Veeteelt mei1 2013

IN DIT NUMMER

JAARGANG 30 NR.8 MEI 1 2013

INTERVIEW

Frans Aarts voorspelt meer bedrĳ fsspecifi eke gebruiksnormen

MELKVEEHOUDERIJ 3.0

In opmars: crowdfunding, sensoren en eiwit uit insecten

PORTRET

Emigrant Peter Schrĳ ver stopt met melken

VX08_cover.indd 2 06-05-13 11:36

u wiltstappen

maken richting toekomst

samen maken we

van stapjes sprongen

ALS ONDERNEMER WILT U VOORUIT. En dat vraagt om een aanpak die alle aspecten van uw bedrĳ fsvoering bĳ elkaar brengt.

Onze adviseurs kunnen u hierbĳ helpen. In de eerste plaats met voedings advies, want zĳ beschikken over de meest actuele kennis over de omzetting van voer in dierlĳ ke eiwitten. Maar in de tweede plaats ook door samen met u te kĳ ken naar de andere factoren die het technische resultaat beïnvloeden, zoals het ras, de huisvesting, de verzorging, de klimaat beheersing, de gezondheids-zorg en het management.

Juist in het optimaliseren van de goede samenhang tussen deze verschillende fac toren is winst te behalen. WE HELPEN U GRAAG VOORUIT. EN LIEVER MET SPRONGEN DAN MET STAPJES.

WWW.DE-HEUS.NL

dhv13010_corporate_hooibaal_adv_veeteelt_210x297.indd 1 01-05-13 14:53VX08_p02.indd 3 02-05-13 13:56

OP PAGINA 10 EN 11 VINDT U EEN SELECTIE VAN DIEREN DIE VERKOCHT WORDEN

VX08_p03.indd 3 07-05-13 10:40

VX08_p04.indd 4 07-05-13 11:54

R U B R I E K E N 7 Van de redactie 8 Veeteeltvenster17 Even geen boer: collectant35 Uit de dierenartspraktĳ k: mastitis en robowtmelken45 Koeienbloempjes59 Boerengeluk: weidegang64 Voer voor boer66 Agenda

R E P O R TA G E S18 Bedrĳ fsontwikkeling raakt in stroomversnelling door mestvergisting bĳ de familie Quirĳ nen56 Alles staat bĳ de familie Tielemans in het teken van gemakkelĳ k werken

I N T E R V I E W22 Kringloopdeskundige Frans Aarts wil ruimte voor de vakman

B O E K R E C E N S I E44 Alles van melk, het ultieme zuivelboek?

M A N A G E M E N T48 Klimaatneutrale melkveehouderĳ : bodem en bemesting

G E Z O N D H E I D52 Ketose opsporen

SpecialMelkveehouderĳ 3.0

Beweging in de droogstand heeft geen effect op de melkproductie, maar kan de vetmobilisatie en leverstofwisseling vóór afkalven alvast stimule-ren om de koe voor te bereiden op een gezonde lactatie.

HoofdartikelZwangerschapsgym voor droge koeien

PortretEmigrant Peter Schrĳ ver

Sensoren, crowdfunding en insecten luiden een nieuw melkveehouderĳ tĳ dperk in.27 Familie Schrĳ ver neemt door

fi nanciële tegenslag afstand van Deens melkveebedrĳ f.40

12

Frans Aarts:‘De introductie van BEP als bedrĳ fsspecifi eke fosfaatge-bruiksnorm is dichtbĳ .’ 22

Gĳ s Tielemans:‘Als je hier grond wilt aan-schaffen, moet je meteen een heel bedrĳ f kopen.’ 56

Frank Quirĳ nen:‘Met goed personeel is een bedrĳ f op deze schaal prima rond te zetten.’ 18

I N H O U D

5V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_inhoud.indd 5 07-05-13 15:40

VX08_p06.indd 4 07-05-13 15:59

N iet voor iedere melkveehouder komt de melkprĳ sstĳ ging van afgelopen maan-

den op tĳ d. Neem Peter Schrĳ ver en Wilma Garritsen. Vol toekomstplannen emigreer-den ze zeven jaar geleden naar Denemar-ken op zoek naar avontuur. Het werd een te groot avontuur, zo vertellen ze in deze Vee-teelt in een bĳ zonder openhartig verhaal. De fi nanciering – in Denemarken leek het of het geld nooit op was – werd te zwaar en Schrĳ ver besloot zelf dat het genoeg was. Adviezen van de bank waren opgevolgd, maar toen het fi nanciële tĳ keerde, leken deze adviezen, zoals leningen omzetten in Zwitserse franken, uiteindelĳ k een loden last. ‘Pure bedrĳ fsmoord’, zo noemt Schrĳ -ver het moment dat de bank hem verplicht-te om de lening weer terug te wisselen naar Deense kronen .Het verhaal van Schrĳ ver is niet het eerste ontluisterende verhaal uit Denemarken. Ja-renlang was Denemarken hét land voor star-tende melkveehouders, maar inmiddels

staan talrĳ ke bedrĳ ven onder toezicht van de bank door landprĳ zen die dertig, veertig procent in waarde daalden. Feitelĳ k failliet, maar wanneer deze bedrĳ ven verkocht wor-den, blĳ ven bank en ondernemer met een fl inke strop achter. Er heerst nog veel ver-borgen leed onder Deense bedrĳ ven.Natuurlĳ k, banken die melkveebedrĳ ven voor zeventig procent of meer fi nancieren, zorgen voor hoge rentelasten. Als de huidige rentepercentages om geld te lenen stĳ gen, wordt de nood nog hoger. Dat lĳ kt ook de les voor de Nederlandse en Vlaamse melkvee-houderĳ sector. Nu de melkprĳ s zich naar recordhoogtes werkt, betekent dat niet dat de bomen tot aan de hemel groeien. Investe-ren is goed, maar nu een stal bouwen terwĳ l je niet weet of je in 2015 genoeg voer hebt of de mestafzet geregeld is, is wel een risico. Leningen afl ossen klinkt niet echt span-nend, maar is met het verhaal van Peter Schrĳ ver in gedachten beslist geen onver-standige keuze.

Jaap van der Knaap Bedrĳ fsmoord in Denemarken

Rundveemuseum bĳ na volledigNa jaren voorbereiding is het Rundveemuseum Aat Grootes in Aartswoud geopend. Met on-der meer witrikken, blaarkoppen en lakenvelders zĳ n er nu acht Nederlandse melkveerassen levend te bewonderen. Eén ras, of eigenlĳ k één kleurslag, ontbreekt nog: het museum wil graag nog een baggerbonte aan de verzameling toevoegen. Gelezen op www.rundveemuseum.nl

Veeteelt is een uitgave van CRV BV en verschĳ nt tweemaal per maand, uitgezonderd januari, juni, juli en december.

redactiehoofdredacteur Jaap van der Knaapadjunct-hoofdredacteur Inge van Drie redactie Jorieke van Cappellen, Annelies Debergh, Guy Nantier, Florus Pellikaan, Ivonne Stienezen en Tĳ men van Zessen fotografi e Harrie van Leeuwen, Kristina Waterschoot bureauredactie Mirjam Braam (chef), Lieke van den Broek, Ingrid Sevenster, Rogier van der Weidenvormgeving André Fris, René Horsman, Esther Onidaaan dit nummer werkten verder mee Alice Booĳ , Reimer Strikwerdahoofd uitgeverĳ Rochus Kingmans

redactie-adresNederland: postbus 454, 6800 AL Arnhem,telefoon 026 38 98 800 fax 026 38 98 839Vlaanderen: Van Thorenburghlaan 14, 9860 Oosterzele, tel. 09 363 92 11, fax 09 363 92 06e-mail [email protected]

abonnementsprĳ s/jaarNederland en België € 66,30 overige landen € 125,35 In combinatie met abonnement op vakblad VeeteeltVlees € 10 korting.Prĳ zen excl. 6% btw. Abonnementen zĳ n gebaseerd op kalenderjaar en worden jaarlĳ ks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelĳ k per kwartaal.Bel voor opgave van een abonnement:Nederland: CRV-klantendienst (088 00 24 440)België: VRV-klantendienst (078 15 44 44)e-mail [email protected]

advertentie-afdelingJannet Fokkert, Willem Gemmink, Froukje Visserpostbus 454, 6800 AL Arnhemtelefoon 026 38 98 820 fax 026 38 98 824e-mail [email protected]

illustraties/foto’sDe foto’s zĳ n van de eigen fotodienst van Veeteelt. Uitzondering (voor zover niet op de foto aangegeven) zĳ n de foto’s vanVeenweiden Innovatiecentrum (12).

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelĳ kheid aanvaarden voor mogelĳ ke onjuistheden of onvolledigheden.

Druk: Senefelder Misset Doetinchem ISSN 01.68-7565

C O L O F O N

Ebeltje 364 (v. Cricket) van familie Aalberts uit Zetten te midden van Betuwse bloesemprachtFoto: Harrie van Leeuwen

V A N D E R E D A C T I EV A N D E R E D A C T I E

V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3 7

Opmerkelĳ k

VX08_editorial.indd 7 07-05-13 15:41

Einde voor exterieurvererver SanchezIn de stallen van Select Sires is eind april een einde gekomen aan het leven van de Amerikaanse exterieurvererver Gen-Mark Stmatic Sanchez. Dat meldt impor-teur World Wide Sires. Het doek viel voor de Stormaticzoon, die stamt uit de bekende Henkeseen Hillaryfamilie, rond zijn tiende verjaardag.Van begin af aan stond Sanchez te boek

Tien dochtergroepen tijdens Duitse nationale show

Twee koeien van het British-Friesianras waren de veilingtoppers tijdens de Beeston Castle Auction in Groot-Brittannië. De bloedvoering van British-Friesiankoeien voert terug op het Nederlandse Fries-Hollandse ras.Tijdens de veiling bracht Blackisle Pauline 71st 8800 Britse pond (10.500 euro) op. Haar anderhalf jaar oude dochter Skyhigh Quentin Pauline (v. Deangate Quentin) werd de veilingtopper met 9200 pond (10.940 euro). Pauline 71 is met 95 punten ingeschreven en werd door ABS al ingezet als stiermoeder vanwege haar hoge productie en haar fraaie exterieur.In de veilingcatalogus stonden naast British-Frie-siandieren ook holsteins en diverse kruislingen vermeld, maar de British Friesians brachten het meeste geld in het laatje.

De gemiddelde productie van Franse holsteins is in 2012 opnieuw gestegen met bijna 200 kg melk. Gemiddeld kwamen de Franse zwartbonten die deelnemen aan melkproductieregistratie, uit op een melkproductie van 9411 kg melk met 3,93% vet en 3,36% eiwit. Ook in 2011 noteerden de Franse holsteins een plus van bijna 200 kg melk. In acht jaar tijd is de gemiddelde melkproductie van de holsteins gestegen met bijna 1800 kg melk.Met 1,68 miljoen holsteins die deelnemen aan de melkcontrole, nemen de holsteins twee derde van het totaal aantal mpr-koeien in Frankrijk voor hun rekening. Met ruim 415.000 mpr-koei-en vormen de montbéliardes het op één na groot-ste ras. Voor het eerst gingen de montbéliardes over de grens van 7000 kg melk. Ze noteerden een melkproductie van 7027 kg melk met 3,89% vet en 3,44% eiwit.

als exterieurvererver en met circa 17.000 dochters wereldwijd scoort hij in Ameri-ka nog altijd +3,05 Ptat. In Nederland le-veren inmiddels 265 dochters een bijdra-ge aan zijn fokwaarden van 114 totaal exterieur, ruim duizend liter melk en fors negatieve gehalten.De bekendste Nederlandse dochter van Sanchez is Willem’s-Hoeve Rita 579, die vorig jaar de vaarzentitel won op de NRM. Van Sanchez rest volgens WWS nog een beperkte voorraad sperma.

Sanchezdochter Willem’s-Hoeve Rita 579 won vorig jaar de vaarzentitel op de NRM

Groot-Brittannië: 95 punten fh-koe is veilingtopper

Plus van bijna 200 kg melk voor Franse zwartbonten

Tien dochtergroepen treden aan tijdens de Duitse nationale show in Oldenburg op 12 juni. Zeven zwartbontgroepen verschijnen in de ring, waarvan Lonar (v. Laudan) met fokstierdochters en Bodrum (v. Bolton) en Bradon (v. Baxter) met proefstierdochters. Ook vier genoomstieren presen- teren dochters in Oldenburg. Het gaat om NOG Barkee (v. Mr Burns), Duogold (v. Jelder), Pagini (v. Page-wire) en Gabino (v. Goldwyn). Gabino is een zoon van de Italiaan-se oud-nationaal kampioene Toc-Farm Allen Amyly. Bij roodbont maken drie groepen

hun opwachting in de ring. Zowel Tableau (v. Talent) als Vincente (v. September Storm) laat een groep met fokstierdochters zien, terwijl de hoornloze Lawnboyzoon Laron P een groep pasgekalfde proefstierdochters toont. Het Duitse stamboek heeft beslo-ten om van de keuring een twee-daags evenement te maken. De demonstratie van de dochtergroe-pen vindt plaats op woensdag-avond 12 juni om 18.30 uur, voor-afgaand aan de veiling. De keuring van de 250 rood- en zwartbonte holsteins vindt plaats op donder-dag 13 juni.

