bij onderzoek (vaak zijn dit praktische opdrachten PO’s) bij andere vakken.

25) Ook onderwerpen uit de exacte vakken, de maatschappelijke vakken en de talen lenen zich vaak voor CKV

onderzoek.

verdieping ckv

13

Checklist bij de eindtermen voor de onderzoekopdracht

Hieronder de mogelijkheden genoemd in de eindtermen.

Waar maak je straks gebruik van?

onderzoek naar de kunstpraktijk

o wel o niet

beschouwend onderzoek

o wel

o niet

creërende en analytische vaardigheden

o wel

o niet

diverse bronnen in verschillende media raadplegen

o wel

o niet

de culturele omgeving van de leerling

o wel

o niet

kunsttheoretische kennis

o wel

o niet

cultuurhistorische kennis

o wel

o niet

begrippenkader

o wel

o niet

onderzoeksverslag

o wel

o niet

De afsluitende presentatie

o beeldend

o het geschreven onderzoeksverslag is genoeg

o power point

o performance o vlog

o video

o anders, .....

verdieping ckv

14

Documenteren: het onderzoeksverslag1

Het is duidelijk: het onderzoek moet, net als de andere onderdelen van CKV,

gedocumenteerd worden. De school bepaalt zelf aan welke criteria het onderzoeksverslag

moet voldoen. Het verslag maakt deel uit van het CKV dossier.

Advies: hoe doen andere vakken dit, vooral met betrekking tot de PO’s?

Punten om bij stil te staan:

De toelichting op Domein C geeft enige sturing, maar ook veel vrijheid voor een eigen invulling.

De leerling leert om:

• ideeën en vragen te genereren om tot een probleemstelling te komen

• de gestelde vragen te exploreren en te beantwoorden door informatie, verkregen uit o.a.

observaties, experimenten, interviews en/of bronnenonderzoek te verzamelen en te

analyseren

• de inzichten die het onderzoek heeft opgeleverd samen te vatten in vragen,

bevindingen, conclusies en/of suggesties voor nader onderzoek

• de onderzoeksresultaten te presenteren

• het gehele onderzoek (proces en opbrengsten)te evalueren

Afhankelijk van de aard en het doel van het onderzoek neemt de presentatie van wat de verdieping in

Domein B heeft opgeleverd, de vorm aan van een onderzoeksverslag, al dan niet in combinatie met een

presentatie of kunstzinnige uiting.”2

1 Zie ook hoofdstuk 2

2 Advies, p 11

verdieping ckv

15

Waar gaat het onderzoek over? Ook het antwoord op deze vraag kan de school zelf invullen.

Moet de onderzoeksopdracht iets te maken hebben met domein B, verbreden?

Of is de leerling vrij een eigen kunstzinnig onderwerp te kiezen?

Moet/mag een onderzoek sowieso gericht zijn op een CAP? Of bijvoorbeeld 2 CAPs?

Gaat het om lesinhoud die eerder tijdens CKV aan de orde is geweest?

Schema onderzoeksonderwerp

• Een DISCAP?

• Een discipline?

• Een CAP?

• Misschien een thema?

verdieping ckv

16

Soorten onderzoeksvragen Bij een onderzoeksopdracht hoort een onderzoeksvraag. Hieronder een overzicht van de mogelijkheden1.

In welke categorie passen deze vragen?

The question you ask is more important than the answer. A. Einstein.

Omgaan met vragen

Stel een leerling komt met een van deze vragen. Hoe ga je ermee om? Welke vragen vallen zonder meer af? Of

1 betreft onderzoek in het voortgezet onderwijs

1) Beschrijvende, verkennende of beeldvormende onderzoeksvragen

Op basis van onderzoek een situatie of persoon beschrijven. Nodig hierbij: zeer concrete deelvragen

2) Vergelijkende onderzoeksvragen

Overeenkomsten en/of verschillen aangeven.

3) Verklarende onderzoeksvragen

Je zoekt dan een antwoord op de vraag "Hoe komt het dat...?"

4) Waardebepalende of evaluatieve onderzoeksvragen

Een oordeel over een onderwerp geven

5) Voorspellende onderzoeksvragen

Een hypothese opstellen die aangeeft hoe een bepaald onderzoek volgens de onderzoeker zal verlopen

en dan nagaan of dat ook inderdaad zo is

6) Probleemoplossende onderzoeksvragen

Op basis van onderzoek een concreet probleem proberen op te lossen.

Wat zijn de verschillen tussen de graffiti in Amsterdam en Rotterdam? Categorie 2, vergelijkende

vragen

Waarom raken mensen ontroerd door het werk van ....? Categorie...

Wat is de invloed van openbare kunst in een volksbuurt? Categorie...

Welke oude NS stations moeten NIET worden gesloopt? Categorie...

Mag een film als Er ist Wieder Da wel vertoond worden? Categorie...

Welke verschillen zijn er tussen populaire muziekzenders? Categorie...

Wat is mooi en lelijk aan ons schoolgebouw? Categorie...

Welke monumenten in Nederland kunnen ze beter slopen? Categorie...

Wat maakt een film spannend? Categorie...

Is imitatie eigenlijk jatwerk? Categorie...

verdieping ckv

17

spoor je de leerling aan de vraag aan te passen?

Stap voor stap: het verloop van de onderzoeksopdracht

WAT WIE

1) de onderzoeksopdracht aan de klas presenteren

docent

2) een onderwerp bedenken om te onderzoeken

leerlingen en docent

3) een onderzoeksvraag of probleemstelling formuleren

leerlingen met docent

4) zoekacties: informatie verzamelen

leerlingen

5) de verzamelde informatie analyseren

leerlingen

6) relevante antwoorden en conclusies formuleren

leerlingen

7) een verslag van het onderzoek maken

leerlingen

8) de resultaten presenteren

leerlingen

9) onderzoek evalueren

leerlingen en docent

verdieping ckv

18

Anyone who has never made a mistake has never tried anything new. A. Einstein

Wat mogen leerlingen onderzoeken?

Hoeveel vrijheid is er bij het kiezen van een onderwerp?

Zijn de leerlingen helemaal vrij om een eigen onderwerp uit te zoeken, als het maar met kunst te maken heeft?

Of wil je ze meer sturing geven? Moet het onderzoek in het verlengde liggen van theorie

(discipline) en/of een culturele activiteit?

Onderzoekskaders

Als CKV sectie/docent moet je vooraf bepalen wat je bij het onderzoek betrekt.

Waar voel je het meest voor, wat is haalbaar?

a) Breed kader: ‘losse’ onderzoeksopdrachten hoeven niet in relatie te staan tot een CAP of discipline

b) Minder breed kader: onderzoeksopdrachten gebaseerd op een discipline of een CAP

c) Smal kader: onderzoeksopdrachten gebaseerd op een discipline en bijbehorende CAP (DISCAP)

Deze toelichting op het examenprogramma1 laat de keuze over aan de school.

Domein C biedt scholen, docenten en leerlingen ruimte voor eigen keuzes. De leerling kan bijvoorbeeld

onderzoek doen waarbij een aspect van vormgeving of techniek wordt onderzocht door het uitvoeren van

experimenten. De leerling kan bijvoorbeeld onderzoeken hoe een toneelbeeld bij een theatervoorstelling

ontstaat door zelf een scenografisch ontwerp te maken, of theatervormgevers te interviewen, of verschillende

toneelbeelden van één theatertekst vergelijkend te analyseren.

1 Advies, p 17

verdieping ckv

19

Onderzoekskaders

a) ‘Losse’ onderzoeken Breed kader voor onderwerpen, hoeven niet in relatie te staan tot een CAP of discipline

planning: past goed in model A, kleine verbouwing1

b) Onderzoeken gebaseerd op een discipline of een CAP

planning: past goed in model B, een flinke verbouwing

1 zie hoofdstuk 2, CKV verbouwen

voordelen

• Betere theoretische voorbereiding op het onderzoek

• Discipline of CAP bepalend voor het onderzoek

• Discipline of CAP krijgen een ‘verdieping’

• Langere aanlooptijd tot het onderzoek

• Nauwe samenwerking en afstemming CKV collega’s

• Kost minder voorbereiding dan optie C (rekening houden met discipline en CAP)

Nadelen

• Minder keuzevrijheid voor de leerling

• Minder vrijheid voor de docent om eigen accenten te leggen

• Strakke jaarplanning (eerst aantal CAPs of disciplines)

• Goede afspraken met CKV collega’s moet mogelijk zijn

• Kost meer voorbereiding dan optie A, losse onderzoeken

voordelen

• Minimale wijzigingen in het bestaande programma

• Veel keuzevrijheid voor leerlingen

• Leerlingen kunnen kiezen uit alle disciplines, ook al hebben ze die (nog) niet gehad

• Veel vrijheid voor de docent om eigen accenten te leggen

• Nog tijd voor de ‘losse’ PA’s

• Docent hoeft voor het onderzoek weinig of geen rekening te houden met theorie en praktijk (CAPs)

nadelen

• De ‘verdieping’ komt misschien niet tot zijn recht

• Docent moet veel individueel sturing geven en begeleiden

• Geen structurele koppeling disciplines/theorie, CAPs met onderzoek

verdieping ckv

20

Onderzoekskaders

c) Onderzoeken gebaseerd op een DISCAP, discipline en een CAP smal kader voor onderwerpen

planning: past goed in model C, nieuwbouw, maar kan ook in model B, flink verbouwen

Voordelen

• Discipline en CAP(s) gaan hand in hand met de onderzoeksopdracht

• CAP en discipline krijgen een ‘verdieping’

• Langere aanlooptijd

• Hogere kwaliteit onderzoeksopdracht

• De verdieping komt goed tot zijn recht, eerst theorie en praktijk, dan de onderzoeksopdracht

• Domein D, verbinden (reflectie) komt beter uit de verf

Nadelen

• Weinig vrijheid voor de docent om eigen accenten te leggen

• Geen vrijheid voor de leerling in keuze van het onderwerp

• Strakke jaarplanning

• Lastig als leerlingen ziek zijn

verdieping ckv

21

Periode planning onderzoeksopdracht

WEEK 1

intro, doel, eigen ervaring met onderzoek, onderwerp vaststellen

WEEK 2

oriëntatie, opstarten, onderzoeksvraag/opdracht bepalen

WEEK 3

onderzoeksplan maken, logboek invullen

WEEK 4

informatie verzamelen

WEEK 5

informatie analyseren

WEEK 6

conclusies trekken

WEEK 7

verslag afmaken

WEEK 8

presenteren, evaluatie, afronden

Gebaseerd op

1) 20 slu’s (wekelijks 1 of 2 lesuren)

2) Een aaneengesloten schoolperiode

3) Sterk gestuurd door de docent:

4) Handleiding/draaiboek (zie voorbeelden 1 en 2 in dit hoofdstuk)

5) Lesbrieven, taakbladen invulbladen voor de leerling

6) Vaste controlemomenten/checkpoint/procesbewaking (docent)

verdieping ckv

22

Onderdelen van een onderzoeksopdracht

A) De opdracht introduceren en uitleggen

B) Onderwerp, brainstormen

C) Onderwerp, kiezen

D) Onderzoeksvraag formuleren

E) Hoofdvraag en deelvragen bedenken

F) Verwachting, hypothese, veronderstelling

G) Werkplan maken en voorleggen

H) Zoekacties: informatie verzamelen

I) Uitvoering, afspraken, logboek en controle

J) Conclusie

K) Verslag

L) Presentatie

M) Evaluatie

verdieping ckv

23

Hoofdstuk 2 De onderzoekspraktijk, hoe doe je dat?

In dit hoofdstuk

• Kenmerken onderzoeksopdrachten

• Standaardonderdelen van een onderzoeksopdracht

• Een standaard onderzoeksverslag

• Praktijkvoorbeelden: 6 scholen in 2016

• PA’s1 ombouwen of aanpassen voor de onderzoeksopdracht

• Praktische opdrachten (PO’s) bij CKV

• De onderzoekspraktijk bij andere vakken

• Beoordeling onderzoeksopdracht

• 3 handleidingen

Kenmerken onderzoeksopdracht De onderzoeksopdracht voor CKV lijkt veel op een praktische opdracht (PO).

‘Een praktische opdracht ...is een term die in het voortgezet onderwijs wordt gebruikt voor een klein

onderzoek of een ontwerpopdracht als toets.

Van dat onderzoekje moeten de leerlingen veelal een verslag schrijven en zij moeten dit presenteren. De

presentatie kan gebeuren door een schriftelijk verslag, maar ook door een posterpresentatie, een presentatie in de

klas of een website.

De praktische opdracht maakt voor veel vakken deel uit van het schoolexamen en wordt vaak gezien als opstap

naar het profielwerkstuk.’2

De onderzoeksopdracht moet volgens het Cito tenminste enkele van de volgende kenmerken3 bezitten

▪ open vraag- of probleemstelling

▪ authentiek

▪ inbedding in de lessen

▪ meer tijd

▪ complexe vaardigheden

▪ integratie van vakken en vaardigheden

▪ praktisch handelen

▪ samenwerking tussen leerlingen

▪ meerdere opdrachten

▪ beoordelingscriteria van tevoren bekend

▪ zelfreflectie en zelfevaluatie

▪ registreren van progressie

▪ beoordeling met rubric

De onderzoeksopdracht van CKV voldoet aan al deze kenmerken.

Leerlingen maken PO’s bij vakken als maatschappijleer, geschiedenis, aardrijkskunde, biologie, kunst algemeen, enz. Veel van die PO’s

betreffen onderzoek. Ze zijn er mee bekend en het is handig om hierbij aan te sluiten. Op de site:

www.scholieren.com/praktische-opdrachten/werkstukken

staan bijna 3000 voorbeelden van PO’s, van allerlei vakken. CKV staat er -nog - niet bij.

2 Wiki 3 Bewerking van Praktijktoetsen en praktische opdrachten toetswijzer Cito, www.toetswijzercito.nl

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Voortgezet_onderwijs

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Toets_(examen)

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Website

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Schoolexamen

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Profielwerkstuk

http://www.scholieren.com/praktische-opdrachten/werkstukken

http://www.toetswijzercito.nl/

verdieping ckv

24

Standaardonderdelen van een onderzoeksopdracht

A) Onderwerp

B) Onderzoeksvraag

C) Verwachting, veronderstelling

D) Werkplan

E) Uitvoering (informatie verzamelen)

F) Conclusie

G) Verslag

H) Presentatie

Ter illustratie, een voorbeeld1 van een verslag van een mini-onderzoek voor biologie. De presentatie ontbreekt.

Is dit model voor CKV te gebruiken? Voor veel leerlingen is dit een bekende werkvorm.

Onderwerp

Ik ga tuinkers planten om te zien wat voor invloed licht heeft op de ontkieming daarvan. Ik ga onderzoeken hoe

snel tuinkers ontkiemt bij normaal daglicht en bij geen licht.

Onderzoeksvraag

Wat is het verband tussen licht en donker op de groei van tuinkers?

