veeteelt februari 2 2013

IN DIT NUMMER

JAARGANG 30 NR.3 FEBRUARI 2 2013

VRUCHTBAARHEID

Eicel en embryo lĳ den onder negatieve energiebalans

INTERVIEW

A-ware zet trend: boer kiest samenwerkingsvorm die hem past

ZELDZAME RUNDEREN

Lekker vlees redt bedreigde rassen

VX03_cover.indd 2 15-02-13 15:51

VX02_p02NED.indd 2 15-02-13 11:13

VX02_p03.indd 3 05-02-13 09:32

VX03_p04.indd 4 19-02-13 11:49

R u b R i e k e n 7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster 17 even geen boer: waterschap 35 Diergezondheidsnieuws 49 koepad 55 koeienbloempjes 64 Voer voor boer 66 Agenda

R e p o R tA g e s 18 bas van Donselaar keerde terug naar

nederland met montbéliardes 40 een bewuste keuze voor de melk-

robot bij familiebedrijf pluym 58 Amerikaanse Fertile Ridge zet in op

roodbont en hoornloosheid

Z u i V e l 44 lactosegehalte lastig te beïnvloeden

Z e l D Z A m e R u n D e R A s s e n 46 lekker vlees redt bedreigde rassen

D i e R R e p o R tA g e 52 originele bloedvoering voor Delta

Refiner

k e u R i n g 54 FVZH te noordeloos

interviewA-ware-directeuren

Een negatieve energiebalans geeft de koe een moeilijke start aan het be-gin van de lactatie. Niet alleen de koe heeft hiervan te lijden, ook de eicel die moet zorgen voor het nieuwe kalf ondervindt schadelijke effecten.

HoofdartikelZorg voor volgende generatie begint al vroeg

specialmelktechniek

Melkafnemer wil veehouder laten kiezen uit meerdere vormen van samenwerking. 22 Ontwikkelingen melktechniek

op lager pitje doordat melkrobot veel budgetten opeist.27

12

Jim pluym: ‘bij winnen met een eigen-gefokte koe is de voldoe-ning nog zoveel groter.’ 40

Joel sutter:‘Als je werkt met personeel, moeten handelingen simpel zijn en elke dag gelijk.’ 58

bas van Donselaar:‘er gaan hier geen koeien weg vanwege vruchtbaar-heid.’ 18

i n H o u D

5V E E T E E L T F e b R u A R i 2 2 0 1 3

VX03_inhoud.indd 5 19-02-13 14:07

Wyman niet te missen

Veecom • Hoofdweg 27 • 9627 PA Hellumtel.: 0598-421729/0598-432343 • fax: 0598-432806website: www.veecom.nl • e-mail: [email protected]

Veecom • Hoofdweg 27 • 9627 PA Hellum

Wyman Orvieta

Wyman Goldwyn x O-Man aAa 132546

• 0,21% eiwit • 113 totaal exterieur • 111 uier • 106 benen

• 465 LVD • NVI 260 • Super fi tnesskenmerken • Pinkenstier

• Hoofdweg 27 • 9627 PA Hellum

Actie

€ 28,50

15 + 2

niet te missen

Veecom adv jan 2013.indd 6 19-02-13 11:54

Het borrelt en bruist in het zuivelland-schap. Zuivelcoöperatie FrieslandCam-

pina praat momenteel de leden bĳ over het voornemen om lactose te gaan waarde-ren in de melkprĳ s, terwĳ l kaashandelaar A-ware stapje voor stapje de plannen voor een nieuwe melkfabriek ontvouwt. Ook het wel of niet vol melken van het nationale melkquotum zorgt voor veel speculaties en sterk gedaalde prĳ zen voor leasemelk. Aan zuivelnieuws geen gebrek zo aan het einde van het quotumjaar. A-ware gaat niet over één nacht ĳ s, zo blĳ kt wel uit het dubbelinterview met de voor-mannen Van Ballegooĳ en en Anker in deze uitgave. De nieuwe melkafnemer keek de kunst af van vrĳ e zuivelondernemingen in Noord-Amerika waar verschillende contract-vormen met de melkveehouders al volop in-geburgerd zĳ n. De coöperatieve gedachte waarbĳ alle melkleveranciers op gelĳ ke wĳ -ze gebonden worden, staat op een zĳ spoor, omdat veehouders volgens A-ware willen

kiezen. Immers: zo veel veehouders, zo veel meningen en zo veel wensen. Kiezen op wel-ke manier je een contract aangaat met je zuivelfabriek, lĳ kt een trendbreuk en zou zo maar eens een belangrĳ k argument kunnen zĳ n waardoor melkveehouders zich aange-trokken voelen tot A-ware. Nuchter zĳ n de ondernemers van familiebe-drĳ f A-ware ook; naar weidemelk is wereld-wĳ d nauwelĳ ks vraag. Een fi nanciële prik-kel om koeien te laten weiden lĳ kt vanuit dat oogpunt bĳ A-Ware niet heel erg reëel.Uiteindelĳ k zal het de te verwachten melk-prĳ s zĳ n die melkveehouders uit de vĳ f noordelĳ ke provincies over de streep moet trekken om zich bĳ de nieuwe zuivelafne-mer aan te melden. Over die melkprĳ s volgt binnenkort meer duidelĳ kheid. Ook dat doet A-ware wel heel doordacht: de commu-nicatie over de nieuwe zuivelfabriek wordt steeds in kleine stapjes bekendgemaakt. Daardoor zal het voorlopig nog wel even blĳ -ven borrelen in het zuivellandschap.

Jaap van der Knaap Trendbreuk: contractvrĳ heid met de melkfabriek

Oostenrĳ kse koeien te huurBeate, Elsa en Kira. Het zĳ n drie van de dertien brownswisskoeien die gehuurd kunnen wor-den van de Oostenrĳ kse melkveehouder Erath voor 29 euro per week. Wie acht weken lang een koe huurt, krĳ gt daarvoor 8 kilo bergkaas toegestuurd, kan via een webcam de koe vol-gen en mag een bezoekje brengen om de koe zelf te melken. Gelezen op: www.kuhforyou.at

Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳ nt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactiehoofdredacteur Jaap van der Knaapadjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳ men van Zessen fotografi e Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weidenvormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onidaaan dit nummer werkten verder mee Reimer Strikwerda en Wichert Kooopman hoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adresNederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06e-mail [email protected]

abonnementsprĳ s/jaarNederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.Prĳ zen excl. 6% btw. Abonnementen zĳ n gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳ ks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳ k per kwartaal.Bel voor opgave van een abonnement:Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440)België: VRV-klantendienst (078 15 44 44)e-mail [email protected]

advertentie-afdelingJannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visserpostbus 454, 6800 AL Arnhemtelefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824e-mail [email protected]

illustraties/foto’sDe foto’s zĳ n van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzonderingen (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳ n de foto’s van Milkrite (29), CowPulsation (30), Gea Farm Technologies (31), Michel Cassuto (48), Nick Sarbacker (58,59) en familie Kooistra (65). Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳ kheid aanvaarden voor mogelĳ ke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

C O L O F O N

Melktĳ d bĳ Raf en Michael Lemeire uit WestremFoto: Kristina Waterschoot

V A N D E R E D A C T I EV A N D E R E D A C T I E

V E E T E E L T F E B R U A R I 2 2 0 1 3 7

Opmerkelĳ k

VX03_editorial.indd 7 19-02-13 14:56

Hooi, bezems, emmers en stroopwafels mee naar EKDe voorbereidingen op het EK zijn in volle gang. De koeien staan in quaran-taine, het rantsoen is aangepast en er is nagedacht over wie welke spullen mee-neemt naar Fribourg. ‘De organisatie in Zwitserland stelt per land een melkma-chine beschikbaar, maar voor alle ande-re materialen voor de koeien moeten we zelf zorgen’, schrijft cowfitter Frank van der Staak in zijn EK-blog. Naast hooi, em-mers, bezems en mestvorken wordt ook gedacht aan de promotie van Nederland in de standruimte bij de koeien. Ook kaasblokjes en stroopwafels gaan daar-om mee in de koffer.

Lees de blogs op www.veeteelt.nl

In 2012 nam het aantal Duitse stamboekkoeien met 43.000 stuks, ofwel 2,5 procent, toe tot 1,764 miljoen, dat meldt het Duitse holstein-stamboek. Het aantal stamboekbedrijven nam juist af met 3,4 procent tot 19.303. De gemiddelde productie veranderde in 2012 nauwelijks. De zwartbonten noteerden een moyenne van 9097 kg melk met 4,05% vet en 3,38% eiwit, terwijl de roodbonten uitkwamen op 8314 kg melk met 4,20% vet en 3,41% eiwit. Tussen de regio’s waren wel grote verschillen zichtbaar. In Sleeswijk-Holstein nam de gemid-delde bedrijfsgrootte met vijftien koeien toe, maar daalde de productie met 179 kg per koe. In Osnabrück molken de bedrijven gemiddeld vier koeien extra, terwijl de de productie toenam met 114 kg per koe.

Genus en Genes Diffusion starten samenwerking

Picston Shottle: een van de paradepaardjes van Genus

Groei in aantal Duitse stamboekkoeien

De Britse ki-organisatie Genus en het Franse Genes Diffusion gaan el-kaars holstein- en vleesveestieren vermarkten op hun internationale markten. De samenwerking heeft geen gevolgen voor de Nederlandse en de Vlaamse markt, waarin Genes Diffusion samenwerkt met CRV. ‘We bekijken de samenwerking van land tot land, van stier tot stier’, legt Lieven Carron, woordvoerder van Genes Diffusion, uit. ‘We be-nutten het internationale netwerk van Genus voor onze producten en Genus krijgt via ons netwerk toe-gang tot de Franse markt. Verdere samenwerking op het gebied van

onderzoek of de fokprogramma’s is niet aan de orde. Dat is echt te ver voor de muziek uitlopen.’Genus is eigenaar van ki-organisatie ABS en vermarkt naar eigen zeggen jaarlijks 15,7 miljoen doses sperma. De stier Shottle heeft daar afgelo-pen jaren een belangrijke bijdrage aan geleverd.Genes Diffusion heeft in Frankrijk een marktaandeel van 30 procent en verkocht in 2011 wereldwijd 2,3 miljoen doses. Belangrijke recente stieren van Genes Diffusion zijn Roumare en Danillo. Gezamenlijk zouden de partijen goed zijn voor de verkoop van 18 miljoen doses.

Verkooprecord voor LegendDe Amerikaanse stier Morningview Legend heeft Ingenieursbureau Heemskerk een nieuw verkooprecord bezorgd. De O Manzoon uit de fa-milie van Whittier-Farms Lead Mae passeerde recent de grens van 100.000 verkochte doses in Nederland en Vlaanderen. Lange tijd was Ha-nover-Hill Triple Treat de meestverkochte stier van Heemskerk. Van hem verkocht Heemskerk ongeveer 75.000 doses.Twee jaar op rij, in 2010 en 2011, noteerde Le-gend van de zwartbonte importstieren de mees-te eerste inseminaties. Zo kwam hij in 2011 uit op ruim 18.000 eerste inseminaties in een jaar tijd. Afgelopen jaar kwam Legend uit op een derde plek in het klassement van meestgebruik-te zwartbonte importstieren achter halfbroers Bosside Alta Ross en Co-Op Oman Loydie.

Het EK-team, bestaande uit inzenders, cowfitters en begeleiders

V E E T E E L T V E N S T E R

8 V E E T E E L T F E B R U A R I 2 2 0 1 3

VX03_veeteeltvenster.indd 8 19-02-13 14:56

De export van Duitse holsteins is in 2012 fors afgenomen. Dat meldt het Duitse holsteinstamboek. In totaal gingen er 49.940 Duitse vaarzen de grens over. Dat zijn er 22.000 minder dan in 2011, ofwel een afname van 30 procent. Vanaf 2010 werden er drie jaar op rij meer dan 65.000 dieren geëxporteerd. Het holsteinstamboek schrijft de daling toe aan de opgelegde beperkingen van-wege het Schmallenbergvirus. Vooral de export naar landen buiten de Europese Unie ondervond daar hinder van. Zo nam Marokko 6500 dieren minder af dan in 2011 en nam ook de vraag vanuit Egypte, Rusland en Kazachstan fors af. Van de geëxporteerde dieren kwam in 2012 53 procent terecht buiten de EU. In 2011 lag dat percentage nog op bijna 65 procent.Binnen de Europese Unie was Italië met 7000 stuks een van de grootste afnemers van Duits fokmateriaal. Samen met Grie-kenland, Portugal en Spanje was Italië goed voor bijna een vijfde van de export van Duitse vaarzen. Het aandeel van de export naar Oost-Europa daalde licht, terwijl de export naar landen als Groot-Brittannië en België juist toenam.

Veebeoordelen voor vrouwenOp zaterdag 6 april vindt in Nederland de eerste wedstrijd veebeoordelen voor vrouwen plaats. Initiatiefnemer van het evenement is JVC Gelderland. ’We kregen steeds vaker de vraag of we niet iets voor vrouwen konden organise-ren’, vertelt voorzitter Martijn van der Boom. ‘Er zijn genoeg dames die mee-doen bij gewone veebeoordelingswed-strijden, maar we merken dat voor sommige vrouwen de drempel om daaraan mee te doen te hoog is. Daar-om hebben we nu besloten een wed-strijd speciaal voor vrouwen te organi-seren.’ Het programma van de dag wijkt af van normale veebeoordelingswedstrij-

den, legt Van der Boom uit. ‘We zijn van plan om ’s ochtends eerst een in-specteur uitleg te laten geven. Een nor-male veebeoordelingswedstrijd bestaat uit meerdere rondes, dat zullen er nu iets minder zijn. We willen er een leu-ke, gezellige en leerzame dag van ma-ken.’De wedstrijd, waarbij twee vrouwen het jureren voor hun rekening nemen, vindt plaats op zaterdag 6 april op het bedrijf van familie Van der Waaij in Vaassen. Deelnemers uit heel Neder-land zijn welkom op de wedstrijd.

Volg de website van JVC Gelderland voor meer informatie over de vrouwenveebeoor-delingswedstrijd: www.jvcgelderland.nl

Op 6 april vindt een wedstrijd veebeoordelen voor vrouwen plaats

Picston Shottle: een van de paradepaardjes van Genus

Duitse export daalt met dertig procent

Tienjarige Set wint in MontichiariOp de internationale show in het Itali-aanse plaatsje Montichiari heeft Sabbio-na Set het algemeen kampioenschap op haar naam geschreven. De tien jaar oude Lherosdochter uit de Sabbionastal van Ireneo en Francesco Ciserani uit Brem-bio legde drie jaar geleden al eens beslag op de seniortitel op de open Italiaanse show. Ook koeien van buiten Italië zijn wel-kom op deze keuring, waar de Duitse melkveehouder Markus Mock optrad als keurmeester. Mock deelde de reserveti-tel in Montichiari uit aan de Spaanse Jasperdochter Viña Jasper Cuca van het bedrijf Casa Viña. Een eervolle vermel-ding was er voor Kendalldochter Riozzo Miranda van het bedrijf Al.Be.Ro. Bij de junioren ging de kampioenstitel naar de drie jaar oude Cabri Trinity, een dochter van de eigen stier Cabri Talent Trinita van Cesare en Piergiulio Cabrini uit Ceranova. Het zilver ging naar New Flowers Farm Merymey (v. Goldwyn) uit de New Flowers Farmstal.

CRV start FokkerijData Plus-programmaCRV wil de komende jaren een flink aan-tal vrouwelijke dieren onderzoeken op genetische merkers. De fokkerijorgani-satie heeft daarvoor het programma FokkerijData Plus opgericht. ‘Dit boek-jaar hopen we 14.000 tot 16.000 dieren op tachtig bedrijven te onderzoeken op merkers. Het streven is om binnen vijf jaar ongeveer 120.000 dieren op onge-veer 600 bedrijven op genetische mer-kers te onderzoeken’, vertelt Lotte Stof-felen, coördinator van het programma. CRV wil met het onderzoeken van vrou-welijke dieren op genomics praktijkdata koppelen aan DNA-merkers, geeft Stof-felen aan. ‘De betrouwbaarheid van de genoomfokwaarde van jonge dieren neemt daardoor toe tot zeventig pro-

cent. We willen met de extra gegevens ook betrouwbare fokwaarden voor nieu-we kenmerken berekenen, zoals klauw-gezondheid.’Melkveebedrijven die zich willen aan-sluiten bij het programma, moeten deel-nemen aan Digiklauw, mpr en bedrijfs-inspectie. Ook moeten ze 25 procent Insire-teststieren gebruiken. ‘Het voor-deel voor veehouders is dat al hun die-ren op merkers onderzocht worden. Dat vereenvoudigt de stierkeus: het is duide-lijker welke koeien genetisch de beste zijn en wat genetisch gezien sterke en zwakke punten zijn. Van alle melkkoei-en betalen we het merkeronderzoek vol-ledig, voor het jongvee vragen we een bijdrage van 15 euro per dier.’

9V E E T E E L T F E B R U A R I 2 2 0 1 3

VX03_veeteeltvenster.indd 9 19-02-13 14:56

VX02_p10,11.indd 10 18-02-13 10:06

VX02_p10,11.indd 11 18-02-13 10:06

1

We zien steeds meer dat de eicel en waarschijnlijk ook het kalf dat daaruit voortkomt, heeft te lijden als de koe een negatieve energiebalans heeft.’

Nefa’s in follikelvochtKoeien met een negatieve energiebalans kunnen minder energie opnemen dan ze nodig hebben voor de melkproductie. Om de productie toch op gang te houden, gebruikt het lichaam de vetreser-ves. Bij de afbraak van dat lichaamsvet komen zogenaamde nefa’s vrij, dit zijn vrije vetzuren. Leroy geeft aan dat die nefa’s zijn terug te vinden in het follikelvocht dat rondom de eicel zit tijdens de rijpingsfase.Wat voor invloed hebben nefa’s op die eicel? ‘Om die vraag te beantwoorden, hebben we onderzocht wat de samenstelling van het follikelvocht is bij koeien tijdens de negatieve energiebalans’, vertelt Leroy. ‘Vervolgens hebben we in het laboratorium eicellen laten rijpen met dezelfde concentratie nefa’s. De eitjes hebben we daarna bevrucht en de embryo’s hebben we zeven dagen gevolgd. Natuur-lijk hebben we ook een controlegroep onderzocht,

‘Veehouders weten inmiddels wel dat het be-langrijk is om koeien goed op te laten star-

ten na het afkalven. De koe moet daarvoor na het afkalven zo snel mogelijk zoveel mogelijk vreten,’ vertelt professor Jo Leroy. Leroy is docent en onderzoeker bij het departement Diergeneeskunde van de Universiteit Antwerpen en specialist op het gebied van vruchtbaarheid. ‘Maar uit diverse onderzoeken, waaronder ons onderzoek, blijkt dat dat niet alleen belangrijk is voor de koe.

Zorg voor volgende generatie begint al vroegJo Leroy: ‘Eicel en embryo hebben te lijden onder negatieve energiebalans’

Een negatieve energiebalans geeft de koe een moeilijke

start aan het begin van de lactatie. Niet alleen de koe

lijdt hieronder, ook de eicel die zorgt voor het nieuwe

kalf ondervindt schadelijke effecten. Extra reden om die

negatieve energiebalans zo kort mogelijk te laten duren.

tekst Ivonne Stienezen

H O O F D A R T I K E L

12 V E E T E E L T F E b R u A R I 2 2 0 1 3

VX03-hoofdartikel.indd 12 18-02-13 13:25

2

3

eicellen die zijn gerijpt zonder nefa’s, zodat we goed konden vergelijken.’Uit Leroy’s onderzoek blijkt allereerst dat de eicel-len minder goed ontwikkelden door de aanwezig-heid van nefa’s. Ook was het moeilijker om een be-vruchting tot stand te brengen, er ontstonden minder embryo’s of de embryo’s stopten al vroeg met ontwikkelen. ‘De eicel heeft dus wel degelijk last van die nefa’s’, legt Leroy uit. ‘Verminderde vruchtbaarheid bij koeien die het hard te verduren krijgen de eerste weken na afkalven, en ook vroeg-embryonale sterfte zijn hiermee voor een groot deel te verklaren.’

Embryo groeit niet goedIn een tweede onderzoek zijn de embryo’s verder onderzocht. Dierenarts en collega-onderzoeker Veerle Van Hoeck heeft tijdens haar promotieonder-zoek onder meer gekeken naar zuurstofconsump-tie, aminozuurprofielen en het aantal dode cellen. ‘Ik vond veel aanwijzingen dat het niet goed ging met deze embryo’s’, vertelt Van Hoeck (zie tabel 1, pagina 14). ‘Deze embryo’s zijn niet meer in staat

om glucose op te nemen. Glucose is belangrijk voor een optimale groei van het embryo.’ Wat heeft dat voor gevolgen als zo’n embryo uit-groeit tot kalf, heeft het kalf te lijden onder deze slechte start? ‘Proeven waarbij we dat gaan onderzoeken, worden door ons team op dit moment in de steigers gezet’, zegt Leroy. ‘Maar een boeien- de studie uit Ierland laat al wel zien wat die gevol-gen zijn.’In deze Ierse studie kregen koeien tijdens de eerste drie maanden van de dracht slechts 60 procent van het voer dat nodig was voor onderhoud. Deze die-ren werden daarmee ondervoed. Vervolgens keken de onderzoekers naar de kalfjes die hieruit werden geboren. Het bleek dat deze kalfjes op vruchtbare leeftijd veel minder follikels op hun eierstokken hadden dan dat bij vaarzen uit de controlegroep het geval was, ze waren dus minder vruchtbaar. ‘Hieruit blijkt duidelijk dat het nageslacht heeft te lijden onder de ondervoedingstoestand – de meta-bole stress – van de moeder rondom de bevruchting en tijdens de eerste weken van de dracht,’ conclu-deert Leroy.

Zorg voor volgende generatie begint al vroegJo Leroy: ‘Eicel en embryo hebben te lijden onder negatieve energiebalans’

In een koe met een negatieve energiebalans heeft een rijpende eicel hinder van de slechte omstandigheden om zich heen.

Het kalf gaat als melkkoe waarschijnlijk minder melk geven (rode lijn) dan haar genetisch potentieel (blauwe lijn). Ook is ze waarschijnlijk minder vruchtbaar.

Het kalf dat uiteindelijk uit deze eicel wordt geboren blijft daar last van houden.