De dochtergroependemonstratie vindt een dag vóór de individuele keuring plaats

V E E T E E L T V E N S T E R

8 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_veeteeltvenster.indd 8 07-05-13 15:56

De Canadese exterieurvererver Gillette Wind-brook is op 6 mei aan zijn eind gekomen. Als gevolg van een val in zijn box raakte hij ernstig geblesseerd. Een bezoek aan een veterinaire kli-niek mocht niet baten. Windbrook (v. FBI) stamt uit de familie van Goldwyn: de Braedale Gypsy Grandfamilie. De stier van Semex debuteerdwe in december 2010 met zijn eerste fokwaarde en is gefokt op het Canadese bedrijf La Ferme Gillette in Embrun. In januari werd de zevenjarige stier met 97 pun-ten voor totaal exterieur ingeschreven. Zijn om-gerekende fokwaarde staat op 153 NVI en 112 totaal exterieur, in Canada scoort hij +15 voor totaal exterieur en 2654 voor de totaalindex LPI. Er is van de veelgebruikte FBI-zoon geen sper-ma meer op voorraad. Wel heeft Semex een twaalftal zonen in de opfokstallen staan.

In Scandinavië blijft VH Basil in het NTM-klas-sement de hoogste stier op basis van dochterin-formatie. De zoon van RGK Bob scoort 31 NTM. Of Basil zijn toppositie kan omzetten in grote aantallen inseminaties is de vraag. Vanwege een blessure produceert hij momenteel geen sperma. Met zijn eerste op dochters gebaseerde fokwaar-de noteert ook VH Salomon een hoge positie in het NTM-klassement. De zoon van D Sammy, die ook als genoomstier veel gebruikt is en waarvan al meer dan 230 dochters aan de melk zijn, prijkt op 27 NTM. Ook zonen van D Banker duiken op in het NTM-klassement, waarvan VH Bart met 28 NTM voorlopig de hoogste is. Veelgebruikte stieren als D Sol, D Mason en S Ross houden hun fokwaarde in de meidraai keurig op peil. Met 40 NTM is Maximum (v. Man-O-Man) de hoogste genoomstier in Scandinavië.

Lintjes voor Brascamp en Wiltink

Doek valt voor Windbrook

Basil behoudt koppositie in Scandinavië

Professor Pim Brascamp (65) is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Als wetenschapper leverde Brascamp een toonaangevende bijdrage aan het fokkerijonderzoek. Naast zijn wetenschappelijk werk was Brascamp tot juli 2012 directeur van het Onderwijsinstituut (OWI) van Wageningen Univer-sity & Research centre. Ook Jan Wiltink (58) uit Nijbroek kreeg een lintje. De melkveehouder werd benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Wiltink vervulde verschil-lende bestuursfuncties, onder meer bij CRV, LTO Noord en FrieslandCampina. Ook was hij in 1998 een van de oprichters van Platform Roodbont.

Jan WiltinkPim Brascamp

Shottledochter Benzouka uitgeroepen tot Miss SachsenOp de Sächsische Holsteintage heeft Benzouka het algemeen kam-pioenschap veroverd. De in Frank-rijk geboren Shottledochter van Wilhelm Hormann en Wilcor Hol-steins uit Warmsen was al vaker succesvol op Duitse shows. Zo ze-gevierde ze in 2012 op de Schau der Besten. De vier keer gekalfde Ben-zouka nam de titel Miss Sachsen over van Laudandochter Amstel. De pupil van Agrargenossenschaft Hainichen-Pappendorf moest nu genoegen nemen met de reserveti-tel bij de senioren. In de middenklasse liet de combi-natie Hormann-Wilcor Holsteins opnieuw van zich horen, ditmaal

met de derdekalfskoe Nizza. De Leedochter versloeg in de midden-klasse Tamina (v. Stash) van de fa-milie Ahrens. Bij de vaarzen won Alexanderdoch-ter Fux Sia van Hahn-Radke Hol-steins uit Kleinhartmannsdorf. Be-gin maart nam Fux Sia ook deel aan het EK in Fribourg, waar ze in dezelfde rubriek achter de late-re Nederlandse reservekampioene Southland Alex. Carola 11 een 1c-positie bemachtigde. In Leipzig eindigde Fux Sia vóór re-servekampioene Laurana (v. San-chez) van de familie Lattwesen. In totaal namen in Leipzig negentig dieren deel aan de keuring.

Benzouka eist algemeen kampioenschap in Leipzig op

9V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_veeteeltvenster.indd 9 07-05-13 15:56

Regancrest Shottle Barbara EX-92Showtime! Guthrie x Shottle x Barbie!

Ricky 1 2jr VG-882.02 318d 10.872kgM 4.2% 456V 3.4% 371E

Rabur Goldwyn Panzer 2jr VG-87Mogul uit Man O Man dochter van Panzer

Golden Oaks Perk Rae P Red EX-90Global Red-Impact koe van het jaar 2012

Whittier Farms Amoretta 2jr VG-85Moeder is Abigail EX-91, volle zus van Atwood & Ariel

Regancrest Mac Bikasa 2jr VG-87De Mac-dochter van Barbie!

EK Oseeana Stormatic Ambrosia EX-95Braxton x Goldwyn x Stormatic x Ashlyn!

Comestar Goldwyn Lilac VG-89Dit is de enige dochter van Lila 2jr VG-87

KHW Regiment Apple Red EX-95De hoogste rode Alchemy van Angelina!

RR Mom Regenia 2jr VG-872.02 305d 13.788kgM 4.1% 560V 3.5% 476E

Larcrest Cosmopolitan 2jr VG-87Uitsluitend fokstieren in de pedigree en een erg mooi kalf!

KHW Goldwyn Aiko EX-91De Super van Aiko is 2jr VG-88, VG-89 Uier!

G.N. Altitude Red VG-88Zus van Advent, Acme, Jotan, Apple, etc.!

Clear-Echo Observer 2283 2jr VG-86Mogul x Observer x Clear Echo 1200 Ramo EX-92

Holbra Glen Capta 2jr VG-87Dit is de enige Epic uit Capta, Prudence familie!

MS Chassity Planet Chaching 2jr VG-86De Planet dochter van Regancrest S Chassity EX-92

Fraaie Guthrie uit Barbara wordt verkocht

Deze 2jr VG-88 Planet wordt verkocht, embryodonor!

2327 GTPI Mogul kleindochter wordt verkocht

Rode Snow kleindochter wordt verkocht

Big Time: haar O Style wordt verkocht

Haar Dempsey wordt verkocht – klaar voor de show

Luxe Braxton kleindochter wordt verkocht

Yorick kleindochter wordt verkocht

De rode Alchemy kleindochter van Apple wordt verkocht

Deze 2jr VG-87 Man O Man wordt verkocht, embryodonor!

Snowman x Planet x Cosmopolitan!

Haar RC Atwood dochter wordt verkocht

Uniek: haar Mogul dochter wordt verkocht

2308 GTPI Epic dochter wordt verkocht!

De O Style van deze Planet wordt verkocht!

DAMMELAAN 31 | 9104 GS DAMWOUDE | TEL. : 0511-424243 | FAX: 0511-423525

[email protected] | WWW.EMBRYOSALE.COM

Kijk voor meer informatie, hotelreserveringen en catalogusbestellingen op de speciale veiling-website: www.alhathomesale.nl

Let op: De Nationale Show in Oldenburg (Duitsland) op 13 juni is slechts 150 km van A.L.H.Genetics, Damwoude.

JUNE 15 | 2013www.alhathomesale.nl

Enige Shamrock uit de Super dochter van Aiko

ALH 2013 | 04 Advertentie HI 3 pags start op rechts.indd 2 25-04-13 11:48





MS Atlees Goldwyn Ariel EX-92Volle zus van Atwood, verschillende mogelijkheden voor u!

A-L-H O Man Destiny 2jr VG-87Moeder van Diplomat, Danillo, Goldday, etc.!

Lylehaven Lunastar 2jr VG-87Uit de geweldige Lylehaven Durham Lassie EX-94!

A-L-H Planet Bridget 2jr VG-86De Planet dochter van Glen D Haven Biffy!





Paris VG-88Algemeen kampioen Holland Holstein Show 2011

Washfold Bolton Sharon 2jr VG-88Grootmoeder is de volle zus van Shottle!

Blondin Man O Man Arkansas 2jr VG-85Uit Smithden Goldwyn Alexandra VG-88!

Southland Mom Sharon 26 2jr VG-87En de hoogste GTPI dochter uit Sharon!





O Style, Shamrock & Mogul kleindochters worden verkocht!

Haar Shamrock kleindochter wordt verkocht

De Braxton van Lunastar wordt verkocht

De allereerste keus uit Bridget!





Rode en fraaie Jotan wordt verkocht

Haar drachtige Observer dochter wordt verkocht

Haar Windbrook met 2144 GTPI wordt verkocht!

De Nr. 1 GTPI Mascalese in Europa wordt verkocht!

Like us atWWW.ALH-GENETICS.NL

25

yearsexperience

IMPORT

LIVES

TOCK

EXPORT

EMBRYOS





ALH 2013 | 04 Advertentie HI 3 pags start op rechts.indd 3 25-04-13 11:49VX08_p10,11.indd 10 06-05-13 13:54

Regancrest Shottle Barbara EX-92Showtime! Guthrie x Shottle x Barbie!

Ricky 1 2jr VG-882.02 318d 10.872kgM 4.2% 456V 3.4% 371E

Rabur Goldwyn Panzer 2jr VG-87Mogul uit Man O Man dochter van Panzer

Golden Oaks Perk Rae P Red EX-90Global Red-Impact koe van het jaar 2012





KHW Regiment Apple Red EX-95De hoogste rode Alchemy van Angelina!

RR Mom Regenia 2jr VG-872.02 305d 13.788kgM 4.1% 560V 3.5% 476E

Larcrest Cosmopolitan 2jr VG-87Uitsluitend fokstieren in de pedigree en een erg mooi kalf!

KHW Goldwyn Aiko EX-91De Super van Aiko is 2jr VG-88, VG-89 Uier!





Fraaie Guthrie uit Barbara wordt verkocht

Deze 2jr VG-88 Planet wordt verkocht, embryodonor!

2327 GTPI Mogul kleindochter wordt verkocht

Rode Snow kleindochter wordt verkocht





De rode Alchemy kleindochter van Apple wordt verkocht

Deze 2jr VG-87 Man O Man wordt verkocht, embryodonor!

Snowman x Planet x Cosmopolitan!









JUNE 15 | 2013www.alhathomesale.nl

Enige Shamrock uit de Super dochter van Aiko

ALH 2013 | 04 Advertentie HI 3 pags start op rechts.indd 2 25-04-13 11:48





MS Atlees Goldwyn Ariel EX-92Volle zus van Atwood, verschillende mogelijkheden voor u!

A-L-H O Man Destiny 2jr VG-87Moeder van Diplomat, Danillo, Goldday, etc.!

Lylehaven Lunastar 2jr VG-87Uit de geweldige Lylehaven Durham Lassie EX-94!

A-L-H Planet Bridget 2jr VG-86De Planet dochter van Glen D Haven Biffy!





Paris VG-88Algemeen kampioen Holland Holstein Show 2011

Washfold Bolton Sharon 2jr VG-88Grootmoeder is de volle zus van Shottle!

Blondin Man O Man Arkansas 2jr VG-85Uit Smithden Goldwyn Alexandra VG-88!

Southland Mom Sharon 26 2jr VG-87En de hoogste GTPI dochter uit Sharon!





O Style, Shamrock & Mogul kleindochters worden verkocht!

Haar Shamrock kleindochter wordt verkocht

De Braxton van Lunastar wordt verkocht

De allereerste keus uit Bridget!





Rode en fraaie Jotan wordt verkocht

Haar drachtige Observer dochter wordt verkocht

Haar Windbrook met 2144 GTPI wordt verkocht!

De Nr. 1 GTPI Mascalese in Europa wordt verkocht!