Verwachting, veronderstelling

Zaadjes in het licht ontkiemen en groeien beter dan in het donker.

Werkplan

Wat ga ik doen?

- Ik onderzoek de factor van licht en donker.

- Ik voer deze proef uit met tuinkerszaadjes, omdat deze zaadjes snel groeien en makkelijk bij te houden zijn.

- Het ene bakje met plantjes zet ik in het licht en het andere bakje in het donker.

- Ik zorg ervoor dat de andere factoren gelijk zijn door een bordje in de meterkast te zetten en de andere in de

bijkeuken

Proces: eerste waarnemingen, tabel, grafiekjes, foto’s, uitvoering

De proef verliep vrij goed. Op de 2e dag begonnen de meeste zaadjes... op de 3e dag pas echt te groeien. Na de

4e dag kon je goed zien welke in het licht en welke in het donker hebben gestaan. De plantjes in het donker

waren groter, maar wit met gele blaadjes. De plantjes in het licht kregen wat mooiere blaadjes en waren ook mooi groen.

Conclusie Plantjes in het donker groeien sneller, maar sterven ook weer sneller af en zien er minder smakelijk uit. Ze zijn langgerekt en

hebben gele bladeren. Dit heet etioleren. Plantjes in het licht groeien echter langzamer maar zijn wel gezonder. Dus plantjes

in het donker groeien sneller maar plantjes in het licht groeien wel beter. Mijn hypothese klopt dus eigenlijk wel, maar als je

alleen kijkt naar de groei niet.

Discussie Volgens mij is er niet veel misgegaan en was de opzet juist. Er zou een klein verschil in temperatuur kunnen zijn geweest,

maar dit was dan niet meer dan 1 à 2 graden omdat het de hele week niet zo’n mooi weer was.

Bronnen De volgende bronnen heb ik gebruikt...

1 www.scholieren.com/praktische-opdrachten

verdieping ckv

25

Het onderzoeksverslag bij CKV Het is handig om met een standaardverslag te werken. Denk aan deze onderdelen:

1) Onderwerp

2) Onderzoeksvraag

3) Verwachting, veronderstelling

4) Antwoord/conclusie

5) Werkplan en proces

6) Discussie

7) Presentatie

8) Bronnen

9) Reflectie

Een andere volgorde is zeker mogelijk.

Het lijkt misschien veel, maar in de praktijk valt het wel mee. Goed onderzoek volgt altijd een stappenplan. Het

verslag kan deels ook die stappen volgen. Als de leerlingen het stappenplan goed volgen is het verslag al bijna

af, nog voor de presentatie. Dan moet de presentatie er nog wel bij. En misschien enkele bijlagen: logboek,

reflectieformulier en presentatie.

Dit verslag kan op een enkel A4tje. Zonder te proppen kunnen alle onderdelen op één kantje.

Hieronder een voorzet van een verslag van 500 woorden (exclusief illustraties, foto’s, voor een A4tje). Het

maximum aantal woorden per onderdeel kan je zelf bepalen en ook wel voorschrijven. Dit is natuurlijk heel erg

afgemeten, maar dat heeft zo zijn voordelen. Het dwingt tot kernachtige, duidelijke keuzes en voorkomt dat

leerlingen eindeloze verslagen maken.

onderdeel maximum

aantal woorden

1) Onderwerp 30

2) Vraag/vragen 40

3) Verwachting, veronderstelling 40

4) Antwoord/conclusie 60

5) Werkplan en proces kort (logboek als bijlage) 150

6) Discussie (wat wel/niet volgens plan verliep) 50

7) Presentatie (kort beschrijven, als bijlage) 50

8) Bronnen (opsomming) 30

9) Reflectie (leerwinst, eigen handelen) 50

totaal aantal woorden 500

Als bijlagen: illustraties, foto’s, plaatjes, prezi, enz.

In de onderzoeksgroepjes kan al vroeg een rolverdeling worden gemaakt voor de afsluitende onderdelen: de

verslagschrijver en de presentatiebedenker.

NB Aan de hand van onderdelen in dit verslag kan je een cijfer vaststellen.

NBB Dit verslag is onderdeel van het kunstdossier. Het heeft examenwaarde.

verdieping ckv

26

Eigen verslag

Dit onderzoek heb ik alleen gedaan.

Voor dit onderzoek heb iksamengewerkt met _____________________, _____________________________, ______________________

Onderwerp

Onderzoeksvraag


Antwoorden, conclusies

Werkplan en proces

Discussie

Presentatie


1. -

2. -

3. -

4. -

Reflectie

verdieping ckv

27

Onderzoeksopdrachten CKV in de praktijk, 2016 Pleincollege Sint Joris Eindhoven

Met dank aan CKV collega’s Pleincollege Sint Joris, Eindhoven

Lopend onderzoeksopdracht , Eindhoven

(18/04) De leerlingen worden voor de meivakantie op de hoogte gesteld van deze opzet en denken in de

meivakantie over een onderzoeksvoorstel, waar zij zich in willen verdiepen. Dit onderzoeksvoorstel ligt binnen

een van de vijf domeinen (podiumkunsten/nieuwe media/moderne beeldende kunst/klassieke beeldende kunst/

populaire cultuur) die aangeboden worden. De keuze voor dit onderzoek baseren zij op basis van hun eigen

interesses, maar daarbij worden ze gestimuleerd om te zoeken in een domein, waarmee ze weinig ervaring

hebben om het blikveld te verruimen.

(09/05) Na de meivakantie maken de leerlingen in de les een voorstel, waarbij ze in de les op weg geholpen

worden. Dit voorstel leggen ze voor en naar aanleiding van dit voorstel worden individuele gesprekken

aangegaan om het onderzoek vorm te geven (23/05). De uiteindelijk vorm van het onderzoek is een willekeurig,

zelf gekozen cultureel product

(tijdschrift/strip/film/documentaire/videoclip/televisieuitzending/kunstwerk/voorstelling).

In de periode van 30/05 tot en met 20/06, zullen de verschillende domeinen in vijf lessen behandeld worden,

waarbij alleen de leerlingen die in het domein hun onderzoek hebben liggen, verplicht naar het ‘college’ komen.

Voorafgaand aan het ‘college’ zullen de desbetreffende leerlingen lees-kijkwerk krijgen, wat ze bestuderen. De

leerlingen die niet tot het domein behoren, melden zich bij het begin van de les en mogen het ‘college’ volgen,

maar zijn na melding ook vrij om te werken aan hun onderzoek, waarbij elke week genoeg computers gereserveerd zullen worden in het studiehuis. In de laatste lessen 27/04 en 04/07 zullen de eindproducten op een

nog nader te bepalen wijze gepresenteerd worden.

Schrijven van een onderzoeksvoorstel (min. 1 A4)

Schrijf beargumenteerd en in een goedlopende verhalende tekst.

1.) Beschrijf wat je van twee jaar CKV over de betekenis van kunst en cultuur in de hedendaagse tijd

geleerd hebt. Welke positie hebben kunst en cultuur in onze maatschappij. En is dat anders dan vroeger?

2.) Beschrijf jouw eigen ervaring met kunst en cultuur en hoe je kijk op kunst en cultuur veranderd is

(in positieve of negatieve richting).

3.) Ga vanuit daar op zoek naar een kunst/cultuurvorm waar naar jij nog benieuwd bent, meer van wil

weten, vragen over hebt. Iets wat je raakt, prikkelt of verbaast. Je eigen fascinatie of afwijzing van iets is je

vertrekpunt.

4.) Waarom is je vraag een relevante vraag met betrekking tot de positie van kunst/cultuur in de

hedendaagse maatschappij.

5.) Stel vast hoe je dat onderwerp wilt onderzoeken, op welke manier, met welke middelen?

verdieping ckv

28

Onderzoeksopdrachten, voorbeelden uit de praktijk, 2016-17

CCC Zwolle

Met dank aan CKV collega’s CCC, Zwolle, juni 2016

Wij werken in thema’s. De leerling bepaalt zelf hoe hij/zij het thema uitwerkt en in welke discipline. De leerling

bedenkt zelf de onderzoeksvraag. Dit vinden ze moeilijk om deze goed te formuleren. Hier gaan we meer

aandacht aan besteden.

Thema’s:

* Schijn en Werkelijkheid (Met theaterbezoek) vwo/havo

* Kunst in de wereld, (havo) in vwo toegespitst naar Kunst en Duurzaamheid, komend jaar: Kunst en Techniek

* Module poëzie(havo/vwo) aanloop naar:

* Muziek, Tekst en Beeld. In havo aangevuld met 5 uur workshop van rapper of singer/songwriter.

Wij proberen de CA’s zo veel mogelijk te laten aansluiten bij thema’s, of andersom. Dit lukt het ene jaar beter

dan het andere.

Zijn voornemens op deze manier door te gaan Thema’s zijn nog niet allemaal bekend.

Onderzoeksopdrachten CKV in de praktijk, 2016 Altena C. Sleeuwijk

Met dank aan CKV collega’s AC Sleeuwijk

CKV onderzoek praktijkvoorbeeld 14 juni

Sleeuwijk

Meesterproef

Als slotopdracht voor het vak CKV maken we een eindopdracht getiteld: “Meesterproef”.

Met deze opdracht laat jij zien hoe kunstzinnig je bent geworden in het afgelopen jaar. Je kiest een discipline of

een combinatie van disciplines.

Aan het einde van de periode presenteer je het resultaat, waaruit blijkt dat er goed aan is gewerkt. Je logboek

lever je in bij je docent.

Studielast: Havo 10 uren, Vwo 15 uren

Weging: 8 x

Meesterproef mag niet herkanst worden

Zelfreflectie: Schrijf voor je eigen meesterproef een zelfreflectie van ongeveer een ½ A4tje. Laat daar

onderstaande 4 beoordelingscriteria in terugkomen, dus over elk onderdeel een paar inhoudelijke, goed

geformuleerde zinnen.

Beoordelingscriteria zijn: Inhoud (3p), Originaliteit (3p), Afwerking (3p), Logboek + beschrijving +

gedachten + schetsen (2p).

2.4 Wat moeten de leerlingen voor de opdracht doen? (meerdere mogelijkheden)

o een onderzoeksonderwerp bedenken

o een onderzoeksvraag formuleren

o een plan van aanpak maken

o een logboek van het onderzoek bijhouden

o een presentatie geven

o zelf de presentatie van het onderzoek evalueren

o anders, namelijk ...

verdieping ckv

29


Vechtstede, Weesp

Met dank aan CKV collega’s VC Weesp

Onderzoeksopdracht V4

Je gaat onderzoek verrichten naar een onderwerp binnen de kunstdiscipline muziek. Deze opdracht maak je

alleen of met z’n tweeën. Je verslag behelst per persoon drie pagina’s Times New Roman in lettertype 12.

Stappenplan:

1. Formuleer een duidelijke hoofdvraag. Zorg ervoor dat wat je gaat onderzoeken iets is wat jullie echt

interesseert. Beschrijf dan ook in je verslag waarom jullie voor deze hoofdvraag kiezen.

Voorbeelden van onderzoekvragen:

-Op wat voor manier heeft drugs invloed gehad op de nummers die geschreven werden door The Beatles?

Waarin verschillen die nummers van de nummers die zijn geschreven zonder dat de muzikanten beïnvloed waren

door drugs. (Bronnenonderzoek)

-Wat voor emoties wil de band Muse teweeg brengen bij hun luisteraars en slagen ze daar in? (Experimenteel

onderzoek)

-Wat is de invloed van verschillende muziekstukken op het gebruik van kleur en vorm tijdens de productie van

beeldend werk? (Experimenteel onderzoek)

-Hoe creëert De Jeugd van Tegenwoordig hun muziek? Hoe komen hun nummers tot stand? (Veldonderzoek)

-Wat is precies het verschil tussen Jazz- en Bluesmuziek? (Bronnenonderzoek)

Vanuit die onderzoeksvraag ga je vier deelvragen formuleren, die onderzoekbaar en uitvoerbaar zijn. Ook

formuleer je je verwachtingen; welke antwoorden verwacht je op deze vragen.

Het opsplitsen in deelvragen maakt het probleem veel duidelijker en beter te onderzoeken.

Bijvoorbeeld al je hoofdvraag is ‘Hoe creëert De jeugd van Tegenwoordig hun muziek’ kunnen deelvragen

zijn:

-Bedenken de bandleden eerst een tekst of wordt eerst de muziek gemaakt en wordt daar een tekst op

bedacht?

-Door wie of wat laten de muzikanten van de band zich inspireren bij het maken van nieuwe muziek?

-Is het maken van nieuwe nummers iets wat de hele band samen doet of wordt dat overgelaten aan een of

twee bandleden?

-Gebeurt het maken van nieuwe nummers steeds op dezelfde manier of verschilt het per nummer hoe de muziek wordt gemaakt?

2. Als je de hoofd- en deelvragen hebt geformuleerd ga je onderzoek doen. Beschrijf op een gedetailleerde

manier hoe je onderzoek wilt doen. Bijvoorbeeld door:

-Bronnenonderzoek. Je zoekt hierbij naar informatie op internet of in de bibliotheek waardoor je antwoord

kan geven op je vragen.

-Veldonderzoek. Via veldwerk, een enquête of een interview krijg je antwoorden op de gestelde vragen. -Experimenteel onderzoek. Door een experiment waarin je zelf meet of je hypothese klopt, krijg je

antwoorden op je vragen.

3. Ga aan de slag met je onderzoek en beschrijf daarna de resultaten van je onderzoek. Beschrijf welke

antwoorden je kunt geven of welke conclusies je kunt trekken op grond van de verzamelde gegevens.

Beschrijf of de resultaten overeenkomen met je verwachtingen.

4. Noteer de bronnen die je hebt gebruikt.

5. Presenteer de resultaten van je onderzoek op een creatieve manier. Benoem hierin ook waarom je voor

dit onderzoek hebt gekozen. Gebruik bijvoorbeeld een rap, een dans, een toneelopvoering of een

filmpje in je presentatie. Of maak een bijzondere powerpointpresentatie of artistieke poster om je

bevindingen over te dragen.

Houd rekening met de voorkennis van je publiek en bedenk wat je wil dat het publiek zal doen met de

informatie die je geeft.

Heel veel succes!

verdieping ckv

30


Werenfridus, Hoorn

Met dank aan CKV collega’s Tabor RK SG - Werenfridus, Hoorn

Tussenstand pilot opdracht Oud Hoorn: “hoe maak je de historische binnenstad van Hoorn aantrekkelijk voor jongeren”.

Aan de leerlingen is gevraagd een historisch gebouw of historische plek in de binnenstad

van Hoorn te kiezen die ze nu niet aantrekkelijk vinden voor jongeren.

Wat zouden zij eraan willen veranderen zodat het wel een aantrekkelijk gebouw of

aantrekkelijke plaats voor jongeren wordt?