1

2

3

13V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 9 13V E E T E E L T f E b r u a r i 2 2 0 1 3


Uit andere onderzoeken, bij schapen, is gebleken dat de nakomelingen van moe-ders met een verstoord metabolisme (zo-als een negatieve energiebalans of te wei-nig voer tijdens het begin van de dracht) een ander energiemetabolisme hebben. Deze nakomelingen hebben bijvoorbeeld meer kans op aandoeningen zoals een hoge bloeddruk. Bij ratten en muizen zijn veel onderzoe-ken gedaan bij nakomelingen van moe-ders met ‘metabole stress’ rond de be-vruchting. Deze nakomelingen hebben minder leercapaciteit, ontwikkelen snel-

Hoe komt het nu dat een kalfje zich an-ders ontwikkelt als de moeder last had van een negatieve energiebalans? Wat gebeurt er in die eicel of in het jonge embryo? In de vroege ontwikkeling van een embryo vindt een proces plaats dat epigenetische modulatie heet. Tijdens dit proces worden de genen als het ware opnieuw geprogrammeerd. Er wordt bepaald welke genen van het kalf worden ‘opengesteld’ en welke worden ‘geblokkeerd’, ofwel welke ge-nen tot expressie kunnen komen. ‘De deurtjes naar bepaalde genen gaan open, deurtjes naar andere genen gaan dicht’, zo legt Leroy het uit. ‘Als de eicel rijpt tijdens een periode van metabole stress van de moeder, zitten er andere

Veerle Van Hoeck: ‘Glucose belangrijk voor groei van het embryo’

Jo Leroy: ‘Negatieve energiebalans moet zo kort mogelijk zijn’

Invloed op ontwikkeling: epigenetica

– De negatieve energiebalans heeft een nadelige invloed op de ontwikkelende eicel.

– Zo’n ‘benadeelde eicel’ is min-der levensvatbaar.

– Nakomelingen uit een ‘bena-deelde eicel’ zijn minder vrucht-baar en/of gevoeliger voor stof-wisselingsziekten.

– Zowel voor de koe als voor haar toekomstige kalf is het goed de negatieve energiebalans zo kort mogelijk te laten duren.

– Het onderzoek onderstreept het belang van een goede start van de lactatie, vooral met het oog op de volgende generatie.

Conclusies

ler overgewicht, raken sneller gestrest en zijn minder goed in het oplossen van pro-blemen ten opzichte van nakomelingen waarvan de moeders geen metabole stress hadden. Leroy geeft aan: ‘Ook deze onderzoeken laten zien dat afwijkingen in de stofwisse-ling bij de moeder rond het moment van de bevruchting veranderingen teweeg-brengen bij de nakomelingen. De eicel of het jonge embryo voelen die veranderin-gen en worden als het ware opnieuw ge-programmeerd. Dat geldt voor ratten en muizen, maar ook voor koeien en zelfs voor mensen.’ Wachten met insemineren?Op de vraag of veehouders langer moeten wachten met insemineren na het afkal-ven, zegt Leroy resoluut nee. ‘Metabool gezien is het wellicht beter, maar het heeft slechte economische gevolgen als we de tussenkalftijd verder laten oplo-pen. Recent onderzoek uit Utrecht heeft dat nog maar eens onomstotelijk aange-toond. Wat veehouders wel moeten doen, is zorgen dat de negatieve energiebalans zo kort mogelijk duurt.’Leroy benadrukt het belang van een

gezond metabolisme. ‘De druk op de melkproductie neemt toe, zeker als het quotum wegvalt. De bedrijven worden groter en de arbeidsduur en individuele zorg per koe nemen af. Dat zet de gezond-heid en ook de metabole gezondheid van de koe onder druk. Ons onderzoek en dat van anderen laat zien dat metabole stress van de moeder rondom de bevruchting een sluier kan leggen over het genetisch potentieel van het kalf.’Leroy geeft aan dat managen op metabool welzijn daarom niet alleen van belang is voor de koe zelf, maar ook voor de ge-zondheid en wellicht de productiecapaci-teit van de volgende generatie. ‘Mijn ad-vies voor de veehouder is niet nieuw, maar ik wil wel het belang van metabool welzijn nog eens extra benadrukken.’ l

Tabel 1 – Het effect van aan nefa’s blootgestelde eicellen op de groei en de kwaliteit van embryo’s

*eicellen gerijpt bij stearinezuur, een bepaald type nefa

groep met nefa’s* controlegroep

aantal eicellen 255 240bevruchte eicellen met eerste celdeling (%) 52,1 55,4embryo’s (blastocyst) (%) 35,7 45,1cellen per embryo 105,4 125,8dode cellen per embryo (%) 18 9

stoffen in het micromilieu rondom die eicel, zoals die nefa’s. Die stoffen heb-ben invloed op dit proces, zij zorgen er-voor dat andere deurtjes open of dicht gaan. Dat kan leiden tot een kalf met bijvoorbeeld een verminderde vrucht-baarheid of een minder goed metabo-lisme.’ Een dier met een hoog genetisch potentieel kan toch slecht presteren omdat niet de juiste genen tot expressie komen. Leroy heeft nog een goed voorbeeld om epigenetica te verduidelijken. ‘Vrou-wen bij wie de eerste drie maanden van hun zwangerschap tijdens de honger-winter op het einde van de Tweede We-reldoorlog viel, kregen kinderen met een verminderde gezondheid. Dat gold

niet alleen voor het moment dat ze werden geboren, maar gedurende hun verdere leven. Deze “hongerwinterkin-deren” hadden in hun latere leven meer last van hart- en vaatziekten en diabetes’, legt hij uit.‘Wanneer de vrouwen die in de honger-winter werden verwekt vervolgens zelf kinderen kregen, kregen zij kleinere baby’s dan gemiddeld. Deze afwijkin-gen werden niet gevonden bij kinderen die tijdens de hongerwinter zijn gebo-ren, maar daarvóór zijn verwekt. Dat onderstreept dat de periode waarin de eicel en het jonge embryo ontwikkelt heel belangrijk is voor de genexpressie, dus voor het verdere leven van de nako-meling.’

H O O F D A R T I K E L

14 V E E T E E L T F E b R u A R I 2 2 0 1 3


VX03_p15.indd 15 18-02-13 10:09

VX03_p16.indd 16 18-02-13 10:14

Naam: Arie BaasWoonplaats: Oudewater

Jaar in jaar uit struint Arie Baas door de polders van de Lopi-kerwaard. Met zĳ n peilstok meet hĳ sloot na sloot om te zien

of de sloten voldoende diep en schoon zĳ n. Arie Baas (49) was 23 jaar oud toen hĳ begon als schouwmeester voor het waterschap Lopikerwaard. Inmiddels is het gebied onderdeel van Hoogheem-raadschap De Stichtse Rĳ nlanden. ‘De toenmalige schouwmeester vertrok naar de Flevopolder en zĳ n collega zocht een vervanger’, vertelt Arie. Hĳ werd benaderd en nam de uitnodiging aan. ‘Ik vond het belangrĳ k dat het schouwwerk in boerenhanden bleef. Controles krĳ gt een boer al genoeg en het werk van de schouw-meester moet niet gaan lĳ ken op een lik-op-stukbeleid. De knel-punten lossen we in harmonie op, zonder pietluttig te worden.’Baas glimlacht als hĳ terugdenkt aan zĳ n beginjaren als schouw-meester, toen de functie nog automatisch gekoppeld was aan een bestuurlĳ ke taak. ‘Je was dan hoofd ingeland , zoals dat heette, en zat samen met 24 andere schouwmeesters in het bestuur. De verga-deringen waren rokerige bĳ eenkomsten met sigaren op tafel. Het was in die tĳ d echt een erebaantje, de schouwmeester had aanzien.’Door de samenvoeging van vier waterschappen werd een deel van de bestuursleden overbodig. Het werk van de schouwmeesters bleef overeind en daarom werd een deel van het bestuur gevraagd om die taak afzonderlĳ k uit te voeren. ‘Ik heb daar toen voor gekozen en ben daar niet rouwig om. Het bestuurswerk betekende steeds dik-kere stapels papier doornemen. Ik houd meer van het polderwerk, vind het leuk om rond te kĳ ken in de polder.’En dat rondkĳ ken, daar krĳ gt Baas voldoende gelegenheid voor. In een tĳ dsbestek van twee weken inspecteert hĳ samen met drie col-lega’s zo’n 1500 hectare polder. ‘We verzamelen meestal om negen uur ’s ochtends, drinken een kop koffi e en vertrekken. Behalve de peilstok nemen we een polsstok mee, dat is wel handig als we over sloten moeten springen waar geen dam in ligt.’ Elke honderd meter peilt Baas steekproefsgewĳ s het waterpeil. Er moet gemiddeld genomen zestig centimeter water staan. Is het peil lager, dan moet de landeigenaar de sloot uitbaggeren. De meetgege-vens slaat hĳ tegenwoordig op in een handcomputer. ‘Voorheen moesten we kaarten intekenen, dat was best nog even een puzzel. Ik ben blĳ dat we daar vanaf zĳ n, digitaal gaat het een stuk sneller.’ Baas gebruikt zĳ n peilstok alleen bĳ de diepteschouw, die eens per

vier jaar in februari plaatsvindt. De najaarsschouw is meer een visuele inspectie, bedoeld om het slootonderhoud te be-oordelen. Gevaarlĳ k is het werk van Baas niet, hoewel? ‘Ik ben nog nooit te water gegaan, maar wel eens gebeten door

een hond. Niet iedereen is blĳ kbaar gediend van de waterschouw.’

Arie Baas: ‘Het schouwwerk moet in boerenhanden blĳ ven’

Peilen in de poldertekst Tĳ men van Zessen

E V E N G E E N B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: schouwmeester

Leeftĳ d: 49Aantal koeien: 82


Naam: Woonplaats:

Jaar in jaar uit struint Arie Baas door de polders van de Lopi-kerwaard. Met zĳ n peilstok meet hĳ sloot na sloot om te zien

of de sloten voldoende diep en schoon zĳ n. Arie Baas (49) was 23 jaar oud toen hĳ begon als schouwmeester voor het waterschap Lopikerwaard. Inmiddels is het gebied onderdeel van Hoogheem-raadschap De Stichtse Rĳ nlanden. ‘De toenmalige schouwmeester vertrok naar de Flevopolder en zĳ n collega zocht een vervanger’, vertelt Arie. Hĳ werd benaderd en nam de uitnodiging aan. ‘Ik vond het belangrĳ k dat het schouwwerk in boerenhanden bleef. Controles krĳ gt een boer al genoeg en het werk van de schouw-meester moet niet gaan lĳ ken op een lik-op-stukbeleid. De knel-punten lossen we in harmonie op, zonder pietluttig te worden.’Baas glimlacht als hĳ terugdenkt aan zĳ n beginjaren als schouw-meester, toen de functie nog automatisch gekoppeld was aan een bestuurlĳ ke taak. ‘Je was dan hoofd ingeland , zoals dat heette, en zat samen met 24 andere schouwmeesters in het bestuur. De verga-deringen waren rokerige bĳ eenkomsten met sigaren op tafel. Het was in die tĳ d echt een erebaantje, de schouwmeester had aanzien.’Door de samenvoeging van vier waterschappen werd een deel van de bestuursleden overbodig. Het werk van de schouwmeesters bleef overeind en daarom werd een deel van het bestuur gevraagd om die taak afzonderlĳ k uit te voeren. ‘Ik heb daar toen voor gekozen en ben daar niet rouwig om. Het bestuurswerk betekende steeds dik-kere stapels papier doornemen. Ik houd meer van het polderwerk, vind het leuk om rond te kĳ ken in de polder.’En dat rondkĳ ken, daar krĳ gt Baas voldoende gelegenheid voor. In een tĳ dsbestek van twee weken inspecteert hĳ samen met drie col-lega’s zo’n 1500 hectare polder. ‘We verzamelen meestal om negen uur ’s ochtends, drinken een kop koffi e en vertrekken. Behalve de peilstok nemen we een polsstok mee, dat is wel handig als we over sloten moeten springen waar geen dam in ligt.’ Elke honderd meter peilt Baas steekproefsgewĳ s het waterpeil. Er moet gemiddeld genomen zestig centimeter water staan. Is het peil lager, dan moet de landeigenaar de sloot uitbaggeren. De meetgege-vens slaat hĳ tegenwoordig op in een handcomputer. ‘Voorheen moesten we kaarten intekenen, dat was best nog even een puzzel. Ik ben blĳ dat we daar vanaf zĳ n, digitaal gaat het een stuk sneller.’ Baas gebruikt zĳ n peilstok alleen bĳ de diepteschouw, die eens per

vier jaar in februari plaatsvindt. De najaarsschouw is meer een visuele inspectie, bedoeld om het slootonderhoud te be-oordelen. Gevaarlĳ k is het werk van Baas niet, hoewel? ‘Ik ben nog nooit te water gegaan, maar wel eens gebeten door

een hond. Niet iedereen is blĳ kbaar gediend van de waterschouw.’

Arie Baas: ‘Het schouwwerk moet in boerenhanden blĳ ven’

Peilen in de poldertekst Tĳ men van Zessen

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: schouwmeester

VX03_even geen boer.indd 17 18-02-13 10:02

Een retourtje FrankrijkMontbéliardes? Vóór zijn emigratie naar Frankrijk wist Bas van

Donselaar nauwelijks iets van dat ras af. Na zes jaar boeren in de

Jura keerde hij terug naar Nederland, met montbéliardes in zijn

kielzog. Nu melkt hij in Boven-Leeuwen 75 zuivere montbéliar-

des, die vijf keer per dag automatisch gevoerd worden.

tekst Inge van Drie

Bas van Donselaar emigreerde naar Frankrijk en keerde naar Nederland terug met montbéliardes

B E D R I J F S R E P O R T A G E

Een zee van witte koppen. Zo oogt het aan het voerhek van Bas van Donse-

laar (42). Op zijn bedrijf is geen holstein te bekennen, kruislingen lopen er even-min. De veestapel van de veehouder uit Boven-Leeuwen bestaat uit honderd pro-cent zuivere montbéliardes. Eind jaren negentig kwam Van Donselaar in aanraking met het Franse koeienras. ‘Ik ben geen boerenzoon, maar wilde wel graag een eigen bedrijf. Samen met mijn broer heb ik toen een bedrijf gekocht in de Franse Jura.’ Op dat bedrijf – met 200 hectare en 4,5 ton quotum – liepen mont-béliardes. ‘Ik had nog nooit van dat ras gehoord. Ik vond het maar koeien met royale uiers en grove spenen.’ Maar om-schakelen naar holsteins bleek geen op-tie. De kleine zuivelcoöperatie waar de broers hun melk aan leverden, maakte Comté-kaas. En één van de regels voor de productie van die kaas is dat alleen melk van montbéliardes gebruikt wordt. De aanvankelijke tegenzin verdween; Van

18 V E E T E E L T F E B R u A R I 2 2 0 1 3

VX03-Van Donselaar.indd 18 18-02-13 13:24

Boven-Leeuwen

houding. Bovendien raakte kruisen met andere rassen op dat moment ook in de mode.’ Maar Van Donselaar is de eerste om zĳ n keuze voor montbéliardes te re-lativeren. ‘Als ik niet in Frankrĳ k had geboerd, had ik nu gewoon zwartbonten gemolken.’Na zĳ n terugkeer naar Nederland ver-huisde Van Donselaar in 2009 nogmaals. Van Langbroek verplaatste hĳ zĳ n be-drĳ f naar het Gelderse Boven-Leeuwen. Daar melkt hĳ nu 75 koeien en beschikt hĳ over 35 hectare grasland. Van het quotum van 820.000 kg verleaset Van Donselaar een deel. ‘Ik produceer dit jaar zo’n 6,5 ton melk. Ons bedrĳ f is be-hoorlĳ k intensief. Om extra koeien te melken moet ik mest afvoeren en extra voer aankopen. Bovendien is er nu veel vraag naar vee. Dan is de beslissing om melk te verleasen snel genomen.’ Van de Franse koeien die in 2004 mee naar Nederland kwamen, heeft Van Don-selaar er nog twee aan de melk. De oud-

Donselaar wende snel aan de Franse koei-en met de kenmerkende witte koppen. ‘Het waren geen verkeerde koeien, merk-te ik. Om naar de wei te gaan liepen ze over paden met puin, maar kreupele koeien zag ik nooit.’

Terug naar NederlandIn 2004 besloten de broers het bedrĳ f te splitsen. Van Donselaar keerde naar Ne-derland terug en richtte een commandi-taire vennootschap op met makelaar-boer Bert Merkens, voor wie hĳ ook vóór zĳ n emigratie naar Frankrĳ k al werkte. Van Donselaar was intussen zo enthousi-ast geraakt over de montbéliardes dat op het bedrĳ f in Langbroek de holsteins plaatsmaakten voor Franse montbéliar-des. ‘We wilden er in de stal geen competitie van maken. We wilden óf alleen hol-steins óf alleen montbéliardes. De keus viel op montbéliardes; het is een gemak-kelĳ k ras met een gunstige vet-eiwitver-

ste, een elf jaar oude Isaradochter, heeft inmiddels negen keer gekalfd en 83.000 kg melk geproduceerd. Ze kalfde keurig elk jaar, zoals de meeste koeien van Van Donselaar. ‘Er gaan hier geen koeien weg vanwege vruchtbaarheid. Na het af-kalven zie ik negen van de tien koeien binnen tien dagen tochtig en aan koeien tochtig spuiten doe ik niet’, stelt de vee-houder. Het inseminatiegetal ligt op 1,35. Van Donselaar pakt zĳ n notitieboekje erbĳ . ‘Kĳ k, bĳ de laatste drachtcontrole waren er zeven pinken drachtig van zes rietjes. Voor de melkkoeien had ik 25 rietjes no-dig voor 20 melkkoeien. Omdat ze zo goed drachtig worden, let ik nauwelĳ ks op de spermaprĳ s.’

Kalven geen kritiek momentDe tussenkalftĳ d ligt momenteel op 372 dagen. Van Donselaar wil de tussenkalf-tĳ d graag kort houden. ‘Je moet eens kĳ -ken hoeveel extra kalveren een korte tussenkalftĳ d oplevert. Ik neem geen genoegen met een langere tussenkalf-tĳ d. Vaak praten veehouders dat goed door te zeggen dat afkalven veel risico oplevert voor koeien. Maar voor mĳ n koeien is kalven geen kritiek moment.’ Ook van uiergezondheidsproblemen heeft Van Donselaar weinig last. ‘In 2012 had ik drie koeien met uierontsteking, terwĳ l ik de koeien niet dip of spray en ook geen kalk in de boxen strooi. Voor het voorbehandelen van de koeien ge-bruik ik in totaal niet meer dan zes vel-len papier. De koeien hebben gewoon een hoge weerstand.’ Bĳ het droogzetten kiest Van Donselaar

Bas van Donselaar De veestapel van Bas van Donselaar uit Boven-Leeu-wen bestaat uit honderd procent zuivere montbéliar-des.

Aantal koeien: 75Hoeveelheid land: 35 hectareRollend jaargemiddelde: 8400 4,25 3,55Celgetal: 111.000

Via een rail gaat de voerrobot vĳ f keer per dag

langs het voerhek

Dankzĳ de drinkautomaat heeft Van Donselaar minder last van kalveren die zuigen



niet standaard voor het gebruik van droogzetantibiotica. ‘Bij de koeien met een celgetal beneden de 100 en bijna alle vaarzen – gezamenlijk zo’n driekwart van de veestapel – gebruik ik alleen een teatsealer, maar in plaats van vier tubes gebruik ik er maar twee per koe.’

GenoomgetestKende hij eind jaren negentig het ras nauwelijks, nu is Van Donselaar gepokt en gemazeld in de montbéliardefokkerij. Hij kent alle bloedlijnen en trad in Frankrijk regelmatig op als jurylid. Bij de stierkeus let Van Donselaar vooral op uier en benen. Ook hanteert hij een on-dergrens voor kilogrammen melk en ge-bruikt hij geen stieren met een bespie-ring van meer dan 110. ‘Dan worden de koeien te lomp en staan ze klem in de melkstal.’ Af en toe gebruikt Van Donse-laar genoomstieren. Voor een aantal koeien bestaat foktech-nische interesse. Verschillende dieren zijn genoomgetest en met enige regel-maat verhuist een stiertje naar de ki. Zo is Van Donselaar onder meer de fokker van montbéliardestier Vigor (v. Micmac). ‘Zijn moeder stak als pink tien centime-ter boven de anderen uit en produceerde als vaars ruim 9000 kg melk, op een rantsoen met hooi. Dat hadden we nog nooit meegemaakt.’ Uit dezelfde koe kreeg Van Donselaar een Nennidochter, die de moeder is van een nu vier keer ge-kalfde Redondochter, een van de oudste van Nederland. ‘Van Redon hebben we

misschien wel vijftien dochters aan de melk. Het beenwerk is wat steil, maar verder ben ik heel tevreden over de pres-taties van deze koeien.’Van Donselaar verkoopt ook stieren aan collega-veehouders, zo’n vijftien stuks per jaar. Ook naar vrouwelijke dieren is regelmatig vraag. Die afzet van fokmate-riaal draagt bij aan de hoge post omzet en aanwas. ‘Momenteel ligt de omzet en aanwas op ruim 9 cent per liter melk.’

Vijf keer per dag voerenVan Donselaar zet het bedrijf alleen rond. Arbeidsverlichting speelt daarom een voorname rol. Met de aankoop van de Finse Pellon-voerrobot in 2009 is voe-ren in ieder geval een peulenschil. ‘In deze stal zat een Weelink-voerhek. De voergang was daardoor heel smal en het was lastig om die te verbreden. Met dit systeem had ik geen brede voergang no-dig.’ Van Donselaar heeft geen spijt van zijn aanschaf. ‘Ik vind de voerrobot een uitkomst. Ik zie er meer heil in dan in een melkrobot. Nu ben ik in één uur klaar met melken. Voeren neemt vaak ongemerkt meer tijd in beslag dan je denkt.’De veehouder zet één keer per dag in de voorraadbunker mais klaar – de mais-kuil is afgedekt met een laag van vijftien centimeter aardappelvezel. Voor gras-kuil kan hij volstaan met één keer per twee tot drie dagen bijvullen. De robot haalt het voer uit de voorraadbunkers, weegt het voer precies af en mengt het

rantsoen. Via een rail gaat de robot vijf keer per dag langs het voerhek om het rantsoen te verstrekken van twee derde kuil en een derde mais aangevuld met 1,3 kg sojaraap. Via de voercomputer krijgen de koeien, die een rollend jaarge-middelde van 8400 kg melk met 4,25% vet en 3,55% eiwit noteren, maximaal 7 kg krachtvoer naar gelang de productie. Van Donselaar zorgt wel voor voldoende structuur in het rantsoen. ‘Dat hebben montbéliardes nodig. Ik maai een week later dan de meeste boeren. In die week groeit er nog duizend kilo droge stof ex-tra en komt er meer stengel bij.’