Like us atWWW.ALH-GENETICS.NL

25

yearsexperience

IMPORT

LIVES

TOCK

EXPORT

EMBRYOS





ALH 2013 | 04 Advertentie HI 3 pags start op rechts.indd 3 25-04-13 11:49VX08_p10,11.indd 11 06-05-13 13:54

Het is een risicovolle periode: in de weken rondom afkalven ontstaan veel gezondheidsproblemen. Hoe

soepeler een koe de droogstand doorloopt, hoe kleiner de kans op gezondheidsproblemen na afkalven. Zou ex-tra lichaamsbeweging in die periode wellicht helpen? Met die vraag gingen onderzoekers van Wageningen UR Livestock Research in 2009 aan de slag. ‘We concludeer-den dat beweging in de droogstand niet zorgde voor een daling of een stijging van de melkproductie, maar dat het wel een positief effect had op de stofwisseling van koeien aan het begin van de lactatie’, diept onderzoeker rundveevoeding Roselinde Goselink op uit haar geheu-gen. ‘Bovendien bleven koeien die meer bewegen in de droogstand na het afkalven actiever. Dat kan een aanwij-zing zijn dat ze fitter zijn.’

Ook vette koeien meegenomenEr waren ook kanttekeningen te plaatsen bij dat eerste onderzoek uit 2009: de conditiescore van de koeien in het onderzoek zou met 2,8 aan de lage kant zijn. ‘Voor koeien aan het begin van de droogstand is een conditie-score van 3 tot 3,5 ideaal’, weet Goselink, die opgeleid is als dierenarts. ‘Een lage conditiescore is niet goed, maar een overmatige conditiescore is gevaarlijk. Koeien met een overmatige conditiescore hebben meer kans op een te lage voeropname rond afkalven en een diepere nega-tieve energiebalans. Ze lopen ook meer risico op slepen-de melkziekte en leververvetting. Juist deze koeien zou-den kunnen profiteren van extra beweging in de droogstand.’Het idee is dat het stimuleren van de vetstofwisseling vóór afkalven een bijdrage zou kunnen leveren aan het voorkómen van stofwisselingsproblemen aan het begin van de lactatie. Wageningen UR Livestock Research start-te in 2011 een nieuw onderzoek om dat idee te staven.

Meters maken in de droogstandVooral ‘vette’ droge koeien pro fiteren van zwangerschapsgym

Het stimuleren van lichaamsbeweging in de

droogstand zorgt voor een betere start van de

lactatie, kopte Veeteelt in april 2010. Maar is

zwangerschapsgym ook goed voor koeien met

een overmatige conditiescore? En zorgt extra

lichaamsbeweging voor een minder negatieve

energiebalans? Wageningen UR Livestock

Research startte een vervolgonderzoek.

tekst Inge van Drie

H O O F D A R T I K E L

12 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_hoofdverhaal.indd 12 06-05-13 16:14

Bewust zijn daarin ook ‘vette’ dieren opgenomen, met een conditiescore hoger dan 3,5. ‘Een verschil met het vorige onderzoek is ook dat we nu vaker bloedmonsters hebben genomen. Dat verhoogt de betrouwbaarheid van de resultaten. Bovendien hebben we bij de helft van de koeien leverbiopten genomen. Met een leverbiopt kun-nen we het vetgehalte in de lever meten. We kunnen daardoor de mate van leververvetting aantonen. Dat geeft aan hoe goed de lever kan omgaan met vet dat vrij-komt uit vetweefsel.’

Vijf kilometer wandelenIn totaal 32 koeien van de Waiboerhoeve in Lelystad se-lecteerde Goselink voor het onderzoek: zestien koeien met een conditiescore hoger dan 3,5 en zestien koeien met een conditiescore lager dan 3,5. Van zowel de ‘vette’ als de ‘normale’ koeien maakte de helft deel uit van de loopgroep. De andere helft vormde de controlegroep. Tijdens de droogstand legde de loopgroep elke dag vijf kilometer af in een stapmolen. ’s Ochtends wandelden de koeien drie kwartier met een gemiddelde snelheid van 3,5 kilometer per uur, ’s middags deden ze dat op-nieuw. Na het afkalven stopte de looptraining.In de droogstand kregen alle koeien, zowel de ‘vette’ als de ‘normale’ koeien en zowel de bewegingsgroep als de controlegroep, een vaste hoeveelheid voer: dertien kilo van een gemengd rantsoen met stro, mais en graskuil. Vanaf tien dagen voor afkalven kwam er een kilo kracht-voer bij. Na het afkalven hadden de koeien onbeperkt de beschikking over een gemengd rantsoen aangevuld met krachtvoer, volgens de huidige Nederlandse prak-tijknormen. Goselink volgde de dieren vanaf het moment dat ze drooggezet werden – zes weken voor kalven – tot zes weken na het afkalven. ‘We hebben de koeien zes weken na het afkalven gevolgd omdat je juist in die periode de belangrijkste stofwisselingsproblemen verwacht.’ In die anderhalve maand hield Goselink zo veel mogelijk gege-vens bij (zie kader pagina 14). Vetreserves aansprekenNet als in het eerste onderzoek constateerde Goselink geen verschil in melkproductie tussen de twee groepen. Ook het eiwitgehalte was voor beide groepen vergelijk-baar. Wél was het vetgehalte in de melk bij de koeien die gelopen hadden, lager dan bij de niet getrainde koeien (figuur 1). ‘Bij de koeien in de loopgroep met een over-matige conditiescore zagen we dat het vetgehalte in de melk iets hoger begint, maar vervolgens sneller daalt dan bij de andere koeien. Dat hoge begin is ook logisch; deze koeien waren al gewend om vet te mobiliseren in de droogstand en dat zie je terug in het vetgehalte in de melk.’ Dat de dieren uit de loopgroep al vet mobiliseerden in de

Meters maken in de droogstandVooral ‘vette’ droge koeien pro fiteren van zwangerschapsgym

De droge koeien liepen in de stapmolen vijf kilometer per dag

13V E E T E E L T j a n u a r i 1 / 2 2 0 0 9 13V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


droogstand is ook goed te zien aan de concentratie nefa’s – vrije vetzuren – in het bloed vóór het afkalven (figuur 2). Die concentratie is vóór het afkalven bij de getrainde koeien veel hoger dan bij de niet getrainde koeien. ‘Een verhoogde concentratie vrije vetzuren in het bloed is een aanwijzing dat de vetreserves worden aangesproken. De lever verwerkt de vet-zuren, maar als die daar onvoldoende in slaagt, stapelen ze zich op – dat heet le-ververvetting – of worden ze als ketonli-chamen aan het bloed afgegeven. In ern-stige mate kan dat in slepende melkziekte resulteren’, legt Goselink uit. Na het af-kalven is het gehalte aan vrije vetzuren in de twee groepen vrijwel gelijk.

De stofwisseling prikkelenHet gehalte aan ketonlichamen is, na af-kalven echter niet gelijk in de twee on-derzoeksgroepen. Dit is na het afkalven bij de getrainde koeien significant lager dan bij de niet getrainde koeien (figuur 3). Voor het afkalven scoren de koeien die extra lichaamsbeweging kregen, juist hoger voor ketonlichamen. ‘Dat hadden we niet helemaal verwacht’, geeft Gose-link aan. ‘Het betekent dat we de koeien in de loopgroep door die extra beweging al een beetje in de richting van een

negatieve energiebalans en slepende melkziekte hebben gestuurd. Ze nemen daar in de droogstand als het ware al een voorschot op. De vraag is hoe riskant het is om de koeien op die manier te prikkelen.’ Toch denkt Goselink dat een klein beetje de stofwisseling prikkelen misschien juist wel goed is. ‘Dat maakt de overgang van droogstand naar lactatie minder groot.’ Zeker bij koeien met een royale conditiescore kan dat geen kwaad, zo laat Goselink zien aan de hand van het vetge-halte in de lever (figuur 4). ‘Bij koeien met een normale conditiescore vonden we nauwelijks verschil tussen de twee groepen, maar bij vette koeien zie je heel duidelijk dat de groep die geen beweging heeft gehad, na het afkalven een veel ho-ger vetgehalte in de lever ontwikkelt. De lever slaagt er onvoldoende in de vetzu-ren te verwerken, waardoor ze zich opsta-pelen in de lever en er leververvetting ontstaat. Bij de vette koeien die extra be-weging in de droogstand kregen, zie je juist dat het vetgehalte in de lever na de eerste week al weer afneemt.’

Voer en water uit elkaar zettenWat raadt Goselink melkveehouders aan, met de resultaten van dit onderzoek in

haar achterhoofd? ‘Zeker voor koeien die relatief vet – dat wil zeggen met een con-ditiescore van meer dan 3,5 – de droog-stand ingaan, is beweging positief’, geeft de onderzoekster aan. Veehouders hoeven wat Goselink betreft geen stapmolen aan te schaffen. ‘Dat is een dure investering en het is veel werk om koeien dagelijks in de stapmolen te zetten. Dat is in de dagelijkse praktijk niet handig.’ Wat dan wel? Droogstaande koeien meer bewegingsruimte geven, zou een goed be-gin zijn geeft Goselink aan. ‘En zet als het kan het voer en het water een eind uit elkaar, zodat koeien wel moeten bewe-gen. Het is niet goed als ze zich na het opstaan alleen maar hoeven om te draai-en om te beginnen met vreten.’ l

weken na kalven

beweging vet controle vetcontrole normaal beweging normaal

vetp

erce

ntag

e

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

6,5

1 2 3 4 5 6

beweging vet controle vetcontrole normaal beweging normaal

weken t.o.v. kalven

mill

igra

m v

et p

er g

ram

leve

r

-2 1 20

10

20

30

40

50

60

70

80

dag t.o.v. kalven

beweging

nefa

’s (m

mol

/lite

r)

0

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

-60 -40 -20 0 20 40 60

controle

dag t.o.v. kalven

beweging

keto

nlic

ham

en (m

mol

/lite

r)

0

0,7

0,90,8

0,60,50,40,30,20,1

-60 -40 -20 0 20 40 60

controle

Voeropname, bloedmonsters en leverbioptenConclusiesTijdens het onderzoek naar het effect van extra lichaamsbeweging in de droog-

stand hield onderzoeker Roselinde Goselink vanaf zes weken voor tot zes weken na het afkalven nauwgezet gegevens bij van de 32 deelnemende koeien. Welke waarnemingen noteerde ze? Ze keek naar: – individuele voeropname (kg droge stof per dier per dag);– hoeveelheid beweging (stappen per dag);– melkproductie (kg melk per dag);– melksamenstelling: vet, eiwit, lactose, wekelijks bepaald;– diergewicht (wekelijks voor afkalven, dagelijks na afkalven);– conditiescore in week –6, –4, –2 en 1 tot en met 6;– bloedmonsters vrije vetzuren en ketonlichamen in week –6 en –2 en dag 3, 7,

10, 14, 21, 42 na afkalven;– leverbiopten (milligram vet per gram lever) bij 16 koeien (8 uit elke groep)

in week –2, week 1 en week 2.

Figuur 1 – Vetpercentage in de melk, gemiddeld per proefgroep per week

Figuur 2 – Concentratie nefa’s in het bloed (mmol/l) in dagen ten opzichte van afkalven

Figuur 3 – Gehalte ketonlichamen in bloed (mmol/l) in dagen ten opzichte van afkalven

Figuur 4 – Concentratie vet in de lever (mg/g)

– Koeien met een overmatige con-ditiescore (> 3,5) die in de droog-stand veel bewegen, ontwikkelen na afkalven een minder hoog vet-gehalte in de lever dan koeien die niet bewegen.

– Beweging heeft geen effect op de melkproductie, maar kan de vet-mobilisatie en leverstofwisseling vóór afkalven alvast stimuleren om de koe voor te bereiden op een gezonde lactatie.