In eerste instantie kwamen de leerlingen met nogal voor de hand liggende voorstellen: in de meeste

voorstellen werd er een gebouw uitgekozen en daar moest dan een kroeg inkomen. Bier is dat wat een stad

aantrekkelijk maakt voor jongeren…

Aan de opdracht is daarom toegevoegd dat er wel een verband moet zijn met de geschiedenis van de stad of

het pand – dus meer dan alleen een bar in een historisch pand neerzetten.

Hoe werken de leerlingen aan de opdracht?

Zij moeten drie bladen (A2 formaat) maken:

1. Een blad met foto’s en een beschrijving van de huidige situatie

2. Een blad met een beschrijving van het plan en foto’s van inspiratiebronnen

3. Een blad met een plattegrond en een ruimtelijke schets van het voorstel

Daarna moeten de leerlingen het plan presenteren. Dat kan in de vorm van:

-‐ Een maquette

-‐ Een boekje

-‐ Een digitale presentatie (Powerpoint of Prezi)

-‐ Een kijkdoos…..

Op dit moment hebben de meeste leerlingen blad 1 en 2 af.

Op dit moment wordt er door 4 havo 4 klassen (ongeveer 110 leerlingen in totaal) aan deze opdracht gewerkt

Een voorbeeld.

Voor onze opdracht moesten wij een historisch pand uit Hoorn kiezen.

Wij kozen het pand op West 70. Dit pand staat nu leeg maar was hiervoor café De Wereld. Wij hebben dit

pand gekozen omdat het redelijk in het centrum ligt van Hoorn en het zit aan de Roode steen. De Roode steen

is een bekend plein in Hoorn. Op het internet staat

dat de eerste steen is gelegd in 1991. Dat leek ons sterk dus zijn we opzoek gegaan naar de

geschiedenis van het pand. In 1912 was het pand van F.J. Sopar, caféhouder. De volgende eigenaren

hebben het pand ook voornamelijk als café gebruikt. Ons idee was om van het pand een ‘shisha lounge’ te

maken. Dat is een soort café die op een manier wordt ingericht waarbij je onder het genot van een waterpijp, dat is waar shisha voor staat, kunt relaxen. Daarbij dachten wij dat we misschien nog een

samenwerking kunnen regelen met het Westfries museum maar we weten nog niet precies hoe. De

materialen die we ervoor

nodig hebben zijn vooral goede boxen om goede muziek te luisteren, banken en zitzakken die

lekker zitten maar natuurlijk ook waterpijpen.

verdieping ckv

31

meer over deze opdracht staat op de CD-rom

Onderzoeksopdrachten, voorbeelden uit de praktijk, 2016-17 Het Goese Lyseum, Goes

Met dank aan CKV collega’s Het Goese Lyceum

VAK: CKV

ONDERZOEK: contouren voor onderzoek geplaatst in cultuurhistorische context

TIJDSDUUR: lesweken 20 t/m 25

NIVEAU: v4

INDIVIDUEEL/ DUO

KORTE OMSCHRIJVING VAN DE OPDRACHT:

• Je verricht uit de keuzelijst een contouronderzoek naar een aspect van kunst of de kunstpraktijk

geplaatst in cultuurhistorische context met als doel nieuwe inzichten te verwerven en kennis over

kunst te verdiepen.

• Je gebruikt een bestaand onderzoek op internet als inspiratiebron en basis.

Bekijk hierbij de bijlage met een aantal onderzoeken ter inspiratie.

• Bij het onderzoekje hoort een onderzoeksvraag gekoppeld aan je profiel: C&M, E&M,

N&G, N&T.

• Deze onderzoeksvraag is uitgewerkt in deelvragen: minimaal 5 en maximaal 8 die voort zijn

gekomen uit de eigen gemaakte vragenlijst.

• Het contouronderzoek bevat ook beeldmateriaal.

• Je werkt het onderzoek niet uit, maar zet alleen de contouren neer van het onderzoek.

STAP 1: HOE GA JE AAN DE SLAG? (Oriëntatie)

a. Ga eerst op onderzoek op de computer naar je profiel in relatie tot de onderwerpen

uit de keuzelijst, jouw profiel, interesse en actualiteit.

b. Formuleer een probleemstelling, Dit is de onderzoeksvraag. c. Verzamel

informatie over jouw keuze a.d.h.v.

nieuwsberichten/krantenartikelen andere onderzoeken enz.

d. Kies een passend bestaand onderzoek als voorbeeld.

e. Analyseer de informatie in het onderzoek en andere info.

f. Start met het maken van een vragenlijst over jouw onderwerp. Deze vragenlijst vormt

de basis voor de deelvragen die bij je onderzoek horen.

g. De begrippen uitwerken uit de keuzelijst welke niet zozeer in tegenstelling, maar

ook in overeenkomst uitgewerkt worden als uitleg/verklaring in relatie tot de

kunstvorm en je profiel.

h. De kunstvorm kan zijn: dans, muziek, theater, beeldende kunst, mode, games,

architectuur, design, eetcultuur, reclame, strip, film, underground, sub en amateur-

culturen.

verdieping ckv

32

PA’s1 ombouwen of aanpassen voor de onderzoeksopdracht Waar gaat het onderzoek bij CKV over? Welke onderwerpen zijn geschikt? Hoe ziet een onderzoeksvraag er uit?

De huidige PA’s kunnen een bron van inspiratie zijn voor de onderwerpen en de presentatie.

Hieronder enkele onderwerpen uit de praktische activiteiten die scholen hebben opgestuurd. Veel is het nog niet.

Doel is een flink aantal onderwerpen en onderzoeksvragen ( per discipline) te verzamelen en uit te wisselen.

zijn dit goede onderzoeksonderwerpen? maak er een

onderzoeksvraag

bij

architectuur

Maquette of (computer)tekening nav architectuurstroming

beeldend

Combinatie kunstuitleen en praktische opdracht

Dada: gedicht maken en beeldend verwerken

Het maken van een tas met de tegenstelling hemel/hel (hemel/hel

hoeft niet letterlijk genomen te worden).

dans

Moet een dansvoorstelling ergens over gaan? Waarom of

waarom niet?

Is er ook dans die nergens over gaat?

film

Een eigen korte film maken over de Nederlandse cultuur in

Maassluis

Mockumentaries is het een film of een documentaire?

muziek

LP hoes ontwerpen voor zelf gekozen muzieknummer

nieuwe media

theater

combinaties

Het maken van een gesamtkunstwerk aan het eind van de 4e klas

als afsluiting van CKV. Leerlingen combineren twee of meerdere

(sub)disciplines tot één kunstwerk. Bijvoorbeeld poëzie / theater

en film. Of beeldende kunst en muziek

1 150+ actuele voorbeelden van PA’s staan op de op de CD-rom

verdieping ckv

33

Advies: Niet opnieuw het wiel gaan uitvinden! Zoek aansluiting bij andere vakken.

Werken met praktische opdrachten (PO’s) bij CKV

Op de meeste scholen is een praktische opdracht een onderdeel in het examenprogramma van het

schoolonderzoek. Het staat in het PTA. Het cijfer van de PO wordt meegewogen in het schoolonderzoek cijfer.

PO’s worden soms ook miniprofielwerkstukjes genoemd, omdat onderzoek(je)s het doel zijn bij de meeste PO’s.

Met deze 4 nieuwe eindtermen voor de onderzoeksopdracht sluit CKV vanaf 2017-18 aan op de praktijk van veel

andere vakken in de Tweede Fase.

De CKV sectie kan in het PTA van het nieuwe CKV ook een of meer PO’s opnemen. Zeker gezien het belang

van onderzoek is dit het overwegen waard. De CKV sectie kan dus zelf bepalen of de leerlingen een of meer

praktische opdrachten moeten maken en wat de inhoud daarvan is.

De PO kan betrekking hebben op elk willekeurig onderwerp of deel van het CKV examen.

Voorbeelden

• Blokken

• Thema’s

• Disciplines met een CAP

• CZP 1 en 2, samen of afzonderlijk

• Onderzoeksopdracht (de grote)

Het voordeel van de PO is dat het duidelijkheid geeft: niet allemaal afzonderlijke onderdelen die in de weging

meetellen.

De weging van de diverse schoolexamens is niet meer vastgelegd en wordt overgelaten aan de sectie.

Waar gaat het om?

• Sluit waar mogelijk aan bij de onderzoekspraktijk van de andere vakken in de tweede fase.

• Wees duidelijk: een PO is niet een PA! Het ‘oude’huidige vak CKV kent praktische activiteiten als

examenverplichting in het handelingsdeel van het examen. In het nieuwe examenprogramma zijn PA’s

niet meer verplicht. Maar ze mogen nog wel.

• Stel vooraf vast hoeveel tijd het onderzoek mag kosten. 20 uur lijkt redelijk (voor een PWS staat 80 uur,

voor een praktische opdracht is dat vaak 15-30 uur), maar kijk ook wat de andere vakken doen.

• Kijk in eerste instantie naar het examenvak maatschappijleer, dat samen met CKV in het combinatiecijfer

zit.

• Welke ander vakken hebben praktische opdrachten – PO’s – in het schoolonderzoek?

• Verzamel een lijst van PO’s (onderwerpen en regels) van andere vakken.

• Hoe worden de PO’s van andere vakken beoordeeld?

• Kent de school vakoverstijgende examenregels voor PO’s (vaak in het PTA te vinden)?

• Ga na of deze regels ook voor CKV kunnen of moeten gelden.

• Wat is het schoolbeleid ten aanzien van herkansingen voor PO’s?

verdieping ckv

34

• Ga na hoe de PO’s bij ander vakken worden gepresenteerd en hoe deze presentaties worden beoordeeld.

Uit de onderzoekspraktijk1van de leerling bij ander vakken

1 http://www.scholieren.com/praktische-opdrachten/werkstukken

verdieping ckv

35

Drie handleidingen voor de onderzoeksopdracht

Hieronder staan 3 handleidingen voor het aansturen van het onderzoeksproces. Deze zijn

gebaseerd op de praktijk van diverse scholen.

De 3 ‘handleidingen’ hieronder met taken, formulieren en aanwijzingen kan je aanpassen (zie CD-rom).

1) Beknopte handleiding/logboek/stappen onderzoeksopdracht CKV

20 slu’s

2) Iets uitgebreidere handleiding/logboek/stappen en beoordelingsschema onderzoeksopdracht CKV

20 slu’s

3) Korte handleiding Onderzoeksopdracht voor 4 of 5 lessen

5 slu’s

verdieping ckv

36

Opdracht: onderzoek een kunstzinnige uiting, een kunstdiscipline of iets anders dat met kunst te maken heeft

Aantal Slu: 20

Opstarten, uitvoeren, verslag en presentatie

De uitvoering, het verslag en de presentatie in groepjes (2-3 leerlingen)

Fase I Om het proces op te starten

a) Instructies vooraf (docent)

b) Startformulier (per groepje)

c) Plan van aanpak (werkplan)

d) Logboek (belangrijk voor het verloop van het onderzoek en het maken van het verslag)

Fase II Onderzoek, uitvoering

a) Keuze onderwerp (kunstdiscipline, CAP, DISCAP, vraag, probleem ...?)

b) Beknopt het onderwerp beschrijven

c) Wat wil je/willen jullie onderzoeken? Formuleer een onderzoeksvraag

d) Informatie verzamelen over het onderwerp

e) Informatie toetsen op betrouwbaarheid en relevantie

Fase III Verslag onderzoek

Verslagformulier

Fase IV Presentatie, stap voor stap

a) Wat wil je presenteren?

b) Aan wie presenteer je het (klas, docent, anderen)?

c) Kies een definitieve presentatievorm

beeldend, webpagina, vlog, 2-D of 3-D, geschreven, Powerpoint, performance, enz

Fase I Opstarten

Met deze 4 formulieren kan je het proces opstarten

Ia) Instructies vooraf

1) Maak in overleg met docent een groepje van 2 of 3 leerlingen.

2) Onderwerp kiezen, in overleg met docent.

3) Vul het startformulier in.

4) Gebruik het logboek om een plan van aanpak te maken.

Ib) Startformulier

Naam/klas leerling

Naam/klas leerling

Naam/klas leerling

Datum aanvang onderzoek

Paraaf docent

Ic) Plan van aanpak en taakverdeling

Titel/onderwerp opdracht: ……………………………………….

Per onderzoeksgroep invullen.

Activiteit Wie doet wat? Wanneer moet dit af zijn? (datum) Hoeveel tijd hebben we nodig?

Handleiding onderzoeksopdracht, voorbeeld 1

verdieping ckv

37

Id) Logboek

Taak Datum Korte omschrijving Afspraken

met docent

gemaakt op

Paraaf

docent

1) onderwerpkeuze

2) onderwerp beschrijven

3) onderzoeksvraag voorstellen

4) onderzoeksvraag vaststellen

5) verwachtingen

6) informatie verzamelen

7) onderzoeksplan maken

8) informatie zoeken

9) informatie analyseren

10) conclusies trekken

11) verslag af

12) presentatie plannen

13) presentatie geven

14) eigen evaluatie

15) evaluatie docent

Fase II Onderzoek, uitvoering

IIa) Kies een onderwerp (discipline, thema, CAP, DISCAP...?)

IIb) Beknopt het onderwerp beschrijven

IIc) Wat wil je/willen jullie onderzoeken? Bedenk een onderzoeksvraag.

IId) Informatie verzamelen over het onderwerp • wat

• waar

• waarom

• hoe

• wanneer

• bronnen

Fase III Verslag

Onderwerp, vraag, informatie, conclusies, presentatieorm, reflectie

Fase IV Opdracht 2 Presentatie

IVa Wat wil je presenteren?

• onderzoeksresultaten

• verloop onderzoek

• succes onderzoek

IVb) Aan wie presenteer je het

• klas

verdieping ckv

38

• docent

• anderen

IVc) Kies een definitieve presentatievorm

bijvoorbeeld:

• beeldend, 2-D of 3-D

• webpagina

• vlog, app, digitale quiz

• geschreven verslag

• Powerpoint

• performance/rollenspel


Opdracht: onderzoek een kunstzinnige uiting.

studielasturen: 20

Opdracht

De opdracht bestaat uit een kleinere onderzoeksopdracht.

De opdracht moet iets te maken hebben met een kunstdiscipline een/of een of meer culturele activiteiten.

Uitvoering en presentatie

De uitvoering en de presentatie wordt door een groepje van 2-3 leerlingen gedaan. Elke groep levert 1 logboek, 1

onderzoeksverslag, 1 presentatie en 1 eindreflectie in.

Elke leerling levert los van de groep een persoonlijk reflectie in.

Planning

Van week xx tot en met week xx kan er aan de onderzoeksopdracht gewerkt worden.

In week xx t/m xx vinden de presentaties plaats.

In week xx wordt het logboek ingeleverd.