Verbeteren koecomfortNiet alleen het voersysteem, ook de kal-verdrinkautomaat zorgt voor minder ar-beid. De automaat levert Van Donselaar ook een ander voordeel op. ‘Dankzij de drinkautomaat heb ik minder last van kalveren die zuigen.’Sinds de verhuizing naar Boven-Leeuwen heeft Van Donselaar al het nodige aange-past aan de stal. Behalve het plaatsen van de voerrobot en een tweedehands melkstal – een 2 x 9-zestiggradenstal – vernieuwde hij ook de nok. Het verbeteren van de ligboxen staat als volgen-de punt op het programma. Nu liggen er nog matten in de boxen. ‘Ik wil graag het koecomfort verhogen. Als proef heb ik al een aantal boxen omgetoverd tot diepstrooiselboxen. Dat lijkt de koei-en goed te bevallen; die boxen liggen altijd vol.’ l

Om het koecomfort te verbeteren wil Van Donselaar van alle boxen diepstrooiselboxen maken





VX03_p21.indd 21 19-02-13 10:48

Nieuwe melkafnemer gaat voor maatwerk door melkveehouder te laten kiezen uit meerdere vormen van samenwerking

A-ware schakelt snel

Een jaar geleden kende de gemiddelde melkveehouder A-ware nog nau-

welijks. Toch verkoopt het bedrijf een hoeveelheid kaas die overeenkomt met bijna twintig procent van de Nederlandse melkplas. A-ware zet jaarlijks 200.000 ton kaas af, maar bleef voor melkleveranciers onzichtbaar. Dat veranderde toen het familiebedrijf vorig jaar aankondigde te starten met een eigen kaasproductie. In Heerenveen investeert A-ware samen met Fonterra 120 tot 130 miljoen euro in nieu-we zuivelfabrieken. De kaas is voor A-wa-re, terwijl Fonterra de wei-ingrediënten tot waarde brengt. Algemeen directeur Jan Anker en operati-oneel directeur Robert van Ballegooijen noemen de investering een logische uit-breiding van het huidige dienstenpakket van A-ware. Naast het verpakken, versnij-

den, distribueren en verkopen van kaas, kan het bedrijf vanaf 2014 ook zelf kaas produceren.

Waarom noemt u deze uitbreiding logisch? Jan Anker: ‘Wij willen continuïteit waar-borgen in de kaasafzet richting onze klan-ten. Als je alle kaas inkoopt, dan kun je die continuïteit minder goed garanderen. Met een volledig dienstenpakket lukt dat wel.’

Wat betekent dit voor uw huidige kaasleveran-ciers?Jan Anker: ‘We verkopen in binnen- en buitenland 200.000 ton kaas. Die gaan we niet volledig zelf produceren. We willen flexibel blijven, zodat we steeds goed kun-nen inspelen op de wensen van onze klan-ten. De fabriek in Heerenveen krijgt een

capaciteit van 80.000 ton en we blijven daarnaast kaas afnemen bij andere pro-ducenten. Zo nemen we 40.000 ton kaas af van De Graafstoom (DeltaMilk, red.), waarmee we heel goed samenwerken.’ Robert van Ballegooijen: ‘We werken nauw samen met grote retailers in Euro-pa en beleveren bijvoorbeeld het hele kaasschap van Albert Heijn.’

Toch vrezen critici voor een overschot aan kaas, is dat terecht?Jan Anker: ‘Dat beeld bestaat omdat wij een nieuwe speler zijn. Ondertussen ver-groten ook DOC en FrieslandCampina hun capaciteit, maar daar hoor je nie-mand over. Onze klanten hebben steeds meer kaas nodig; we groeiden de afgelo-pen jaren meer dan tien procent per jaar, ook internationaal.’

A-ware-directeuren Jan Anker en Robert van Ballegooijen maken lange dagen. Eind 2014 moet de

kaasfabriek van A-ware produceren. Ondertussen gaan de beide heren bijna letterlijk de boer op

om zich te verzekeren van voldoende melkaanvoer. Met een capaciteit van 80.000 ton kaas per

jaar zoeken ze zo ongeveer 7,5 procent van de Nederlandse melkplas.

tekst Tijmen van Zessen

I N T E R V I E W

Links: Jan Anker, rechts: Robert van Ballegooijen


VX03_interview Anker Ballegoijen.indd 22 19-02-13 12:57

voor grote partijen als FrieslandCampina? U koopt in voor groothandelprijzen en verkoopt in dezelfde klantenkring. Is dat niet meer de reden voor een eigen kaasproductie?Jan Anker: ‘Andere partijen krijgen wei-nig last van ons, juist omdat we zo fors groeien in het buitenland. De beslissing om een kaasfabriek te bouwen volgt uit onze eigen strategie. Als familiebedrijf werken we aan de lange termijn. In onze analyses is er voldoende plek voor een

met Spierings hebben wel geholpen om elkaar te vinden. Bedrijven doen geen za-ken met elkaar, het zijn de mensen die zaken doen met elkaar.’

Uw fabriek produceert straks 80.000 ton kaas waarvoor grofweg 800 miljoen liter melk nodig is. Hoe gaat u die melk aantrekken?Jan Anker: ‘Dat doen we op vier manie-ren. Op de eerste plaats komt er 130 mil-joen liter via onze samenwerking met

Waarom kiest u voor zo veel verschillende ma-nieren om melk aan te trekken?Robert van Ballegooijen: ‘De tijd dat acht bestuurders de melkprijs bepalen voor 17.000 leden is voorbij. De markt wordt vrijer en boeren zijn prima in staat om zelf te kiezen op welke wijze ze zich verbinden aan een melkafnemer. Voor een jonge ondernemer die net het bedrijf heeft overgenomen en zwaar heeft geïn-vesteerd, is de optie met inleggeld mis-schien minder interessant. Voor zijn 52-jarige collega die heeft afgelost bij de bank en nadenkt over hoe hij de bedrijfs-opvolging de komende jaren gaat regelen, is de situatie misschien anders. Coöpera-tief ingestelde boeren zijn bij ons net zo welkom: zij kunnen zich aansluiten bij NoorderlandMelk. Zodra onze fabriek draait, gaat de handrem er bij hen af. ’

Robert Van Ballegooijent: ‘We groeien best hard en dat willen we blijven doen. De kaasmarkt in Europa groeit licht en er is in Europa een trend naar meer voorver-pakte kaas. Wij spelen daar op in. We heb-ben geen somber beeld van de kaasmarkt, we zien juist volop groeikansen. De Euro-pese Commissie heeft onlangs een rap-port uitgebracht waarin zij verwacht dat de kaasexport buiten Europa met 300.000 ton groeit naar ruim 900.000 ton in 2020. Dan praat je wel over 50 procent groei. Ook bij ons gaat de kaas steeds meer naar klanten buiten Europa. Wij zijn dan ook positief, die fabriek zit zo vol.’

Bent u door die forse groei inmiddels ook niet meer een concurrent dan een handelspartner

nieuwe aanbieder van Hollandse kaas. Tegelijkertijd weten we dat een samen-werking het best werkt als beide partijen zo veel mogelijk dezelfde belangen heb-ben. Daarom werken we samen met Fon-terra uit Nieuw Zeeland, onze markten bijten elkaar niet. Wij vermarkten de kaas, zij maken ingrediënten uit wei voor onder andere babyvoeding. Vandaag de dag kun je eigenlijk geen succesvolle kaasfabriek laten draaien zonder goede verwerking van de wei.’

In hoeverre houdt de samenwerking met Fon-terra verband met hun topman Theo Spierings, met wie u vroeger bij FrieslandFoods in de direc-tie zat?Robert van Ballegooijen: ‘De contacten

NoorderlandMelk. Daarnaast halen we 300 miljoen liter melk uit DMF, de Dutch Milk Foundation. Deze stichting beheert in opdracht van de Nederlandse Mede-dingingsautoriteit in totaal 1,2 miljard kilo melk die FrieslandCampina als ge-volg van de fusie beschikbaar moet stel-len aan nieuwe producenten van melk en kaas. Nog eens honderd miljoen liter willen we aantrekken via eigen leveran-ciers. We gaan zelf in gesprek met melk-veehouders die belangstelling hebben om melk aan ons te leveren. Hen bieden we de keuze om zich aan te sluiten mét of zonder inleggeld. De vierde manier is via losse contracten voor een vooraf be-paald volume en een vooraf bepaalde prijs en periode.’

Robert van Ballegooijen: ‘De tijd dat acht bestuurders de melkprijs bepalen voor

17.000 leden, is voorbij’



‘Met de losse contracten bouwen we flexi-biliteit in en voorkomen we onnodig hoge kaasvoorraden en lage prijzen in een peri-ode dat het tegen zit op de kaasmarkt.’

Ziet u deze verscheidenheid aan samenwer-kingsvormen als een trendbreuk?Robert van Ballegooijen: ‘In Europa wel. Amerikanen kunnen al contractbe-sprekingen voeren met hun zuivelafne-mer, maar voor Europa is dit vrij nieuw. Wij kunnen natuurlijk niet voor elke le-verancier een apart contract maken; je moet meer denken aan een aantal pakket-ten waaruit je kunt kiezen. Vergelijk het maar met verzekeringen: ook niet ieder-een wil een zelfde hoogte van het eigen

risico. Geen twee melkveehouders zijn hetzelfde, daarom gaan we met elke on-dernemer die dat wil apart in gesprek. In een grote coöperatie lukt dat niet. Het voordeel daarvan is dat elk lid gelijk is, maar het nadeel is dat het beleid wordt afgestemd op de grootste gemene deler.’

Naar welk type melkveehouder bent u op zoek?Jan Anker: ‘Melkveehouders uit de vijf noordelijke provincies met minimaal 500.000 kilo melk hebben om logistieke redenen een voorkeur. Maar de melkvee-houder moet bij ons passen en wij bij de melkveehouder. Wij zijn op groei gericht; we gaan het liefst in zee met ambitieuze, ondernemende melkveehouders. Er moet een klik zijn, want we zoeken naar sa-menwerking voor de langere termijn.’

Is samenwerking voor lange termijn niet tegen-gesteld aan meer vrijheid voor boeren?Robert van Ballegooijen: ‘Zo klinkt het wel, maar het ligt anders. Wij willen vee-houders vrijheid bieden binnen een lan-

getermijnsamenwerking. Die vrijheid is goed voor de boeren en voor ons. Het houdt ons als afnemer messcherp, want als je even niet oplet, ben je zo een pluk melk kwijt. Het dwingt ons een goede melkprijs neer te zetten en kritisch te zijn op de eigen organisatie. Juist omdat boe-ren relatief makkelijk kunnen opstap-pen.’

Welke melkprijs wilt u met A-ware neerzetten? Jan Anker: ‘We gaan uit van een goede basisprijs met daarbovenop een toeslag voor kwaliteit en kwantum. Wij zijn er-van overtuigd dat dit pakket voor een aantal boeren zeer aantrekkelijk is. Uit-eindelijk is het natuurlijk aan de melk-

veehouder om na een grondige afweging zijn keuze te maken. We werken op dit moment aan een digitale rekentool die melkveehouders helpt te bepalen hoe onze systematiek voor zijn bedrijf uit-werkt. We doen dat zo transparant en eer-lijk mogelijk zonder ons te willen afzet-ten tegen andere zuivelondernemingen. Medio maart verwachten we de rekentool online te kunnen zetten op onze site. Er is dan ook meer duidelijk over de financiële inbreng en het rendement daarop.’

Gaat u ook betalen voor weidegang of lactose?Jan Anker: ‘Ook die informatie komt in maart beschikbaar, maar de fabriek in Heerenveen krijgt in elk geval de moge-

lijkheid om twee aparte melkstromen te ontvangen.’Robert van Ballegooijen: ‘Dat kan wei-demelk worden, maar dit is nog niet ze-ker. In het buitenland is weidemelk veel minder een thema. We werken ook aan het ontwikkelen van eigen recepturen.’

Gaat u instrumenten ontwikkelen die melkprijs-schommelingen voor boeren kunnen afvlakken?Robert van Ballegooijen: ‘Daar komen zeker oplossingen voor door bijvoorbeeld prijzen vast te klikken. Ook daarvoor geldt maatwerk: het is maar net wat er in jouw situatie past. Er komt steeds meer ondernemerschap in de melkveehouderij. Wie daar het beste mee om kan gaan, of

het beter doet dan zijn buurman, die heeft de best belegde boterham.’

U investeert samen met Fonterra 120 tot 130 miljoen euro in de kaasfabriek. Hoe snel wilt u die investering terugverdienen?Jan Anker: ‘Een korte terugverdientijd is geen doelstelling. We denken in genera-ties, werken voor de lange termijn. Als we geen vertrouwen zouden hebben in de kaasmarkt, zouden we dit niet doen. Dat is het leuke van een familiebedrijf: de be-sluiten gaan over weinig schakels. Als we vandaag iets bespreken, kan het morgen al worden uitgevoerd. We hoeven niet langs aandeelhouders of ledenraden. We kunnen daardoor snel schakelen.’ l

Jan Anker: ‘Onze internationale kaasafzet groeide de afgelopen jaren

meer dan tien procent per jaar’

I N T E R V I E W



VX03_p25.indd 25 19-02-13 10:54

VX03_p26.indd 26 19-02-13 10:59

De melktechniek kan in de praktĳ k nog vaak be-ter worden afgesteld. Aangepaste tepelvoeringen zĳ n daarbĳ een voornaam aandachtspunt. In het kader van uiergezondheid is ook een terugkeer van simultaan melken merkbaar. Pag. 28

S P E C I A L M E L K T E C H N I E K

VX03_special intro.indd 27 18-02-13 11:13

Melkmachinefabrikanten zĳ n minder bezig met de ontwikkeling van nieuwe melktechniek, omdat de melkrobot veel onderzoeksgeld opeist

Melktechniek staat stilHet lĳ kt of alle onderzoek rondom

melktechniek stilligt. De techniek om het uierweefsel van koeien zo opti-maal mogelĳ k van hun melk te ontdoen, lĳ kt helemaal op orde te zĳ n. ‘Er wordt niet zo gek veel op het vlak van melk-techniek gedaan’, bevestigt Harm Wem-menhove. Wemmenhove is onderzoeker aan Wageningen Universiteit en houdt zich bezig het onderwerp melkwinning. ‘Waar wel in wordt geïnvesteerd, is de verdere automatisering en robotisering van het melkproces. Grote ontwikkelin-

Op het vlak van de techniek van melken lĳ kt de wetenschap

helemaal uitgedokterd en zĳ n er vooral ontwikkelingen op de-

tailniveau. In de praktĳ k blĳ ven lucht zuigen en onvoldoende

leegmelken twee belangrĳ ke ergernissen. De keuze van de

juiste en passende tepelvoering kan vaak beter, zo melden on-

derzoekers. Intussen rukt ook simultaan melken weer op.

tekst Annelies Debergh



VX03_special afwijkende melktechniek.indd 28 18-02-13 15:58

gen in melktechniek zĳ n er echter niet.’Dat de research op het gebied van de melktechniek beperkt is, bevestigt ook Johan Grolleman. Hĳ is onafhankelĳ k melkwinningsadviseur en volgt de ont-wikkelingen in de melktechniek van dichtbĳ . ‘De robot slorpt veel van het on-derzoeksgeld op. De grote melkmachine-fabrikanten lĳ ken daardoor minder be-zig met de melktechniek. Onder invloed van de kleinere fabrikanten zie je daar toch wat verandering in komen.’ Koen Lommelen, melkwinningsadviseur bĳ het Melkcontrolecentrum Vlaande-ren, is dezelfde mening toegedaan. ‘Ei-genlĳ k kunnen we wel stellen dat we het technische verhaal van melken stilaan onder de knie hebben. Er is wel nog winst te halen in het bĳ stellen en fĳ nre-gelen van de melktechniek op de bedrĳ -ven zelf.’

Tepelvoering aanpassenJohan Grolleman deelt het idee dat er met de huidige kennis van zaken op een doorsnee melkveebedrĳ f nog verbete-ring mogelĳ k is. Hĳ wĳ st op twee ont-wikkelingen. Het onderzoek naar de werking van de tepelvoering neemt toe en ook het automatisch sprayen van de spenen in de tepelbeker valt onder de nieuwigheden. ‘Met nog meer kennis over wat de tepelvoering met de speen doet tĳ dens het melken, is op het gebied

Kopbeluchting in combinatie met driehoekige tepelvoeringKopbeluchting is geen nieuwe techniek. De driehoekige vorm van tepelvoeringen van producent Milkrite is dat evenmin. Juist in de combinatie van de kennis ligt het succes van ImpulseAir, een driehoeki-ge tepelvoering met aangepaste tepelbe-ker en kopbeluchting in de stootrand van de tepelvoering.Het systeem was al in de VS op de markt en is nu ook in België en Nederland be-schikbaar, zo vertelt Ghislain Coppejans, verantwoordelĳ ke verkoop voor Milkrite in België. ‘Het doel van de beluchting ach-ter de melk is de terugslag van melk en bacteriën naar de speen voorkomen. De instroom van lucht in de stootrand zorgt voor een eenrichtingsverkeer, waarbĳ speenwassen voorkomen wordt.’ Het levert een rustige en continue melk-stroom op. ‘De afvoercapaciteit van de

driehoekige tepelvoering ligt ook hoger. Met deze tepelvoering kan ook in rustfase de melk weg blĳ ven vloeien, terwĳ l onder de speen wel een rustmoment ontstaat.’De voordelen zĳ n divers. Coppejans noemt allereerst de lagere kans op infec-tie van de uierkwartieren en de betere speenconditie. ‘De tepelvoering kruipt ook minder op tĳ dens het melken en er is geen ringvorming bovenaan de speen. Dat betekent rustiger melken, meer rust in de melkstal. Bĳ het afnamemoment laat de speen onmiddellĳ k los, zodat het melkstel onmiddellĳ k weg kan.’ Twĳ fel over een verhoging van het gehalte aan vrĳ e vetzu-ren in melk is er niet. Coppejans stipt een recent onderzoeksproject aan. ‘Voorlopig wĳ st het onderzoek op een verbetering van de zuurtegraad. Defi nitieve resulta-ten zĳ n binnenkort bekend.’

De techniek van melken is onder de knie, de winst is vooral te behalen in het bĳ stellen en fĳ nregelen

ImpulseAir van Milkrite



van de keuze van een aangepaste te-pelvoering nog wel verbetering mo-gelĳ k.’Dat bĳ de keuze van de tepelvoering in de praktĳ k nogal wat fout gaat, herkent Koen Lommelen. ‘Uit de be-drĳ fsbezoeken die MCC elk jaar uit-voert, blĳ kt dat toch één op de vier bedrĳ ven met een foute tepelvoering melkt.’ De MCC-medewerker raadt melkveehouders aan om goed door-dacht om te gaan met de keuze van

de tepelvoering. ‘Als je een melkkoe van pakweg tien jaar geleden tegenover de melkkoe van nu zet, dan praat je meteen ook over dieren met een heel andere speenvorm. Als de speenvorm evolueert, is het ook belangrĳ k om daar de tepel-voering op aan te passen.’

Vaker opmeten melkmachineVeehouders moeten de keuze van de te-pelvoering af en toe herevalueren, zo op-pert Johan Grolleman. Hĳ ziet ook een

Copulsation: simultaan melken met grotere luchttoevoer uit pulsator

oorzaak waarom de tepelvoeringen in de praktĳ k te weinig zĳ n aangepast. ‘Er be-staan geen goede meetinstrumenten om in een praktĳ komgeving de effecten van vacuümbewegingen en -schommelingen op de speen na te gaan. Men probeert aan de hand van vacuümmeting wel in te schatten wat een tepelvoering doet, maar of dat ook honderd procent juist is, dat kun je uiteindelĳ k niet zien.’Een dynamische meting, het opmeten van de melkmachine tĳ dens het melken,

Met Copulsation bracht het bedrĳ f Dairy Solutions een nieuw pulsatie-systeem op de Nederlandse markt, zo legt Ferdinand Veenstra namens Dairy Solutions uit. ‘De huidige pulsa-tiesystemen zĳ n vaak dertig jaar gele-den ontwikkeld. Er zĳ n nog steeds koeien met mastitis, met belaste spe-nen die moeilĳ k leegmelken.’In Amerika is Copulsation bĳ na vĳ f-tien jaar op de markt. Het verschil zit in de kleppen voor luchtdoorvoer in de pulsator. ‘Een traditionele pulsator heeft één klep voor het inlaten van va-cuüm én buitenlucht. Copulsation werkt op basis van twee kleppen en kan daarmee een grotere luchtdoor-voer realiseren. Zo gaat de tepelvoe-ring in heel korte tĳ d volledig dicht, zodat er een echt rustmoment onder de speen komt, waarbĳ de druk en het vacuüm op de speenpunt volledig

wegvallen.’ Het gevolg is dat de speen minder wordt belast. ‘Koeien geven vlot-ter de melk af en zĳ n beter leeggemolken. Als de koeien beter gemolken zĳ n, zorgt dat vanzelf voor minder mastitis. Door het volledig sluiten van de tepelvoering in de tepelbeker in de rustfase, is terugslag van melk naar de speentop niet mogelĳ k en is kruisbesmetting tussen uierkwartie-ren uitgesloten’, aldus Veenstra.Het systeem installeren vergt meer aan-passingen dan een pulsator vervangen. Behalve een ander type pulsator komen er ook een nieuwe centrale stuurkast, ande-re tepelbekers en andere tepelvoeringen. ‘Het is een totaalpakket en een volledig aangepaste techniek van melken.’ Copul-sation maakt gebruik van simultaan mel-ken. ‘Daarmee heb je minder melkslagen per minuut, waardoor meer tĳ d ontstaat voor de rustfase en meer nettotĳ d voor herstel van de bloedtoevoer in de speen.’

Melktechniek gebaseerd op middelhoog liggende melkleiding Een middelhoog liggende melklei-ding in combinatie met een hoog va-cuüm: het lĳ kt een ouder type melk-techniek. Dat Dairymaster met de introductie van dit type melken op de Nederlandse en Belgische melk-machinemarkt naar het verleden te-ruggrĳ pt, is een misvatting . Rutger Schut, importeur voor Dairymaster in Europa, stelt dat de melkmachine van Dairymaster veeleer een verfĳ -ning is, waarbĳ de kennis van ver-schillende technieken aan elkaar is geregen. ‘Dairymaster melkt simul-taan, met een hoog vacuüm van 47 tot 48 kPa in de melkfase en 12 kPa in de ontlastingsfase’, stelt Schut. Dat is een groot drukverschil van 36 kPa, te vergelĳ ken met de werking van een pomp. ‘Door dat grote druk-

verschil ontstaat als het ware een soort melkprop, je creëert een duidelĳ ke vloei-stofstroom, waardoor de melk vlot in de richting van de melkleiding gaat. De spe-nen worden door het lage vacuüm in de rustslag helemaal ontlast. Dat zorgt er-voor dat de bloeddoorstroming in de spe-nen weer beter op gang komt, wat weer een betere speenconditie oplevert.’ Schut vergelĳ kt dit systeem van melken met het drinken van een kalfje bĳ de koe.‘In Duitsland noemt men deze tech-niek wel eens het groene melken.’ Het grootste verschil in de praktĳ k is dat de koe er rustiger bĳ staat onder het melken. ‘De manier van melken is zoda-nig aangepast dat een koe de melk snel-ler loslaat en beter leegmelkt. Melkstel-len vallen ook minder af tĳ dens het melken.’

Copulsator van Copulsation

Middelhoge melkleiding bĳ Dairymaster




Slakkenhuis stroomlĳ nt de vier verschillende melkstromen Omdat de melksnelheid van koeien ge-middeld genomen nog toeneemt, ontwik-kelde melkmachinefabrikant GEA Farm Technologies de IQ-melkklauw. ‘De melk-klauw bestaat uit een soort slakkenhuis-constructie waarbĳ de melk gestroom-lĳ nd de melkslang wordt ingestuurd.’ Van naald tot draad legt Jeroen Luiten, specialist Milking Philosophy bĳ GEA, de techniek uit. ‘Door de fysieke scheiding tussen de klauwdelen per kwartier en het beter stroomlĳ nen van de melkstroom staat de melk niet onder de speen te klot-sen en is het vacuüm van de melkmachi-ne stabieler.’ De maximale melksnelheid die het melkstel aankan, ligt door deze aanpassing hoger. ‘Door de afzonderlĳ ke melkafvoer is de kruisbesmetting van kwartier tot kwartier onmogelĳ k gewor-den. Er kan nooit melk terugslaan van het ene naar het andere kwartier. Koeien kunnen zichzelf niet besmetten.’