H O O F D A R T I K E L

14 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


VX02_p21.indd 21 04-02-13 13:03

VX03_p33.indd 33 18-02-13 14:12

Naam: Anja JansenWoonplaats: Wilp

‘Ik geef 7,50 euro, want ik heb een kunsthartklep’, zegt een oudere mevrouw. Het is een van de vele leuke en soms ont-

roerende reacties die melkveehoudster Anja Jansen al kreeg als collectant voor de Hartstichting. Gewapend met een collectebus of invullĳ st gaat de melkveehoudster ieder jaar in april, tĳ dens de nationale Hartweek, enkele middagen op pad. Dat doet ze in het buitengebied waar ze zelf woont, even buiten het plaatsje Wilp bĳ Deventer.Anja collecteert inmiddels vier jaar. Ze werd gevraagd door een vriendin, die tevens regiocoördinator is van collectanten voor de Hartstichting. Anja: ‘Ik besloot “ja” te zeggen. In onze familie zĳ n ook mensen met vrĳ ernstige hartproblemen. Het geeft dan een goed gevoel als je iets voor de Hartstichting kunt betekenen.’Het collecteren heeft voor Anja ook een sociaal aspect. ‘Het buiten-gebied is hier behoorlĳ k uitgestrekt en je spreekt je buren daar-door niet iedere dag. Het is goed om af en toe van je eigen erf af te komen. Veel van onze buren hebben ook een melkveebedrĳ f. Vaak word je uitgenodigd voor een kop koffi e en vraag je elkaar hoe het op het bedrĳ f gaat.’ Collecteren in de eigen buurt heeft nog een voordeel. ‘Hier ken ik de mensen en de mensen kennen mĳ . Mensen geven ook meer als ze je kennen. Een bedrag van vĳ f euro is hier geen uitzondering.’ Niet overal zĳ n mensen zo vrĳ gevig, weet Anja van andere collec-tanten. ‘Als je in de stad collecteert, geven mensen soms nauwe-lĳ ks en het gebeurt ook dat mensen zo de deur voor je neus dicht-gooien. Dat bederft het plezier in het collecteren snel.’Het collecteren kost Anja niet heel veel tĳ d. ‘Met een beetje geluk kun je met twee middagen alle huizen langs zĳ n geweest. Toch is het tĳ dstip in april niet altĳ d praktisch. ‘Vaak is de Hartweek ook de week dat we mais zaaien. Ik doe dat werk graag zelf met de trekker, omdat ik het leuk vind om te doen. Bovendien help ik ’s ochtends en ’s avonds ook mee met melken.’ Ook dit jaar gebeurde het collecteren weer tussen de ‘maiszaaibedrĳ ven’ door. Toch geeft het collecteren Anja veel voldoening. Het vrĳ willigers-werk was voor Anja zelfs aanleiding om een cursus hartmassage en een cursus reanimeren met de AED te volgen. ‘Ik hoop het ei-genlĳ k nooit nodig te hebben, maar kom ik ooit in een situatie terecht dat ik iemand moet reanimeren, dan weet ik in elk geval wel hoe het moet. Vanuit mĳ n familiesituatie weet ik hoe belang-rĳ k een gezond hart voor je is. En ondanks dat er al heel veel mo-gelĳ k is op medisch gebied, blĳ ft er ook nog veel onderzoek nodig. Met collecteren kan ik daar mĳ n steentje aan bĳ dragen.’

Anja Jansen: ‘Een bedrag van vĳ f euro doneren is in dit gebied geen uitzondering’

Collecte voor hartonderzoektekst Jorieke van Cappellen

E V E N G E E N B O E R

In de rubriek Even geen boer laat Veeteelt melkveehouders aan het woord die hun erf verlaten om op een andere manier actief te zĳ n in de maatschappĳ . In deze editie: collectant

Leeftĳ d: 37Aantal koeien: 130

17V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_even geen boer.indd 17 06-05-13 13:43

Merksplas

Mestvergisting brengt bedrĳ fsontwikkeling bĳ Quirĳ nen in stroomversnelling

Biogas als vliegwiel

Grote hopen grond doemen op als je het bedrĳ f van de familie Quirĳ nen

nadert. De broers Frank, Bart en hun neef Jimmy zĳ n druk met het verplaatsen van een watergang. Door het waterwerk hon-derd meter te verleggen, vergroot Quirĳ -nen de bouwkavel van zĳ n bedrĳ f. De grondwerken zĳ n symbolisch voor de bedrĳ fsontwikkeling bĳ Quirĳ nen uit Merksplas. Het bedrĳ f is nagenoeg perma-nent in ontwikkeling. In 2001 investeerde de familie in vleeskalverstallen, in 2008 werd een biogasinstallatie in gebruik ge-nomen en in 2012 een nieuwe ligboxen-stal voor 600 melkkoeien. De achtergevel is er maar uitgelaten, want het is de plan-ning om in afzienbare tĳ d – drie jaar – door te groeien naar 900 koeien.

Zeventien medewerkersWie het bedrĳ f van Quirĳ nen bezoekt, krĳ gt geen romantisch beeld van een boerderĳ . Nee, het terrein heeft meer weg van een industriecomplex, op professio-nele wĳ ze aangestuurd. ‘Er werken hier in totaal zeventien mensen, die ongeveer gelĳ k verdeeld zĳ n over drie bedrĳ fstak-ken: de melkkoeien, de vleeskalveren en de biogasinstallatie’, vertelt Frank Quirĳ -

nen (45) . De taken en verantwoordelĳ khe-den zĳ n volgens hem helder verdeeld: ‘Ik kĳ k niet naar de biogasinstallatie, dat doet m’n neef. Ik neem de melkkoeien voor mĳ n rekening en mĳ n broer de 5000 vleeskalveren.’ Op deze schaal is het de kunst om het overzicht over de bedrĳ fs-voering te bewaren. Om grip te houden op het geheel stoot Frank juist verantwoordelĳ kheden van zich af in plaats van ze naar zich toe te trekken. ‘Ze hoeven mĳ echt niet te bel-len met de vraag of een koe wel of geen infuus nodig heeft , dat soort details laat ik over aan de medewerkers. Wel is er van de vĳ f medewerkers die op het melkvee-bedrĳ f werken één hoofdverantwoorde-lĳ k. Natuurlĳ k is het wel eens hectisch,

Van 60 koeien in 1986 naar 550 koeien op dit moment. De

familie Quirĳ nen houdt op z’n zachtst uitgedrukt niet van stil-

stand. Een achtergevel in de nieuwe stal was niet nodig, want

de volgende uitbreidingsplannen liggen al op de tekentafel .

Machine om digestaat te drogenFrank Quirĳ nen

Familie Quirĳ nen Het rendement van mestver-gistingsinstallaties staat on-der druk. Niet bĳ de familie Quirĳ nen uit Merksplas. Door slim te werken behalen ze een positief resultaat.

Aantal koeien: 550Melkproductie: 5.250.000 kgHoeveelheid land : 350 hectareTussenkalftĳ d: 388 dagen

B E D R I J F S R E P O R T A G E

De 550 melkkoeien zĳ n verdeeld in drie productiegroepen

Mestvergister volwaardige bedrĳ fstak

tekst Tĳ men van Zessen fotoimpressie www.veeteelt.nl

18 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_bedrijfsrep Quirijnen.indd 18 06-05-13 12:58

Neef Jimmy (38) startte begin jaren negen-tig met eveneens 60 melkkoeien en ook hĳ ontwikkelde het bedrĳ f met een tak vleeskalveren.Op enig moment was de hoeveelheid mest van dusdanige omvang dat de af-voerkosten uit de hand liepen. Tegelĳ ker-tĳ d was de teelt van de mais in die tĳ d voor Quirĳ nen amper kostendekkend. ‘We hadden altĳ d mais over en met acht-tien euro per ton was daar weinig aan te verdienen.’ De situatie mondde uit in het plan om te investeren in een biogasinstal-latie. Die zou het mestoverschot wegwer-ken en de maisteelt een beter rendement bezorgen. De familie Quirĳ nen sloeg de handen ineen en neef Jimmy werd eind-verantwoordelĳ k voor ‘Quirĳ nen Energy

maar met goed personeel is een bedrĳ f op deze schaal prima rond te zetten.’

Stroom voor 10.000 gezinnenFrank Quirĳ nen nam al op zĳ n achttiende het bedrĳ f van zĳ n vader over. De melk-veehouderĳ telde toen – in 1986 – 60 koei-en. ‘In 1996 heb ik een stal gebouwd voor 100 melkkoeien, dat is de stal waar we nu de droge koeien huisvesten, binnenkort maken we er een extra grote afkalfbox.’ De oude ligboxenstal van Franks vader is in gebruik voor de dragende vaarzen, zĳ hebben daar een eigen afkalfstal. Het jongste jongvee is op andere locaties ge-huisvest. Franks broer Bart (40) startte in 1992 met vleeskalveren en ook zĳ n oom beheerde een stal van 500 vleeskalveren.

Farming’. Met een installatie van 3,6 me-gawattuur voorzien ze jaarlĳ ks 10.000 ge-zinnen van groene stroom.

Export van mestNu, vĳ f jaar later, is het perspectief voor biogasinstallaties in algemene zin niet gunstig. Veel systemen zĳ n onvoldoende rendabel of zelfs verliesgevend. De subsi-diestromen drogen op, de prĳ s voor de benodigde nutriënten stĳ gt en de kosten voor afvoer van digestaat zĳ n fors. Toch draait de biogascentrale van Quirĳ -nen een positief rendement. Meer dan dertig procent van het resultaat van de onderneming komt voort uit de productie van groene energie. Nog eens dertig pro-cent is afkomstig van de vleeskalvertak en ook de 550 melkkoeien staan garant voor een derde deel van het resultaat. De gunstige cĳ fers zĳ n het gevolg van een slimme samenwerking tussen de drie vol-waardige bedrĳ fstakken. Frank: ‘We be-nutten de warmte uit de biogasinstallatie volledig voor het opwarmen van het reini-gingswater in de melkstal en het opwar-men van het water voor de aan te maken melk in de vleeskalverstallen. Daarnaast hebben we zelf een droogtafel voor het digestaat ontworpen en gebouwd. Tot voor kort moesten we dagelĳ ks 200 ton digestaat afvoeren voor 20 euro per ton. Door het digestaat te drogen van vĳ ftien procent droge stof naar negentig procent droge stof kunnen we het product tot een exportwaardige meststof verwerken.’ Quirĳ nen droogt het digestaat met de warmte uit de biogascentrale. In Antwer-pen wordt het product met kippenmest opgewaardeerd en tot korrels geperst, die vervolgens over de hele wereld worden verkocht.

Digestaat in de boxEen deel van het droge digestaat gebruikt het bedrĳ f straks in de diepstrooiselboxen van de melkkoeien. Op dit moment ligt daar nog compost in. De besparing op strooiselkosten is mooi meegenomen,

Voorraadbunkers voor rantsoen melkvee Buitenmelker telt vĳ ftig standen Achtergevel bewust weggelaten

19V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


maar het zijn vooral de lagere afvoerkos-ten van digestaat die de resultaten een impuls geven, stelt Frank.De 350 hectare grond wordt bijna volledig bemest met de mest van de 5000 vleeskal-veren. Rundveemest is beter geschikt als brandstof voor biogas en gaat daarom de vergister in. De mest stroomt via een pijp rechtstreeks van de ligboxenstal naar de vergistingsinstallatie. Quirijnen heeft in de nieuwe ligboxenstal niet meer dan en-kele dagen mestopslag. Dat drukte de bouwkosten van de stal en voor de gasop-brengst is verse mest beter dan oude mest. Het leidt wel tot een lagere aanvoer van organische stof op de landbouwgrond die Quirijnen bewerkt. ‘Eens in de vier jaar laten we de bodem analyseren. Op ba-sis daarvan vullen we de bodem aan met een benodigde hoeveelheid kalk, kali of fosfaat.’

Standaard temperatuur opnemenDe reparatie van organische stof komt voor een deel uit stromest. Quirijnen heeft ruime afkalfboxen en de pas afge-kalfde koeien zitten standaard de eerste periode op stro. In een veestapel van vijf-

honderd koeien zijn vaste ritmes extra belangrijk, vindt Frank. ‘Van de verse koeien nemen we standaard de tempera-tuur op. Ze mogen pas naar de groep hoogproductieven als ze vijf dagen ach-tereen fit zijn. Staan ze aan de nageboor-te, dan spoelen we ze standaard op dag vijf en dag tien.’ Negentig procent van de koeien kalft af zonder hulp, maar bijna altijd is er wel iemand om een oogje in het zeil te houden. De zorgvuldige dierverzorging brengt de veestapel tot een productie van 9400 kg melk met 4,10% vet en 3,60% eiwit (rol-lend jaargemiddelde). ‘En ik ben ervan overtuigd dat we voor het einde van dit jaar op tienduizend kilo melk per koe zit-ten’, zegt Frank op besliste toon. ‘Het aan-deel vaarzen is nu nog hoog vanwege de aankoop van nieuwe vaarzen en we mel-ken nu enkele maanden driemaal daags.’ Quirijnen weet de bovengemiddelde pro-ductie te combineren met een tussenkalf-tijd van 388 dagen. Een puike prestatie op een veestapel van 500 koeien. ‘We laten elke twee weken standaard op dinsdag-middag de dierenarts komen voor vrucht-baarheidsbegeleiding. Alle koeien die

veertig dagen of langer gekalfd hebben en die nog niet drachtig zijn, worden dan ge-controleerd.’ Vanuit de 50 standsbuiten-melker gaat deze groep koeien automa-tisch naar de behandelstraat. Gemiddeld genomen zo’n zestig dieren per keer. In-dien nodig worden er koeien gesynchro-niseerd of tochtig gespoten. ‘We insemi-neren al vanaf 42 dagen, ook als koeien veel produceren. De eicellen die in het begin van de lactatie vrijkomen, zijn van betere kwaliteit omdat ze nog voor de ne-gatieve energiebalans zijn ontwikkeld.’