Presentatie

Het eindproduct kan op verschillende manieren gepresenteerd worden:

• beeldend, 2-D of 3-D

• webpagina

• vlog

• geschreven

• Powerpoint

• performance

• rollenspel

• quiz

De presentatie mag maximaal 12 minuten duren. Ieder groepslid moet een bijdrage leveren aan de presentatie.

In de presentatie moeten in ieder geval aan bod komen

• informatie over het gekozen onderwerp: wat waar waarom hoe wanneer bronnen

• de conclusies van het onderzoek

• eigen mening

verdieping ckv

39

Logboek

Taak Datum Korte omschrijving Afspraken

met docent

gemaakt op

Paraaf

docent

1) onderwerpkeuze

2) onderwerp beschrijven

3) onderzoeksvraag voorstellen

4) onderzoeksvraag vaststellen

5) verwachtingen

6) onderzoeksplan maken

7) informatie zoeken

8) informatie analyseren

9) conclusies trekken

10) verslag af

11) presentatie plannen

12) presentatie geven

13) eigen evaluatie

14) evaluatie docent

verdieping ckv

40

De beoordeling

In deze opdracht worden de volgende vaardigheden getoetst.

• duidelijke onderzoeksvraag

• gegevens verwerven

• conclusies kunnen trekken uit verworven informatie

• een standaard verslag kunnen invullen

• resultaten kunnen overdragen op anderen: presentatie

• leren reflecteren

Zowel product als proces onderdelen worden beoordeeld.

De onderzoeksopdracht telt voor 20% mee in het SE-cijfer.

Voor verschillende onderdelen wordt een beoordeling gegeven.

Per onderdeel wordt een beoordeling van 1( slecht) tot 5 (zeer goed) gegeven. Voor enkele onderdelen in de

opstartfase krijf je geen punten, maar moet de docent tenminste een voldoende geven om verder te kunnen.

slecht = 1 onvoldoende = 2 voldoende = 3 goed = 4 zeer goed = 5

Beoordelingscriteria

opstartfase

Onderdeel Beoordeling

Keuze onderwerp

voldoende of goed

Onderzoeksvraag

vaststellen

voldoende of goed

Verwachtingen

uitspreken

voldoende of goed

Onderzoeksplan opstellen

voldoende of goed

Uitvoeringsfase Onderdeel Specificatie Beoordeling Score

(1 t/m 5

punten)

Bronnen

• zoeken

• verzamelen

• soorteren

• analyseren

• Relevantie

• Verschillende

bronnen (minsten

4)

• Gedegen analyse

1 -2-3-4-5

Conclusies

• trekken

• onder woorden

brengen

• antwoord op de

gestelde vraag

• vergelijen met

verwachtingen

1 -2-3-4-5

Afrondingsfase Onderdeel Specificatie Beoordeling Score

(1 t/m 5

punten)

Verslag Verslag voldoet aan de eisen 1 -2-3-4-5

Presentatie Verslag voldoet aan de eisen 1 -2-3-4-5

Evaluatie

Proces

Samewerking

Logboek

Afspraken

Verzorging

1 -2-3-4-5

verdieping ckv

41

Stap 1: Orientatie op het onderwerp voor onderzoek

Stap 2: Bepalen van de strategie – werkplan (plan van aanpak)

Dit willen we onderzoeken: _________________________________

1) Welke raakvlakken heeft dit onderzoek met CKV?

2) Bij welke discipline past het?

• architectuur

• beeldend

• film

• dans

• theater

• muziek

• nieuwe media

3) Welke culturele activiteiten kunnen we gebruiken?

4) Presentatievorm

Hoe willen jullie de resultaten presenteren?

5) Onze onderzoeksvraag zou kunnen zijn _______________________________

verdieping ckv

42

Stap 2: Bepalen van de aanpak

Afspraken

Informatie moet verzameld zijn op:

Werk aan het onderzoek moet klaar zijn op:

Werk aan presentatie moet klaar zijn op:

Presentatie vindt plaats op:

Verslag moet ingeleverd worden op:

Werkschema/logboek

Vanaf het moment dat je begint te denken over het onderzoek en de presentatie tot en met het eind houd je in het

werkschema/logboek bij wie wat gedaan heeft

• wat er gedaan is (soort activiteit)

• hoe en waar dat gedaan is

• wie het gedaan heeft

• hoeveel tijd er aan besteed is

Activiteit bijv: bezoek CAP, interview

kunstenaar, foto’s van bruggen

maken, enz, enz,

Hoe werkwijze, infobronnen,

hulpmiddelen e.d.

Waar

Wie

Wanneer

Stap 3 Onderzoek

Onderzoek begint altijd met vragen. Maak een vragenlijst over je onderwerp. Met deze vragen kan je je

uiteindelijke onderzoeksvraag bepalen.

• onderzoeksvraag stellen

• gegevens verzamelen en analyseren

• conclusies trekken en eigen mening geven

Stap 4 Standaard onderzoeksverslag maken

Onderwerp

Onderzoeksvraag


Antwoorden, conclusies

verdieping ckv

43

Werkplan en proces

Discussie

Presentatie


1. -

2. -

3. -

4. -

Reflectie

Stap 5 Presentatie

Hoe gaat je presentatie er uit zien?

• vormgeving

• indeling

• tijd

• werkverdeling

Stap 5: Evaluatie

Wat zou je de volgende keer anders doen?

• planning

• werkverdeling

• samenwerking

• goede vragen gesteld

• juiste informatie gezocht

• juiste informatie gevonden

• presentatie

verdieping ckv

44


studielasturen: 4-6

Onderzoeksplan voor 4 of 5 lessen

Op de site van Uitgeverij Lambo1 gevonden.

Onderzoeksplan

Bespreek je onderzoeksplan met je leraar als je alles hebt ingevuld.

1. Informatie (richttijd 10 min.)

Het team met wie ik het onderzoek ga uitvoeren bestaat uit:

2. Onderzoek

a. Stel de onderzoeksvragen samen (richttijd 30 min.)

Schrijf zo precies mogelijk op wat je graag wilt weten.

Voor een interview of een kwaliteitsonderzoek zijn aparte verslagmodellen.

b. Maak je onderzoeksplan (richttijd 3 uur)

Stel een lijstje samen van wat er allemaal gedaan moet worden voor je onderzoek.

- Wat is de volgorde van je onderzoek?

- Wie maakt de afspraken?Wanneer?

- Wie verzamelt materiaal?

- Wie bewaart alles?

- Wanneer en waar wordt het resultaat van het onderzoek uitgewerkt?

- Wie heeft de uiteindelijke leiding en houdt de afspraken bij?

- Hoe worden de resultaten gepresenteerd?

Overzicht activiteiten

De resultaten worden op de volgende manier gepresenteerd: (verslag, filmpje,

fotoreportage, computerpresentatie .....)

3. Uitvoering (richttijd 3 uur)

Controleer de dag voor je het onderzoek gaat uitvoeren, of alle afspraken zijn gemaakt en of ieder van

je team weet wat hij of zij moet doen.

Zorg dat je op de dag van het onderzoek ruim op tijd aanwezig bent bij je

afspraak. Zorg dat je tijdens het onderzoek zo goed mogelijk overkomt: wees

serieus.

Werk de resultaten netjes en overzichtelijk uit.

4. Presentatie (richttijd 10 min.)

Presenteer je verslag (mondeling, tekst, PowerPoint, web, video, enz.)

1 www.lambo.nl/kunstbron/01-onderzoeksplan, aangepast en bewerkt.

http://www.lambo.nl/kunstbron/01-onderzoeksplan

verdieping ckv

45

Hoofdstuk 3 De onderzoekende houding en het nieuwe CKV

Zonder een onderzoekende houding zou de wereld er heel anders uitzien

In dit hoofdstuk

• Kenmerken van een onderzoekende houding

• Het belang van een onderzoekende houding

• Mini-onderzoeken voor CKV

Vooraf De onderzoekende houding: dit beschrijft een belangrijk doel van het nieuwe CKV. Het gaat om actief denken en

doen, om zo kunst en cultuur beter te doorgronden.

‘Nieuwsgierig zijn en actief willen zoeken naar antwoorden’

Wat zijn belangrijke kenmerken van een onderzoekende houding? Daar begint dit hoofdstuk mee.

En verder staan we stil bij de rol deze houding voor CKV.

Het is handig om eerst onderscheid te maken tussen verschillende soorten opdrachten die onderzoek stimuleren:

A De ‘grote onderzoeksopdracht’ die besproken wordt hoofdstukken 1 en 2

B Mini-onderzoeken voor CKV, bij de DISCAPs en het CZP

C Alle kleinere opdrachten die een onderzoekende houding stimuleren

De laatste 2 komen in dit hoofdstuk aan der orde.

Huiswerk bij dit hoofdstuk

In de ‘nieuwe’ CKV methodes staan structureel opdrachten die onderzoekende houding vragen. In de oude

methodes komen die wat minder vaak voor.

Onderzoeksopdracht voor de docent:

1) Zoek in minimaal 3 methodes (je ‘eigen’ methode mag je ook meerekenen, maar dat is wel wat makkelijk) voorbeelden van duidelijke opdrachten die om een open, actieve en vooral onderzoekende houding vragen.

2) Maak een lijstje van 5 opdrachten (3 verschillende methodes, of eigen CKV praktijk).

3) Bepaal voor jezelf of het om zelfs de kwalificatie ‘mini-onderzoek’ verdienen.

Zeven kenmerken van een onderzoekende houding

verdieping ckv

46

nummer 1 vragen stellen om iets te weten komen.

nummer 2 Heb je wel gelijk?

nummer 3 Wat is waar?

verdieping ckv

47

nummer 4 nieuwsgierigheid bevredigen

nummer 5

meerdere perspectieven

ik wil dat snappen

ik wil het doorgronden

hoe doen ze dat?

verdieping ckv

48

nummer 6 niet direct met een conclusie klaar staan

nummer 7 geen onderzoek zonder bronnen

van meer kanten

bekijken

niet op de automatische

piloot

vraagtekens zetten

eigen richting durven kiezen

niet omdat iedereen

het zo doet

verdieping ckv

49

De onderzoekende houding van leraren: wat wordt daaronder verstaan? Marjon Bruggink & Frits Harinck,, Hogeschool Windesheim, 2014 Met enige

vrijheid ingekort en verbeeld.

Veel sites en apps zijn in te zetten bij actieve, onderzoekende en creatieve opdrachten

Google Arts & culture

Worldpress

Blogger

Creativecommons

Bottlesmoker

Re:vive

Howlround

Xplosief

Collage

Edutopia

Podbean

Google forms

Surveymonkey

bronnen zoeken

bronnen onderzoeken

goede bronnen

gebruiken

bronnen beoordelen

verdieping ckv

50

De onderzoekende houding bij CKV De CKV docent kan deze houding stimuleren, door middel van…

Vragen en opdrachten waar je actief iets van leert.

Dit soort vragen stimuleren

• bewust leren kijken en luisteren

• bewust zelf vragen stellen over kunst en cultuur

• bewust dieper kijken en luisteren

• bewust beschouwen (nadenken)

• bewust de rijkdom van een kunstdiscipline of kunstmedium ervaren

• bewust beleven

Stimulerende en activerende vragen en opdrachten spelen in alle domeinen een rol, ook bij het CZP en de

DISCAPs een belangrijke rol.

Voor alle duidelijkheid: de onderzoekende houding hoort bij alle onderdelen van CKV, niet alleen de grote

onderzoeksopdracht van Domein C.

Vragen en opdrachten voor de onderzoekende houding

verkennen analyseren

verdiepen evalueren

verdieping ckv

51

Deze vragen de leerling om tot dieper kijken en denken. Het gaat niet om gesloten vragen, analytische

opdrachten of vragen die makkelijk op te zoeken zijn. Die soorten vragen zijn natuurlijk ook belangrijk, maar het

zijn (meestal) niet vraagsoorten die kenmerkend zijn voor de onderzoekende houding.

Denk aan dit soort opdrachten

• eigen vragen bedenken en stellen

• relevante informatie zoeken

• verkenning, van een discipline of activiteit

• goed kijken

• analyseren

• vergelijken

• conclusies trekken

• keuzes maken

• uitleggen

• verbeelden van een proces

• (zelf)reflectie

• reflecteren op wat je weet, wie je bent, je culturele omgeving en geschiedenis

• reflecteren op wat je hebt meegemaakt, hoe je het hebt beleefd, wat je ervan vond, wat je nog meer zou

willen, hoe het beter had gekund

• nieuwe ideeën bedenken, uitwerken en analyseren

• buiten de gebaande paden kunnen denken

• nieuwe samenhangen kunnen zien

• beschikken over creatieve technieken

• risico’s durven te nemen

• fouten durven te maken

Onderzoekende vragen bij een film, schilderij, muzieknummer, gebouw

Wat valt je op?

Waar wil je meer van weten?

Hoe doen ze dat?

Zoek verschillen, overeenkomsten, tegenstellingen, beelden, muziek, bewegingen, ....

verdieping ckv

52

Beeldtaal bij deze opdrachten en middelen

Thinking tools zoals Cognitive Organizers, Mind Maps, en Graphic Organisers zijn bijzonder effectief bij

onderzoeksopdrachten.

verdieping ckv

53

mini-onderzoek Dat zijn onderzoekjes die niet veel tijd kosten. Meestal gestuurd door ‘zoekvragen’ bij vooraf vastgestelde

vragen en opdrachten, of gewoon door de nieuwsgierigheid van de leerling.

Een mini-onderzoek kan veel vormen aannemen.

Enkele soorten mini-onderzoeken, allemaal geschikt voor CKV

o vragenlijsten

o zoekacties (vaak bronnenonderzoek)

o kijkopdrachten

o detail opdrachten

o creatieve opdrachten

Vragenlijsten

Deze zijn zeer geschikt als werkvorm voor CKV. Leerlingen zelf zo’n digitale vragenlijst laten maken is een

prima onderzoekende opdracht, zowel nuttig en leerzaam. Voorbeelden van onderwerpen liggen er voor het

oprapen: waardering van een verontrustende kunstwerk, het verfraaien van de gangen in de school of het plein

waar je huis staat, de voorbereiding op een CAP, een deelvraag van het grote onderzoek van Domein C.

Het bedenken en opschrijven van de enquetevragen kost wel wat tijd en inspanning. Er zijn gelukkig allerlei

prima hulpmiddelen om het proces te sturen.

Google forms is gratis en handig. Het biedt ook een ingebouwde presentatie mogelijkheid.

Surveymonkey, een aanrader. Deze enquête site wordt veel gebruikt voor het onderwijs.

EnqueteMaken.nu, is een goed alternatief.

Zoekopdrachten

Deze vaak een soort mini-onderzoek. In de ‘oude’ en de ‘nieuwe’ CKV methodes komen ze regelmatig voor.

Onderzoeksopdracht voor de lezer: zoek in minimaal 3 CKV methodes – oud en nieuw - naar voorbeelden van

goed zoekopdrachten. Staan er opdrachten in de methodes die de onderzoende houding duidelijk stimuleren?