In de tepelbeker is ook een kogeltje voor-zien, zodat de tepelvoering tot het mo-ment van aanleggen aan de speen afgeslo-ten blĳ ft. De kogel valt vrĳ zodra de speen in de tepelbeker terechtkomt. ‘Ook dat is een nieuw idee van melken’, legt Jeroen Luiten uit. ‘Bĳ het aanleggen van de spe-nen treden zo geen vacuümverliezen op. Melkveehouders kunnen de uierkwartie-ren daardoor twee aan twee of zelfs per vier zonder luchtzuigen aanleggen.’ Met deze melkklauw kunnen in de toe-komst ook de spenen in dezelfde melkbe-weging gesprayd worden. ‘De bedoeling is om de spenen zo met een heel kleine hoeveelheid ontsmettingsvloeistof nog in de tepelbeker te sprayen. Op het moment dat een melkklauw in ruststand komt, wordt de melkklauw kort gespoeld, zodat de koegebonden bacteriën niet overge-dragen kunnen worden tussen de ver-schillende melkkoeien onderling.’

kan duidelĳ kheid brengen over de juiste voering. ‘Ik adviseer melkveehouders om één keer per vier jaar een dynami-sche meting uit te voeren, bĳ elke nieu-we generatie melkkoeien. Met een dyna-mische meting zĳ n ook de effecten op de speen in kaart te brengen. Zo kun je bĳ -voorbeeld twee verschillende tepelvoe-ringen tegenover elkaar zetten en meten welke het beste op het bedrĳ f past.’In de praktĳ k leggen melkveehouders zich steeds meer toe op het correct af-stellen van de melkmachine, zo ervaart Johan Grolleman nog. ‘Die aandacht voor het goed afstellen komt meer van de mensen in het veld en niet eens van de fabrikanten. Melkveehouders willen meer handvatten hebben om de melk-machine goed af te stellen en gaan er ook steeds meer mee aan de slag.’

Honderden tepelvoeringen Wereldwĳ d bestaan over de verschillen-de melkmachinemerken heen wel een paar honderd soorten tepelvoeringen. Tussen al die soorten de best passende tepelvoeringen voor de eigen melkstal vinden, is geen sinecure. Daarbĳ komt nog de ontwikkeling van nieuwe drie-hoekige en vierkante tepelvoeringen door kleinere melkmachinefabrikanten.In het kader van een Veepeiler-project is recent een onderzoek afgerond naar driehoekige tepelvoeringen in combina-tie met kopbeluchting. Het principe van kopbeluchting is niet nieuw, de uit-

voering ervan wel. Koen Lommelen: ‘De driehoekige vorm en het gaatje in de stootrand van de tepelvoering zorgen er samen voor dat er een rustmoment on-der de speen komt terwĳ l de melk-stroom blĳ ft doorgaan. De combinatie van beide – de driehoekige vorm van de rubbervoering en het gaatje in de stoot-rand – toont positieve resultaten.’ De de-fi nitieve resultaten van het project vol-gen de komende weken, maar het type melktechniek lĳ kt voorlopig goed uit te vallen. Een soortgelĳ ke evaluatie maakt Johan Grolleman voor het terugkeren van de bovenliggende melkleiding en het mel-ken met hoger vacuüm, eveneens een verdere uitwerking van een oudere melktechniek. ‘In het geval van Dairy-master gaat het echter niet alleen om het melken met bovenliggende melklei-ding.’ Grolleman legt verder uit: ‘Er is een aantal zaken aan elkaar gekoppeld: er is de middelhoge melkleiding, een kleinere melkklauw en dat alles in com-binatie met simultaan melken. Als je verschillende elementen uit de melk-techniek bĳ eenbrengt en op de juiste manier aan elkaar koppelt, kun je wel een goed melksysteem krĳ gen.’ Het voorbeeld brengt Johan Grolleman ook bĳ de vernieuwde belangstelling voor het simultaan melken van de vier uierkwartieren. Traditioneel mel-ken gaat uit van het alternerend melken, met andere woorden twee wisselende

vacuümbewegingen aan beide zĳ den van de uier . Bĳ het simultaan melken ondergaan alle vier de tepelvoeringen te-gelĳ k dezelfde vacuümbewegingen. ‘Vier spenen tegelĳ k melken komt voor-al terug omdat de kans op kruisbesmet-ting, besmetting van het ene naar het andere uierkwartier tĳ dens het melken, kleiner is’, zegt Grolleman. ‘Doordat de spenen tegelĳ k worden gemolken, is de kans op het terugslaan van melk tegen de speentop tĳ dens de rustslag niet mo-gelĳ k. Daar liggen nog kansen voor het simultaan melken.’

Sensoren van melkHarm Wemmenhove spreekt ook over de opkomst van nieuwe tepelvoeringen en het traploos instellen van pulsatiesys-temen. Hĳ noemt ook de ontwikkeling van sensoren in de melk. ‘We hadden al de geleidbaarheid en nu wordt ook ge-werkt aan de vet- en eiwitbepaling in de melk. De grote melkmachinefabrikan-ten richten zich steeds meer op het sig-naleren van afwĳ kingen en het meten van de gezondheid van de koeien aan de hand van de melk.’ Ook op vlak van energieverbruik van melkmachines verwacht Harm Wem-menhove nog meer aandacht. ‘Steeds meer melkveehouders plaatsen een fre-quentieregelaar op de vacuümpomp om ook de energiekosten terug te dringen.’ Maar ook dat is weer voortborduren op de bestaande kennis. l

IQ-melkstel van Gea Farm Technologies




VX03_p32.indd 32 18-02-13 14:11

VX03_p33.indd 33 18-02-13 14:12

34 V E E T E E L T F E B R U A R I 2 2 0 1 3Boe r z i j n : Boe r b l i j v en

Nijkerk • Tel. 033 422 15 10 • www.arkervaart.nl (Teamleider Rundvee: Roel van Ee, 06 21 26 62 27)

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien meteen actieve weidegang. De voederwaarde van gras komt, incombinatie met ProWeide brok, optimaal tot zijn recht.Bovendien is ProWeide bijzonder scherp geprijsd. MetProWeide haalt u het beste uit uw weidegras én veestapel!

Koeien in de wei?ProWeide brok erbij!

• 940 VEM • 85 WDVE • 200 gram zetmeel • 50 gram bestendig zetmeelScherpe seizoenprijs: netto 21,98per 100 kg bij afname van 32 ton ineens

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Het beste voor uw koeien ??

Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Dual Waterbed !!

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl



Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat

Recht liggen / Schone box / Weinig strooisel

Dual waterbed + Positiebox = Minder werk




Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat






Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat



www.uierverzorging.nlwww.buc-holland.com

VX09_p14.indd 25 21-05-2012 11:16:25

47V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 2

VX08_p47.indd 47 08-05-2012 09:23:16

Ga voor een laag celgetal!

VX03_p34.indd 34 18-02-13 14:45

Droogzetten: voor rust en herstelDe komende drie afl everingen van de-ze diergezondheidspagina gaan over droogzetten. Voor veel melkveehouders een gebruikelĳ ke routine. Het doel van droogzetten is rust en herstel, van on-der andere klauwen en de algehele li-chaamsconditie van de koe. Met herstel wordt ook bedoeld: het vervangen van uierweefsel en oude melkkliercellen, om de uier voor te bereiden op een zo productief mogelĳ ke volgende lactatie.

Gezonde droogstandEen gezonde droogstand begint met een goede voorbereiding van de koe. Daarbĳ gelden een aantal aandachtspunten:1. Tĳ dens de lactatie is het zaak de con-

ditie van de koe tĳ dig bĳ te sturen, op basis van haar conditiescore.

2. Op de dag van droogzetten is het be-langrĳ k ervoor te zorgen dat de melk-productie onder 10 tot 15 kg per dag is. Dit kan door de koeien die bĳ na droog moeten, schraler te voeren. Water moet altĳ d voorhanden zĳ n.

3. Een uitgebalanceerde voeding is altĳ d belangrĳ k voor de weerstand.

4. Tot slot is ook de hygiëne van de huis-vesting van de droge koeien belang-rĳ k, om de infectiedruk zo laag moge-lĳ k te houden.

Het droogzetten met antibiotica heeft van oudsher twee doelen: namelĳ k het genezen van bestaande infecties en het voorkomen van nieuwe infecties. Koei-en zĳ n met name gevoelig voor nieuwe

infecties aan het begin en het einde van de droogstand (rondom het afkalven). Bĳ bestaande infecties gaat het om hoogcelgetalkoeien en koeien met sub-klinische mastitis. Het tweede doel, het voorkomen van nieuwe infecties, valt onder preventief behandelen en mag offi cieel niet meer. Het voorkomen van infecties is ook te sturen door het verhogen van de weer-stand van de koe en het verlagen van de infectiedruk door het nemen van ma-nagementmaatregelen. Denk aan goede voeding, hygiëne van de huisvesting en werkwĳ zen tĳ dens het melken.

Selectief droogzettenVoor droogzetten met antibiotica is het nieuwste advies om selectief droog te zetten, afhankelĳ k van het koecelgetal en de bedrĳ fsomstandigheden. Bedrĳ fs-specifi eke kiemen bepalen de keuze voor een injector. Het is belangrĳ k om melkmonsters te nemen van alle koeien met mastitis (van mastitisgevallen rond-om het droogzetten, tĳ dens de droog-stand, rondom afkalven en tĳ dens de lactatie) om te weten welke ziektever-wekkers op het bedrĳ f een rol spelen. Uiteindelĳ k bepalen de omstandighe-den op het bedrĳ f, de aangetoonde mas-titiskiemen en het celgetal van de koe de keuze van de dierenarts en de vee-houder om een koe wel of niet met anti-biotica droog te zetten en welke injector dan te gebruiken.

Scoren en winnenDertig tot vĳ ftig procent van de koei-en krĳ gt in de periode rond kalven in meer of mindere mate een stofwisse-lings- of infectieziekte. Melkziekte en ketose (slepende melkziekte) zĳ n de meest voorkomende en bevorderen het optreden van andere problemen zoals uierontsteking, baarmoederont-steking, lebmaagverplaatsing, slecht drachtig worden en zelfs zoolzweren. En ziektes kosten geld. Per geval: een nageboorte kost 120 euro, uierontste-king kost 210 euro, baarmoederont-steking 120 euro, een lebmaagver-plaatsing 600 euro, kreupelheid 170 euro, ketose 230 euro, melkziekte 300 euro en tussenkalftĳ d per maand kost 25 euro. Melkziekte en ketose komen beide vaak subklinisch voor. Ook in deze subklinische vorm zorgen ze voor meer andere ziektes. In een vroeg sta-dium ingrĳ pen beperkt de schade. En hoe doe je dat optimaal? Door vroeg-tĳ dige controle op melkziekte, ketose en baarmoederontsteking met een scoresysteem. Met een snelle handbe-weging in de schede wordt tussen vĳ f en twaalf dagen na kalven wat urine verkregen en over een ketosestickje gevloeid. Met dezelfde handeling scoor je schede en baarmoeder. Op melkziekte wordt gescoord door mid-del van bloedcalciumwaarden bĳ een bepaald droogstandsrantsoen. Dit vroegtĳ dig scoren op ziektes is on-derdeel van het Deense systeem van bedrĳ fsbegeleiding, dat wĳ op een vĳ ftal bedrĳ ven toepassen sinds on-geveer een jaar. Op deze bedrĳ ven is het gemiddelde percentage mastitis gedaald van 22 naar 15 procent, de dagdoseringen antibiotica zĳ n ge-daald van 6,42 naar 2,94. Gescoord en gewonnen!

G A S T C O L U M N G E R A R D K A M P

D I E R E N A R T S VA N G E L R E D I E R E N A R T S E N E N D E O O S T H O F

De omstandigheden op het bedrĳ f, de aangetoonde mastitiskiemen en het celgetal van de koe bepalen uiteindelĳ k de keuze van de dierenarts en de veehouder om een koe wel of niet met antibiotica droog te zetten

D I E R G E Z O N D H E I D S N I E U W S


VX03_Boehringer.indd 35 18-02-13 10:15

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE

De productieaanleg, gezondheidskenmerken en

exterieurkenmerken zijn sterk bepalend voor een

hoge levensproductie. CRV heeft stieren voor u

van uiteenlopende rassen die uitstekend scoren op

deze kenmerken. Ze zorgen voor verhoging van uw

bedrijfsrendement door koeien die probleemloos

produceren jaar in jaar uit.

‘ HONDERDTONNERSOM TROTS OP TE ZIJN’

Fam. Vos, Godlinze

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 1 04-02-13 09:19

ATLANTIC KODAK VIGOR MELDONRAS + BASIS HF zb RHF rb BS rb MRIJ lokaal

NVI 292 216 267 117

LVD 740 617 864 157

UIERGEZONDHEID 106 106 108 100

CELGETAL 107 105 108 100

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

038-13 Lvnsprod-feb1.indd 2 04-02-13 09:19

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET ATLANTIC REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE!

ATLANTIC BLINKT UIT OP ALLE FRONTEN!Eens in de zoveel tijd dient zich een uitzonderlijke stier

aan die je even sprakeloos maakt. Is het echt mogelijk

dat één stier zoveel kwaliteiten in zich verenigt? Jazeker.

Atlantic vererft een oogstrelend exterieur en een

nagenoeg eindeloze levensduur, wat resulteert in een

levensproductie om bij weg te dromen.

ATLANTIC (Ramos x O Man) ki-code: 97-8797 aAa-code: 234165

NVI 292LEVENSDUUR 740EXTERIEUR 113UIERGEZONDHEID 106KLAUWGEZONDHEID 106VRUCHTBAARHEID 103

(zb-basis)

Roosje 178 (v. Atlantic) Eig.: Mts. L. & R. Hof-Dekker, Balkbrug(Foto: Alger Meekma)

038-13 product-feb1-NL.indd 1 04-02-13 09:25

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

MET KODAK REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE!Als veehouder heb je al werk genoeg. Kodakdochters zijn dan een uitkomst. Onopvallend in de stal, opvallend in melkopbrengst en gezondheidskenmerken. Daarmee staan Kodakdochters voor een hoge levensproductie zonder extra werk.

KODAK (Kevin x Stadel) ki-code: 97-7222 aAa: 516342

NVI 216LEVENSDUUR 617KG MELK 622UIERGEZONDHEID 106KLAUWGEZONDHEID 105

(rb-basis)

Gert 21 (v. Kodak) Eig.: Mts. Sijben-Lijten, Neerkant(Foto’s: Alex Arkink)

een hoge levensproductie zonder extra werk.

Eig.: Mts. Sijben-Lijten, Neerkant

038-13 product-feb1-VLA.indd 2 04-02-13 09:28

Lille

Werk afgewisseld met fokkerĳ

Op de plek waar de nieuwe melkvee-stal komt, gaapt een grote, diepe

kuil in de grond. Veel meer dan dat is er van de bouwplannen nog niet te mer-ken. De groeiplannen richting 250 melk-koeien zĳ n wel hét gespreksonderwerp

De Savarddochters Saskia en Sara behaalden afgelopen januari

een dubbel succes voor de fokkerĳ van Leo en Jim Pluym uit

Lille. Met de komst van een nieuwe melkveestal en de groei naar

250 melkkoeien zĳ n de melkveehouders klaar voor de toekomst.

tekst Annelies Debergh

Gezamenlĳ k neemt de familie Pluym alle werkzaamheden en ook de fokkerĳ activiteiten op het melkveebedrĳ f voor haar rekening.

Leo en Rita, Nathalie en Jim Pluym

Aantal koeien: 150Groeien naar: 250Melkproductie: 9687 4,05 3,44Hoeveelheid land: 100 hectare

Jim Pluym: ‘Bĳ winnen met een eigengefokte koe is de voldoening nog zo veel groter’


ten huize Pluym. Vader Leo en zoon Jim Pluym zitten volop in de laatste besluit-fase. ‘Eind deze week beslissen we welk type melkrobot we nemen.’ Dat het een automatisch melksysteem zou worden, stond al erg lang vast. ‘Ar-

beid speelde de voornaamste rol in onze beslissing om voor automatisch melken te kiezen’, legt vader Leo Pluym uit. Zoon Jim valt zĳ n vader bĳ . ‘Als je dage-lĳ ks twee keer melkstellen voor 250 koeien moet aansluiten in een gewone


VX03-Pluym, Lille.indd 40 18-02-13 14:35

partners samenwerken. Er samen als koppel voor gaan kan het bedrijf alleen maar ten goede komen. Het samen kun-nen werken en het samen kunnen over-leggen, de mentale ondersteuning is be-langrijk in een bedrijf. Partners kunnen thuis evengoed de kost verdienen.’In de stal lopen nu 150 melkkoeien. ‘Vorig jaar hebben we veel vaarzen ver-

kocht, dit jaar houden we zelf alles aan.’ Jim wijst op de groeiplannen. ‘We willen in één keer de volle capaciteit van de nieuwe stal benutten. Die groei willen we bij voorkeur zo veel mogelijk met ei-gen fokvee realiseren en dus gaan nu geen vaarzen weg.’Door die maximale benutting van eigen fokmateriaal is er te weinig plaats in de huidige stal. ‘We wilden oorspronkelijk gaan naar 200 melkkoeien, maar dan moet je weer kiezen tussen drie of vier melkrobots’, legt Leo uit. ‘Het leek ons nuttiger om in één keer door te groeien naar vier melkrobots. Met vier robots bouwen is ook een stuk gemakkelijker en logischer. Nu komen de melkrobots per twee tegenover elkaar in de stal.’

Comfort koe centraalOver elke keuze in de nieuwe stal is zorgvuldig nagedacht. Zo ook over het type ligbox, een diepstrooiselbox met een mix van landbouwkalk, stro en wa-ter. ‘We kiezen met het oog op comfort voor de koe. Een goede atleet moet goed verzorgd worden. Zand is voor de koe in onze ogen de beste boxbedekking, maar we twijfelen eraan of het ook voor de boer kan werken. Daarom kiezen we voor de mix met kalk en stro. De meer-waarde in de mest is een bijkomend voordeel.’Leo en Jim deden op tal van plekken ideeën op. ‘Had ik die tijd met de fiets gereden, dan had ik er al twee versleten’, lacht Leo. De bouwplannen werden ook aan alle bedrijfsadviseurs voorgelegd. ‘Als boer ben je soms bedrijfsblind en denk je niet altijd aan bepaalde zaken. Adviseurs komen overal en weten waar verbeterpunten kunnen zitten.’

Saskia (v. Savard), kampioene vaarzen op de CRV Koe-Expo in Gent

De oude melkveestal is overbezet in afwachting van de nieuwbouwstal

melkput, dan houd ik mijn hart vast voor gezondheidsproblemen op de lan-gere termijn.’ Maar dat is niet de enige reden om te kie-zen voor melkrobots. ‘Dat de koeien meerdere keren per dag worden gemol-ken bij een automatisch melksysteem is een ander belangrijk voordeel voor hoog-productieve melkkoeien. Ook op sociaal vlak is automatisch melken een voor-deel. Niet dat we ervan uitgaan dat we minder werk zullen hebben, we denken alleen dat we anders kunnen werken en minder aan melktijden gebonden zullen zijn. De melkrobot verlicht het werk.’

Bewust familiebedrijfInmiddels is al de vierde generatie op dit melkveebedrijf aan de slag. Leo Pluym kwam in 1978 in het bedrijf, samen met zijn vrouw Rita Van Gorp. In 2006 nam zoon Jim Pluym een melkveebedrijf aan de andere kant van Lille over. De bedrij-ven werden in 2010 weer samengevoegd op de ouderlijke locatie. Sinds zijn huwe-lijk afgelopen zomer is ook Jims vrouw Nathalie in het bedrijf gestapt.De keuze voor een familiebedrijf is be-wust, vertelt Leo Pluym. ‘Ik ben voor-stander van een bedrijf waarin beide

41V E E T E E L T f e b r u a r i 2 2 0 1 3


Jim noemt zo onder meer de bewuste keuze voor een centrale voergang. ‘In één groep 250 melkkoeien overzien is bijna onmogelijk. We werken daarom bewust met een hoog- en een laagpro-ductieve groep, gescheiden door een cen-trale voergang.’ De lagere kostprijs is meegenomen. ‘Een extra voergang had 300 vierkante meter extra betekend. Dat is een groot bedrag in bouwkosten.’

Economische waarde fokkerijMomenteel is er voldoende grond voor voeren mestafzet. Met extra aankopen van bijproducten moet dat ook voldoen-de zijn voor het voeren van de dieren in de toekomst. Nu krijgen de 150 melk-koeien een gemengd basisrantsoen met 22 kg maiskuil, 5,5 kg droge graskuil, 10 kg perspulp, 4 kg bierbostel en 0,5 kg lu-zerne. Daarop halen ze een rollend jaar-gemiddelde van 9687 kg melk met 4,05% vet en 3,44% eiwit. De tussenkalftijd ligt nu op 417 dagen. ‘Ons doel ligt op 12.000 kg melk per vol-ledig afgesloten lactatie. Met meer com-fort en meerdere keren melken willen we meer kilo’s melk per koe kunnen produceren.’Fokkerij blijft daarbij een belangrijke passie. ‘Fokkerij heeft ook een economi-sche waarde.’ Jim ziet daar een vergeten rol. ‘Fokkerij is niet alleen belangrijk voor de verkoop van goed fokmateriaal. Een sterk exterieur fokken en een goede melkproductie hebben ook een econo-mische waarde. Met slechte benen en diepe uiers krijg je geen duurzaamheid

in de koeien gefokt. Een goed exterieur is belangrijk.’

Fokkerij brengt arbeidsvreugdeLeo noemt ook het aspect arbeidsvreug-de. ‘Fokkerij is belangrijk voor het werk-plezier. Boeren mag geen sleur worden en dat kan volgens mij het beste door een goed evenwicht te vinden tussen werk en hobby.’Het doel is het fokken van een zo com-pleet mogelijke koe. ‘We willen koeien die gemakkelijk ruwvoer kunnen ver-werken en van dat voer ook gemakkelijk melk kunnen produceren. Dat is voor ons duurzaamheid.’ Vroeger lag de na-druk nog meer op melk, zo geeft Leo aan. Inmiddels is dat minstens een plus van 600 liter melk. ‘We willen nog steeds stieren die ruim positief zitten in de melk en daarbij positief scoren voor ge-halten.’ Snowfever, Atlantic, G-Force en Emerald zijn vaak ingezette partners bij de zwart-bonte koeien. Aram is dat bij de rood-bonten. ‘Wat rood is, blijft zo veel moge-lijk rood’, zegt Jim. Op dit moment bestaat de stal uit vijftig procent rood-bonte en vijftig procent zwartbonte koei-en. ‘Maar de kleur speelt eigenlijk geen rol. We willen gewoon goede koeien fok-ken.’ Dat het vooral om genoomstieren gaat, is niet direct een bewuste keuze. ‘We gebruiken bij voorkeur de hoogste indexstieren.’De winst van de Savardzusjes Saskia en Sara bij respectievelijk de roodbonte vaarzen en de roodbonte middenklasse

op de CRV Koe-Expo in Gent zien de fok-kers als een mooie bevestiging van hun fokkerijkoers. De kampioene Sara heeft haar winnende genen niet van een vreemde. Ook grootmoeder Cindy, een Faberdochter, was er in 2007 kampioen. ‘We wisten wel dat we goede koeien mee hadden, maar een dubbele overwinning blijft een verrassing.’ Jim is nog zicht-baar blij om de winst van het duo. ‘We waren een van de grootste deelnemers in Gent en we hadden alles zelf gedaan, al-les zelf geclipt, alles ook zelf gefokt. Dan is de voldoening nog zo veel groter.’