Koeien voor de showTochtige koeien krijgen via de stappentel-ler een attentie, waardoor de melkstal ook deze dieren automatisch separeert. Quirijnen is trots op zijn inseminatiecij-fers van 1,9 bij de melkgevende dieren en 1,3 bij het jongvee. De paringen maakt het bedrijf hoofdzakelijk op basis van tri-ple A. Zoals bij de meeste melkveehouders is een probleemloze koe het ultieme doel. Verrassend is wel het accent dat Quirijnen legt: want wie zou durven beweren dat een ondernemer met vijfhonderd koeien bij zijn stierkeuze rekening houdt met ex-terieur voor de show? Quirijnen was op de jongste Vlaamse nati-onale met vijf koeien op de show aanwe-zig en heeft zijn passie voor mooie koeien na een aantal hectische jaren weer her-vonden. ‘Op dit moment hecht ik het meeste belang aan Joke 288. Ze is een dochter van een eigen stier, maar staat wel ingeschreven met 89 punten’, vertelt Frank. Hij heeft goede ervaringen met de nakomelingen van Mr Burns. Op dit mo-ment insemineren zijn medewerkers vooral met Bradnick, Dorsey, Burnstyn, Lucrative, Lauthority en Norwin.Al kent hij niet alle koeien individueel, de liefhebberij voor de koe zet Frank aan om in elk geval één keer per dag zelf mee te melken. ‘Ik vind het plezant tussen de koeien in de stal.’ En zo blijft de ‘industri-eel’ ondernemer toch ook nog een beetje boer. l

Toekomstige afkalfruimte in oude ligboxstalKoeien liggen nu nog in compost

Koeien verblijven na afkalven in het stro totdat ze minstens vijf opeenvolgende dagen fit zijn

Behandelstraat voor het melkvee


20 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


VX08_p21.indd 43 02-05-13 16:43

Kringloopdeskundige Frans Aarts: ‘Het wordt mogelijk om 18.000 kilo melk per hectare te produceren zonder kunstmest en zonder mestoverschot’

Ruimte voor de vakman

Niet kopiëren, maar inspireren. Dat is al vele jaren de lijfspreuk van de van

oorsprong Brabantse boerenzoon Frans Aarts (62). En met succes, want of de we-tenschappelijk onderzoeker van Wage-ningen UR Plant Research International nu een lezing geeft voor melkveehouders of met politici in Den Haag of Brussel spreekt, hij weet zijn publiek altijd te prikkelen en te inspireren. Zo kreeg Aarts met enkele anderen eind jaren tachtig de steun van zowel de poli-tiek als de landbouwsector om milieu-proefbedrijf De Marke te starten. In 1998 riep hij als vervolg hierop het project Koeien & Kansen in het leven, waarbij zestien individuele voorlopers rekenkun-dige mogelijkheden in de dagelijkse praktijk op hun melkveebedrijf beproe-ven. Aarts lanceerde dit concept ook in de rest van Europa, waaraan onder de

naam Dairyman 130 bedrijven in zeven landen deelnemen. Nog recenter is Aarts, plantenecoloog van opleiding, een van de bedenkers van de Kringloopwijzer, die momenteel in het middelpunt van de aandacht staat in veel duurzaamheidsprogramma’s. Het verbindende geheim achter al deze initi-atieven: ‘Mensen niets opleggen, maar inspireren om ze na te laten denken over zichzelf en hun bedrijf.’

Wat hebben deze initiatieven de individuele veehouder in Nederland opgeleverd?‘Een innovatie die is ontstaan binnen Koeien & Kansen en de gemiddelde vee-houder geld oplevert, is de bedrijfsspeci-fieke excretie, de BEX. Dit bovenste stuk-je van het kringloopdenken berekent de bedrijfsspecifieke nutriëntenefficiën-tie op veestapelniveau. Op dit moment

neemt al 72 procent van de melkveehou-ders in Nederland deel aan BEX. Door slimmer te voeren bespaart de totale Ne-derlandse melkveehouderij toch zeker dertien miljoen euro per jaar op mestaf-zet. Hieruit blijkt dat je een veehouder niet moet aanspreken op milieu, maar op efficiëntie. Veel van de maatregelen die het milieu dienen, verbeteren ook de ef-ficiëntie en besparen dus geld. En daar-mee motiveer je veel meer.’

Is BEX de eigen verdienste van de melkveehou-derijsector?‘Jazeker, Nederland is het enige land in Europa dat de BEX heeft. Dat komt door-dat onze melkveehouderij het vertrou-wen gewonnen heeft van de Nederlandse en Europese overheid door het verzamelen van geborgde, harde data, onder andere op de Koeien & Kansen-bedrijven.

De ruwvoerkwaliteit en -productie laten een dalende trend zien, mogelijk als gevolg van de generieke

gebruiksnormen. Maar achter de schermen werkt onder andere Frans Aarts met het project Koeien

& Kansen en de Kringloopwijzer keihard aan meer bedrijfsspecifieke gebruiksnormen en die voor fos-

faat lijkt aanstaande. Een oplossing om dierrechten op korte termijn af te wenden is het niet.

tekst Florus Pellikaan

I N T E R V I E W

22 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_interview Aarts.indd 22 06-05-13 12:55

Behoren na BEX meer bedrijfsspecifieke nor-men tot de mogelijkheden?‘Dat is vrijwel zeker. De introductie van “BEP” als bedrijfsspecifieke fosfaatge-bruiksnorm is al heel dichtbij. Simpel gezegd komt dat erop neer dat je aan de hand van BEX weet hoeveel fosfaat je voert. Als je daar de aangekochte hoe-veelheid fosfaat vanaf trekt, is de rest na wat kleine correcties dus op het eigen land geproduceerd. Volgens de Kring-loopwijzer, die vanaf begin 2011 door meerdere adviseurs en onderzoekers ge-

voor iedereen beschikbaar. Ook zullen bedrijven voor ze ermee mogen beginnen fosfaatbenuttingscijfers van de afgelopen drie jaar moeten overleggen. Hierdoor zullen eerst de circa 600 melkveehouders die nu al vrijwillig werken met de Kring-loopwijzer, in aanmerking komen. Het is ook goed om eerst de voorlopers te belonen met een erkenning, want die hebben energie en tijd in de ontwikke-ling gestoken. Daarna zal het systeem naar verwachting gefaseerd verder wor-den uitgerold.’

Veel landen hebben maar twee of drie gebruiksnormen. Wij hebben er op dit moment al 22 voor fosfaat en 1276 voor stikstof. En toch vinden we als Nederland dat we er eigenlijk 17.000 moeten heb-ben, ofwel voor elk melkveebedrijf een bedrijfsspecifieke en daar hebben we goede redenen voor. De huidige gebruiks-normen zijn gebaseerd op een gemid-delde koe, op gemiddelde grond, bij een gemiddeld management door een gemid-delde boer. Maar daar kun je als vakman niets mee. Wanneer je door goed ma-nagement meer voedingsstoffen aan de bodem onttrekt dan je volgens de gene-rieke normen mag toedienen, dan put je de grond uit en dat is wat je ook in de praktijk ziet gebeuren.’

zamenlijk is doorontwikkeld, mag deze hoeveelheid fosfaat dan weer op het land worden teruggebracht via bemesting. En dat kan dus meer zijn dan de nu gelden-de generieke norm.’ ‘Binnen Koeien & Kansen is BEP inmid-dels uitgebreid beproefd en het is nu on-derdeel van het nieuwe mestplan dat als voorstel naar Brussel wordt gestuurd. We hebben een paar jaar geleden toe-stemming gekregen om BEP te onderzoe-ken en de resultaten zijn goed, dus er is geen reden om aan te nemen dat BEP niet wettelijk wordt toegestaan.’ Dus over een jaar kan iedereen naast BEX ook deelnemen aan BEP?‘Het komt waarschijnlijk niet in één keer

De Kringloopwijzer kent nog meer nutriënten, volgen ook daar bedrijfsspecifieke normen voor?‘Op het gebied van stikstof is er bij wijze van proef inmiddels voor een aantal be-drijven een ontheffing voor de kunst-mestnorm aangevraagd. Onttrekken deze bedrijven meer stikstof aan de grond dan ze volgens de generieke ge-bruiksnormen mogen toedienen, dan mag er extra kunstmest worden ge-strooid. We hopen dat dit op termijn ook voor dierlijke mest mogelijk is, want het is toch van de gekke dat we mest moeten verhandelen en we kunstmest mogen aanvoeren.’ ‘De praktijk zit ook het meest te wachten op ruimere normen voor meer stikstof uit dierlijke mest, want dat lost ook een deel van het mestoverschot op. Maar rui-mere normen voor stikstof uit dierlijke mest ligt in Europa nog wat gevoelig, dus dat is iets van de lange adem. We hebben de stappen van het minder complexe mi-neraal fosfaat nodig om op termijn ook meer dierlijke stikstof te mogen aanwen-den. Ook werken we inmiddels aan een rekenprogramma voor ammoniak, zodat veehouders niet meer aan dure bouw- eisen hoeven te voldoen als de emissie van ammoniak niet boven een bepaalde grens uitkomt door bijvoorbeeld rant-soenmaatregelen.’

Wat bepaalt of de hele kringloop met bedrijfs-specifieke gebruiksnormen gesloten kan wor-den?‘De wetgever eist van ons dat we harde cijfers verzamelen en fraudegevoeligheid minimaliseren. Daarom zullen zo veel mogelijk gegevens digitaal moeten wor-den ingelezen, zoals bij de belastingaan-gifte. De data die niet digitaal beschik-baar zijn, zullen door geaccrediteerde personen moeten worden aangeleverd, zoals BLGG AgroXpertus nu de kuilen op-meet voor BEX. Hoe verder de kringloop zich overigens sluit met data, hoe moei-lijker het voor gebruikers wordt om te frauderen, want anders klopt de kring-loop niet meer. Dat is dus ook een voor-deel van dit systeem.’

Hadden we niet beter Minas kunnen houden als we nu toch weer teruggaan naar de be-drijfsspecifieke mineralenbalans?‘We hadden Minas inderdaad moeten houden en het verder moeten optimali-seren, maar we zijn het vooral door eigen domheid verloren. We vonden het te veel papierwerk en de politiek leukte Minas op om de landbouw tegemoet te komen. Bovendien was het aantrekkelijker om

‘Als we twintig procent meer melk willen produceren in 2020,

is de Kringloopwijzer onmisbaar’

23V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


bij het overschrijden van de normen een boete te betalen dan om de mest af te voeren. Veel mensen waren blij toen Mi-nas werd afgeschaft, maar vergaten op dat moment even dat we nog wel aan een Europese nitraatrichtlijn moesten gaan voldoen. En daarom zijn de generieke ex-cretie- en gebruiksnormen in het leven geroepen, maar dat beperkt dus de vrij-heid van ondernemen.’ ‘De Kringloopwijzer is nu een flink ver-beterde versie van Minas, omdat het niet alleen een mineralenbalans is, maar ook rekening houdt met de processen in zo-wel bodem als plant als dier. Het geeft de goede vakman daardoor extra ruimte om te ondernemen. Eind dit jaar is het proto-type van de Kringloopwijzer op alle on-derdelen klaar.’

hoe meer ruimte je op termijn van de wet krijgt voor productie. Ik verwacht dat door deze managementverbeterin-gen binnen vijf jaar de voeropbrengst per hectare met een halve ton droge stof zal stijgen. Wanneer de Kringloopwijzer in zijn geheel functioneert, moet het op ter-mijn mogelijk zijn om milieuverant-woord 18.000 kilo melk per hectare te leveren zonder kunstmest en zonder mestoverschot. Daarnaast is de kans groot dat de Kringloopwijzer ook gaat voldoen voor de vergroeningseisen van de EU.’

Welke rol kan het kringloopdenken spelen in de groeiambitie van de melkveehouderij?‘Als we twintig procent meer melk willen produceren in 2020, is de Kringloopwij-

Is mestbewerking van belang om de Kringloop-wijzer goed te laten functioneren?‘Ja, mestbewerking is absoluut onmis-baar. Kunstmest gebruiken we pas 130 jaar en omdat dit zo makkelijk is, zijn we dierlijke mest gaan onderwaarderen. Het is nu tijd om dierlijke mest te gaan her-waarderen, beter te gaan benutten en slechts aan te vullen met kunstmest. Maar een betere benutting van dierlijke mest vraagt allereerst ook om goed ma-nagement. Afgelopen voorjaar zag ik nog veehouders tussen twee sneeuwbuien door bemesten, dat is toch ongelofelijk? Door bij een goed management dierlijke mest te scheiden of te raffineren, kun je een plant geven wat die op dat moment kan benutten en dat verbetert de kring-loopprestaties.’