Maak een lijst met zijf of zes duidelijke zoekopdrachten, uit meerdere bronnen.

Noteer de letterlijke opdracht, methode, en waar het te vinden is.

Stuur de lijst naar de cursusleider, Jan Mulder, [email protected]

Die zal ze verzamelen en op kernvakckv.nl posten.

Een voorbeeld, uit de methode Contrast

Ga naar huizenverkoopsite funda.nl en zoek jouw droomhuis. Waarom heb je voor dit huis gekozen? Bedenk

minimaal vijf kenmerken die jij belangrijk vindt voor je ideale huis en presenteer je bevindingen aan de klas.

uit Contrast, proefkatern Architectuur, 2017, Staal en Roeland

mailto:[email protected]

verdieping ckv

54

Muziek bij een boom

Zoekopdracht: zoek drie muzieknummers die ook goed passen bij Tree Trunk Chair van Maarten Baas.

Presenteer je selectie op een passende en motiverende manier.

Mini-onderzoepsdracht zijn vaak te vinden bij de culturele instellingen zelf. Onderzoeksvragen die door kleine

groepjes tijdens een museumbezoek of via internet kunnen worden beantwoord.

Mini-onderzoek in het Rembrandthuis

1. Zoek drie schilderijen waarop Rembrandt (of iemand uit zijn omgeving) een bijbels verhaal heeft uitgebeeld.

Vertel de verhalen na in je eigen woorden.

2. Bekijk tien schilderijen van Rembrandt, een voorloper of een leerling nauwkeurig. Beschrijf wat je kunt zien

van de materiële toestand. Let daarbij op de volgende zaken afmetingen; paneel of op doek; beschadigingen?

waar? waar kan je het zien?

Staan er mini-onderzoekjes in de CKV methodes stART, Lambo (2017) en Contrast Staal & Roeland?

Mini-onderzoek voor CKV bestaat toch al heel lang?

Zoek je bestaande voorbeelden voor CKV? Het wiel is toch al uitgevonden?

Dat klopt. Op scholieren.com staan meer dan 80 werkstukken voor CKV, vaak met de opdracht erbij. Veel van deze opdrachten betreffen wat we hier mono-onderzoek noemen.

tp://www.scholieren.com/praktische-opdrachten/werkstukken

verdieping ckv

55

Onderzoekende houding bij CZP1 en CZP2

Cultuurhistorisch, persoonlijk

Wat lazen je ouders, voorouders?

Welke schilderijen of afbeeldingen hadden jullie vroeger in huis?

Naar welke tv programma’s keken je ouders toen zij jong waren?

Eigen culturele ervaringen

Basisschool

Onderbouw

Met je ouder(s) los van school

Met je vrienden

Voor je zelf

Waar kijk je graag naar op tv?

Welke sociale media gebruik je?

Elke kunstdiscipline beginnen met een zelf –portret, afronden met een zelf-portret

In zowel stART als Contrast bieden mini-czp-opdrachten structureel aan.

Je moet zelf beoordelen of de opdrachten onderzoekend zijn of toch meer beschrijvend.

verdieping ckv

56

Hoofdstuk 4 organisatie en planning

In dit hoofdstuk

• Uitgangspunten

• Organisatie

• CKV verbouwen

• Kleine verbouwing

• Flinke verbouwing

• Nieuwbouw

• Planning van de verbouwing

• Planning met blokken

Vooraf

Alle havo/vwo scholen moeten nadenken over de nieuwe positie en inhoud van het nieuwe vak CKV.

Uitgangspunten Alle scholen moeten minimaal...

• de nieuwe eindtermen in de praktijk brengen

• elke leerling een onderzoeksopdracht laten doen

• theorie en begrippen van minstens 3/4 disciplines aanbieden

• 3/4 DISCAPs organiseren: CAPs aan deze disciplines koppelen

• grotere onderzoeksopdracht laten doen

• een onderzoekende houding stimuleren bij alle vakonderdelen

• CZP1 – persoonlijke kunstautobiografie (CZP1) laten maken

• CZP2 – persoonlijk balansverslag/reflectie (CZP2) laten maken

• de 4 CKV eindtermen documenteren

• CKV eindcijfer vaststellen en opnemen in het combinatievakcijfer

• PTA voor de 4 eindtermen vaststellen

• nadenken over gebruik van dimensies/themas

• onderscheid havo/vwo duidelijk aangeven

Elke school stelt zelf vast...

• beoordelingscriteria en weging per eindterm/vakonderdeel

• hoe de herkansingsregeling van de school toe te passen op CKV

• rol CKV bij de overgangsnormen

• afstemming pta met maatschappijleer, andere examenvakken

• aanwijzingen en beoordelingscriteria onderzoeksopdracht

• aanwijzingen en beoordelingscriteria CZP1 en CZP2

• aanwijzingen en beoordelingscriteria DISCAPs: disciplines en CAPs

• wel of niet ruimte houden voor ‘vrije’ praktische activiteiten

• relatie DISCAPs en onderzoeksopdracht

• documentatiesysteem/vorm (digitaal, papier, anders?)

• studielast over de verschillende onderdelen verdelen

• onderscheid havo/vwo duidelijk maken

• welke disciplines/CAPs aan de orde komen bij de DISCAPs

• verdeling lestijd over de eindtermen

• curriculumplanning

• jaarplanning/cohortplanning

• leerlijnen cultuureducatie/CKV onderbouw – bovenbouw bewaken of verbeteren

Organisatie

verdieping ckv

57

Welke factoren spelen een rol bij de organisatie van CKV h/v?

Voor een onderzoek1 keken we bij zo’n 240 scholen naar 15 organisatorische punten en ontdekten we veel

overeenkomsten maar ook grote verschillen. Uit de cijfers is wel een algemeen beeld te schetsen.

Beeld van CKV tot 2017

Een gemiddelde school heeft elk jaar 9-10 klassen die CKV op het rooster hebben staan. 3-5 docenten geven het

vak. De docent heeft meestal 2 of 3 ‘eigen’ vaste klassen voor CKV. Op de havo staat CKV meestal voor 2 uur

op het lesrooster, bijna altijd uitsluitend in de vierde klas. Op het vwo staat CKV in totaal voor 2-3 uur op het

rooster, soms ook in de vijfde klas. De docenten van de beeldende vakken zijn sterk vertegenwoordigd in de

CKV sectie.

De meeste scholen herkennen deze beschrijving van CKV, maar er zijn ook veel uitzonderingen. Als je maar 1

klas CKV geeft is de organisatie een heel ander verhaal dan bij de collega die 8 of meer klassen lesgeeft.

CKV onderzocht CKV docenten zijn over het algemene redelijk tevreden met de randvoorwaarden voor CKV. Vooral de

samenwerking met collega’s scoort vaak goed tot prima. Ondersteuning van de directie is redelijk tot goed,

terwijl cultuurbeleid van de school en doorlopende leerlijnen op veel scholen een zorgpunt is.

Gemiddeld per school (gebaseerd op CKVonderzocht: de praktijk op school)

1

Onderzoek CKV: de praktijk op school, zie de CD-rom, en kijk anders op de site www.kernvakckv.nl

verdieping ckv

58

1) aantal CKV docenten: 3,5

2) aantal CKV klassen: 9,5

3) aantal CKV klassen per docent: 2,6

4) lesuren havo: 1,8

5) lesuren vwo: 2,3

6) in welke leerjaren staat CKV op het rooster?

- havo meer dan 90% in de vierde klas

- vwo: ongeveer 70% alleen in de vierde klas

7) welke vakken geven de CKV docenten? Meestal een beeldend vak, soms muziek drama of een taal

8) Aantal verschillende vakken van de CKV docenten, per school? 2 vakken

9) vaste docent per klas of carouselmodel1? Op nagenoeg alle scholen in het onderzoek betreft het een

vaste docent per klas

Kwaliteit en van CKV tot 2017

Hoe zit het met: (prima, goed, redelijk, slecht)

1) vaste CKV sectie/docenten: meestal goed/prima

2) formatie voor CKV: meestal goed/redelijk

3) samenwerking CKV collega’s: meestal goed

4) steun directie: meestal redelijk/goed

5) cultuurbeleid van de school: meestal redelijk

6) samenhang leerlijnen onderbouw-bovenbouw: meestal redelijk/slecht

APK voor het nieuwe CKV

Misschien is het nuttig om de komende jaren regelmatig een soort APK (Algemene Periodieke Keuring) voor

CKV2 uit te voeren?

1

vaste docent per klas: die het hele jaar CKV geeft aan de klas (al dan niet met deskundigheid van buiten) of carouselmodel: periodiek een andere deskundige, geen vaste klassedocent voor CKV 2

Misschien heb je dit al gedaan voor de ‘oude’ situatie: de vragenlijst die vooraf aan de studiedag aan elke cursist is gestuurd. Deze meest recente versie van de vragenlijst

staat op de site www.kernvakckv.nl.

verdieping ckv

59

CKV verbouwen

Hieronder worden 3 verbouwscenario’s beschreven voor de inrichting van het nieuwe vak CKV. Waar voel je het

meeste voor? Dicht bij de huidige praktijk blijven of CKV opnieuw uitvinden?

A) Een kleine verbouwing

Weinig veranderen, dicht bij het huidige, vertrouwde CKV blijven.

B) Een flinke verbouwing

Het oude CKV aanpassen waar nodig en wenselijk

C) Nieuwbouw voor CKV

CKV helemaal anders inrichten, geen rekening houden met het oude CKV

verdieping ckv

60

A) Een kleine verbouwing Basisgedachte intern wat verbouwen, maar zo dicht mogelijk bij de bekende structuren blijven.

Uitgangspunt weinig veranderen, maar wel voldoende ruimte maken voor alle nieuwe verplichtingen, met name

de onderzoeksopdracht.

Karakteristieken • veel vrije ruimte, dus ruimte voor ‘losse’ PA’s en ‘extra’ CAPs en/of CA’s, al dan niet individueel

• 3 lesweken per DISCAP

• Grotere onderzoeksopdracht (Domein C) een duidelijke plek geven, maar deze staat misschien los van

de DISCAPs (van Domein B). Denk aan 4 lesweken voor deze opdracht.

een kleine verbouwing

periode week 1 les 2 week 3 week 4 week 5 week 6 week 7

1 CZP1 CZP1 DISCAP 1 DISCAP 1 DISCAP 1

vrije ruimte

Periode

afronding

2

vrije

ruimte

DISCAP 2 DISCAP 2 DISCAP 2 DISCAP 1

vrije ruimte

Periode

afronding

3 onderzoek

vrije ruimte

onderzoek onderzoek

vrije ruimte

of

onderzoek

vrije ruimte

Periode

afronding

4

vrije

ruimte

Discipl 3 Discipl 3 Discipl 3

vrije ruimte

CZP2 Afronding

CKV

Relevante afkortingen

• CZP1 Cultureelzelfportret (ook bekend als kunstautobiografie, verkenning van wat je weet en waar je wel of niet iets mee hebt)

• CZP2 De balans opmaken en reflecteren op je ervaringen met CKV

• CAP Culturele activiteit van professionals (per Discipl een CAP)

• CA Alle culturele activiteiten, ook CAPs

• Vrije CA Een ‘vrije CA’ is een individuele culturele activiteit, los van de verplichte DISCAPs. Mag nog wel.

• Discip Discipline (er zijn 7 disciplines, havo minimaal 3, vwo minimaal 4)

• DISCAP Discipline met bijbehorende CAP

• Onderz Grote onderzoeksopdracht (denk aan 15-25 slu’s)

• Mini-onderz. Mini-onderzoek (2-4 slu’s) slaat op open vragen/opdrachten bij de DISCAPs.

• Presen Presentatie van het onderzoek

• Doc Documentatie, meestal kunstdossier of cultuurdossier

• Reflect Reflecteren

• Dimen Dimensies of thema’s (hoeven niet in het schema)

• PA’s Praktische activiteiten (vanaf 2017 niet meer verplicht, maar mag nog wel)

• PO’s Praktische opdrachten (examenonderdelen van veel vakken, kunnen ook een rol spelen in CKV)

verdieping ckv

61

B) Een flinke verbouwing

Basisgedachte: nieuwe vleugel aanbouwen, andere aanpassingen aan het bestaande CKV gebouw

Uitgangspunt: combinatie van het oude CKV en het nieuwe CKV

Veel ruimte maken voor alle nieuwe onderdelen, op basis van de huidige organisatie en infrastructuur

Karakteristieken

• nog wat vrije ruimte, voor ‘losse’ PA’s en ‘extra’ CAPs en/of CA’s, al dan niet individueel

• ruim aandacht CZP 1 en CZP 2 (het oude en het nieuwe CKV)

• genoeg ruimte voor de DISCAPs (het oude en het nieuwe CKV)

• grote onderzoeksopdracht, denk aan 5 of meer lesweken (het nieuwe CKV)

flink verbouwen

periode week 1 week 2 week 3 week 4 week 5 week 6 week 7

1 CZP1 CZP1 DISCAP 1 DISCAP

1

DISCAP

1

DISCAP

1

Periode

afronding

2

DISCAP

2

DISCAP

2

DISCAP

2

DISCAP

2

afronding

DISCAP

2

vrije ruimte Periode

afronding

3 Onderzoek Onderzoek Onderzoek Onderzoek vrije

ruimte

Presentatie

Periode

afronding

4 DISCAP

3

DISCAP

3

DISCAP

3

DISCAP

3

CZP2

CZP2

afronding

CKV

*’vrije’ CAP, los van een discipline

















verdieping ckv

62

C) Nieuwbouw

Basisgedachte Onderzoek als uitgangspunt bij alle CKV onderdelen

Uitgangspunt CKV helemaal anders inrichten, op basis van het stimuleren van een creatieve en onderzoekende

houding

Karakteristieken Indeling in 4 (5 vwo) blokken van 40 slu’s, ook te zien als 4 (5 vwo)

afzonderlijke PO’s

CKV cyclisch en geïntegreerd opgebouwd:

• bij elke DISCAP hoort een mini-onderzoek: open, vooral onderzoekende vragen/opdrachten (het nieuwe CKV)

• deze mini-onderzoeken sturen het leerproces van de leerlingen (het nieuwe CKV)

• veel tijd voor een grote onderzoeksopdracht (het nieuwe CKV)

• veel tijd (=lestijd en aandacht) voor CZP1 en CZP2 (het oude en het nieuwe CKV), ook hierbij aan open

en onderzoekende vragen en opdrachten denken

• alle onderdelen qua didactiek en organisatie op elkaar afgestemd: CZP1 en CZP2, DISCAPS,

onderzoeksopdracht en eindreflectie (het nieuwe CKV)

• proces is ‘dossiergestuurd’: leerling is vanaf het begin bewust bezig zijn proces bij te houden (het oude

maar vooral het nieuwe CKV)

• per blok kan een katern met leerstof/als leermiddel gebruiken voor de inhoud van de lessen

nieuwbouw

periode week 1 week 2 week 3 week 4 week 5 week 6 week 7

1 BLOK1 BLOK1 BLOK1 BLOK1 BLOK1 BLOK1 BLOK1




Alles onderbrengen in 4 blokken van 30 slu’s per blok

Blok onderdelen thema’s

Blok 1 CZP1, DISCAP en mini-onderzoek feit en fictie

Blok 2 DISCAP en mini-onderzoek lokaal en globaal

Blok 3 Onderzoeksopdracht+CZP 2 onderzoeksopdracht

Blok 4 CZP2, DISCAP en eventueel een mini-onderzoek traditie en innovatie

Hier staan, puur als voorbeeld om het schema concreet te maken, 4 van de in totaal 11 thema’s (ook bekend als invalshoeken of

dimensies)

verdieping ckv

63

Planning van de verbouwing

De CKV planner

Wat moet er allemaal gebeuren voor het nieuwe vak CKV? Hou sowieso rekening met de 4 domeinen

In domein B – verbreden, zitten zowel de disciplines als de CAPs. Ook de thema’s (dimensies) staan in domein B.