Werk in goede handen Deelnemen aan prijskampen blijft er on-danks de groeiplannen bijhoren. ‘Alsof de prijskampen zonder ons niet meer door zouden gaan’, grapt Leo. Hij roemt op dat punt nog eens de hulp en de steun van Rita en Nathalie in het bedrijf. ‘Het is altijd een goed gevoel als je weet dat alle werkzaamheden thuis – ook als wij met twee weg zijn – in goede handen zijn.’ De beide vrouwen staan voor hon-derd procent achter elk facet in de be-drijfsvoering. Leo: ‘Deelnemen aan prijs-kampen zit ons in het bloed. Dat laat je niet zomaar liggen.’Voor de toekomst ligt de aandacht op de stijging van de melkcijfers. ‘De productie moet omhoog en op exterieur willen we niet toegeven’, vat Jim samen. ‘En we willen het managen van een kudde van 250 melkkoeien goed in de vingers krij-gen. Op die manier hopen we voor tien tot vijftien jaar op koers te zitten.’ l

Nummer 113: Sara 1807 (v. Savard), kampioene jonge koeien op de CRV Koe-Expo in Gent





www.lely.com innovators in agriculture

DE NATUURLIJKE BEWEGING VAN KOEIEN Door het unieke Lely I-flow-concept kan de koe direct rechtdoor de melkunit inlopen en deze na de melkbeurt weer rechtdoor verlaten. Met de Lely Astronaut A4 melkt u koevriendelijk en zonder onnodige stress!

Interesse? Neem contact op met uw Lely Center of mail naar: [email protected]

Recht vooruit!

EVOLVE.

DE-I-flow-NL13005-Veeteelt advertentie-180x125-JDV.indd 1 2/18/2013 3:30:12 PM

VX03_p43.indd 43 19-02-13 13:06

Percentage lactose in melk is lastig te beïnvloeden, de totale lactoseproductie per koe kan wel worden verhoogd

Accent verschuift naar iets meer melk

Nu het stof van de herziene melkcom-ponentenwaardering van Friesland-

Campina is neergedaald en de eerste re-acties vanuit de sector zĳ n gepeild, praat de zuivelcoöperatie haar leden bĳ . Het voorstel is om de negatieve grondprĳ s af te schaffen, om eiwit nog meer te gaan waarderen in verhouding tot vet en om te gaan uitbetalen voor lactose. ‘De helft van de ruim 120 ledenbĳ een-komsten is inmiddels geweest. Het is nog te vroeg om te bepalen of het voor-stel in zĳ n geheel gedragen wordt, maar de leden begrĳ pen het voorstel op hoofd-lĳ nen en voeren de discussie met ons op inhoud’, vertelt Atze Schaap, directeur coöperatieve zaken bĳ FrieslandCampi-na, bĳ na een week voor het verschĳ nen van dit artikel.

Water niet gestimuleerdErvan uitgaande dat de ledenraad uitein-delĳ k instemt met de afschaffi ng van de negatieve grondprĳ s en het betalen voor lactose, is het tĳ d voor een verdere in-ventarisatie van wat het effect van de wĳ zigingen kan zĳ n. ‘We gaan van een negatieve stimulans voor melk naar een positieve stimulans’, vertelt Schaap. Circa veertig jaar geleden is de negatieve grondprĳ s geïntroduceerd, omdat ‘water’ ophalen nu eenmaal geld kost en dat dui-delĳ k niet de doelstelling was van de rechtsvoorgangers van FrieslandCampi-na. ‘Water ophalen is nog steeds niet ons doel, maar door de marktwaarde van lac-tose betekent 100 kilogram melk meer bĳ dezelfde aantallen kilo’s vet en eiwit wel 4,5 kilo lactose die een bepaalde waarde

vertegenwoordigt’, aldus Atze Schaap.In tabel 1 is een doorrekening gemaakt van wat het effect op de melkprĳ s is van de nieuwe melkcomponentenwaarde-ring voor een bedrĳ f met gemiddeld veel melk en lage gehalten of weinig melk en hoge gehalten. Daaruit blĳ kt dat het be-drĳ f met veel melk van een nadeel van 42 euro per koe in de oude situatie ver-schuift naar een voordeel van 34 euro ten opzichte van een bedrĳ f met minder melk en hogere gehalten. Atze Schaap onderschrĳ ft de strekking van de berekening, maar hekelt het beeld dat momenteel in sommige discus-sies wordt geschetst dat de gewĳ zigde melkcomponentenwaarderingen de pro-ductie van ‘water’ stimuleert. ‘We ver-wachten op basis van ervaringen uit het verleden dat de variatie in melksamen-stelling net zo groot zal blĳ ven. We heb-ben een uitbetalingssysteem gehad dat

jaren de richting van hoge gehalten op heeft gewezen en de spreiding tussen de bedrĳ ven is nooit kleiner geworden’, vertelt Schaap. ‘Het is in algemene zin lastig om gedrag van mensen te voor-spellen en het accent verschuift naar iets meer melk, maar voor schokkende ver-anderingen zal het niet zorgen.’

Energie voor meer lactoseOndanks de voorspelling van Schaap, lĳ kt een inventarisatie van hoe veehou-ders het beste kunnen inspelen op de nieuwe fi nanciële prikkels van de melk-prĳ ssystematiek wenselĳ k. Vraagt de uitbetaling voor lactose bĳ voorbeeld een ander fok- en voerbeleid? Allereerst de fysiologische achtergrond van lactose. Melk en bloed zĳ n osmo-tisch gezien in evenwicht. De osmoti-sche waarde betekent simpel gezegd het aantal opgeloste deeltjes dat in een vloei-

Nu FrieslandCampina voor lactose wil gaan betalen en de nega-

tieve grondprĳ s wil afschaffen, is het tĳ d voor een inventarisatie

van de gevolgen. Wat zĳ n de opties om extra te profi teren?

De mogelĳ kheden via fokkerĳ en voeding blĳ ken vrĳ beperkt.

tekst Florus Pellikaan

Z U I V E L

melk-componenten

productieper koe kilo’s

waarde in oude systeem (euro)

waarde in nieuwe systeem (euro)

bedrĳ f 1 melk 10.000 kg –320 vet 4,00% 400 1504 1144

eiwit 3,35% 335 2077 1913lactose 4,50% 450 257totaal 3261 3314

bedrĳ f 2 melk 8700 kg –278vet 4,60% 400 1504 1144eiwit 3,85% 335 2077 1913lactose 4,50% 392 223totaal 3303 3280

Tabel 1 – Vergelĳ king van het oude en nieuwe melkcomponentenwaarderingssysteem voor twee bedrĳ ven met dezelfde kilo’s vet en eiwit, maar verschillende gehalten en melkgiften

44 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 944 V E E T E E L T F E B R U A R I 2 2 0 1 3

VX03_lactose.indd 44 19-02-13 13:05

stof of een cel zit. De osmotische waarde in alle cellen in het lichaam is ongeveer gelĳ k, dus ook die van bloed en melk. ‘Lactose samen met mineralen bepaalt de osmotische waarde van melk. Bĳ ge-zonde koeien is de onderlinge verhou-ding vrĳ wel constant. Hierdoor is het percentage lactose erg moeilĳ k te beïn-vloeden’, weet Guillaume Counotte, toxicoloog en biochemicus bĳ de Ge-zondheidsdienst voor Dieren. De lactose-gehalten zĳ n volgens Counotte wel ho-ger bĳ jonge dan bĳ oude koeien. Ook ligt het percentage hoger bĳ nieuwmelk-te koeien dan bĳ oudmelkte dieren. Wilfried van Straalen, hoofd rundveeon-derzoek bĳ Schothorst Feed Research, heeft er onderzoeken met lactose op na-geslagen. ‘We nemen lactose standaard in voerproeven mee en hebben daardoor een behoorlĳ ke dataset. Daaruit blĳ kt dat het lactosegehalte gemiddeld iets ho-ger is bĳ een maisrĳ k rantsoen dan bĳ een grasrĳ k rantsoen. Maar de invloed op het lactosegehalte is beperkt.’ Leo Tjoonk, sectorspecialist rundveehou-derĳ bĳ Agrifi rm, is het met Van Straa-

len eens en daarom zit de veevoedingsin-dustrie volgens hem ook niet rechtop in de stoel sinds FrieslandCampina het nieuws bekendmaakte. ‘De marges bin-nen gemiddelde lactosegehaltes zĳ n heel klein. Alles wat je daarin probeert te stu-ren zou wel eens te duur kunnen zĳ n.’ Wilfried van Straalen ziet in plaats van het beïnvloeden van het lactosegehalte wel mogelĳ kheden voor het verhogen van de totale lactoseproductie. ‘Vanwege het constante lactosegehalte produceer je altĳ d meer lactose bĳ een hogere melkproductie. Voor die lactoseproduc-tie heeft een koe wel voldoende gluco-gene nutriënten nodig in de vorm van bestendig zetmeel, bestendige aminozu-ren en propionzuur.’

Fokwaarde lactoseVoedermiddelen die kunnen bĳ dragen aan meer glucogene nutriënten zĳ n vol-gens Van Straalen mais- en aardappel-producten en voedermiddelen met goed verteerbare celwanden. Door het moge-lĳ k streven naar meer melk in combina-tie met een onder druk staande ruwvoer-productie en -kwaliteit verwacht Van Straalen dat het aandeel krachtvoer in rantsoenen wel eens zou kunnen gaan stĳ gen. Tjoonk vult aan: ‘Veehouders zullen gewoon moeten rekenen wat het produceren van extra liters kost en waar het omslagpunt ligt. Uit dynamisch voe-ren blĳ kt dat de laatste liter niet altĳ d winstgevend is.’De fokkerĳ paste vooruitlopend op de ontwikkelingen in de zuivel de Inet-for-mule begin 2012 alvast aan. ‘Tĳ dens ge-

sprekken met de zuivelindustrie hoor-den we dat de negatieve grondprĳ s ter discussie zou kunnen komen te staan’, vertelt Roel Veerkamp, coördinator van de stichting Genetische Evaluatie Stie-ren (GES). ‘De negatieve grondprĳ s hele-maal afschaffen ging ons toen nog iets te ver. Maar het is inmiddels wel duidelĳ k dat de huidige Inet-formule goed aan-sluit bĳ de wensen van de zuivel.’Na het nieuws van FrieslandCampina heeft GES nog geen vergadering gehad. Of er nog verdere veranderingen in de fokwaardeschatting gaan komen, kan Veerkamp daarom nog niet aangeven. ‘Er is een aantal overwegingen waarover we gaan nadenken. Moet de negatieve grondprĳ s bĳ voorbeeld helemaal uit de Inet-berekening of moeten we melk mis-schien zelfs gaan waarderen vanwege de lactoseproductie? Daarnaast moeten we beslissen of er een fokwaarde voor lac-tose komt en of we eventueel de vet-ei-witverhouding nog moeten aanpassen’, vertelt Veerkamp. Mochten er veranderingen komen, dan zullen die volgens Veerkamp in ieder geval niet meer tĳ dens de komende in-dexdraai in april worden doorgevoerd en waarschĳ nlĳ k ook nog niet later dit jaar.Veerkamp acht het wel waarschĳ nlĳ k dat er ooit een fokwaarde voor lactose komt. ‘De genetische spreiding is klein, maar als er verschillen zĳ n, kun je erop fokken en is een fokwaarde dus zinvol.’

Betere uiergezondheidVolgens de Animal Evaluation Unit van CRV is de genetische spreiding voor lac-tose ongeveer 0,1 procent. Dat betekent dat bĳ een gemiddelde lactose voor hol-steinkoeien van 4,52 procent, genetisch gezien het lactosegehalte van 66 procent van de holsteinkoeien in Nederland en Vlaanderen tussen de 4,42 en 4,62 pro-cent ligt. Ook de verschillen tussen melkveerassen zĳ n klein (zie tabel 2).Het streven naar een hoog lactosegehal-te kan een gewenst bĳ effect hebben, weet Guillaume Counotte. ‘Koeien met een hoog celgetal of mastitis hebben een duidelĳ k lager lactosegehalte. Streven veehouders dus naar een hoog gemid-deld lactosegehalte, dan is het zinvol om ook werk te maken van een goede uier-gezondheidsstatus’, stelt Counotte. ‘En aangezien nieuwmelkte koeien een hoog lactosegehalte hebben , zorgt het verkor-ten van de tussenkalftĳ d ook voor meer lactose. De wĳ ziging in het zuivelbeleid zou dus een positieve invloed kunnen hebben op de gemiddelde uiergezond-heid en vruchtbaarheid.’ l

ras % lactose

holstein 4,52mrĳ 4,58fh 4,46fl eckvieh 4,54blaarkop 4,43montbéliarde 4,58brown swiss 4,56Zweeds roodbont 4,50

Tabel 2 – Rasgemiddelden lactose (bron: CRV)


VX03_lactose.indd 45 19-02-13 13:05

Professionele marketing effectiever dan subsidiegeld

Lekker vlees redt bedreigde runderrassen

Z E L D Z A M E R A S S E N

Blaarkopketen blijft werken aan

ontwikkeling van verkoopkanalen

46 V E E T E E L T j A N u A R i 1 / 2 2 0 0 946 V E E T E E L T F E B R u A R i 2 2 0 1 3

VX03_zeldzame huisdieren.indd 46 19-02-13 10:11

Gedreven fokkers en donateurs, goedwillende overheden en

bewuste terreinbeherende organisaties. Het waren jarenlang de

drijvende krachten achter het behoud van zeldzame runderras-

sen. De laatste jaren krijgen ze steeds vaker steun van commer-

ciële partijen. Lekker vlees met een goed verhaal blijkt vaak meer

voor een ras te kunnen doen dan subsidiegeld.

tekst Wichert Koopman

Het project ‘De blaarkopketen’ trok bij de start drie jaar geleden veel aan-

dacht. Het idee was uniek. Door een samen-werking tussen commerciële partijen, van veehandel en mesterij tot slagerij en groot-handel, werd met een startsubsidie vanuit de overheid een professionele keten opge-zet om vlees van blaarkopossen en -vaarzen tegen meerwaarde af te zetten in de horeca, bedrijfsrestaurants en zorginstellingen.Naast een keten voor vlees zou ook een keten voor zuivel worden ontwikkeld. De verwachtingen waren hooggespan-nen. Als de ambities van de ketenpar-tijen waargemaakt zouden worden, zou het een flinke impuls geven aan de ont-wikkeling van het blaarkopras.‘We zijn aan iets heel nieuws begonnen. We proberen het ras perspectief te bieden van-uit de markt. Dat is spannend’, vertelt Ben Barkema, die als adviseur en blaarkoplief-hebber veel tijd en energie in het project steekt. ‘Vrij snel na de veelbelovende start sloeg de recessie toe. Daar hebben we nu

veel last van. De kwaliteit van het vlees staat buiten kijf. Maar de hogere kostprijs blijkt met name voor instellingen op dit moment een belemmering. De afzet blijft steken op acht tot tien dieren in de week. Dat is nogal wat minder dan we voor ogen hadden. Maar we hebben onszelf niet voor niets vijftien jaar de tijd gegeven. Alle be-trokken partijen staan nog steeds achter het project en blijven werken aan het ont-wikkelen van afzetkanalen.’Het plan om ook aan de melk van blaarkop-koeien meerwaarde te geven liep vertraging op, maar lijkt binnenkort concreet te wor-den. De eerste proefkazen van melk van een blaarkopbedrijf zijn er. Over een aantal maanden ligt er een speciale blaarkopkaas in diverse speciaalzaken. De betrokken vee-houder vangt een plus van drie cent boven op de garantieprijs van FrieslandCampina.

Oerwoud aan keurmerkenDe blaarkopketen is een voorbeeld van de ontwikkeling van ketens om producten van

zeldzame runderrassen tegen meerwaarde te vermarkten. De Vereniging Lakenvelder Runderen heeft de Stichting Lakenvelder Vlees opgezet en vanuit Overijssel verovert de club Natuurboeren uit de buurt het schap van lokale supermarkten met vlees van oud-Hollandse rassen uit de natuur. Ook hier is het plan om landelijk op te scha-len tot enkele tientallen dieren in de week. En dan zijn er nog talloze kleinschalige pro-jecten van individuele veehouders en bij-voorbeeld Stichting De Witrik en Stichting Roodbont Fries vee.‘We zien de laatste jaren een oerwoud aan initiatieven en keurmerken’, vertelt Geert Boink, voorzitter van de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH). ‘Op zich is die veel-heid aan projecten natuurlijk hartstikke goed. Hoe meer kansen voor zeldzame ras-sen, hoe beter. Maar een project heeft voor ons als Stichting Zeldzame Huisdierrassen pas echt meerwaarde als het daadwerkelijk bijdraagt aan de ontwikkeling van een ras. Zo moet raszuivere stamboekfokkerij ge-waarborgd zijn.’ Boink heeft de rol van zijn stichting, mede als gevolg van krimpende subsidiepotten, de laatste jaren duidelijk zien veranderen. ‘Als SZH zijn we nu vooral adviseur als het gaat om fokdoelen, registratie, fokprogram-ma’s en het beheersen van inteelt. Voor pro-motie van rassen hebben we niet veel geld. Wel ondersteunen we commerciële initia-tieven van stamboeken en ondernemers door ze een plaatsje te geven op de website www.zeldzaamlekker.nl. Zo hopen we de producten meer bekendheid te geven en kennisuitwisseling te bevorderen.’De Stichting Zeldzame Huisdierassen blijft

Van afgedankt tot niet aan te slepenTot dertig jaar geleden liepen op veel be-drijven in West-Vlaanderen koeien van het rood rundveeras van West-Vlaanderen. Het veeslag kende een dubbeldoeltype en een vleestype. Beide varianten raakten in de verdrukking toen rassen met enerzijds een hogere melkproductie en anderzijds een hoger slachtrendement in opkomst kwa-men. Zo ook op het melkveebedrijf van Noël Vandecasteele in Koekelare, waar de betere melkkoeien werden ingekruist met holsteins. Daarnaast hield de fokker echter een koppeltje roden raszuiver en selecteer-de hierin op vleesproductie. De melkveestapel die zoon Stefan onder zijn hoede heeft is inmiddels volledig in de red-holsteinrichting gefokt. Daarnaast loopt op het bedrijf nog altijd een dertigtal raszuivere rode zoogkoeien van het traditi-onele vleestype. De stierkalveren worden

allemaal aangehouden, afgemest en ver-kocht in het reguliere circuit. Voor de koei-en – die na twee keer afkalven op een voor-namelijk grasrantsoen worden afgemest – heeft Noël inmiddels een vaste afspraak met een slager. Die verkoopt het vlees in zijn winkel en levert het aan restaurants. ‘Het is niet te geloven’, lacht de fokker. ‘Eerder ging al het vee zonder meerwaarde weg in de handel. Nu leveren we ongeveer één koe in de maand, maar we kunnen ge-makkelijk het drievoudige kwijt.’ Voor Vandecasteele is duidelijk waarom. ‘Vo-rig jaar is het ras erkend als streekproduct en hebben we meegedaan aan de verkiezing van het lekkerste stukje vlees van Vlaande-ren. Zowel op zicht als op smaak was het

Noël Vandecasteele: ‘Vlees duidelijk te onderscheiden’

vlees van onze koeien duidelijk te onder-scheiden. Het is donker van kleur, heeft een hele fijne draad en een randje vet. Dat zorgt voor een heerlijke smaak.’



Bijzondere kaas van bijzondere koeien

Michiel Cassuto: ‘Keus voor brandrood weloverwogen’

Eigenlijk wilde Michiel Cassuto zijn hele le-ven al koeien melken. Noodgedwongen be-hielp hij zich meer dan twintig jaar met geiten, tot hij in 2009 kansen zag voor een bijzonder bedrijf. Nu melkt hij op het land-goed Kernhem in Ede twintig brandroden en verwerkt alle melk tot een zelf ontwik-kelde kaas. De ‘brandrood’-kaas is van het gruyèretype en heeft een natuurlijke korst met een roodbacterie. ‘Die geeft de kaas een rode kleur, die weer mooi past bij de naam en de kleur van de koeien’, vertelt Cassuto. De keus voor brandroden was weloverwogen. ‘Ik wilde een bijzondere kaas ma-ken van melk van bijzondere koeien. De brandroden zijn voor mijn klanten herken-baar, ze hebben een rustig karakter.’Het was voor Cassuto tot op heden pionie-ren op vele fronten. Zo was het bij de start

Vlees van brandrood rund opgenomen in ‘Ark van de Smaak’

naast adviseur belangenbehartiger naar de overheid. Zo wordt op dit moment gewerkt aan het merken van zeldzame huisdieren binnen de I&R-database. Zo ontstaat een zo-genaamd ‘paraplubestand’ van dieren die extra bescherming verdienen mocht er in geval van een besmettelijke dierziekte ge-ruimd moeten worden. Comeback rood rasIn Vlaanderen speelt de overheid nog een directe financieel ondersteunende rol in het behoud van bedreigde rassen. Zo is voor fokkers van het witrood ras van Oost-Vlaanderen, het witblauw dubbeldoel-ras van Vlaams-Brabant en het rood dubbel-doel en het vleesras van West-Vlaanderen

een regeling waarbij ze voor een periode van vijf jaar kunnen intekenen voor een subsidie van 100 euro per dier per jaar voor al hun dieren vanaf zes maanden die voor minstens 75 procent raszuiver zijn. ‘Met deze ondersteuning wil de Vlaamse over-heid het economisch rendement van de mo-derne hoogproductieve rassen en de oor-spronkelijke streekeigen rassen dichter bij elkaar brengen’, vertelt Gabriël Deschuy-mer van het Studie- en Documentatiecen-trum voor Vlaamse Rundveerassen (SDVR). Het SDVR werd in 1998 opgericht om de instandhouding van de Vlaamse rassen te garanderen.In 2012 waren er bij het rode ras 29 bedrij-ven die 589 dieren hadden die in aanmer-

king kwamen voor de premie. Voor het wit-blauw dubbeldoelras waren er eveneens 29 bedrijven met 1626 dieren en voor het wit-rood ras waren er 61 bedrijven met in totaal 1797 dieren. Op initiatief van het SDVR kreeg het rode ras van West-Vlaanderen vo-rig jaar nog een extra steuntje in de rug. Het vlees van het eeuwenoude ras werd door de Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmar-keting (VLAM) officieel erkend als streek-product. Het heeft voor de fokkers de deu-ren naar de horeca geopend en gezorgd voor veel publiciteit. ‘Het rood ras is bezig aan een comeback’, vertelt Deschuymer. Vet met laag smeltpuntHerkenbaarheid, een onderscheidende smaak en een duurzame en transparante manier van produceren. Het zijn de belang-rijkste pijlers onder de vermarkting van producten van zeldzame rassen. Een voor-trekkersrol hierbij vervult Slow Food. Deze internationale beweging van consumenten zet zich in voor het behoud van smaakvol en duurzaam geproduceerd voedsel en heeft inmiddels 100.000 leden in 150 lan-den, waaronder 3000 in Nederland. ‘Wij vinden dat voedsel lekker, puur en eerlijk moet zijn. Dat gaat over smaak en de ma-nier van produceren, maar bijvoorbeeld ook over het behoud van de agrobiodiversiteit die aan authentiek voedsel ten grondslag ligt’, vertelt René Zanderink, die in Neder-land voor Slow Food werkt als coördinator van de zogenaamde Ark van de Smaak. Met de erelijst van Ark van de Smaak wil de internationale beweging voor ecogastrono-mie helpen om traditionele, ambachtelijke streekproducten te behouden voor de toe-

heel moeilijk om aan geschikte koeien te komen. ‘Ik begon met een ratjetoe aan zoogkoeien, waarvan een deel ook al weer is verkocht omdat ze te weinig melk gaven’, vertelt hij. ‘De variatie in melkproductie is nog steeds groot, maar ligt gemiddeld op zo’n 4000 kilo per koe per jaar. Doordat ik nu zelf jongvee opfok, wordt de veestapel wel elk jaar beter en uniformer.’Ook in de kaasmakerij blijft Cassuto wer-ken aan optimalisatie van het productiepro-ces. Daarnaast vraagt de vermarkting van het product zijn aandacht. ‘De verkoop via de groothandel loopt redelijk, maar recht-streekse levering aan kaasspeciaalzaken, natuurvoedingswinkels en horeca gaat veel beter’, ervaart de multi-ondernemer. ‘Het is toch belangrijk dat je zelf het verhaal vertelt.’