Er ligt ook nog een eis over verwerking van het mestoverschot op tafel, met dierrechten als stok achter de deur. Welke invloed hebben de Kring-loopwijzer en dierrechten op elkaar?‘De sector wilde de ruimte krijgen om zelf het mestoverschot op te lossen. De overheid heeft die ruimte gegeven en eist nu dat het overschot wordt opgelost. Ik kan vanuit mijn positie niet inschatten of het de sector gaat lukken om aan de eis te voldoen. De Kringloopwijzer kan daar op zo’n korte termijn helaas niet bij hel-pen, dat is meer iets van de lange adem. Mochten er uiteindelijk dierrechten ko-men, dan kunnen dierrechten en de be-perkingen die dit voor bedrijven mee-brengt het kringloopdenken wel even blokkeren. Maar het concept blijft over-eind om op de lange termijn verder te bouwen met bedrijfsspecifieke normen.’

Hoe zal de Kringloopwijzer in uw ideaalbeeld op termijn wettelijk moeten functioneren?‘Het plan is om vanaf 2015 de gehele Kringloopwijzer in de praktijk als wer-kend instrument draaiend te hebben, met daarachter een werkende organisa-tiestructuur voor het digitale dataver-keer en handhaving. Bedrijven hebben dan de keuze om deel te nemen aan de Kringloopwijzer.’‘Veehouders die niet deelnemen, krijgen dan de generieke normen inclusief aan-vullende regels die nu ook gelden. Bedrij-ven die wel deelnemen en goed preste-ren, mogen meer bemesten, maar zijn ook vrij in bijvoorbeeld het percentage snijmais dat ze verbouwen. Haalt een on-dernemer niet een bepaalde benutting, dan kan deze eerst op bijscholing worden gestuurd. Duikt de benutting onder een limiet, dan mag het bedrijf niet meer deelnemen en krijgt het weer de gene-rieke gebruiksnormen opgelegd.’ l

Welk resultaat verwacht u wanneer steeds meer melkveehouders de Kringloopwijzer vrij-willig of voor een beloning vanuit de zuivel gaan gebruiken?‘Deelnemende veehouders zullen profi-teren van het toenemend aantal erken-ningen van bedrijfsspecifieke normen en het zal in ieder geval ook zorgen voor een beter management. Met de Kringloopwij-zer kun je jezelf spiegelen aan referentie-waarden. Veehouders hebben nu vaak geen flauw benul van benuttingen. De Kringloopwijzer is daarom permanente educatie en prikkelt het vakmanschap. En hoe beter de kringloopprestaties zijn,

zer onmisbaar. Het is het aangewezen instrument om aan de overheid en de sa-menleving te bewijzen dat we verant-woord groeien omdat we niet meer uit-stoten dan wettelijk is toegestaan. Alleen leveren we bij verdere intensivering wel onbedoelde biodiversiteit in, want dat ontstaat vooral door geklungel, zoals structuurbederf. Bloemrijke graslanden en superopbrengsten gaan niet samen. Om dat verlies te compenseren, is het be-ter om bijvoorbeeld een strook binnen het bedrijf secuur in te richten voor bio-diversiteit en de rest van de grond ge-woon intensief te gebruiken.’

‘Het is tijd om dierlijke mest te gaan herwaarderen’

I N T E R V I E W

24 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


25V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_p25.indd 25 06-05-13 10:58

26 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_p26.indd 26 06-05-13 13:11

@anneluchies.nl, 2

013

Wetenschap en bedrĳ fsleven willen sensortech-nologie vertalen naar praktisch advies. Pag. 28

Crowdfunding heeft de toekomst, maar vraagt blĳ vende inspanning. Pag. 30

De kweek van insecten als eiwitgrondstof staat nog in de kinderschoenen. Pag. 32

S P E C I A L M E L K V E E H O U D E R I J 3.0

VX08_special intro.indd 27 07-05-13 12:17


Project Smart Dairy Farming bundelt krachten van wetenschap en bedrĳ fsleven om sensortechnologie te vertalen naar praktische adviezen

Sensor vergroot koeienkennis

Het gebruik van sensortechnologie is in de huidige melkveehouderĳ

niet meer weg te denken. Denk aan het gebruik van stappentellers voor het detecteren van tocht en melkge-leidbaarheidsmeting in de robot. Vol-gens Frank Lenssinck, innovatiemana-ger bĳ Dairy Campus Leeuwarden en het Veenweiden Innovatiecentrum, staan we met dergelĳ ke technieken echter nog maar aan het begin. ‘Ver

doorontwikkelde sensortechnologie gaat ervoor zorgen dat we straks op een totaal andere manier koeien gaan managen.’ Naast de bestaande sensortechnieken be-palen melkveehouders voornamelĳ k hoe goed het met hun koeien gaat op basis van wat ze zien. ‘We gaan ervan uit dat een koe die languit ligt te herkauwen zich prettig voelt, maar in feite is dat een sub-jectieve meting’, zegt Lenssinck. ‘Parame-ters als de hartfrequentie, de lichaams-

temperatuur en de bloeddruk van de koe kunnen ons wellicht objectiever en vooral veel eerder vertellen hoe ze zich voelt. ’

Hartritme voorspelt mastitisOp de Dairy Campus, het onderzoekscen-trum van Wageningen UR, worden ge-dragsstudies naar koeien uitgevoerd door objectieve metingen van lichaamsfunc-ties. Door het gedrag en de ziektegeschie-denis van de koe te vergelĳ ken met de li-chaamstemperatuur, het hartritme en de ademhaling, zĳ n er bepaalde patronen te herkennen. Lenssinck: ‘Mogelĳ k voor-spelt het hartritme chronische stress en kan het daardoor indirect een voorspeller zĳ n van bĳ voorbeeld mastitis.’De techniek is er wel. Ziekenhuizen bĳ -voorbeeld maken gebruiken van MRI en infraroodtechnieken om buiten het li-chaam te meten wat er binnen het li-chaam gebeurt. ‘We doen er in de melk-veehouderĳ alleen niets mee, omdat we nog niet weten hoe we de gemeten data

Dankzĳ sensoren loopt een koe in 2020 in een wei zonder

afrastering en ziet een veehouder op zĳ n computer haarfĳ n

welke van zĳ n koeien last heeft van chronische stress. Futuris-

tisch? Frank Lenssinck: ‘Met sensortechniek gaan we koeien

straks op een totaal andere manier managen.’

tekst Jorieke van Cappellen

@anneluchies.nl, 2013

VX08_special sensoren.indd 28 07-05-13 14:17

Sensor vergroot koeienkennis

moeten interpreteren. Een hartfrequen-tie moet je eerst leren snappen voordat je er patronen in kan ontdekken.’ Dergelĳ ke technieken lĳ ken duur. Lens-sinck: ‘Technieken worden goedkoper zodra ze op meer plekken worden toege-past. De kunst is om data om te zetten in managementkennis.’Bart Jan Wulfse, projectleider van het project Smart Dairy Farming, ziet de grootste uitdaging in het vertalen van ruwe realtime sensordata naar prakti-sche managementadviezen. ‘Een veehou-der zit niet te wachten op een wirwar van gegevens.’ Om een extra impuls te geven aan de combinatie van sensortechnolo-gie en de vertaalslag naar praktische ad-viezen is het project Smart Dairy Farming

gestart. Het project is een krachtenbun-deling van kennisinstellingen als Wage-ningen UR, Dairy Campus en TNO en het bedrĳ fsleven, waaronder Lely, Gallaghe-rEurope, Accon AvM, Agrifi rm, CRV en FrieslandCampina. Wulfse: ‘Smart Dairy Farming onder-steunt melkveehouders met informatie en technologie bĳ het verder verbeteren van de gezondheid en de levensverwach-ting van de koeien. Het belangrĳ kst is daarbĳ het al vroeg in beeld brengen van zorgkoeien.’ Hiervoor heeft het project een groep praktĳ kbedrĳ ven waar senso-ren worden getest. Daarnaast ondersteunt Smart Dairy Farming de ontwikkeling van nieuwe sensoren, modellen en kengetal-len voor de melkveehouder.’

Koeien weiden zonder afrastering

Maar hoe zinvol is het volgen van de ge-zondheid van de individuele koe als melkveebedrĳ ven alleen maar grotere koppels koeien krĳ gen? ‘Het volgen van koeien geeft handvatten om de veestapel beter te managen’, denkt Lenssinck, die een vergelĳ king trekt met sport. ‘Statis-tisch is aangetoond dat in het laatste kwartier van een voetbalwedstrĳ d de meeste doelpunten vallen, omdat spelers dan vermoeid raken en fouten maken. Door de spelers een hartslagmeter om te doen en de hartslag te volgen, kun je de spelers manen om af en toe gas terug te nemen. Zo blĳ ven ze tot het eind van de wedstrĳ d fi t. Zo zou je ook koeien in de lactatie veel beter kunnen sturen als je over de juiste informatie beschikt.’

Chaos door Sunny BoysSensoren kunnen objectiever bĳ dragen aan welzĳ n. ‘Stel dat je dankzĳ meetsen-soren kunt vaststellen dat het voor som-mige oudere koeien eigenlĳ k te ver is om naar de achterste wei te lopen, dan kun je deze groep uitselecteren en dichter bĳ huis weiden.’ Ook kan het helpen in het creëren van een betere groepsdynamiek. ‘Allemaal Sunny Boys bĳ elkaar zetten leidt tot chaos, vanwege hun over het al-gemeen dominante karakter. Welke koei-en passen het beste bĳ elkaar en leiden samen tot een beter resultaat?’ Samenwerking tussen bedrĳ ven die de technieken ontwikkelen, is hierbĳ be-langrĳ k. Het project Smart Dairy Farming hoopt bĳ de afronding in 2015 een net-werk van relaties te hebben die kennis en ervaringen tussen melkveebedrĳ ven en partners effectief gaan uitwisselen. Bart Jan Wulfse: ‘Het is de bedoeling dat ont-wikkelde hulpmiddelen vervolgens op zo veel mogelĳ k melkveebedrĳ ven in Neder-land worden toegepast. Als we in staat zĳ n om te komen tot goede producten die de veehouder nog verder vooruit kunnen helpen, gaat sensortechnologie een enor-me vlucht nemen in onze sector.’ l

De melkveesector gaat in toenemende mate toe naar ‘livestock precision far-ming’ in de weide. De Dairy Campus doet momenteel een haalbaarheidsstudie naar ‘virtual fencing’, ofwel de onzichtbare af-rastering. Door middel van een positie-meetsysteem wordt een virtueel ‘weiland’ afgezet en de locatie van elke koe tot op de meter gevolgd. Komt ze te dicht bĳ de grens, dan volgt een piepje of trilling en

eventueel een elektrisch schokje als de koe niet tĳ dig omdraait. In Australië deed men al onderzoek naar dit systeem. ‘De koeien droegen een grote batterĳ om de halsband, erg praktisch was het niet’, al-dus Pieter Hogewerf, als onderzoeker van Wageningen UR betrokken bĳ de studie. ‘Inmiddels is de technologie sterk verbe-terd en zĳ n sensoren veel verder ontwik-keld, ziet Hogewerf. ‘Voor melkvee kan

virtual fencing interessant zĳ n om grote koppels dieren gemakkelĳ k naar het ge-wenste perceel te sturen.’ Grootste struikelblok is de batterĳ duur van de positiesensor die de koe draagt. ‘Ook moeten we kĳ ken of een koe het sys-teem met geluid of trilling überhaupt goed kan aanleren.’ Echte resultaten zĳ n er dus nog niet. ‘Volgend jaar wordt een eerste kleine praktĳ kproef gedaan.’

29V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_special sensoren.indd 29 07-05-13 14:17

Ondernemer Jacob Beeker schakelt consument in voor kalfsvleesproductie

Geld van de grote massa

Zeven miljoen euro. Dat bedrag werd vorig jaar door 5500 men-

sen gezamenlĳ k geïnvesteerd in twee Groningse windmolens. Sinds januari 2013 wekken ze daarmee hun eigen energie op, zonder tussenkomst van grote energiebedrĳ ven. Het project ‘Winddelen’ is een voorbeeld van een succesverhaal door crowdfunding. Crowdfunding betekent letterlĳ k het laten fi nancieren van een particulier initiatief door ‘het grote publiek’. Het fenomeen is hot. Crowdfunding-websites, waarop particulieren hun project én het benodigde eindbedrag

ervoor plaatsen, schieten als paddenstoe-len uit de grond. Enige research laat zien dat de succesver-halen in de melkveehouderĳ nog niet dik gezaaid zĳ n, maar kleinschalige initiatie-ven zĳ n er wel degelĳ k. Zo zet onderne-mer Jacob Beeker crowdfunding in voor zĳ n opfokbedrĳ f van jerseykalveren. Beeker koopt de veelal als waardeloos be-schouwde jerseystierkalveren van melk-veebedrĳ ven op, fokt ze op en verkoopt het kwaliteitsvlees. Mensen die zĳ n initia-tief willen ondersteunen, vraagt Beeker een bedrag van 100 euro. ‘Het jaar erop krĳ gen ze een jerseyvleespakket ter waar-

de van 125 euro terug’, stelt Beeker als tegenprestatie. Inmiddels steunen onge-veer 90 crowdfunders Beekers initiatief.