Deze 4 domeinen, met de 11 bijbehorende eindtermen, moeten in het programma duidelijk en aanwijsbaar

voorkomen. Dit betekent dat ze ook een plaats krijgen in het nieuwe PTA en dat ze de lespraktijk voor een groot

deel of helemaal bepalen. Ook moeten ze ‘gedocumenteerd’ worden.

















A) Verkennen

CZP1 kunstautobio

B) Verbreden (a)

3/4 DISCAPs

C) Verdiepen

Onderzoeksopdracht

D) Verbinden

CZP2 reflectie, balansopmaken

verdieping ckv

64

Plannen met blokken

Wil je de inhoud van CKV in blokken organiseren? Hieronder een mogelijkheid voor CKV in 4 havo.

Het is misschien handig om blokken van 30 slu’s te maken. Voor havo betekent dat in totaal 4 blokken, voor vwo

5. Zie ook model Model 3 ‘Nieuwbouw voor CKV’, eerder in dit hoofdstuk.

Met dit schema een globale planning maken.

verdieping ckv

65

CZ

P (

A e

n I

): c

ult

ure

el z

elfp

ort

ret

1 e

n 2

min

icap

s: c

ult

ure

le a

ctiv

itei

ten

in

de

les,

als

in

stap

vo

orb

eeld

en v

oo

r d

e b

etre

ffen

de

dis

cip

lin

e.

anal

yse

mo

del

: o

p d

e m

inic

ap t

oep

asse

n,

om

te

lere

n a

nal

yse

ren

.

ori

enta

tie:

een

min

of

mee

r th

eore

tisc

he

beh

and

elin

g v

an d

e d

isci

pli

ne.

inle

idin

g C

AP

: le

ssen

vo

ora

f, o

m d

e C

AP

te

intr

od

uce

ren

, d

e o

nd

erzo

eken

de

op

dra

chte

n –

min

i-o

nd

erzo

eken

- t

e re

gel

en e

n a

nd

ere

afsp

rak

en t

e m

aken

.

min

i-o

nd

erzo

ek:

crea

tiev

e p

rese

nta

ties

van

de

uit

ko

mst

en v

an d

e m

ini-

on

der

zoek

en.

afro

nd

ing

DIS

CA

P:

eval

uat

ie e

n c

ijfe

r.

on

der

zoek

sop

dra

cht

(G e

n H

): Z

-Z s

tap

pen

pla

n.

legob

lok

jes

voor C

KV

: j

aarp

lan

nin

g e

n l

esin

hou

den

Kat

ern

A

tite

lbla

d

CK

V

in

ho

ud

in

tro

du

ctie

vo

or

de

leer

lin

g

inst

ruct

ies

CZ

P1

-au

tob

io

CZ

P1

C

ZP

1

CZ

P1

C

ZP

1

bij

lag

e

Kat

ern

B

DIS

CA

P1

film

/tv

in

tro

, st

app

en,

fzp

m

inic

ap

Str

ang

er T

hin

gs

anal

yse

mo

del

film

ori

enta

tie

film

in

leid

ing

CA

P

CA

P f

ilm

min

i-

on

der

zoek

film

afro

nd

ing

DIS

CA

P

beg

rip

pen

film

Kat

ern

C

DIS

CA

P2

bee

lden

d

into

, st

app

en,

bzp

m

inic

ap

Nex

t R

emb

ran

dt

anal

yse

mo

del

bee

lden

d

ori

enta

tie

bee

lden

d

inle

idin

g C

AP

C

AP

bee

lden

d

min

i-

on

der

zoek

bee

lden

d

afro

nd

ing

DIS

CA

P

beg

rip

pen

bee

lden

d

Kat

ern

D

DIS

CA

P3

po

du

im/d

ram

a/d

an

s in

tro

, st

app

en,

dzp

m

inic

ap

Yo

utu

be

anal

yse

mo

del

po

diu

m

ori

enta

tie

po

diu

m

inle

idin

g C

AP

C

AP

dra

ma

min

i-

on

der

zoek

dra

ma

afro

nd

ing

DIS

CA

P

beg

rip

pen

po

diu

m

Kat

ern

E

DIS

CA

P4

mu

ziek

in

tro

, st

app

en,

mzp

m

inic

ap

2 o

f 3

nu

mm

ers

anal

yse

mo

del

mu

ziek

ori

enta

tie

mu

ziek

in

leid

ing

CA

P

CA

P

mu

ziek

min

i-

on

der

zoek

-

mu

ziek

afro

nd

ing

DIS

CA

P

beg

rip

pen

mu

ziek

Kat

ern

F

DIS

CA

P5

nie

uw

e m

edia

intr

o,

stap

pen

,

nm

zp

min

icap

fes

tival

Utr

ech

t

anal

yse

mo

del

nie

uw

e m

edia

ori

enta

tie

n.

med

ia

inle

idin

g C

AP

CA

P

nie

uw

e

med

ia

min

i-

on

der

zoek

-

div

ers

afro

nd

ing

DIS

CA

P

beg

rip

pen

n

. m

edia

Kat

ern

G

DIS

CA

P6

bo

uw

ku

nst

intr

o,

stap

pen

,

bk

zp

min

icap

geb

ou

w v

/d

toek

om

st

anal

yse

mo

del

bo

uw

ku

nst

ori

enta

tie

bo

uw

ku

nst

in

leid

ing

CA

P

CA

P

bo

uw

ku

nst

min

i-

on

der

zoek

-

bo

uw

ku

nst

afro

nd

ing

DIS

CA

P

beg

rip

pen

bo

uw

ku

nst

Kat

ern

H

On

derz

oek

op

sta

rt p

ag

ina

intr

o,

stap

pen

pla

n,

on

dez

oek

serv

arin

g

vo

orb

eeld

CK

V

on

der

zoek

oriën

tati

e

on

der

zoek

o

nd

erzo

eksp

lan

lo

gb

oek

v

raag

vas

tste

llen

afsp

rak

en

wie

, w

at,

waa

r, h

oe

info

ver

z in

fo v

erz

Kat

ern

I

On

derz

oek

sta

nd

va

n z

ak

en

in

fo c

hec

ken

en

ord

enen

in

fo a

nal

yse

ren

co

ncl

usi

es

trek

ken

con

clu

sies

ver

bee

lden

v

ersl

ag m

aken

p

rese

nta

tie

vo

orb

erei

den

pre

sen

tati

e

ver

slag

pre

sen

tati

e

ver

slag

eval

uat

ie

on

der

zoek

Kat

ern

J

CZ

P2

b

ala

ns

op

ma

ken

C

ZP

2

CZ

P2

C

ZP

2

CZ

P2

ev

alu

atie

CK

V

eval

uat

ie

CK

V

eval

uat

ie

CK

V

vo

orb

eeld

CZ

P

vo

orb

eeld

CZ

P

verdieping ckv

66

Hoofdstuk 5 Beoordelen en PTA

In dit hoofdstuk

• De slaag-zakregeling

• Overgangsnormen

• Beoordeling

• Cijfermodellen

• PTA-zaken

• Praktische opdrachten

• Documenteren

Vooraf

Vanaf 2017-18 zijn dit soort problemen verleden tijd. Een afsluitend cijfer voor het CKV schoolexamen wettelijk

verplicht, net als bij andere vakken. Het voorschrift in het oude Examenprogramma dat het schoolexamen CKV

havo/vwo met een 'voldoende' afgesloten dient te zijn, is vervallen.

verdieping ckv

67

CKV in het combinatiecijfer en de slaag-zakregeling

CKV heeft vanaf 2017-18 voor de slaag-zakregeling dezelfde status als maatschappijleer en het

profielwerkstuk. Een leerling kan het examenvak CKV afsluiten met een onvoldoende en toch slagen voor het

eindexamen. Het cijfer van deze combinatiecijfervakken moet minimaal een 4 zijn.

Het eindcijfer van CKV moet je vanaf de lichting (cohort) 2017-18 in het PTA vastleggen. Welke onderdelen

van CKV spelen een rol bij het vaststellen van het CKV combinatievakcijfer? Hoe is de onderlinge weging van

die onderdelen?

Kijk ook hoe men het doet bij het schoolexamenvak maatschappijleer. Sluit waar wenselijk en mogelijk aan bij

dit vak.

Combinatiecijfer vwo Combinatiecijfer havo

Verplichte onderdelen*

Profielwerkstuk CKV*

Maatschappijleer

Profielwerkstuk CKV*

Maatschappijleer

Keuzeonderdelen geldend voor alle leerlingen van het cohort

Literatuur en/of

Godsdienst/levensbesch. vorming Literatuur en/of

Godsdienst/levensbesch. vorming

De situatie vanaf de lichting (cohort) 2017/18

* Vanaf 2017-18 is CKV een verplicht onderdeel van het combinatiecijfer.

Achtergrond informatie over het combinatiecijfer1.

In de Tweede Fase geldt een slaag-zakregeling waarin bij bepaalde resultaten compensatie is vereist om te kunnen

slagen. Om zo'n regeling met compensatie mogelijk te maken en de regeling overzichtelijk te houden, is het

combinatiecijfer in het leven geroepen. Het combinatiecijfer is het rekenkundig gemiddelde van de 'kleine

vakken/onderdelen' die met een cijfer op de cijferlijst staan.

Voor het berekenen van het combinatiecijfer worden de op de cijferlijst vermelde afgeronde cijfers (bestaande uit

gehele getallen) gemiddeld. Vervolgens wordt het gemiddelde weer afgerond op het nabij liggende gehele getal:

5,5 wordt dus een 6 en 5,45 een 5.

1

https://www.examenblad.nl/onderwerp/combinatiecijfer-profiel/2016/vwo

verdieping ckv

68

CKV en de overgangsnormen

Welke rol speelt CKV vanaf 2017/18 bij de overgang naar het volgende schooljaar? Vanaf 1998/99 had het

schoolexamenvak CKV een aparte status in het schoolexamen van havo en vwo, omdat het afgesloten moest

worden met ‘voldoende’ of ‘goed’. Maar omdat CKV bijna altijd wordt afgesloten in 4 havo en 4 of 5 vwo moest

de school vaststellen wat de gevolgen zouden zijn als de leerling bepaalde examenopdrachten (vaak een verslag

van een individuele culturele activiteit) niet naar behoren had afgerond. Dit probleem is nu verleden tijd.

Ook voor de overgangsnormen in de bovenbouw moet de school de rol van CKV opnieuw bepalen.

Kan een leerling blijven zitten op grond van een onvoldoende voor CKV op het overgangsrapport? Dat is zeker

een mogelijkheid. De school stelt haar eigen overgangsnormen vast.

Maar hoe moet het dan nu? In de overgangsregeling van de school van klas 4 naar klas 5 (havo en/of vwo) of 5

naar 6 (vwo) zal CKV meegenomen moeten worden als een vak met een echt rapportcijfer. Misschien is het

nuttig om het schoolexamenvak maatschappijleer als voorbeeld te nemen, ook bij de overgangsnormen.

Hier ter illustratie een voorbeeld van de overgangsnormen van afgelopen schooljaar van een willekeurig gekozen

school in Gelderland.

Vanaf 2017-18 zou de leerling op deze school kunnen blijven zitten op CKV. Maar hij kan met een 7 of hoger

voor CKV compensatiepunten verdienen, zo een onvoldoende voor een ander vak compenseren en overgaan

naar 5 havo.

Maximum aantal onvoldoendes Aantal benodigde compensatiepunten bevorderd 1 x 5 Niet van toepassing bevorderd 1 x 4 2 cp bevorderd 1 x 4 + 1 x 5 3 cp bevorderd 2 x 5 2 cp bevorderd

Een cijfer hoger dan 6 levert compensatie op. Een 7 levert één compensatiepunt op, een 8 twee, een 9 drie en een 10 vier.

Maximaal een keer het cijfer 5 voor de vakken Nederlands, Engels en wiskunde.

Een leerling is besprekingsgeval als:

• er bij de vakken Nederlands, Engels en wiskunde meer onvoldoendes voorkomen dan 1 x 5 of

er een cijfer lager is dan 5;

• er in bovenstaande tabel één compensatiepunt te weinig is.

Een leerling is afgewezen:

• bij elk ander aantal onvoldoendes of elke andere combinatie van onvoldoendes;

• bij een cijfer, dat lager dan 4 is, ook als dat cijfer onderdeel is van het

combinatiecijfer;

• in alle overige gevallen.

verdieping ckv

69

Cijfermodellen

De mogelijkheden voor toetsing en weging (PTA) zijn zeer gevarieerd en geven docenten de ruimte om de

(school)eigen keuzes zichtbaar te maken.

Schooleigen onderdelen: een school mag zelf ook eigen onderdelen toevoegen aan het schoolexamen

5 cijfermodellen, om de gedachten te bepalen

blokcijfers

eindtermcijfers per ‘hele’ eindterm

onderdeelcijfers

aan het einde van de rit, daarvoor geen cijfers die meetellen

eigen systeem

verdieping ckv

70

Bespreekpunten voor de sectie

Cijfermodel 1: Alles in 4 of 5 blokken

Cijfermodel 1 hierboven heeft als voordeel dat je de onderdelen van het vak in blokken van bijvoorbeeld 40 uur

kan verdelen.

Zo’n blok is misschien

Mo

geli

jkh

eden voor PO’s bij CKV Op de meeste scholen maken leerlingen voor meerdere vakken praktische opdrachten1 die als cijfer meetellen

voor het schoolexamen en rapporten. Elke school mag zelf bepalen of de PO onderdeel is van het schoolexamen.

De weging van de diverse schoolexamens is niet meer vastgelegd en wordt overgelaten aan de sectie.

Deze praktische opdrachten kunnen betrekking hebben op elk willekeurig onderwerp. Enkele voorbeelden:

Zijn er meer onderdelen van het nieuwe CKV die geschikt zijn om in een PO op te nemen?