48 V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 948 V E E T E E L T F E B r u a r i 2 2 0 1 3

Z E L D Z a M E r a S S E n


haal. Daar liggen kansen. De belangstel-ling is dan ook vaak groot. Verschillende betrokkenen geven aan meer vraag te hebben dan ze kunnen leveren.Projecten richten zich echter vooral op de bovenkant van de markt. Dat zal ook wel moeten, want de kostprijs van het vlees is vaak hoog. Door de kleine aantal-len is logistiek duur en meestal halen de dieren niet het slachtrendement van ge-specialiseerde vleesrassen. Rassen zijn niet voor niets zeldzaam geworden. De top van de markt is echter conjunctuur-gevoelig. Zo hebben de duurdere restau-rants op dit moment veel te lijden van de crisis. Dit alles zorgt ervoor dat het nog niet zo eenvoudig is om met zeldzame rassen uiteindelijk voldoende meerwaar-de uit de keten te halen.Voor het toekomstperspectief van de rassen is het van groot belang dat aan het overtol-lige fokvee waarde als slachtvee kan wor-den toegevoegd. Dit blijft de raszuivere fok-kerij stimuleren. Zo steeg het aantal stamboekdieren van het brandrode ras in drie jaar van 1194 naar 1508. Het verloop van het aantal eerste inseminaties geeft ook een indruk van de belangstelling voor een ras, hoewel natuurlijk ook vaak met na-tuurlijke dekking wordt gewerkt. Uit de cij-fers van CRV (zie tabel 1) blijkt vooralsnog geen duidelijke trend, al lijkt het aantal in-seminaties met lakenvelder nog steeds iets terug te lopen en zit de blaarkop de laatste jaren weer wat in de lift. l

Hobby wordt professionele mesterij

Het begon voor Edwin en Ineke Korenblik met twee lakenvelderkoeien ‘voor het mooi’ in een weitje voor hun boerderij in Harfsen. Zeven jaar later is de hobby van de voormalige rosékalvermesters uitge-groeid tot een professionele tak. De veesta-pel telt inmiddels dertien zoogkoeien met kalveren en daarnaast worden jaarlijks

Ineke Korenblik: ‘Oer-Hollands ras spreekt’

tussen de 80 en 100 zuivere lakenvelder-stiertjes van andere fokkers afgemest. ‘De intensieve veehouderij ging ons steeds meer tegenstaan’, vertelt Ineke Korenblik over de achtergrond om volledig om te schakelen naar lakenvelders. ‘Toen we in 2010 met een aantal collega-fokkers om de tafel zaten, kwamen we tot de conclusie dat het ontzettend jammer was dat een groot deel van de stierkalveren anoniem in de reguliere handel terechtkwam. Zo ont-stond het idee om gezamenlijk stiertjes af te mesten en te vermarkten.’ Om de afzet te professionaliseren, werd de Stichting La-kenveldervlees opgericht. Deze koopt de slachtrijpe dieren en verzorgt de distribu-tie. Naast de familie Korenblik zijn nog twee mesters bij de stichting aangesloten. Over de afzet is Ineke Korenblik redelijk tevreden. ‘We merken wel dat de recessie in de horeca toeslaat. Gelukkig verkopen we ook aan particulieren. Die vraag blijft goed op peil. Een lekker stukje vlees, dicht bij huis geproduceerd en van een oer-Hol-lands ras. Dat spreekt klanten aan.’

In zijn woonplaats Dronrijp is na een ziekbed van enige maanden overle-den Ymte Heeg. Hij nam na de dood van zijn vader Minne Heeg in Spannum het bekende fokbedrijf ‘Felsum’ over. In zijn eigen dorp was hij jarenlang bestuurlijk actief, na-derhand deed hij in de gemeente Littenseradeel van zich spreken als politicus.Ook bij de veeverbetering was Heeg lang als bestuurder betrokken. Bij het nieuwe FRS bereidde hij als vice-voorzitter van het bestuur, maar ook als lid van het bestuur van het lan-delijke NRS, de organisatie voor op de toetreding tot CR Delta in 1998. Ook was hij in die hectische jaren bestuurlijk betrokken bij de vorming van een landelijke Gezondheids-dienst voor Dieren.

Ymte Heeg was een karakteristieke boer, die niet alleen zijn eigen vee-houderijbedrijf uitbreidde en moder-niseerde, maar die zich ook maat-schappelijk breed oriënteerde. Hij ging conflicten niet uit weg, zoals bij de stichting ‘Ús mem’, die de eigen-dommen van het ‘oude’ FRS be-heerde. Toen hij het oneens was met de nieuwe bestemming, bedankte hij als voorzitter. Ymte Heeg werd 67 jaar. Een maand voor zijn overlijden kreeg hij nog een koninklijke onderscheiding.

Lammert Fopma (36) wordt de nieuwe directeur en mede-eigenaar van The Friesian, de organisatie die zich beijvert voor internationale agrarische ontwikkelingsprojecten. Fopma nam pas afscheid als direc-teur van AB Vakwerk in Sneek.Bij The Friesian neemt hij de positie (en de aandelen) over van de die-renarts Siebren van der Zwaag (64), die wel verbonden blijft aan de organisatie, waarin verder vee-ex-porteur Henk Bles uit Leeuwarden aandelen heeft.

komst. De Nederlandse lijst telt inmiddels zestien producten, waaronder het lakenvel-derrund en het brandrode rund. Vlees van deze rassen is duidelijk onderscheidend. Zo heeft het vet in het vlees van lakenvelders een iets lager smeltpunt, wat zorgt voor ex-tra smaak en topkoks nieuwe mogelijkhe-den biedt om vlees te bereiden. Ook Leidse kaas van blaarkoppen staat op de lijst.Producten die zijn opgenomen in de Ark van de Smaak worden door Slow Food on-der de aandacht gebracht op beurzen en bij proeverijen. Dat genereert vaak weer pu-bliciteit in de media. Zo krijgen fokkers en ambachtelijke verwerkers een steuntje in de rug. Meerwaarde lastigOndernemers die zich richten op het ver-markten van zeldzame rassen hebben het tij mee. Steeds meer consumenten kiezen bewust voor duurzaam eten en een groeiende groep winkeliers en hore-ca-ondernemers wil zich onderscheiden met bijzondere producten met een ver-

Tabel 1 – Aantal eerste inseminaties per rasgroep van de stier (bron: CRV)

Ymte Heeg Siebren van der Zwaag

ras 2009 2010 2011 2012

blaarkop 2925 2774 3165 3183lakenvelder 1312 1180 1161 1018brandrood 168 215 141 190Fries roodbont 334 258 320 347

jaar

49V E E T E E L T j A N u A R I 1 / 2 2 0 0 9 49V E E T E E L T F E B R u A R I 2 2 0 1 3

K O E P A DK O E P A D


Volg vanaf 1 maart

Veeteelt.nl

VERNIEUWT!

Er gaat iets veranderen bij Veeteelt. Wat het is, blijft nog even een verrassing, maar als u de site vanaf 1 maart regelmatig bezoekt zal het u langzaam duidelijk worden. Tot ziens op: www.veeteelt.nl BINNENKORT||

adv campagne.indd 32 19-02-13 13:37

Hurkmans ET BV, t.a.v. Hans Hurkmans, Schutboomsestraat 10, 5763 BR Milheeze

font = frutigerkleuren: pms 285

cool grey 4

Wegens uitbreiding van zijn eten opu/ivp-activiteiten zoekt Hurkmans ET BV kandidaten voor de functie van:

Vereisten:• Teamspeler met affi niteit voor rundveefokkerij.• Hbo- werken denkniveau. • Zelfstandig kunnen werken en geen 9-tot-5-mentaliteit.• Ervaring met winning en verwerking van runderembryo’s.• Ervaring met ovum pick-up strekt tot aanbeveling.

transplanteur/embryo-/eicelwinner

Wij bieden:Werkplek in ons groeiende et-team waar klanttevredenheid en serviceverlening voorop staan. Wij bieden u de mogelijkheid om een eigen invulling te geven aan uw functie in een nader te bepalen werkgebied. De werkzaamheden zullen bestaan uit uitvoering van transplantaties, embryowinningen, ovum pick up en daarnaast acquisitie in uw werkgebied. Beloning conform CAO Rundveeverbetering. Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met Hans Hurkmans, tel 0638919783. Sollicitaties met cv zenden naar:


Wij betalen voor groterehoeveelheden landbouwfolie!!!Informatie: Tel. 0575 - 568 310

Fax 0575 - 568 [email protected] www.plasticrecycling.nl

LANDBOUWFOLIE RECYCLING 200920113







VX03_p51.indd 51 18-02-13 14:03

Vanaf de start 21 jaar geleden leveren nazaten van Art-Acres

Cleitus Tex B een bijdrage aan het Delta-programma. Steeds

komen nieuwe toppers bovendrijven. Dat zorgde voor tal van

stieren met het Delta-prefix, met de outcross Delta Refiner (Ma-

nager x Swamo Delta Jordan) als nieuwste aanwinst.

Delta Refiner nieuwste aanwinst uit Amerikaanse Art-Acres Tex B-familie

Patent op fokstieren

Een indrukwekkende rij stieren ging hem vooraf. Delta Sparta rf, Art-Acres

Win 395, de Britse lijstaanvoerder Co-gent Twist en niet te vergeten Delta Pa-ramount. Een fiks aantal stieren uit de Art-Acres Cleitus Tex B-familie schopte het tot fokstier. Die opsomming is nog lang niet compleet, weet Pieter van Goor, hoofd fokkerij bij CRV en als eindverant-woordelijke voor het Delta-programma in het verleden nauw betrokken bij de prestaties van deze van oorsprong Ame-rikaanse familie, die welhaast patent lijkt te hebben op het leveren van fok-stieren. ‘De Art-Acres Cleitus Tex B-fami-lie heeft een lange historie binnen Delta. Vanaf het begin – en dat is 21 jaar gele-den – hebben we de familie op allerlei manieren benut. Deze familie is een van de weinige die al die tijd gebleven is. Nog

steeds lopen binnen Delta verschillende familieleden.’

Superbeste benenDe jongste mannelijke loot aan de stam is Delta Refiner. In het voorjaar van 2012 kreeg de Managerzoon zijn eerste op dochterprestaties gebaseerde fokwaar-den. Hij komt uit op 210 nvi, 107 uierge-zondheid en 111 totaal exterieur. Van Goor herkent in de vererving van Refi-ner vooral de hoge score voor beenwerk (107) en uier (111). ‘Bijna alle familiele-den hebben superbeste benen, terwijl er met Mascot en Fatal toch stieren in de stamboom voorkomen met matig been-werk. Het lijkt alsof de koefamilie dat “overrulet”. Etazon Vienna, de eerste koe uit deze familie op Delta, was ook onze beste Mascotdochter voor benen.’

tekst Inge van Drie

S T I E R S P E C I A L

Ze zijn iets breder dan gemiddeld en heb-ben een spiertje extra. Ofwel, ze kunnen tegen een stootje. Zo typeert Marcel Hel-legers, scout fotokoeien bij CRV, de acht-tien Refinerdochters die hij zag. ‘Het beenwerk is wat grover van bot – dat zie je in de hele koe terug – maar ze stappen gemakkelijk. Ze hebben soepele, goed ge-vormde uiers met keurig geplaatste, iets langere spenen en bij het kalven ontwik-kelen ze weinig zucht. Het zijn koeien die mooi uitgroeien; ze worden elk jaar beter.’

Betr. NVI 77% (cijfers op zwartbontbasis)

kg m. % v. % e. kg v. kg e. Inet NVI lvd.

+896 –0,11 –0,04 +29 +27 +172 +210 +149

D E L T A R E f I n E R( M A n A g E R X J O R D A n )

Refiners kunnen tegen een stootje

Exterieurindex 84% betr. 88 100 112

frame 105

robuustheid 105

uier 111

benen 107

totaal 111

hoogtemaat 105

voorhand 102

inhoud 102

openheid 101

kruisligging 97

kruisbreedte 102

beenstand achter 101

beenstand zij 95

klauwhoek 105

beengebruik 105

vooruieraanhechting 109

voorspeenplaatsing 107

speenlengte 101

uierdiepte 108

achteruierhoogte 107

ophangband 99

achterspeenplaatsing 103

conditiescore 102

uiergezondheid 107

vruchtbaarheid 97

klauwgezondheid 105

afkalfgemak 109

karakter 101

melksnelheid 97

levensv. geboorte 101

levensv. afkalven 107

geboortegemak 108

persistentie 105

laatrijpheid 103

aAa-code 423165

Cogent Major Tex(v. Major)

Cogent Twist(v. Shottle)

Delta Mariska, grootmoeder van Refiner en volle zus van Delta Paramount

52 V E E T E E L T f E B R U A R I 2 2 0 1 3

VX02-Delta Refiner.indd 52 18-02-13 12:17

‘In uier en benen was ze heel goed. We hadden binnen Delta vier of vijf donoren van Swamo Delta Jordan. Voor uier was Margot een van de betere’, constateert Van Goor, die ook een kanttekening plaatst: Margot mocht wat meer diepte vertonen. ‘Dat zien we in deze koefami-lie vaker. Het zijn laatrijpe koeien die tijd nodig hebben om uit te diepen. Dat gold ook voor Mariska en Priscilla, de moeder en overgrootmoeder van Mar-got. Dat waren fraaie vaarzen, maar iets meer diepte zou mooi zijn geweest.’ Toch sloeg Van Goor bij het maken van de paring die tot Delta Margot zou leiden weinig acht op diepte. Hij combineerde Mariska met de al in de wachtperiode ge-sneuvelde Swamo Delta Jordan, een stier met gewoon exterieur, een mooie pro-ductie, een opvallend hoge levensduur en goede gezondheidskenmerken. ‘Jor-

dan was niet de meest aansprekende stier op dat moment. Hij kwam vooral voor het voetlicht vanwege de aandacht voor gezonde koeien’, vertelt Van Goor. Een generatie later liet Van Goor op-nieuw gezondheid de doorslag geven bij de stierkeus. Hij paarde Delta Margot met de Duitse Mtotozoon Manager. ‘Als tijdgenoot stond Manager altijd een beet-je in de schaduw van Shottle. Shottle vererfde meer melk en een beter exteri-eur, maar Manager was de betere wat betreft gezondheidseigenschappen.’ In totaal testte CRV twaalf Managerzo-nen, waarvan Delta Refiner de beste bleek. Van Goor beschouwt hem als een mooie aanvulling binnen het aanbod van CRV. ‘Hij is pinkenstier, scoort hoog voor uiergezondheid en is vrij van O Man-, Goldwyn- en Shottlebloed.’

Koefamilie om zeep helpenRefiner zal vast niet de laatste stier uit de familie zijn die tot fokstier promo-veert, vermoedt Van Goor. Zo heeft CRV nog een halfbroer in de pijplijn. Dat is Delta Vanguard (Shottle x Margot). ‘Uit-gaand van zijn db-cijfers lijkt hij niet ver achter te blijven bij Refiner. Voor exteri-eur scoort hij 110 op basis van zeven in-geschreven dochters.’ En wie weet levert de volgende generatie vrouwelijke dieren ook weer fokstieren af. ‘We hebben er altijd goed mee ge-werkt binnen Delta. We hebben tiental-len stieren op deze familie gebruikt. Een koefamilie is wel belangrijk, maar als je de verkeerde stieren gebruikt, kun je een koefamilie gauw om zeep helpen. Eén verkeerde stier hoeft geen punt te zijn, maar gebruik je twee keer een verkeerde stier, dan is de koefamilie uit beeld.’ l

Ook de sterke uiervererving is een eigen-schap die keer op keer terugkeert. Van Goor wijst op Delta Roppa en Delta Para-mount, die achtereenvolgens 113 en 109 voor uier noteren. Ook Paramounts volle zus Delta Mariska kreeg met 87 punten een hoge uierscore. CRV zette veel zonen in van de Jocko-dochter, die als vaars in 305 dagen 9080 kg melk met 4,09% vet en 3,61% eiwit produceerde. Haar bekendste zoon Delta Lindberg (v. Shottle) was even als fok-stier actief. ‘We hadden hoge verwach-tingen van Mariska, maar haar zonen missen net dat laatste beetje extra. Fok-kerij is kansen creëren. Goede koeien uit goede koefamilies moet je een kans bie-den, maar je moet ook geluk hebben dat de genen op de goede plek vallen. Ach-teraf gezien was haar volle zus Delta Mieke succesvoller’, stelt Van Goor.Delta Mieke leverde in combinatie met Leroy Abrian de volle broers Delta Bu-tembo en Delta Roppa. CRV verkocht Bu-tembo aan een ki-organisatie in Rusland. Zijn volle broer Roppa werd in eerste in-stantie volop gebruikt, maar zijn popula-riteit nam af toen zijn fokwaarden daal-den. ‘Nu zien we dat hij elke draai weer iets klimt. Hij scoort 143 nvi, 110 exteri-eur en 282 dagen levensduur. De veehou-ders die hem gebruikt hebben, kunnen prima tevreden zijn met zijn dochters.’

Gezondheid geeft doorslagDe moeder van Refiner, de met 84 pun-ten ingeschreven Delta Margot (v. Jor-dan), past naadloos in het plaatje dat Van Goor van de koefamilie schetst; ze kreeg 87 punten voor uier en 84 voor been-werk. Als vaars gaf ze in 305 dagen 9028 kg melk met 4,46% vet en 3,40% eiwit.

Art-Acres Cleitus Tex B(v. Ned Boy)

Art-Acres Mascot Tex B(v. Mascot)

Art-Acres Patron Mascot(v. Patron)

Cogent Winchester Tex(v. Winchester)

Cogent Major Tex(v. Major)

Cogent Twist(v. Shottle)

Delta Vanguard(v. Shottle)

Etazon Vienna(v. Mascot)

Delta Priscilla(v. Jabot)

Delta Mariska(v. Jocko)

Delta Lindberg(v. Shottle)

Delta Refiner(v. Manager)

Delta Onedin(v. Cello)

Delta Roppa(v. Abrian)

Delta Heart(v. Fatal)

Delta Paramount(v. Jocko)

Delta Margot(v. Jordan)

Delta Minke(v. Ramos)

Delta Mieke(v. Jocko)

Delta Butembo(v. Abrian)

Delta Sparta rf(v. Marty)

Art-Acres Win 395(v. Winchester)

Delta Minke (v. Ramos), halfzus van Refiner


VX02-Delta Refiner.indd 53 18-02-13 12:17

Het was zonder twijfel de beste ru-briek van de dag. De deelnemers

van de derde rubriek in de middenklasse leverden tijdens de Zuid-Hollandse win-tershow in Noordeloos een spannende strijd. Zo meldde Cobi 72 zich vooraan in de rubriek, de bekende witte Ormsby-dochter van Wout, Wouter en Daniël de Bruin uit Giessenburg. Met haar sterke skelet en haar hoog en vooral breed ge-dragen uier was ze beslist een concur-rente voor Wilhelmina 461. De balansrijke Talentdochter van Teus van Dijk uit Giessenburg combineerde veel inhoud met een soepele tred. Nee, Bons-Holsteins Koba 191 kreeg de ru-briekszege beslist niet cadeau. Het keu-ringsdebuut van de tweedekalfs Jasper-dochter van Nico, Lianne en Dikkie Bons uit Ottoland bleek uiterst succesvol. Koba – haar volle zus won het vaarzen-kampioenschap op de HHH-show in 2012 – was in zijaanzicht een plaatje dankzij mooie overgangen in het frame en de perfect aangesloten achteruier, in combinatie met superfijn bot in skelet en beenwerk. In ophangband en front-breedte was Cobi weliswaar sterker, maar de Ormsbydochter eindigde op de tweede plaats in de rubriek, nog wel voor Wilhelmina.In de finale van de middenklasse moest Koba de strijd aan met een andere ru-briekswinnares: HBC Prinses 5 (v. Talent) van Schep Holsteins uit Bergambacht. Prinses bewoog uitermate makkelijk door de ring en combineerde die sterke stap met ruimte in het lichaam. Wekken-Holstein Guurtje 286 dankte haar finaleplaats vooral aan haar uier, waar-mee ze de uierprijs van de middenklasse won. De Frontrunnerdochter van Cees van der Wekken uit Maasdam had een imponerend breed en sterk aangehechte uier, maar kon niet tippen aan de rib-

lengte en wigvorm van Margriet 333. De Goldwyndochter van de familie De Bruin verdedigde haar titel in de middenklasse met verve, maar het kampioenschap was een stap te ver. Dat ging naar de jeugdige Koba. Margriet kreeg het reservelint.