Voorverkoopmodel of leningHet ‘voorverkoopmodel’ van Beeker is momenteel een van de meestgebruikte manieren bĳ het werven van investeer-ders voor een project, weet Maarten de Jong, oprichter van crowdfunding-web-site Oneplanetcrowd.nl. Het bedrĳ f achter de website spitst zich toe op het begelei-den van particulieren of bedrĳ ven die geld nodig hebben om een groen, duurzaam of sociaal maatschappelĳ k projecten op te zetten. ‘Crowdfunders kunnen een parti-culier ook een lening verstrekken. De rente op een dergelĳ ke lening ligt tussen een spaarrente voor consumenten en een leenrente voor ondernemingen in en be-draagt zo’n 4 tot 7 procent. Een derde vorm is het onbaatzuchtig geven van geld, een echte donatie dus.’Het belangrĳ kste verschil tussen een ‘ge-wone’ lening van de bank en crowdfun-ding is dat er bĳ crowdfunding een ge-

Na vette jaren houden banken steeds meer de hand op de

knip. Hoe komt een veehouder in de toekomst aan voldoende

fi nanciering? Crowdfunding heeft de toekomst, maar inves-

teerders blĳ vend aan je binden vergt wel inspanning.

tekst Jorieke van Cappellen

[email protected], 2013


VX08_special crowdfunding.indd 30 07-05-13 13:34

is dat het fi nancieel rendement van een dergelĳ ke investering in dit geval vaak een ondergeschikte rol speelt. Een dona-teur kan bĳ voorbeeld geld steken in een kaasmakerĳ waarvan hĳ straks zelf het eindproduct wil kopen, omdat hĳ het ge-voel heeft dat hĳ dan een eerlĳ ker, duur-zamer of gezonder product koopt.’ In die zin acht Van der Graaf crowdfunding kansrĳ k voor de melkveehouderĳ . ‘Je ziet bĳ mensen meer behoefte aan regionaal geproduceerd voedsel.’

meenschappelĳ k belang is tussen de ondernemer en degene die het geld in zĳ n project investeert. ‘Een donateur inves-teert alleen in iets waar hĳ een goed ge-voel bĳ heeft of iets waar hĳ zelf gebruik van wil maken’, vertelt Arthur van der Graaf, managing director bĳ Seeds. Seeds is onderdeel van Dialogues Incubator, de innovatiedochter van ABN Amro, en heeft zich gespecialiseerd in het onderzoeken van de kansen van crowdfunding. Van der Graaf: ‘Het bĳ zondere aan crowdfunding

NAJK: crowdfunding creëert dialoog met consumentDoor steeds stĳ gende kosten van grond en productiefactoren denken jonge agra-rische ondernemers al steeds meer na over andere vormen van fi nanciering. Dat ziet Ramon Klaassens, portefeuille-houder bedrĳ fsovername bĳ het Neder-land Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK). In 2012 organiseerde het NAJK een dis-cussie tussen leden over alternatieve fi -nancieringsvormen in de landbouw. Jonge agrariërs zien crowdfunding als kansrĳ k voor deelfi nanciering, om klei-nere projecten op het bedrĳ f zonder hulp van de bank te kunnen realiseren. ‘Voor het bouwen van een nieuwe stal is crowdfunding nog geen optie. Maar

crowdfunding werkt heel goed bĳ een deelproject als “Boer zoekt buur”, waar het Zeeuwse AJK volop mee bezig is. Hierbĳ investeren burgers in zonnepa-nelen op het dak bĳ een boer. De burger krĳ gt vervolgens energie tegen een goed-koper tarief.’ Klaassens ziet ook varianten op crowd-funding, zoals een abonnementensys-teem. Een klant betaalt jaarlĳ ks een vast bedrag aan een melkveebedrĳ f en krĳ gt daar een aantal keer een zuivelpakket voor terug. ‘Je creëert als ondernemer een nieuwe fi nancieringsbron en het zorgt voor een directe dialoog met je af-nemer. Als de klant een goed gevoel

heeft bĳ je product, blĳ ft hĳ zich aan je binden. De “crowd” geeft je een “license to produce”.’Klaassens verwacht dat de komende ja-ren meer gebruikgemaakt gaat worden van nieuwe fi nancieringsvormen. ‘Jon-geren denken anders na over fi nancie-ring. Grondgebruik bĳ voorbeeld vinden zĳ soms belangrĳ ker dan grondbezit. En ook accountants en adviseurs zien steeds meer de mogelĳ kheden van deze fi nan-cieringsvormen. Bovendien merken we dat jonge ondernemers echt bereid zĳ n om de dialoog met de consument aan te gaan. Dat is het belangrĳ kst voor het succes van crowdfunding.’

Van der Graaf ziet nu voornamelĳ k nog kleinschalige projecten gefi nancierd wor-den via crowdfunding. ‘Momenteel zĳ n projecten tot 150.000 euro haalbaar, maar inmiddels worden ook miljoenenprojec-ten met crowdfunding gerealiseerd.’

Goed verhaal bepaalt succesDoor het succes van crowdfundingweb-sites zĳ n ook banken steeds meer geïnte-resseerd in crowdfunding. Van der Graaf: ‘Van oudsher is het altĳ d de bank geweest die geld aantrekt en weer uitzet. Maar ook in “de massa”, dus de consument, zit geld dat men bereid is om te investeren. Ban-ken kunnen een grote rol spelen in het bĳ elkaar brengen van partĳ en.’Wie verwacht dat het online plaatsen van een project voldoende is om het geld bin-nen te laten rollen, heeft het mis. Maarten de Jong: ‘De “crowd” moet in je geloven en dat betekent dat je je verhaal heel goed moet brengen.’ Dat geloof in de onderne-ming ondervond Jacob Beeker aan den lĳ -ve. ‘Zeker in het begin kost het moeite om mensen over de streep te halen’, vertelt hĳ . ‘Ik verstuur maandelĳ ks een nieuws-brief aan ongeveer 500 personen en via Facebook en Twitter laat ik het weten als ik er weer nieuwe crowdfunders bĳ heb. Je moet laten blĳ ken dat je de investering van je crowdfunders waardeert.’ ‘De boer moet niet alleen de drĳ fveer heb-ben om het geld binnen te halen, maar daarna ook zĳ n best blĳ ven doen om zĳ n ideaal te behouden. Anders haken inves-teerders snel af’, weet Van de Graaf. ‘Zĳ n ondernemers in staat om hun investeer-ders blĳ vend aan zich te binden, dan gaat crowdfunding voor fundamentele veran-deringen zorgen in het fi nancieren van projecten.’ l

31V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_special crowdfunding.indd 31 07-05-13 13:34

Coppens Diervoeding verwacht al over drie jaar mengvoer met insecten te verkopen

Insecten als belofte

Waar haalt de veehouderĳ in 2020 haar eiwitgrondstoffen

vandaan? Is de gangbare import-stroom van soja dan nog net zo be-langrĳ k of zĳ n er inmiddels nieuwe eiwitbronnen in zwang? Zeewier, eendenkroos, geraffi neerd gras en gekweekte algen zĳ n stuk voor stuk alternatieve stromen die op kleine schaal worden of zĳ n getest. Over de kweek van insecten presen-teerde Wageningen UR recentelĳ k

een haalbaarheidsstudie. Insecten bevat-ten een eiwitgehalte van dertig tot tach-tig procent en zĳ n daarmee een interes-sante eiwitvervanger in diervoeders. ‘Omdat de gangbare grondstoffen steeds duurder worden, is er vanuit de diervoe-derindustrie veel belangstelling voor in-secten’, vertelde Arnold van Huis in 2011 al aan Veeteelt. De entomoloog van Wa-geningen UR schetste toen de potentie van insecten als eiwitbron in diervoe-ders. ‘Insecten hoeven hun lichaam niet

warm te houden en halen daarom een hoge voederconversie. Voor één kilo kre-kels heb je 1,6 kilo voer nodig. Voor een kilo rundvlees is dat wel tien kilo voer.’ Bovendien sluiten de aminozuurpatro-nen van insecten goed aan bĳ die van var-kens, kippen of koeien. Dat betekent dat dieren effi ciënt kunnen groeien op insec-teneiwit. Als dieren groeien, stellen ze eiwitten samen uit de aminozuren in het voer. Hoe meer de patronen van die ami-nozuren in het voer lĳ ken op die van het dier, hoe minder verlies van aminozuren.

Knellende regelgevingDe haalbaarheidsstudie van Wageningen UR is ook positief over de kansen voor insecten. ‘Het voordeel van insecten is dat ze in staat zĳ n om laagwaardige rest-stromen op te waarderen tot dierlĳ k ei-wit’, zegt Teun Veldkamp, onderzoeker diervoeding voor Wageningen UR. Maar voordat insecteneiwit op grote schaal als diervoedergrondstof kan worden ge-bruikt, moeten er in elk geval nog twee

De grootschalige kweek van insecten als eiwitgrondstof voor

diervoeding staat nog in de kinderschoenen. Het hoge eiwit-

gehalte en de goede aminozuursamenstelling maken dat in-

secten in potentie goede eiwitbronnen zĳ n. Regelgeving en de

kosten van insectenkweek zĳ n de belangrĳ kste struikelblokken.

tekst Tĳ men van Zessen

32


@anneluchies.nl, 2013

VX08_special insecten.indd 32 07-05-13 13:33

belangrĳ ke belemmeringen worden weg-genomen. De huidige Europese regelge-ving staat niet toe dat dierlĳ k eiwit in diervoeders voor landbouwhuisdieren worden gebruikt. Daarnaast is de kost-prĳ s van insectenkweek nog te hoog.

Voldoende schaalomvang Teun Veldkamp legt uit dat de bal nu bĳ de overheid ligt. ‘Staatssecretaris Dĳ ks-ma heeft met insectenbedrĳ ven een Green Deal afgesloten. Dat betekent dat ze zich zal inspannen om belemmerende regels voor de insectenkweek weg te ne-men. De knellende regelgeving kent zĳ n oorsprong in de bse-crisis, sindsdien is dierlĳ k eiwit in veevoer verboden.’ Volgens de onderzoeker zal insecteneiwit om deze reden waarschĳ nlĳ k als eerste worden toegelaten in visvoer, vervolgens in pluimvee- en varkensvoer en pas in laatste instantie in rundveevoeders.

Walter Jansen kweekt insecten voor de diervoedermarkt. De ondernemer uit Hillegom richt zich op de mogelĳ kheden om de kweek zo veel mogelĳ k te auto-matiseren om zo tegen lage kosten te produceren. Qua prĳ sniveau kunnen volgens Jansen larven concurreren met

de prĳ s van vismeel. De ambitie is groot: het streven is om in 2015 op jaarbasis 7000 ton larven te produceren. Jansen werkt op dit moment samen met partĳ en als het Afval Energie Bedrĳ f (AEB), afvalverwerker SITA en poederfa-brikant Denkavit. In Amsterdam gaan

zĳ concreet aan de slag om een demofa-briekslĳ n van de grond te krĳ gen. Eind dit jaar moet de ééntonslĳ n draaien, goed voor duizend kilo per dag aan dro-ge insecten. Dat vergt vĳ ftienduizend kilo afval. Welk type afval dat wordt, is momenteel onderwerp van studie.

Eerste demofabriek dit jaar goed voor een ton insecten per dag

Wil de insectenkweek als eiwitgrondstof werkelĳ k opgang krĳ gen, dan is de be-schikbaarheid van grote volumes nood-zakelĳ k. In de haalbaarheidsstudie maakten de Wageningse onderzoekers een grove berekening van hoeveel ton insecten er nodig is om vĳ f procent van de totale hoeveelheid mengvoer voor de Nederlandse vleeskuikens door insecten te vervangen. De berekening kwam uit op een hoeveelheid van 72.000 ton insec-ten per jaar. Bĳ een capaciteit van één ton per dag zouden voor dat volume tweehonderd insectenkwekerĳ en nodig zĳ n. ‘Via automatisering moet het haal-baar zĳ n om een productie van tien ton per dag neer te zetten’, verwacht Veld-kamp, daarmee doelend op de benodigde kostprĳ sverlaging . Er is voldoende schaalomvang nodig om insecteneiwit als een competitieve eiwit-bron te vermarkten. De huidige kostprĳ s

ligt volgens Veldkamp een factor twaalf hoger dan die van vismeel. ‘Zonder auto-matisering is de productie van insecten onvoldoende effi ciënt om er een inko-men uit te halen. De factor arbeid is op dit moment de belangrĳ kste kostenpost. Uiteindelĳ k mag de prĳ s voor insecten maximaal uitkomen tussen de één à an-derhalve euro per kilo product bĳ 88 procent droge stof.’