De CKV sectie kan zelf bepalen of de leerlingen een praktische opdracht moeten doen en wat het onderwerp/de

inhoud daarvan is.

Cijfermodel 3: cijfers voor vakonderdelen

Elke school bepaalt zelf hoe het SE cijfer voor CKV tot stand komt. Voor elke eindterm (en subeindterm) moet

1

Een PO is NIET een PA! Belangrijke verschillen met een praktische activiteit: de opdracht krijgt wel een cijfer dat in de weging meetelt voor het SE cijfer. De activiteit

was tot nu toe een verplicht onderdeel (met een eigen eindterm) van het schoolexamen voor CKV, maar in het handelingsdeel van het examen.

Welke onderdelen beoordeel je nu al met een cijfer?

Welke onderdelen komen er vanaf 2017-18 bij?

Wat wil je liever niet met een cijfer afsluiten of beoordelen?

• De onderzoeksopdracht

• Het CZP 1

• DISCAPs

• Thema’s

• Het CZP 2

a) een blok met DISCAPs en diverse losse onderdelen

b) een thema zoals Amusement en engagement, Digitaal en analoog, Individueel en coöperatief

c) de onderzoeksopdracht

d) een praktische opdracht (PO)

verdieping ckv

71

je aangeven hoe je het beoordeelt:

1) een ‘apart’ cijfer voor het onderdeel in het PTA

2) wel een ‘apart’ cijfer, maar niet voor het PTA

3) afsluiten met een ‘vink’ (naar behoren, in orde)

4) afsluiten als onderdeel van het examendossier

Welke onderdelen krijgen een cijfer? Welke onderdelen worden op een andere manier afgesloten?

brainstormschema

eindterm onderdeel beoordeling wel/niet een apart

cijfer?

documentatie dossier, toets,

anders...

weging SE hoe vaak telt het mee?

percentage A

verkennen

CZP1: kunstautobio

wel/niet

B

verbreden

per ‘losse’ CA’s en

CAPs

wel/niet

B

verbreden

per DISCAP wel/niet

C

verdiepen

Onderzoek

wel/niet

C

verdiepen Presentatie

wel/niet

D

verbinden

CZP2: balansverslag

wel/niet

andere

onderdelen wel/niet

documentatie/

dossier wel/niet

Er zijn geen landelijke voorschriften voor de weging. Je bent vrij om de weging zelf vast te stellen.

verdieping ckv

72

Cijfers per vakonderdeel

Hieronder een voorbeeld bij cijfermodel 3, Niet alle onderdelen krijgen in dit model een cijfer voor het

SE/PTA. Het is slechts een voorbeeld, het kan natuurlijk ook anders.

eindterm onderdeel beoordeling wel/niet een ‘eigen’ cijfer? of onderdeel

van dossier?

documentatie dossier, toets, anders...

weging SE hoe vaak telt het mee? percentage

A

verkennen

CZP1

kunstautobio

geen cijfer voor pta

onderdeel dossiercijfer

0x

B

verbreden

per DISCAP

geen cijfer voor pta

onderdeel dossiercijfer

0x

B

verbreden

per losse

CA’s/CAPs

wel

toetsen*

2x

C

verdiepen

Onderzoek

wel

logboek

2x

C

verdiepen

Presentatie

wel

presentatie zelf

1x

D

verbinden

CZP2

balansverslag

geen cijfer

voor pta onderdeel van

dossiercijfer

0x

andere

onderdelen

nvt

0x

dossier

wel

5x

* overweeg je losse toetsen, bepaal dan eerst waar het om gaat:

1) reproductieve vragen (het reproduceren van kennis of het toepassen van kennis in een bekende situatie)

2) productieve vragen (kennis toepassen in een onbekende situatie. In dat geval moet je bedenken welke kennis van toepassing is) De geest van de nieuwe eindtermen ademt productieve kennis.

Op de digitale handreiking van de SLO1 staan ook enkele voorbeelden.

Alternatief: Studiepunten Voorbeeld uit de schoolpraktijk

Leerlingen verdienen bij CKV een aantal studiepunten, (max 39.) tussen de 39 en de 34 punten is een G op het rapport, tussen de 33 en de 29 punten is een V op het rapport en minder dan 29 punten is een onvoldoende. Dit cijfer wordt bepaald bij afsluiting van CKV.

Hoe kan je deze studiepunten omrekenen naar een SE cijfer?

1 http://handreikingschoolexamen.slo.nl

verdieping ckv

73

Een formele zaak: het PTA

Wat moet er in het PTA?

Het cijfer voor CKV is een belangrijke verandering. Temeer omdat dit cijfer een onderdeel van het

combinatiecijfer zal zijn.

Het gaat om een formeel cijfer. Het is zaak om aan te geven welke onderdelen worden beoordeeld en wat de

eventuele onderlinge weging van die onderdelen is. Elke school kent een eigen PTA systematiek en ook het

examenvak CKV met nieuwe exameneisen moet zich daarin schikken.

Minimaal gaat het om het CZP, de culturele activiteiten, het onderzoek, de eindpresentatie en reflectie.

Leg je huidige PTA naast de nieuwe eindtermen. In hoeverre dekt je huidige PTA deze eindtermen?

De 11 (sub) eindtermen zijn verdeeld over 4 domeinen:

AVerkennen

het maken van een CZP1/ kunstautobiografie

B) Verbreden

a) CAP’s ondernemen, als onderdeel van een DISCAP

b) Disciplines (architectuur, beeldende kunst en vormgeving, dans, film, muziek, nieuwe media,

theater, foto, enz ) verdiepen, als onderdeel van een DISCAP. c) Losse CAPs en CA’s, naast de DISCAPs

d) deze nieuwe CAP’s analyseren

e) begrippenapparaten gebruiken

C) Verdiepen

a) onderzoeksopdracht

b) verslag

c) presentatie

D) Verbinden (het maken van een CZP2/ balansverslag)

Reflectie

Overwegingen/vragen:

Wil je alle 11 (sub) eindtermen in het PTA expliciet noemen?

Of hou je het liever iets meer globaal?

Waar moet je een eindcijfer voor CKV minimaal op baseren?

Op basis waarvan kan je een kandidaat een onvoldoende geven?

verdieping ckv

74

PTA Algemeen

In de bovenbouw van het voortgezet onderwijs in Nederland bouwt de leerling voor ieder vak geleidelijk zijn

eindcijfer op. Ieder cijfer dat meetelt in dit eindcijfer, noemt men een schoolexamencijfer. Bij vakken die geen

Centraal Examen kennen, bepaalt dit opgebouwde schoolexamencijfer voor 100% het diplomacijfer.1

Onderdelen van het PTA2

Het PTA is een formeel schooldocument waaraan door docenten en leerlingen rechten en plichten kunnen

worden ontleend.

In de eerste plaats is het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) een document dat bedoeld is om

leerlingen, ouders/verzorgers, docenten en directie te informeren over de inhoud en de wijze van afname van het

schoolexamen. Het PTA dient voor kandidaten zo leesbaar en helder mogelijk te zijn.

In de tweede plaats is het PTA een verantwoording van de school aan de inspectie. Sommige scholen sturen de

inspectie het PTA zoals dat onder kandidaten is verspreid; andere scholen sturen een uitgebreidere versie.

In het vakspecifieke deel van het PTA voor het nieuwe CKV worden de volgende onderdelen besproken:

Herkansingsregeling

De herkansingsregeling kan ook in het algemene, voor alle leerlingen geldende, deel worden opgenomen, mits

daarover geen interpretatieverschillen kunnen ontstaan. Concreet betekent dit dat als in de herkansingsregeling

bijvoorbeeld staat dat leerlingen na elke toetsweek/-periode één toets van één vak mogen herkansen, er dan voor

die toetsweek/-periode voor een vak geen twee toetsen/praktische opdrachten mogen staan. Is dat wel het geval

dan is het raadzaam duidelijk te vermelden welk onderdeel wel en welk onderdeel niet herkansbaar is.

1

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schoolexamen 2

http://handreikingschoolexamen.slo.nl/ Tekst staat op de site van de SLO. Aangepast/bewerkt voor CKV voor de studiedag

• de onderdelen van het schoolexamen die worden getoetst en/of beoordeeld

• de inhoud van de onderdelen van het schoolexamen

• de wijze van examinering (mondeling, schriftelijk, praktisch) van de verschillende onderdelen

• het gewicht/ de weging van de onderdelen

• het moment of periode dat een bepaalde onderdeel wordt beoordeeld

• indien het om een kennistoets gaat: de tijdsduur van de toets of onderdeel

• de mogelijkheden tot herkansing van de verschillende onderdelen

• het herexamen van het schoolexamen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Voortgezet_onderwijs

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schoolvak

https://nl.wikipedia.org/wiki/Centraal_Examen

http://handreikingschoolexamen.slo.nl/

verdieping ckv

75

Documenteren/dossier

Het is duidelijk: ook voor het nieuwe CKV moet men een en ander documenteren. Het woord ‘kunstdossier’ dekt

de lading. Bijna alle 500 h/v scholen werken bij CKV al jaren met een kunstdossier (soms ook ‘cultuurdossier’).

Documenteren

Ook in het nieuwe CKV zal het kunstdossier een belangrijke rol spelen. Documenteren blijft een onderdeel van het proces bij CKV: er zijn tussenproducten (denk aan domeinen A, B en C) en een eindproduct (domein D,

verbinden).

Hieronder een aantal relevante citaten uit het adviesexamenprogramma

a) De kandidaat kan de eigen ervaring met kunst, kunstzinnige interesses, kennis van en

opvattingen over kunst beschrijven en daarop reflecteren, en het resultaat daarvan

gedocumenteerd vastleggen.

b) De kandidaat kan de verkregen inzichten documenteren en verantwoorden in een

daartoe geëigende vorm, zoals een presentatie, tentoonstelling, verslag, debat, beeld,

film, performance1.

c) De leerling legt zijn antwoorden op deze vragen vast en deelt deze met

anderen. Hij documenteert zijn persoonlijke opvattingen en ontwikkeling tot

dan toe in bijvoorbeeld een kunstautobiografie.

d) De leerling geeft in een doorlopend proces (domeinen A, B, C én D) zijn ervaringen,

beschouwingen en onderzoeken betekenis door deze toe te lichten en te documenteren,

bij voorkeur in de kunstautobiografie uit domein A. 1

1

Advies, p 13

verdieping ckv

76

e) Gedocumenteerd vastleggen is ruim te interpreteren. In het kader van het nieuwe

programma voor CKV gaat het bijvoorbeeld om een kunstautobiografie in de vorm van

gesproken of geschreven tekst, beeld, beweging en/of geluid.2

f) Omdat met eindterm B3 minstens drie (havo) of minstens vier (vwo)

verschillende kunstdisciplines zijn gemoeid, zal de leerling als gevolg van deze

eindterm minstens drie à vier keer in een of andere vorm zijn ervaring en

beschouwing moeten documenteren.3

Voor de c) kunstautobiografie, geeft het examenprogramma ook duidelijke en concrete

voorbeelden:

• Welke ervaringen heb ik met kunst?

• Wat versta ik onder kunst?

• Welke kunst ken ik?

• Welke kunstdisciplines spreken mij aan en welke niet? Waarom?

• Wat blijft mij bij en is mij tot nu toe bijgebleven? Waarom?

• Wat heeft, en hoe is mijn kunstervaring en –kennis tot nu toe bepaald en gevormd?

• Hoe verhouden mijn opvattingen over kunst zich tot die van anderen? Van

klasgenoten? Van andere leeftijdsgenoten?

• Wat weet ik van de opvattingen over kunst van anderen, zoals experts,

kunstenaars, recensenten?4

1

Advies, p 11 2

Advies, p 17 3

Advies, p 18 4

Advies, p 8

verdieping ckv

77

Sites voor CKV en cultuureducatie

kernvakckv.nl (op deze site staan veel meer relevante documenten en bronnen)

cultuureducatie

lkca.nl. belangrijkste site voor informatie over cultuureducatie, heel veel links

cultuurcoordinator.nl cultuurwijs.nl

entoen.nu.nl

cultuurindespiegel.nl

CKV sites

kunstbende.nl

vonkc.nl Vereniging Onderwijs Kunst en Cultuur

slo.nl

iizi.travel/nl kunstzinnig.nl

CKV op Facebook: CKV Inspiratie Public Group | Facebook

Algemeen

docentenplein.nl

leraar24.nl

storyboardthat.com blogger.com

creatiefdenken.com

wij-leren.nl

maakeenlipdub.nl ckvmeesterproef.blogspot.com

creativecreativity.com

fotobabble.com

Subsidies en fondsen

schooltoer.nl

cjp.nl (alles over de cultuurkaart) subsidiestartpagina.nl

vsbfonds.nl

rijksoverheid.nl/onderwerpen/kunst-en-cultuur

diversen

Google Arts & culture

Worldpress.com

Blogspot

Creativecommons Bottlesmoker

Re:vive

Howlround

Xplosief Collage

Edutopia

podbean

Een digitale (kunst)dossier

Evernote

Glogster

iBooks Weebly

Emodo

Een website maken als kunstdossier

Wix

Google Sites

Het Advies examenprogramma havo/vwo, 2014 slo maakt duidelijk wat OCW met CKV wil.

Dit document kan je vinden op kernvakckv.nl


http://www.cultuurwijs.nl/

http://www.entoen.nu/

http://www.cultuurindespiegel.nl/

http://www.kunstbende.nl/

http://www.vonkc.nl/

http://www.slo/

https://www.facebook.com/groups/1671532906416997/?fref=ts

http://www.docentenplein.nl/

http://www.creatiefdenken.com/

http://www.wij-leren.nl/

http://www.maakeenlipdub.nl/

http://www.creativecreativity.com/

http://www.fotobabble.com/

http://www.vsbfonds.nl/

verdieping ckv

78

afkortingen

• CZP1 Cultureelzelfportret (ook bekend als kunstautobiografie)


• CAP Culturele activiteit van professionals (bij elke discipline hoort een CAP)













verdieping ckv

79

Discussievragen overleg 1 Na een korte voorstelronde de vragen een voor een aan de orde stellen. Denk aan de tijd! Niet te lang

bij een vraag stil blijven staan.

1 Wat denk je concreet bij de ‘grote’ onderzoeksopdracht van

• moet beetje academisch zijn, zoals vaak een PWS

• moet aansluiten bij de nieuwsgierigheid van de leerling

• vooral een doe onderzoek

• meer een PO, zoals bij andere examenvakken

• meer praktijk onderzoek

• mag ook sociaal relevant zijn

• duidelijk verschil tussen havo/vwo

• mini-onderzoeken van de DISCAPs als voorbeeld voor de grote opdracht?

domein C

2 De ‘grote’ onderzoeksopdracht

brainstorm sessie

• Hoeveel studielasturen wil je ervoor uittrekken?

• Mogen/moeten leerlingen samenwerken? Hoe groot mogen de groepen zijn?