Prachtig kampioenskoppelDe vaarzenrubrieken waren weliswaar minder sterk gevuld, maar geen kwaad woord over de finalisten. Neem de jeug-dige Rika 245 (v. Zabing) van Arie Jacobus en Wouter van der Kooij uit Abbenbroek. Haar vierkant geplaatste spenen en haar hoge en brede achteruier bezorgden haar de uierprijs bij de vaarzen. In capa-citeit en afwerking in het skelet moest ze het in haar rubriek afleggen tegen Cobi 78 (v. Bolivia) van de familie De Bruin en Jonker Stoffelina 271 (v. Radon) van Kees de Jong uit Noordeloos. Stoffelina was een soepel bewegende vaars, maar moest in robuustheid en lengte van de vooruier haar meerdere erkennen in Cobi. Cobi miste de laatste fijnheid, maar won wel de rubriek met haar krachtige uitstraling en haar fraai beaderde uier. In de finale bleek een po-diumplaats te hoog gegrepen. De rijzige Watermolen Jayline 36 (v. San-chez) van Martin de Groot uit Tienhoven was groter en langer dan Cobi en toonde ook als oudmelkte vaars nog een sterke ophangband. In ribwelving en wigvorm kon ze niet op tegen North Lake Farm Tranquil en HBC Sheila 6. Tranquil, een Shottledochter van de familie Hoftijzer uit Zwartewaal, straalde niet alleen veel melktype uit, maar dankzij haar condi-tie en ferme stap ook veel kracht. In kruisligging en hardheid van de boven-bouw was Sheila haar meerdere. De Goldwyndochter van Schep Holsteins vormde met Tranquil een prachtig kam-pioenskoppel. Sheila won dankzij haar

Het was een weerzien van oude bekenden tijdens de vijftiende

editie van de Zuid-Hollandse FVZH-wintershow. Oud-kampioe-

nes streden voor titelprolongaties in Noordeloos, waar het mid-

denveld het sterkst bezet bleek.

tekst Jaap van der Knaap

Piet Ponsprijs in Noordeloos voor debuterende Bons-Holsteins Koba 191

IJzersterke middenklasse

Bons-Holsteins Koba 191 (v. Jasper), algemeen kampioeneProd.: 2.07 409 10.914 4,47 3,52 lw 106

HBC Sheila 6 (v. Goldwyn), kampioene vaarzenProd.: 2.03 194 6232 4,38 3,50 lw 121 l.l.

Wilhelmina 401 (v. James), kampioene oudere koeienProd: 5.05 563 23.761 3,87 3,79 lw 128

video-impressie www.veeteelt.nl

K E U R I N G

54 V E E T E E L T F E B R U a R I 2 2 0 1 3

VX03-bloempjes+FVZH.indd 54 18-02-13 10:04

sterk opgehangen uier, die in de middag wel erg gevuld was, Tranquil werd haar se-condante.

Driemaal WilhelminaIn de twee oudere rubrieken was het een weerzien van oude bekenden. Zo toonde Lijsje 179 (v. Tiamo) van Arie Wouter en Kees de Groot uit Everdingen andermaal haar grote, gerekte lijf. Lijsje was met haar melkrijke uier en krachtige stap in de rubriek niet te verslaan door Wilhel-mina 444 (v. Duplex). De pupil van Van Dijk had net als stal-genote Wilhelmina 434 (v. Lounge) haar lactatiestadium niet mee. Wilhelmina 444 kreeg dankzij haar stijl en lange rib de voorkeur boven de krachtige Wilhelmina 434.Vanuit de oudste rubriek meldde een derde Wilhelmi-na van Van Dijk zich voor de finale: Wilhelmina 401. De Ja-mesdochter was al ruim een jaar aan de melk, maar dat was nauwelijks te zien. Wil-helmina, ook al seniorkampi-oene in 2011, straalde kracht uit, stapte sterk en toonde een fraai beaderde uier met prima ophangband. Het seniorenkampioenschap kon haar niet ontgaan, ondanks dat Wageningen Riebeeck Ida 640 (v. Goldwyn) van De Bruin en de familie Hoeksma uit Wes-tergeest een hogere en voor een vaster aangehechte uier toonde. Ida kreeg het reserve-lint vanwege haar open rib en lange skelet. Lijsje eindigde op drietal.De aanwijzing van de alge-meen kampioene was, zoals jurylid Addy Moree meldde, een kwestie van smaak, en niet zijn eenvoudigste beslis-sing van de dag. De strijd ging tussen de sterke Wilhelmina 401 en de stijlvolle Koba 191. De eigenaren, Bons en Van Dijk, bestreden elkaar de laat-ste jaren vaker, en ditmaal was de Piet Ponsprijs voor Bons. Moree koos voor de jeugd en gaf Koba de verlos-sende tik op de flanken. l

Sylvia Witteman, columniste:‘Wat is er edeler aan een paard dan aan, bijvoorbeeld een koe? Een koe is méér dan edel, een koe is een heilige. Ze leeft in een vreedzame gelatenheid waar menige boeddhist nog een puntje aan kan zuigen. Ze komt rond van het allernederigste voedsel en ze verstrekt belangeloos melk, kaas en boter aan wie het maar hebben wil, alles met die berustende, langwimpe-rige oogopslag.’ (dV)

Kees Romijn, voorzitter vakgroep melkveehouderij LTO:‘We kunnen steeds meer met zuivel, dus is het logisch dat een zuivelonderneming op zoek gaat naar nieuwe para-meters voor de uitbetaling van de melk, zoals het lactosege-halte.’ (Bv)

David Boyd, jurylid EK in Fribourg:‘Mijn voorkeur gaat uit naar koeien met open gebouwde frames, beste benen en klau-wen en geweldige uiers. Ik zoek niet naar enorme maten. Koeien die op alle fronten heel correct zijn genieten de voor-keur boven de enorm grote koeien.’ (HI)

Niels Erik Haahr, jurylid EK Fribourg:‘Ik houd van grote koeien met beste frames. Maar een koe moet in mijn optiek vooral in balans zijn en veel kwaliteit to-nen in met name uiers en be-nen. Daarbij houd ik erg van koeien die laten zien dat ze veel produceren, geld verdie-nen voor hun eigenaar.’ (HI)

Wytze Nauta, propagandist biologische fokkerij:‘Er bestaat ook een plofkoe. Dat zijn de hoogproductieve hol-steinkoeien, die enkel worden gefokt om hun grote melkgift. Deze koeien bedrijven elke dag topsport; krachtvoer en antibio-tica is hun doping. Na elke melkgift ploffen ze letterlijk voor uren neer.’ (Tr)

Margriet Oostveen, columniste:‘Stond in een alarmerend stuk in Trouw, vol woorden als “top-sport” en “doping”: na iedere melkgift zakt deze plofkoe van uitputting uren door haar po-ten: ook de biologische. Onze bekendste koe dus, de argeloze zwart-witte: schuldloos sym-bool van Nederland.’ (dV)

Harrie Tijhuis, melkveehouder te Hooghalen:‘Millennium 1 hopen we nog lang te houden, of ze nu al of niet in de prijzen valt. Ze mag van ons nog lang van haar pen-sioen genieten, ook als ze wei-nig meer produceert. Dat heeft ze wel verdiend.’ (Bw)

Wytze Nauta:‘Mensen die mij kennen weten dat ik de melkveehouderij een warm hart toe draag. Nu, in het interview in Trouw heb ik wel gezegd dat de koeien momen-teel voor hoge melkproducties worden geselecteerd en dat dat gemiddeld niet past in de biolo-gische landbouw. Het woord “neerploffen” is niet door mij gebruikt en niet zo bedoeld. Ik heb wel aangegeven dat wan-neer een koe net gemolken is en meer dan twintig liter heeft ge-geven, zij graag even gaat lig-

gen om bij te komen en dat wij daarmee kunnen zien wat een grote prestatie dat elke dag weer is.’ (Bki)

Bronnen: de Volkskrant (dV), Boerderij vandaag (Bv), Holstein International (HI), Trouw (Tr), Boerderij weekend (Bw),

BioKI (Bki)

Roald van Noort, directievoorzitter CRV:‘Wij geloven er heilig in dat boeren ontzorgd moeten wor-den. Hoe minder vreemde ar-beid een boer op zijn erf hoeft te halen, hoe rendabeler het bedrijf draait. Dus willen we groeien in totaaloplossingen: sperma, inseminatie, dracht-wacht, Ovalert. We verzorgen het hele vruchtbaarheidsstuk voor de boer.’ (Bw) Albert Hoeve, biologisch melkveehouder bij Amsterdam:‘Mooi om te zien als een koe veel melk geeft. Dat verschilt, vooral afhankelijk van het eten dat ze krijgen. Als ze buiten staan, vers gras eten, geven ze meer melk. Maar er is ook kwa-liteitsverschil in kuilgras. De bij-dehante koeien staan bij het lekkerste gras.’ (Tr) Aaf Brandt Corstius, columniste:‘Het kan niet anders of vanwe-ge de hetze tegen melk is de reclame bedacht die mij nu al weken tergt. De “melk is bijzonder”-reclame. Daarin ho-ren we een jongetje met de in-tonatie waarmee alleen kinde-ren in reclames praten – hoge piepstem, rollende r en hevige verwondering die in elk woord doorklinkt – vertellen dat melk héél bijzonder is. “Iets dat door geen fabríek in de wereld ge-maakt kan worden.” Zo zie je de teloorgang van een aloud product, gewoon in de recla-mes.’ (dV)

K O E I E N B L O E M P J E S

55V E E T E E L T F E B R u A R I 2 2 0 1 3

VX03-bloempjes+FVZH.indd 55 18-02-13 10:04

DE STERKVERBETERDEVEEMANAGER

Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens.• Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen.• Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld.• Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk.• Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig.

Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440. Bekijk de infographic op de website.

AL MÉÉRDAN 9.500VEEMANAGER-GEBRUIKERS

CRV4ALL.NL

038-13 VeeMngr-NL.indd 1 04-02-13 09:31

DELTA NONJA VG 87(Goldwyn x Etazon Renate)

Met InSire-embryo’s van CRV heeft u direct toegang tot de beste genomicstieren van dit moment. En dat in combinatie met de hoogste vrouwelijke dieren, zoals Delta Nonja VG 87! Zo zijn nu van de volgende stiervaders embryo’s beschikbaar:• Vekis Chevrolet (Freddie x Planet), 2490 gTPI• De-Su Freddie Galaxy (Freddie x Planet), 2429 gTPI• JHS Paradise (Snowman x Shottle), 289 NVI, 111 exterieur• Delta Elliot rf (Emerald x Spencer), 269 NVI (rb)• YouTube D3 Accolade (Award x Gogo), 244 NVI (rb)

Via het verse circuit zijn de nieuwste stiervaders direct beschikbaar. Vraag uw embryovertegenwoordiger naar het uitgebreide embryoaanbod.

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONORENEXCLUSIEVE STIERVADERS BESCHIKBAAR

MEER INFORMATIE

Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06 BETTER COWS | BETTER LIFE

(foto

: Alg

er M

ee

kma

)

048-13 Embryo-Nonja .indd 1 18-02-13 09:22

VX03_p57.indd 57 18-02-13 11:04

Forse fokkerĳ -investeringen in roodbont en hoornloosheid op Amerikaans bedrĳ f Fertile Ridge

Net even anders dan anderen

‘Niet onthoornen’ staat er in grote letters op een aantal eenlingboxen

in de kalverstal van Fertile Ridge Hol-steins in het Amerikaanse plaatsje Mount Horeb. ’Het is de beste manier om duide-lĳ k te maken aan ons personeel en de die-renarts dat dit kalveren zĳ n die genetisch hoornloos zĳ n’, legt Joel Sutter (29) uit. ‘Eigenlĳ k is de huidige fokkerĳ tĳ d voor commerciële veehouders lastig. Omdat je werkt met personeel, moet je alles vast-leggen in standaardprotocollen. Wanneer je vervolgens zo nu en dan hoornloze stie-ren gebruikt, maak je juist weer uitzon-deringen op de protocollen van onthoor-nen’, zegt Sutte r. Daarmee wordt de kans op fouten groter en kan het gebeuren dat een medewerker per abuis een genetisch hoornloos kalf toch onthoornt. ‘Voor de commerciële melkveehouderĳ is het nu eigenlĳ k wachten op stieren met goede cĳ fers waarvan alle nakomelingen hoorn-loos zĳ n.’ Het gesprek met vader Gary (58) en zĳ n

zonen Nick (32) en Joel (29) Sutter gaat meteen al over fokkerĳ onderwerpen. Roodbonte, hoornloze fokkerĳ om nauw-keuriger te zĳ n. En dat is best bĳ zonder, omdat ze eigenlĳ k nog maar tweeënhalf jaar geleden startten met topfokkerĳ door het implanteren van embryo’s en uitvoeren van et-sessies. In 2010 werd een samenwerking gestart met Edward Peck. Peck is een fokkerĳ liefhebber die een groot bedrĳ f zocht om een aantal hoge-indexkoeien te stallen en embryo’s te kunnen implanteren. ‘We hadden het management op orde en zochten een nieuwe uitdaging. Nog meer koeien hou-den hier is lastig vanwege vergunningen en we wilden eigenlĳ k net wat anders doen dan gangbaar. Dat werd investeren in topfokkerĳ ’, legt Joel uit.

Bewĳ zen voor de bankHet bedrĳ f Fertile Ridge – de naam ver-wĳ st naar de vruchtbare grond – is al honderd jaar een familiebedrĳ f. De fami-

lie Sutter kwam begin 1900 vanuit Zuid-Duitsland naar de VS en ontwikkelde er een melkveebedrĳ f dat in 2003 honderd koeien telde. De koeien graasden tot dan in de zomer hun rantsoen bĳ elkaar. ‘We moesten in 2003 iets doen. De jongens ga-ven aan dat ze wilden boeren’, vertelt Gary. ‘Ik wist dat we het groot moesten aanpakken. Verder gaan op de grupstal ging niet meer en we besloten een lig-boxenstal te bouwen voor 450 koeien.’ De eerste jaren bleken vooral fi nancieel zwaar. ‘We moesten eerst bewĳ zen bĳ de bank of we het management van zo’n groot bedrĳ f wel aankonden. We moes-ten scherp op de kostprĳ s letten. Pas in 2010 hadden we weer fi nanciële ruime om uit te breiden naar de huidige 650 koeien. Dat is een aantal waarmee arbeid, voer en grond veel beter in balans zĳ n.’ De koeien komen sinds de expansiedrift niet meer buiten. ‘Dat kan niet meer met deze omvang, we moeten nu werken aan productiezekerheid om de bank tevreden

In 2003 groeide het bedrĳ f van vader en zoons Sutter in de VS

van 100 koeien naar 450. Financieel zware jaren volgden, waar-

bĳ scherp op de kostprĳ s werd gelet. De honger naar nog meer

koeien is inmiddels gestild, de uitdaging ligt nu bĳ de fokkerĳ .

tekst Jaap van der Knaap


Gary en Joel SutterHet bedrĳ f Fertile Ridge is sinds tweeënhalf jaar actief in de topfokkerĳ . Diverse roodbonte en hoornloze die-ren staan in de top van de Amerikaanse indexlĳ sten.

Aantal koeien: 650Aantal medewerkers: 15Aantal hectare: 960365 dagenproductie: 13.100 3,6 3,1 Inplanten embryo’s: 50 stuks per maand

Mount Horeb

Verenigde Staten

Stammoeder April-Day S Verdejo (v. Shottle) De nieuwe kalverstal heeft 57 eenlingboxen De stal van de droge koeien is tweedehands


VX03-Fertile Ridge VS.indd 58 18-02-13 12:22

kalfjes. We investeren nu fors in geneti-ca, dan willen we de eerste maanden wel perfect voor ze kunnen zorgen’, aldus Nick. ‘We voeren de kalveren gepasteuri-seerde melk en in de winter krijgen ze al-lemaal een kalverdekje op. Het is fris en gezond in de kalverstal, maar het kan er wel vriezen. Als de kalveren het te koud krijgen, stoppen ze de energie niet in groei, maar in zichzelf verwarmen. Dat moet je zien te voorkomen.’Tijdens de rondgang over het erf wordt de aparte stal voor de droge koeien en het ou-dere jongvee getoond. De stal is tweede-hands: de ondernemers kochten de span-ten en het dak elders en bouwden het zelf weer op op het eigen erf. Er ligt zand in de extra brede boxen (120 cm bij de droge koeien, bij de melkkoeien 106 cm) en er is een dichte vloer. Bij de sleufsilo’s en de bulksilo’s houden ze even stil. ‘We zijn vo-rig jaar gestopt met het voeren van “distil-lers grain”, een bijproduct uit de ethanol-industrie. Het is een goedkope eiwitbron, maar sinds we weer gewoon soja en ka-toenzaad zijn gaan voeren, is de productie gestegen en de gezondheid van de koeien verbeterd.’ Joel wijst op de ‘preg-rate’, een kengetal voor vruchtbaarheid, dat met 20 procent op een goed niveau ligt.Vruchtbaarheid is een belangrijk item op het bedrijf, omdat afgelopen half jaar maandelijks zeker vijftig embryo’s wor-den geïmplanteerd. De samenwerking met Edward Peck, die de stalnaam April-Day gebruikt, neemt steeds grotere vor-men aan. ‘Veel van de dieren die we nu spoelen, stammen af van de koe April-Day S Verdejo. Zij is een tijd lang de hoog-

te stellen. Weidegang zorgt voor lage kos-ten, maar ook voor schommelingen in productie en voor onrust bij koeien en personeel. Je moet werken aan structuur, handelingen moeten simpel zijn en elke dag gelijk. Dat kan beter in de stal’, stelt Nick.

Tweedehands drogekoeienstalOp Fertile Ridge zijn twaalf Mexicaanse medewerkers verantwoordelijk voor het drie maal daags melken in de 24 stands rapid-exitstal. De melkstal draait nu dage-lijks 21 uur en wordt daarmee optimaal benut. Daarnaast is er een verzorger voor de kalveren en zijn er twee vaste mede-werkers voor de overige werkzaamheden. Veel van het werk met de koeien komt voor rekening van Joel, omdat Nick nog een baan buiten de deur heeft. De kalve-ren blijven tot drie maanden op het be-drijf, waarna ze naar een professionele opfokker gaan. ‘We hebben vorig jaar een kalverstal gebouwd met plaats voor 57

ste roodfactor Shottledochter geweest in de TPI-lijst. Uit haar zijn zeker tien stie-ren met hoge genoomfokwaarden naar ki-organisaties gegaan en er lopen veel nazaten van haar in de eigen stal.’

Laat in de topfokkerijwereldVerdejo is een Shottlezus van April-Day Wisconsin, een Ja-Bob Jordanzoon uit Cityview Ruby Wine. Wisconsin is ook in Nederland en Vlaanderen gebruikt. In-middels produceerde Verdejo al 260 em-bryo’s. Roodbonte, roodfactor-, zwart-bonte, maar zeker ook hoornloze stieren werden haar partners. Wie nu de Ameri-kaanse indexlijsten met roodfactordieren bekijkt, komt volop dieren tegen die ei-gen zijn aan Peck en Fertile Ridge. ‘We zijn laat in de fokkerijwereld gestapt. Te laat om onszelf in de topfokkerij te men-gen bij zwartbont holstein’, vertelt Joel. Hij legt hun fokkerijfilosfie uit: ‘Daarom proberen we juist wat anders te fokken dan anderen, maar wel met economische inslag. We houden de donoren gewoon tussen onze andere koeien. Ze moeten onder dezelfde omstandigheden preste-ren. Je ziet dat dat werkt. De koeien die hier uitblinken in de stal, zijn ook onze genetisch interessantste dieren.’ Verdejo, die zelf na een lange et-carrière gewoon weer drachtig is gemaakt, moet dit voorjaar kalven. ‘Natuurlijk zijn we wel zuinig op haar, omdat ze de start is van onze fokkerijsuccessen’, aldus Joel. ‘Maar dat hier te zien is dat ze gewoon tussen de rest van de dieren loopt, wordt ook door ki’s en embryokopers beslist ge-waardeerd.’ l

De topdonoren op Fertile Ridge lopen gewoon tussen alle andere koeien

Waarschuwing om niet te onthoornen

59V E E T E E L T f e b r u a r i 2 2 0 1 3

VX03-Fertile Ridge VS.indd 59 18-02-13 12:22

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

60

’s Morgens de vloer schoon…’s Avonds al op de nieuwe

kunststofvloer melken!

Gladde roostervloeren?Wij voorzien ze van een antislipprofiel met onze

Diamant-stripper. Geen afval, geen stof, diervriendelijk,

goed resultaat.

Coevorderstraatweg 237917 PP GeesbrugTel.: 0524-291637Fax: 0524-291687

www.gavdsleenkunst-stofvloeren.nl

multiservice v.o.f.

Vraag vrijblijvend voor informatie en prijsopgave

We hebben weer winterkorting!

kunststofvloerenplex-top-melkstalvloerenreiniging en onderhoudopruwen stal- en bedrijfsvloeren

OOK VOOR VOERGOOT- RENOVATIE

Een begrip in antislip

MELKSTALVLOERPROBLEMEN?

V E E T E E L T F E B R U A R I 2 2 0 1 3

Een greep uit ons assortiment:

• Shampoos en sprays • Showhalsters• Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis• Udder Comfort• Carhartt werkkleding• Kalveropfokartikelen• Cadeau-artikelen• Ariat-laarzen• Voorbrengkleding

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met

ons eenvoudige bestelsysteem!

Voor al uw showartikelen

en meer!

Voor al uw Voor al uw

Livestock Show Equipment

Erica Rĳ neveldTel.: +31 651527489

E-mail: [email protected]

livestock.indd 1 31-05-2012 13:53:24

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

www.xsires.com [email protected]

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v.Tel.: 0566-622765

NIEUW!Rasino, één van de

allerbeste Rau-zonen!bevruchting +7

Genoeg van de hoge voerkosten?

Breng hier vandaag nog verandering in!

Kijk op lagevoerkosten.nl

WYMANaAa 132546

+0,18% eiwit in NLCelgetal 111

Dochtervruchtb. 105

TopexterieurUier- en benen-specialistBeste tweedekalfskoeien

VEECOMHoofdweg 27, 9627 PA Hellum

Tel. 0598-421729/432343Fax. 0598-432806

E-mail: [email protected]: veecom.nl

EIWIT TOPPER!

(Bio)brandstofkorrels (pellets)

Nu ook leverbaarLAVA3, ligboxstal-

strooiselAlleen de goedkoopste durft zijn

prijs erbij te vermeldenAf pakhuis, excl. btw

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Gemengd zaagselBijna stofvrij € 3,00Wit zaagsel € 3,65

Franco huisOok los gestort

mogelijk per 43 m3

Telefoon (072) 503 92 02Fax (072) 503 98 35

www.delangebv.nl

ZAAGSEL

Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V.URSEM

03 feb 2_koeriertjes2013.indd 60 19-02-13 15:29

RENDEMENTUIT

TOPGENETICA

Tel.: 0511-424243Fax: 0511-423525

[email protected]

EMBRYO’SFOKVEE

KI-STIERENDEKSTIERENKiezen voor kwaliteit!