• Planning: in welke periode van het CKV curriculum wil je de uitvoering van de

onderzoeksopdracht plannen? Eerste helft, tweede helft?

• Wanneer in het schooljaar presenteer je het voor het eerst aan de klas?

• Zoek je aansluiting bij andere vakken op school?

• Gebruik je de huidige PA’s of PO’s voor de nieuwe onderzoeksopdracht?

• Hoe wil je de opdracht beoordelen? Cijfers, rubric, anders?

• Voor vwo aanvullende eisen?

domein C

3 Onderzoeksopdracht, wel of niet relatie met CZP, CAPs,

disciplines, andere vakonderdelen

• Hoe vrij is de leerling om een eigen onderwerp te kiezen?

• Denk je aan een verplichte koppeling DISCAPs en onderzoeksvraag?

• Organiseer je bij de DISCAPs mini-onderzoeken?

• Kan het CZP een onderdeel zijn van een mini-onderzoek?

domein C

verdieping ckv

80

overleg 2

4 Onderzoeksopdracht, de technische kant

• Overweeg je een standaar schema/stappenplan te gebruiken

voor het onderzoek?

• Waar moet dit aan voldoen?

• Welk schema in het cursusboek spreekt je aan? Of ga je iets

anders gebruiken?

• De leerling moet...

o een werkplan opstellen

o logboek bijhouden

o een onderwerp aan de docent voorleggen

o zijn onderzoeksvraag voorleggen

o enz

o enz

5 Onderzoeksvraag, concreet

• Samen voor 1 of 2 disciplines een onderzoeksonderwerp

bedenken en beschrijven.

• Formuleer bij dit onderwerp een algemene onderzoeksvraag.

• Bedenk hiervoor 2 of 3 concrete deelvragen te formuleren.

• Aan welke criteria moet de onderzoeksvraag voldoen?

• In hoeverre help je de leerling met het bedenken, onder woorden

brengen van zijn onderzoeksvraag?

6 Onderzoeksverslag, presentatie en afronding

• Onderzoeksverslag

Wel of niet een standaard onderzoeksverslag?

Aan welke criteria moet het verslag voldoen?

• Eindpresentatie

Wel of niet standaard eindpresentaties, naast een papieren

verslag? Waar denk je aan? o beeldend, 2-D of 3-D

o webpagina

o vlog

o Powerpoint

o performance

o rollenspel

o quiz

• Wat bewaar je voor het examen?

o protocol

o standaard onderzoeksverslag

o Hoe doen andere vakken dit?

CKV verdieping

havo/vwo

VU Amsterdam Jan Mulder

Inhouddiapresentatie

1. Titelpagina2. Inhouddiapresentatie3. Agenda4. Watisnieuw,oud5. OnderdelenCKV6. Afkortingen7. Eindtermenvooronderzoek1,algemeen8. Eindtermenonderzoek2,middelen9. Eindtermenonderzoek3,afronding10. Suggesties11. Onderzoekskaders12. Voorallekadersgeldt13. Losseonderzoeken14. GebaseerdopdisciplineofCAP15. GebaseerdopDISCAPs16. SchemaDISCAPonderzoek17. Periodeplanning18. Onderzoekinbeeld

19. Basisschemaonderzoek20. Onderdelenonderzoek21. Hetverslag22. Soortenonderzoeksvragen23. Selecterenensorteren24. Cijfers,inkleur25. Combinatievakcijfers26. Deonderzoekendehouding:wat?27. Onderzoekalledomeinen28. Deonderzoekendehouding:hoe?

www.kernvakckv.n

l

2

Agenda

1Inleiding:deonderzoeksopdracht

OnderzoekbijCKVOverzichtenplanningBasisschemaDisciplines,CAPsen CZPModellenOnderzoekskaders

2Discussie

lunch

3Inleiding:praktijkentechniekPraktijkvoorbeelden3handleidingenBeoordelingencijfer

4Discussie

5Suggestiesenoverwegingen

www.kernvakckv.n

l

3

Watisnieuw,watblijft,wathoeftniet?

Nieuw

onderzoekendehouding(alleeindtermen)

Praktischeopdracht:onderzoek

reflectie(alleeindtermen)

3(havo)4(vwo)DISCAPs

Onderscheidhavo/vwo

7disciplines (nuookNewMediaArt)

CAP’s

combivakcijfer (slaag-zakregeling)

thema’s

Onveranderdaantalstudielasturen

blijftexamenvak

verkenneneigenervaring

CA’s enCAPs

CZP1enCZP2

documentatie(dossier)

PTA

Hoeftniet,magnogwel

Meerdan3of4CA’s enCAPs

Praktischeactiviteiten(PA’s)

Handelingsdelen

www.kernvakckv.n

l

4

OnderdelenvanCKV

www.kernvakckv.n

l

5

afkortingen

• CZP Cultureelzelfportret (ookwelkunstautobiografie)CZP1 verkenningvanwatjeweetenwaarjewelofnietietsmeehebtCZP2 afrondingvanCKV,aandachtvoordeCAPs enCA’s,Discipl,Onderz enPresent

• CAP Cultureleactiviteitvanprofessionals(perDiscipl eenCAP)

• Discipl Discipline(havominimaal3,vwominimaal4)

• DISCAP DisciplinemetbijbehorendeCAP

• Onderz Onderzoeksopdracht

• Mini-onderz EenvoudigeonderzoekjesbijdeDISCAPs enhetCZP

• PA Praktischeactiviteiten

• PO Praktischeopdrachten

• ML Maatschappijleer

• Doc Documentatie,oftewelkunst/cultuurdossier

www.kernvakckv.n

l

6

Eindtermenonderzoek1,algemeen

Dekandidaatkan*,individueelofsamen

eenartistiekcreatiefproces onderzoeken

*kan =isinstaat

www.kernvakckv.n

l

7

Eindtermenonderzoek2,middelen

• geschiktewerkwijzen,denkaanpraktischeactiviteitenenbeschouwendonderzoek

• creërendeenanalytischevaardigheden

• diversebronnen

• zijncultureleomgeving

• kunsttheoretische en/ofcultuurhistorische kennis

www.kernvakckv.n

l

8

Eindtermenonderzoek3,afronding

Dekandidaatkan‘documenterenenverantwoorden’Bijdepresentatiekanmendenkenaan:

GeschrevenverslagTentoonstelling

DebatBeeldFilm

PerformancePA’sPO’s

www.kernvakckv.n

l

9

Suggesties onderzoeksopdracht

1)Daagleerlingenuit.

2)Gacreatiefenuitnodigendommetdeonderzoeksopdracht.

3)Laataansprekendeenmakkelijkevoorbeeldenzienvanmogelijkeonderwerpen,dichtbijenverderweg.

4)Laatleerlingeningroepjesvan2of3werken.

5)Ruimvantevorenindeweekleggendeeerstelesweken?

6)Hetonderzoekineentrajectvan6– 10lesweken.

7)Probeerhetafterondenronddevoorjaarsvakantie.

8)Stelduidelijkedeadlinesvoordetussenstappen.

9)Maakgebruikvan4standaardformulieren:stappenplan(draaiboek),logboek,verslag,presentatie.

10)Detakenonderlingverdelen

11)Laatdegroepjesaanhetbeginalvastnadenkenoverdepresentatie,zonderzichalvastteleggen.

12)Geefaandatdepresentatiecreatiefenaansprekendmagzijn.

13)Alshetkan,sluitaanbijonderzoeksvoorschriften vooranderevakken.

14)NeemdeopdrachtexplicietopinhetPTA.

15)Geefeenwegingaan(20%)?

16)Beoordelingscriteriavoorafbekendmakenen bespreken.

(zieookcursusboek,hfd 1)

www.kernvakckv.n

l

10

Onderzoekskaders

A. Breed:losseonderzoeken,leerlingenvrijomeigenonderwerptebedenken,losvandisicpline ofCAP

B. Minderbreed:onderzoekengebaseerdopeendisciplineofeenCAP

C. Smal:OnderzoekengebaseerdopeendisciplineeneenCAP

www.kernvakckv.n

l

11

Voorallekadersgeldt…

• Cijfervooronderzoekenpresentatie

• Strakkejaarplanning

• Tijdvooronderzoekenpresentatievastleggen(20slu’s?)

• OpnemeninhetPTA

• Onderzoeksverslag

www.kernvakckv.n

l

12

Breed,vrijekeusonderwerpVoordelen

VeelkeuzevrijheidvoorleerlingenLeerlingenkunnenkiezenuitallekunstuitingen,ookalkomendieindelesnietaandeordeVeelvrijheidvoordedocentomeigenaccententeleggen

Nadelen

De‘verdieping’komtmisschiennietaltijdtotzijnrechtMinderinhoudelijkesturingvandocentVeelwerkvoordocent,aldieonderwerpenGroepenmoetenheteensworden

www.kernvakckv.n

l

13

Disciplineof CAP

Voordelen

BeterevoorbereidingophetonderzoekDisciplinebepalendvoorhetonderzoekDisciplinekrijgteen‘verdieping’Langereaanlooptijdtothetonderzoek

NadelenMinderkeuzevrijheidvoordeleerlingMindervrijheidvoordedocentomeigenaccententeleggen

VoorwaardenStrakkejaarplanningGoedeafstemmingCKVcollega’s

www.kernvakckv.n

l

14

DISCAP(disciplineenCAP)

Voordelen

Koppelinglesinhoud(DISCAPS)enonderzoekVerdiepingLangereaanlooptijd

NadelenWeinigvrijheidvoordeleerlingomeigenaccententeleggen

VoorwaardenStrakkejaarplanningModuleGeschikteCAPmoetelkjaarweervoorhandenzijn

www.kernvakckv.n

l

15

OnderzoekDISCAP

Discipline CAP Onderwerponderzoek

architectuur

beeldend

dans

film

muziek

nieuwemedia

theater

www.kernvakckv.n

l

16

PeriodeplanningPeriodeplanningonderzoeksopdracht

WEEK1 intro,doel,eigenervaringmetonderzoek,onderwerpvaststellen

WEEK2 oriëntatie,opstarten,onderzoeksvraag/opdrachtbepalen

WEEK3 onderzoeksplanmaken,logboekinvullen

WEEK4 informatieverzamelen

WEEK5 informatieanalyseren

WEEK6 conclusiestrekken

WEEK7 verslagafmaken

WEEK8 presenteren,evaluatie,afronden

17

www.kernvakckv.n

l

onderdeleninbeeldwww.kernvakckv.n

l

Onderzoek

Introductie

1 Onderwerpbrainstormen

kiezen

2 Vraag hoofdvraag deelvragen

3 Verwachting

4 Werkplan8 Bronnen

7 Presentatie

6 Conclusie

5 Uitvoeringlogboek

controle

18

Basisschemaonderzoek1)deonderzoeksopdrachtaandeklaspresenteren

2)eenonderwerpbedenkenomteonderzoeken

3)eenonderzoeksvraagofprobleemstellingformuleren

4)informatieverzamelen

5)deverzameldeinformatieanalyseren

6)relevanteantwoordenenconclusiesformuleren

7)deresultatenpresenteren

8)onderzoekenpresentatieevalueren

9)onderzoeksverslag

www.kernvakckv.n

l

19

Onderdelenonderzoeka) Onderwerp

b) Onderzoeksvraag

c) Verwachting,veronderstelling

d) Werkplan(logboek)

e) Uitvoering(informatieverzamelen)

f) Conclusie(s)

g) Verslag

h) Presentatie

i) Evaluatie 20

www.kernvakckv.n

l

Hetonderzoeksverslag• Onderwerp• Vraag• Verwachting• Werkplan(logboek)• Proces• Conclusie• Discussie• Presentatie• Reflectie• Bronnen

21

www.kernvakckv.n

l

Soortenonderzoeksvragen

1) Beschrijvendeofbeeldvormende

2) Vergelijkende

3) Verklarende

4) Waardebepalende/evaluatieve

5) Voorspellende

6) Probleemoplossende

www.kernvakckv.n

l

22

SelecterenensorterenTweeopdrachten1)welkevragenzijngeschiktvoorCKV?2)inwelkecategorie(soort)valtelkevraag?

qWatzijndeverschillentussendegraffitiinAmsterdamenRotterdam?

qWaaromrakenmensenontroerddoorhetwerkvan....?qWatisdeinvloedvanopenbarekunstineenvolksbuurt?qWelkeoudeNSstationsmoetenNIETwordengesloopt?qMageenfilmalsErist WiederDawelvertoondworden?qWelkeverschillenzijnertussenpopulairemuziekzenders?qWatismooienlelijkaanonsschoolgebouw?qWelkemonumenteninNederlandkunnenzebeterslopen?qWatmaakteenfilmspannend?qIsimitatieeigenlijkjatwerk?

www.kernvakckv.n

l

23

CIJFERS

24

cijfers voor CKV

cijfers per CKV onderdeel

‘losse’ disciplines

DISCAPs

CZP1

‘losse’ CAPs en CA's

wegingdocumentatie

CZP2

thema’s

onderzoeksopdracht

schooleigen onderdelen

per module, lesblokweging

module 3

module 4module 1

module 2

dossiercijferéén eindcijfer voor het hele

kunstdossier

geen deelcijfers, geen weging

overgangsrapport

rapportcijfers

kerstrapport

paasrapport

overgangsrapport

weging

eigen invulling

Combinatievakcijfer

Profielwerkstuk

CKV

Maatschappijleer

Levensbeschouwing/GodsdienstGLO

www.kernvakckv.n

l

25

DeonderzoekendehoudingOnderzoekendehoudingalshoofddoelvanCKV

• CZP1(domeinA)metacognitiefzelfonderzoek:Watweetik?Watwilikweten?Watverwachtik?

• Verbredendonderzoek(domeinB)onderzoeksvragenbijelkedisciplineonderzoeksvragenbijelkeCAPonderzoeksvragenbijthema(‘s)

• Verdiependonderzoek(domeinC)de‘grote’onderzoeksopdrachtvandomeinC

• Vertbindend onderzoek(domeinD)metacognitiefzelfonderzoekWatwildeikweten?Zijnmijnverwachtingenuitgekomen?Wathebikwel(ofjuistniet)geleerd?Wathebikgedaan?Hoevondikdat?Hoegoedhebikhetgedaan?Wathadikbeterkunnendoen?Hoe?Watzijnmijnpersoonlijkverwachtingentav kunstencultuur?

Creatieveenonderzoekendehoudingstimuleren.

hoe?

-nieuweideeenbedenken,uitwerkenenanalyseren-eenonderzoekendeenondernemendehouding

-buitendegebaandepadenkunnendenken

-nieuwesamenhangenkunnenzien

-beschikkenovercreatievetechnieken

-risico’sdurventenemen

-foutendurventemaken

verdieping · Hoofdstuk 1 gaat over de achtergrond, doelen, planning, onderwerpen van de opdracht....

Documents

Transcript of verdieping · Hoofdstuk 1 gaat over de achtergrond, doelen, planning, onderwerpen van de opdracht....