ALH_2011_08_Koeriertje_Algemeen_AL

61

• Hoge producties• Hoge gehaltes• Hoge gezondheids-

kenmerken• Internationale stiervaders• Internationale koefamilies• Top exterieur

• Scherp geprijsd•

• Dekgarantie• Lepto, Para, IBR, BVD - vrij• Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

FOKVEEVEILINGLingen

Dinsdag 5 maartAanvang: 10.00 uur

Bijzondere collectie van 278 afgekalfde vaarzen,

26 stuks jongvee, 52 mestkalveren.

ibr-vrijbvd-vrij

lepto-vrij

Contact:Johann Bergsma, tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

V E E T E E L T F E B R U A R I 2 2 0 1 3

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

[email protected], www.speerstra.com

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting• bespaart op de voerkosten

VOOR WIE ISNITROSHURE® INTERESSANT?• Melkveehouders en vleesveehouders die willen besparen op hun voerkosten• Melkvee- en vleesveebedrijven met een tekort aan onbestendig eiwit in het rantsoen

INTERESSE IN NITROSHURE®?Melkveehouders of vleesveehouders die belangstelling hebben voor toepassing van NitroShure® kunnen contact opnemen met Speerstra Feed Ingredients BV in Lemmer, Telefoon (0514) 56 90 01 of e-mail: [email protected]

Voor meer informatie: www.speerstra.com

Met 150 gram NitroShure® vervangt u 800 gram sojaschroot of ruim 1 kg raapschroot

NitroShure® biedt 0,5 tot 1 kg extra ruimteaan droge stof in het rantsoen


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002









Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








www.speerstra.com


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen?

Gebruik :

• verbetert de voerbenutting• bespaart op voerkosten

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

www.dairystars.com

Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw en gebruikt• Ventilatiegordijnen• Ventilatienokken• Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452

www.greutink.nl

Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw- en gebruikt• Ventilatiegordijnen/- nokken• Kunstof éénlinghokken volgens europese richtlijnen. Ook koppelbaar te leveren.

Naamloos-6 1 08-08-2011 16:31:43

Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw en gebruikt• Ventilatiegordijnen• Ventilatienokken• Kunststof wanden voor Robotruimtes etc.

Hanzeweg 10, 7241 CR Lochem tel. 0573-254983 fax 0573-251452

www.greutink.nl

Wij zijn uw leverancier voor:• Stalinrichting nieuw- en gebruikt• Ventilatiegordijnen/- nokken• Kunstof éénlinghokken volgens europese richtlijnen. Ook koppelbaar te leveren.

Naamloos-6 1 08-08-2011 16:31:43

Uw leverancier voor:Kunststof naadloze

robotruimtes

Kunststof eenlingboxen

Verder allerhande stalinrichting en ventilatiegordijnen en nokken

zowel nieuw als gebruikt

Pensverzuring?Kijk op gezondepens.nl

0343 - 51 09 71

Nieuwbouwkinderdagverblijf

specialist inagrarische bouw!







ABONDANCE

V. S. E. J. ADVOKAAT B.V.TELEFOON (0031) 0183-589109

FAX (0031) 0183-589129GSM (0031) 06-53884044

E-MAIL: [email protected]

FLORENTIN

3.09 305 6948 4,03% 3,95%6.02 303 7969 4,02% 4,09%mv. Signacmm. Faucon10.6 305 7855 3,70% 3,60%

Uit voorraad leverbaar en bij de meeste KI-SERVICE-clubs.

Spermaprijs € 15,00

v. Robuste, m. Amande

Te koop aangeboden: een prima onderhouden melkvee-

bedrijf, opp. 35 ha in één kavel, mogelijkheid 15 ha bij te kopen of

te huren. Moderne onderkel-derde ligboxenstal met 84 boxen. Holsteinveestapel 9300 kg melk. Ruime gebouwen en mooi woon-

huis. Zuid-België. Na 20.00 bellen naar (0032)472664420

Postbus 160, 8530 AD Lemmer, The NetherlandsPhone: +31(0)514 569001, fax +31 (0)514 569002

E-mail: [email protected], Website: www.speerstra.com

EU-erkend ET-team (nl-126)

HANS HURKMANSET-SPECIALIST

Info en opgave donoren06-38919783 • 0492-340920

www.HurkmansET.nl

Bos rubber, de rubber specialist voor koe en jongveematrassen.

Al jaren een begrip! 5 jaar 100 % garantie.Tel. 0224-57 14 68 www.bosrubber.nl

Te koop:ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is

een Koeriertje een erg goedkope manier van

adverteren.

U kunt uw Koeriertje via e-mail zenden naar:

[email protected]

Adverteren?www.wennemars.nlwww.wennemars.nlwww.wennemars.nlwww.wennemars.nl

Nu met webshop!


BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

Quotum ABCBert Linders

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853l: www.quotumabc.nl E: [email protected]

Ook buiten kantooruren bereikbaar

GEVRAAGD EN AANGEBODEN LEASEMELK 2013/2014 KOOPMELK 2013/2014

Agrarische BemiddelingAdvies, Taxaties en Vastgoed

MET SPOED GEVRAAGD:

• TOESLAGRECHTEN

• KOOPMELK

• PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

AANGEBODEN:

• LEASEMELK

• MELKVEE-AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA

• TOESLAGRECHTEN: € 187,52 t/m € 4.950,- PER RECHT

• KOOPMELK: 3,66, 4,092, 4,186, 4,323

• MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA

BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806EN 48 UUR LATER LEZEN

DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE!

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980FAX.: 0543-476024

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

MASTERRIND GmbH, 27283 Verden, Osterkrug 20TEL 0 42 31. 679-0, FAX 0 42 31. 679-780, INTERNET www.masterrind.com

Die Veranstaltung wird unterstützt von:

27 en 28 februari 2013

Niedersachsenhalle Verden

Het top evenement

voor holsteinfokkers 40ste Schau der Besten27. februari 201318.30 uur Top-Genetik-Veiling

28. februari 20139.30 uur aanvang• Individuele keuring• Dochtergroepen presentatie• Verkiezing „Miss Schau der Besten“Op beide dagen uitgebreide vakbeurs

A G R A R I S C H O N R O E R E N D G O E D


Reserveer uw advertentie nu!Deadline voor reserveren: 26 februari 2013

Tel.: +31 (0)26 38 98 820

6 MAART 2013SPECIAL

GRASLANDBEHEER

VX03_p63AOG.indd 63 19-02-13 15:01

Veehouders die dubben over de voor hen meest optimale melk-installatie, krijgen voortaan een steuntje in de rug. DLV heeft een rekenmodel ontwikkeld waarmee melkveehouders een in-dicatie krijgen welk systeem het best bij hen past. Op basis van de gewenste inzet van betaalde arbeid, de afschrijvingsstrate-gie en de bouwkosten berekent het model van verschillende melksystemen de jaarkosten. Het houdt rekening met de kos-ten van de installatie zelf, alsook met de kosten van het ge-bouw rondom de installatie. Verder rekent de module met de gebruikskosten van de verschillende melkmachines.DLV geeft de kosten weer voor diverse bedrijfsgroottes. Niet-economische argumenten spelen in het rekenmodel geen rol. Veehouders die de rekentool willen proberen, kunnen contact opnemen met DLV-melkwinningsspecialist Marian van den Berg: [email protected].

Het verlagen van de pH rondom de klauw is mogelijk een middel om mortellaro en stinkpoot aan te pakken. Dat blijkt uit voorlopige resultaten van Deens onderzoek onder 40 geïnfecteerde koeien. Op basis van een therapie met het product Agron werd na twee maanden een reductie van zestig tot zeventig procent gemeten. Agron is een voetbad-middel dat zorgdraagt voor een zuur milieu rondom de klauw. ‘Mortellaro gedijt goed bij een pH van 8, een klauw is het gezondst bij een pH van 3,5’, vertelt Theo van der Bij, verkoper voor de firma VisscherHolland. Tijdens de thera-pie moeten de koeien drie keer per week door het voetbad gedurende een periode van drie maanden.De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) is bekend met het product, maar kan de effectiviteit ervan niet bevestigen. ‘Het idee om met een lage zuurgraad het leefmilieu van bacteriën te benadelen, spreekt aan. Beneden een pH van 4 kan de bacterie die mortellaro veroorzaakt, niet overleven. Een lage pH klinkt heel naar, maar bedenk maar eens dat cola een pH heeft van 1,5 tot 2’, zegt Menno Holzhauer, klauwendeskundige bij de GD. De aanpak van Agron verschilt fundamenteel van bacterie-dodende middelen en dat biedt volgens Holzhauer perspec-tief. ‘Maar juich niet te vroeg; eerst zien, dan geloven. De definitieve uitkomst van het onderzoek volgt dit jaar.’

‘De nieuwe bemestingsnormen voor fosfaat gaan pas echt renderen wanneer de generieke normen, de maximale gift opgelegd door de overheid, worden losgelaten.’ Met deze stelling hield Frans Aarts, onderzoeker van Wageningen UR, een pleidooi voor de mogelijke invoering van een Be-drijfsspecifieke fosfaatgebruiksnormen (BEP). Aarts deed zijn uitspraken tijdens een presentatie over de nieuwe fosfaatbemestingsadviezen voor gras- en maisland in Nijkerk. De Wageningse onderzoeker vindt de huidige generieke normen van 90 kg fosfaat per hectare veel te star. ‘Deze normering houdt geen rekening met de opbrengsten van een gewas. Een hectare met een opbrengst van 10 ton droge stof gras krijgt dezelfde norm opgelegd als een hec-tare met 14 ton gras.’Via de BEP, waar veehouders uit het project Koeien en Kan-sen al mee aan de slag zijn, worden de fosfaatstromen in-zichtelijk gemaakt. Cijfers uit het project laten zien dat er veel variatie is in de benutting en verliezen van fosfaat, met name door grote verschillen in gewasopbrengsten.‘Als we als sector de BEP goed regelen op technisch en bor-gingsvlak, dan denk ik dat we de overheid aan onze zijde kunnen krijgen om de opgelegde normering los te laten. Dat biedt kansen om de opbrengsten per hectare te verho-gen en dus efficiënter om te gaan met fosfaat.’ Van deelne-mers wordt verwacht dat ze van drie jaar de resultaten kunnen laten zien. ‘Het is daarom goed om nu al gegevens te verzamelen en mee te doen aan BEP’, adviseerde Aarts.

Zuur nekt mortellaro

Fosfaatnormering overheid te star

Een lage pH rondom de klauw dringt mortellaro terug

De fosfaatnormering moet rekening houden met de opbrengst

Niet meer twijfelen over melksysteem

Staatssecretaris Dijksma voor Europese koeienrichtlijnenStaatssecretaris van landbouw Sharon Dijksma heeft toegezegd dat Nederland zich gaat inzetten voor Europese richtlijnen voor het welzijn van melkkoeien. Dijksma deed dat op 14 fe-bruari toen ze een grote Valentijnskaart kreeg met 32.000 handtekeningen van Europese burgers die voorstander van de richtlijnen zijn. De actie was opgezet door de dierwelzijnsorga-nisaties WSPA en CIWF en ijsproducent Ben & Jerry’s.Voor het welzijn van melkkoeien bestaat momenteel geen Eu-ropese wetgeving. Dat in tegenstelling tot andere landbouwdie-ren zoals varkens en pluimvee, waarvoor wel minimumnor-men gelden. Volgens de dierwelzijnsorganisaties bestaan er hierdoor grote verschillen in het welzijn van melkkoeien.

V O E R V O O R B O E R


VX03_voer voor boer.indd 64 19-02-13 15:53

In bĳ na drie maanden tĳ d is het beeld op het erf van Jan Teade Kooistra veran-derd van een modderige bouwput naar een volledige mestkelder. Daarover ver-telt Kooistra in zĳ n nieuwste blog op melkweg2020.nl, aangevuld met foto’s en een bouwtekening van de stal.De tekening illustreert de wĳ zigingen die recent nog in de plannen zĳ n door-gevoerd. Aanvankelĳ k was het de be-doeling om twee robots in een tandem-opstelling in één ruimte te plaatsen.

Voortschrĳ dend inzicht

Kĳ k op melkweg2020.nl

Door een ontevreden gevoel over de bĳ behorende separatieruimte heeft Kooistra in samenspraak met Vetvice de robotopstelling veranderd. ‘Voortschrĳ dend inzicht’, noemt de Friese melkveehouder het gekscherend in zĳ n weblog. Het geheel overstĳ gt nu het voorgenomen budget van Kooistra, maar daar staat wel een tevreden ge-voel tegenover.

Zuivelcoöperatie DeltaMilk neemt voorlopig geen nieuwe leden meer aan. Dat hebben de 150 leden-melkveehouders tĳ dens de ledenvergadering van DeltaMilk afgelopen herfst besloten. Eind 2009 kocht DeltaMilk, dat destĳ ds uit 70 leden bestond, kaasfa-briek De Graafstroom in Bleskensgraaf van FrieslandCampina en ging op zoek naar nieuwe leden. ‘We hebben toen aangegeven maximaal 70 procent van de fa-briekscapaciteit met melk van leden te willen vullen, maar de leden hebben ruim voor de 70 procent besloten geen nieuwe le-den meer aan te nemen’, geeft Teunis Sterk, voorzitter van Del-taMilk desgevraagd aan. ‘Het aannemen van nieuwe leden zou de winstuitkering voor de bestaande leden verkleinen. De coö-peratie is er voor bestaande leden, dus waarom de winst van een goed lopende fabriek met meer veehouders delen? Wĳ zien bo-vendien richting de toekomst voldoende mogelĳ kheden om melk bĳ te kopen en we hebben de fi nanciering voor de strategi-sche planperiode rond, waardoor nieuw ledenvermogen nu geen noodzaak is.’ Hoeveel procent van de fabriekscapaciteit de 150 leden gezamenlĳ k leveren, wil Sterk niet zeggen. De fabriek verwerkt op dit moment in totaal zo’n 390 miljoen liter melk.Geïnteresseerden die zich nu bĳ DeltaMilk melden, worden op een wachtlĳ st gezet. ‘Mocht er om een bepaalde reden weer be-hoefte zĳ n aan nieuwe leden, dan schrĳ ven we deze veehouders als eerste aan.’

Voorlopige ledenstop bĳ DeltaMilk

Weiden voor een hoge levensproductie Weidegang leidt tot een hogere levensproductie en een ho-gere levensduur. Dat blĳ kt uit onderzoek van Valacon Dairy op 82 melkveebedrĳ ven. De studie splitste de bedrĳ ven in een groep 25 procent hoogste levensproductie en 25 pro-cent laagste levensproductie. De productie per aanwezige koe lag in deze groepen op respectievelĳ k 26.831 kilo melk en 19.178 kilo melk. Bĳ na zeventig procent van de bedrĳ -ven met een hoge levensproductie past weidegang toe. In de groep lage levensproductie was dit slechts twintig pro-cent. Een opmerkelĳ k groot verschil dat wel iets afnam bĳ het vergelĳ ken van de cĳ fers op basis van levensproductie bĳ afvoer.Melkveehouders die een hogere levensproductie neerzet-ten, moeten concessies doen op het vlak van uiergezond-heid en vruchtbaarheid. De tussenkalftĳ d lag tien dagen hoger en het tankcelgetal 13.000 cellen hoger op de bedrĳ -ven met een hoge levensproductie.

NoorderlandMelk neemt Katshaar Zuivel overDe ledenraad van melkleverancierscoöperatie Noorder-landMelk heeft half februari ingestemd met de overname van Katshaar Zuivel. De zuivelfabriek uit Coevorden ver-werkt jaarlĳ ks ongeveer 100 miljoen kilo boerderĳ melk. ‘De overname is beter voor de continuïteit van beide par-tĳ en omdat de zuivelmarkt bĳ zonder roerig is’, vertelde eigenaar Koen Streutker van Katshaar tegen RTV Drenthe. ‘De melkprĳ s vertoont enorme pieken en dalen en de be-schikbaarheid van melk is ook niet meer vanzelfsprekend.’ Volgens Streutker verzekeren de 170 leden van Katshaar Zuivel zich door de overname van een redelĳ ke prĳ s voor hun melk, schakelen ze pieken en dalen in de melkprĳ s uit en komen ze dichter bĳ de ‘consumenteneuro’ te staan. NoorderlandMelk was ook voor de overname al melkleve-rancier van Katshaar Zuivel. De zuivelproducent verwerkt boerderĳ melk tot dagverse zuivel onder private label voor onder meer Albert Heĳ n, C1000 en Jumbo.


VX03_voer voor boer.indd 65 19-02-13 15:53

AI Total .............................15Bosch beton ......................26BUC Holland .....................34CAH Vilentum ..................51CRV ...............36, 37, 38, 39, .............................56, 57, 67Daly Plastics ......................51Elanco ...............................34Gantvoort, ’t .....................63Genes Diffusion ................16Handelsonderneming BernardHuls ..................................32Heemskerk .................21, 32Hurkmans ET ....................51KI Kampen ........................25Koole & Liebregts .......10, 11K+S Benelux BV ................26Lely ..................................43Limagrain ...........................2Masterrind ........................63

MBS Beton .......................21Merial .................................4MSD Animal Health ..........68Mueller .............................33Nedap ..............................43Quotum ABC ....................63Remon ..............................32Rotogrind .........................32Ruma-VSM .......................63Strooiselbedrijf Sinnige ......34Swaans Beton ...................57Trioliet ..............................34Van der Sanden ................51Veecom ..............................6Veeteelt website ...............50World Wide Sires ................3

Bijsluiters: Schippers BladelDSD Dokkum (regio Noord)

V O O R U I T B L I K

Gras landbeheer, EK en markt

Rendement en wintershows

Maart 1 (7 maart) – Kort voor het weideseizoen van start gaat, buigt Veeteelt zich in de special over het onderwerp graslandbeheer. Ook doet de redactie verslag van het Euro-pees kampioenschap in het Zwitserse Fribourg. Hoe preste-ren de Nederlandse en wellicht Vlaamse dieren? De rubriek markt besteedt aandacht aan mest.

Maart 2 (21 maart) – In het tweede maartnummer staat het onderwerp rendement centraal in de special. Ook maakt Veeteelt een toer langs de diverse wintershows en start een tweeluik over bvd. En is het economisch aantrekkelijk om koeien door te melken? In Veeteelt de resultaten van een onderzoek.

A D V E R T E E R D E R S I N D E X

Neder land

2 0 1 3

23 februari Groninger Rundvee Show te Bedum (Gr.)23 februari-3 maart SIA te Parijs (Frankrijk)24-28 februari Sima te Parijs (Frankrijk)27-28 februari Schau der Besten te Verden (Duitsland)27 februari Open show te Bulle (Zwitserland)1-2 maart Europees kampioenschap te Fribourg

(Zwitserland)5 maart Wintershow Flevoland te Dronten (Fl.)5 maart Fokveeveiling te Leer (Duitsland)5 maart Fokveeveiling te Hamm (Duitsland)5 maart Fokveeveiling te Lingen (Duitsland)6 maart Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland)6 maart Agro Nord Show te Aars (Denemarken)6 maart Wintershow Noord-Holland te Middenmeer (N.H.) 8 maart Wintershow UFF te Houten (U.) 9 maart FDV-winterkeuring te Pesse (Dr.)9 maart Zuid-Nederlandse wintershow te Asten-Heusden (N.Br.)13 maart Excellentschau te Leer (Duitsland)15 maart Wintershow West-Brabant te Etten-Leur (N.Br.)16 maart Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland)20 maart Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland)20 maart Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland)23 maart Wintershow te Lochem (Gld.) 27 maart Wintershow Zwolle te Zwolle (Ov.)5 april Avondbloesemshow te Zoelen (Gld.)6 april Nacht van de Holstein te Libramont (Wallonië) 6 april NK veebeoordelen voor studenten te Meppel (Dr.)25-28 april Saksische Holstiendagen te Leipzig (Duitsland)25 mei Eurogenes Summer Sale @ JK Eder te Woudrichem

(N.Br.)1 juni Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.)12-13 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland)15 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.)22 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.)3-4 juli Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië)4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken)5 juli Luxemburgse nationale show te Ettelbrück (Luxem-

burg)26-29 juli Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië)27 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude3 augustus Dierenshow te Drenthe (Dr.)5 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.)10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.)10-13 september Space te Rennes (Frankrijk)9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.)29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.)10-16 november Agritechnica te Hannover (Duitsland)19-21 november Rundvee Vakdagen te Gorinchem (Z.H.)3-8 december Agribex te Brussel (België)6 december Tulip Holstein Sale te Zwolle (Ov.)7 december HHH-show te Zwolle (Ov.)

A G E N D A


VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN

ROND DE KOE:

w w w. V E E T E E LT. n L

VX03_agenda.indd 66 19-02-13 14:54

GERALD WERKT GERALD WERKT MET OVALERT®

‘IK VERTROUW OP HET SYSTEEM’De familie Scholten Linde uit Rossum werkt nu een half jaar met Ovalert. Gerald Scholten Linde: ‘Ik vertrouw

helemaal op Ovalert, dat elke dag, 24 uur lang, alle tochtigheden registreert. De cyclus van elke koe komt perfect

in beeld. Daardoor is het aantrekkelijker om gesekst sperma in combinatie met Belgisch-witblauwsperma te

gebruiken. Door Ovalert worden er meer koeien drachtig én met een kortere tussenkalftijd. Ovalert geeft rust en

een goed gevoel. Het systeem werkt super!’

OVALERT IS HET SUCCESVOLLE VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM WAARBIJ STAPPENTELLERS

WORDEN GEKOPPELD AAN KI-DIENSTVERLENING, STIERADVIES, INFORMATIEPRODUCTEN EN

VRUCHTBAARHEIDSMANAGEMENT. OVALERT IS VERKRIJGBAAR IN VERSCHILLENDE PAKKETVORMEN

VAN BASIS TOT UITGEBREID.

Wilt u meer weten over Ovalert?

Bezoek de website of bel met de CRV Klantenservice voor een afspraak: (088) 00 24 440.

www.ovalert.nl

BETTER COWS | BETTER LIFE CRV4ALL.NL

BEZOEK DE OVALERT-INLOOPDAGEN!

(kijk voor meer info op pagina 25

van het CRV magazine van februari

of kijk op www.ovalert.nl)

048-13 Ovalert-Gerald-NL.indd 1 14-02-13 14:13

Vaccineren met Bovilis® Longworm betaalt zich dubbel en dwars terug

Zij verdient toch levenslange bescherming?

kijk voor meer informatie op

www.rundvee-msd.nl

Longwormschade is niet te genezen, maar wel te voorkomen.

Door te vaccineren met Bovilis® Longworm bouwen uw kalveren

zelf op een natuurlijke manier weerstand op tegen

longworminfecties. Vraag uw dierenarts om advies.

Bovilis® Longworm

Bovilis Longworm. Samenstelling: Per dosis minstens 1000 bestraalde levende Dictyocaulus viviparus larven (derde stadium, L3). Indicatie: Actieve immunisatie van kalveren vanaf de leeftijd van 6 weken tegen parasitaire bronchitis,veroorzaakt door Dictyocaulus viviparus. Toediening en dosering: Orale toediening van 1 dosis (25 ml). Tweevoudige vaccinatie van kalveren vanaf de leeftijd van 6 weken met telkens één dosis per dier, met een interval van 4 weken. Wachttijd: (Orgaan)vlees en melk nul dagen. Bijwerkingen: Een lichte respiratoire vaccinatiereactie kan voorkomen. Contra-indicaties: Geen. Waarschuwingen: Vaccineer uitsluitend gezonde dieren. Overige informatie zie bijsluiter. REG NL 3219 UDD

MSD Animal HealthPostbus 505830 AB Boxmeerwww.msd-animal-health.nl

d van eeftijd n.

VX02_p04NED.indd 68 15-02-13 10:46

veeteelt februari 2 2013

Documents

Transcript of veeteelt februari 2 2013