Leven van afgekeurde voedingInsectenkweek op grote schaal staat nog in de kinderschoenen, hoewel er al wel enkele tientallen Nederlandse kwekers op kleine schaal actief zĳ n. Zĳ produceren vooral voor de petfoodindustrie. In Am-sterdam start een pilot om insecten te kweken op grotere schaal (zie kader). Intussen timmert ook het eerste diervoe-derbedrĳ f aan de weg om serieus aan de slag te gaan met insecten. ‘Ik ga ervan uit dat wĳ over drie jaar diervoeder produce-ren met insecteneiwit. We zĳ n een inno-vatief bedrĳ f en willen graag de eerste zĳ n als het gaat om deze alternatieve eiwit-bron’, zegt Hendrik de Vor, directeur bĳ Coppens Diervoeding. Insecten zĳ n vol-gens hem een belofte. ‘Insecten zĳ n een natuurlĳ ke tussenschakel tussen afval en dierlĳ k eiwit. Ze leven bĳ voorbeeld van afgekeurde voeding of gft-afval. Boven-dien is het een natuurlĳ ke voedselbron voor bĳ voorbeeld kippen, de diergroep waarbĳ de behoefte aan hoogwaardig ei-wit het grootst is.’ De Vor kent de belemmeringen uit de haalbaarheidsstudie van Wageningen UR. Is de toepassing van insecteneiwit daar-mee niet surrealistisch? De Vor: ‘Als je honderd jaar geleden had durven voor-spellen dat Nederland in staat is om 11 miljard kilo melk te produceren, was je waarschĳ nlĳ k voor gek versleten. Er be-staat nog veel onwetendheid over de in-sectenkweek. Hoe zit het met plagen, ziektes en stank? Voor de toepassing van insecten is meer kennis nodig en industri-alisatie. Nederland is al koploper op dit gebied, maar we staan nog maar aan het begin.’ l

33V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_special insecten.indd 33 07-05-13 13:33

VX08_p34.indd 34 07-05-13 11:59

T O O N M E E S T E R S

Bĳ het updaten van het bedrĳ fsbehandelplan en het bedrĳ fsgezondheidsplan vroeg ik de melkveehou-

der wat hĳ , nu hĳ met een melkrobot was gaan melken, deed aan het opsporen van uierontsteking. De veehou-der vertelde me dat hĳ uitging van de attentielĳ st die de melkrobot zelf samenstelt uit de verkregen gegevens over het robotbezoek, de melkgift, de melkkleur en de melkgeleidbaarheid. Deze lĳ st was voor hem aanleiding om bepaalde dieren nader te onderzoeken en eventueel te behandelen.Ik vertelde hem dat ik onlangs in Veeteelt (april 2 2013, p. 57) had gelezen dat uit een recent onderzoek bleek dat robotmelkers gemiddeld veel mastitisgevallen mis-sen. En dit niet alleen omdat er niet van iedere mastitis een robotmelding komt, maar ook omdat de veehouder niet op iedere robotmelding reageert met verdere actie.Bĳ de update van het bedrĳ fsbehandelplan spraken we af dat iedere melding serieus genomen zou worden. We besloten om na zo’n melding door de melkrobot actie te ondernemen door te kĳ ken naar de koe (temperatuur, pensvulling en gedrag) en door onderzoek van de uier aan de hand van het voorstralen van melk en gebruik van de Californian Mastitis Test (CMT) met het vierkwar-tierenschaaltje. De CMT-test is pas betrouwbaar als deze gedaan wordt op een tĳ dstip 6 tot 12 uur na de laatste melking. Vlak na een melking of later dan 12 uur na een vorige melking is de uitslag van een CMT-test net als die van een inline celgetalmeting onbetrouwbaar.

Klinische mastitis is een uierontste-king met zichtbaar afwĳ kende melk. Subklinische mastitis is uierontste-king met zichtbaar normale melk met enkel een hoog celgetal. Mastitis ontdekken is niet altĳ d simpel en bĳ subklinische mastitis is vaak de vraag welk celgetal nu als te hoog bestempeld moet wor-den. Bĳ klassiek melken wordt minimaal twee keer daags de uier en vaak ook de melk be-oordeeld door de melker, maar bĳ de melkrobot heeft de vee-

houder een andere rol. De melkrobot produceert een atten-tielĳ st. Onderzoek uit 2010 toont aan dat de gemiddelde robot 36 procent van alle klinische gevallen mist (meest lichte gevallen) en dat de robot twee procent ten onrechte voor mastitis aanziet. Ook colimastitis wordt door de robot niet altĳ d meteen ont-dekt omdat de zieke dieren minder snel naar de robot gaan en vaak uit vier kwartieren minder melk geven, wat weer verwarring in de geleidbaarheid geeft. De geleidbaarheid verandert door een gewĳ zigde verhouding in zouten in mastitismelk. De Californian Mastitis Test (CMT) met het vierkwartierenschaaltje toont cellen in de melk aan. Bĳ 2 milliliter melk en 3 milliliter T-pol per cupje zal bĳ een celgetal boven 500.000 de vloeistof verslĳ men.

De encyclopedie mastitis ontdekken bĳ robotmelken

Kĳ k naar de attentielĳ st en kĳ k naar de koe en de uier

Mastitis op robotbedrĳ ven

Aan de hand van praktĳ kvoorbeelden schrĳ ven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ . Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳ khuizen, werkzaam bĳ

de Graafschap dierenartsen te Vorden, wisselen elkaar af bĳ een beschrĳ ving van ziektebeeld tot behandeling.

U I T D E D I E R E N A R T S P R A K T I J K

Klinische mastitis is een uierontste-king met zichtbaar afwĳ kende melk. Subklinische mastitis is uierontste-king met zichtbaar normale melk met enkel een hoog celgetal. Mastitis ontdekken is niet altĳ d simpel en bĳ subklinische mastitis is vaak de vraag welk celgetal nu als te hoog bestempeld moet wor-

Aan de hand van praktĳ kvoorbeelden schrĳ ven drie dierenartsen over ziekten in de melkveehouderĳ . Dierenarts Toon Meesters uit Roosendaal, Jef Laureyns, verbonden aan de Universiteit Gent (en dierenarts te Merelbeke) en Jan Dĳ khuizen, werkzaam bĳ

35V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_dap meesters.indd 35 07-05-13 14:14

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET CRV NAAR EEN HOGE LEVENSPRODUCTIE

De productieaanleg, gezondheidskenmerken

en exterieurkenmerken van uw koeien zijn

sterk bepalend voor een hoge levensproductie.

CRV heeft stieren van verschillende rassen die

uitstekend scoren op deze kenmerken. Hun

dochters produceren probleemloos, jaar in jaar uit,

en verhogen zo uw bedrijfsredendement.

‘ HONDERDTONNERSOM TROTS OP TE ZIJN’

Fam. Vos, Godlinze

139-13 Lvnsprod-apr1.indd 1 09-04-13 12:44

ATLANTIC KODAK VIGOR EWALDRAS + BASIS HF zb RHF rb BS rb MRIJ lokaal

NVI 297 222 263 125

LVD 715 598 860 483

UIERGEZONDHEID 105 106 108 106

KLAUWGEZONDHEID 107 106 110 104

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

139-13 Lvnsprod-apr1.indd 2 09-04-13 12:44

BETTER COWS | BETTER LIFE

MET FRANKLIN REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE!

Franklin, een andere bloedvoeringWilt u eens een andere bloedvoering in uw veestapel? Dan is Franklin

(vrij van Kian-, Lightning- en Stadelbloed) een interessante keuze. Maar

ook los daarvan heeft deze Mr Burnszoon uit de beroemde Florafamilie

veel te bieden. Denk vooral aan zijn prima score van 109 voor exterieur

en zijn prima uiers en benen in combinatie met een mooie melkplas.

Franklins fraaie, robuuste koeien misstaan in geen enkele stal.

FRANKLIN (Mr Burns x Taco) ki-code: 97-8921 aAa-code: 423651

NVI 196LEVENSDUUR 342EXTERIEUR 109UIERGEZONDHEID 103KLAUWGEZONDHEID 103VRUCHTBAARHEID 101

(zb-basis)

Corrie 54 (v. Franklin). Eig.: Jan en Marian Aaltink uit Holten (foto Alger Meekma)

166-13 Product-apr2.indd 1 18-04-13 16:44

MET GOFAST REALISEERT U DIE LEVENSPRODUCTIE!

Gofast garandeert levensproductieGaat u voor koeien die ‘hofl everancier’ zijn van uw

melktank en lang op uw bedrijf blijven lopen? Dan is

Gofast de naam om te onthouden. Gofast, de meest

complete Goldwynzoon, vererft een hoge levensduur,

topgezondheid en superexterieur. Rendabel boeren wordt

een genoegen met Gofast.

GOFAST (Goldwyn x O Man) ki-code: 97-9919 aAa-code: 234165

NVI 282LEVENSDUUR 515EXTERIEUR 114UIERGEZONDHEID 105KLAUWGEZONDHEID 106VRUCHTBAARHEID 104

(zb-basis)

CRV KLANTENSERVICE | NEDERLAND 088 – 00 24 440 | BELGIË 078 – 15 44 44 | WWW.CRV4ALL.COM

Dieuwertje 111 (v. Gofast). Eig.: Johan en Anita Ossenblok uit Roosendaal (foto Els Korsten)

166-13 Product-apr2.indd 2 18-04-13 16:45

Peter Schrĳ ver: ‘Door de fi nanciële situatie in Denemarken had ik geen uitdaging meer, ik wilde ondernemen en gekke dingen doen’

Van boer naar burger

P O R T R E T

40 V E E T E E L T A P R I L 1 2 0 0 940 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_portret schrijver.indd 40 07-05-13 14:19

De Deense melkveehouderij verkeert in zwaar weer. Peter Schrij-

ver en Wilma Garritsen hebben met name om de financiële situ-

atie besloten afscheid te nemen van hun melkveebedrijf. Ze ver-

tellen open en eerlijk over hoe hun beslissing tot stand kwam.


De plek voor de ontmoeting met Peter Schrijver en Wilma Garritsen zegt

eigenlijk al alles. Niet op het melkveebe-drijf met 400 koeien in het Deense Skov-by, maar in een vakantiewoning langs de kust van het Scandinavische deel van de Noordzee vertellen ze over de beslissin-gen die ze in de afgelopen periode heb-ben genomen. Na zeven jaar nemen ze afstand van hun Deense melkveebedrijf, dat ze samen runden met compagnon Dirk-Jan Derk-sen. ‘Een heel aantal redenen ligt aan de basis van deze beslissing, maar de be-langrijkste is toch wel de financiële situ-atie hier. We zijn daarom ook erg blij afscheid te kunnen nemen van deze negatieve sfeer’, vertelt Peter. En Wilma vult aan: ‘Het geeft rust om niet meer iedere maand de bank te bellen en te vra-

gen om meer geld of om de loonwerker te bellen en te vertellen dat hij nog twee maanden op de betaling moet wachten.’

Uitbreiden naar 600 koeienVoordat Peter en Wilma de situatie ver-der omschrijven, eerst nog even terug in de geschiedenis naar Nederland, waar ze tot 2006 het ouderlijk bedrijf van Peter in Wilp runden. ‘We boerden daar op een pachtbedrijf dat eigendom was van een barones. Maar investeren op ander-mans grond kon ons niet langer motive-ren’, vertelt Peter. ‘Ik had het bedrijf vroeg overgenomen door gezondheids-problemen van mijn vader, maar ik wil-de eigenlijk meer uitdaging en meer avontuur. Ik wilde bewijzen dat ik een groot bedrijf kon runnen.’Omdat Peter en Wilma destijds al een dochter hadden, Famke, ging de voor-keur uit naar een ontwikkeld en sociaal land en viel de keuze uiteindelijk op Denemarken. Daarbij koos Peter ervoor om niet zelfstandig een bedrijf te run-

nen, maar om dat samen met zijn goede vriend Dirk-Jan Derksen te doen. ‘We hebben gekozen voor een compagnon omdat we te veel mensen zien die hier slaaf zijn van hun bedrijf. Wij wilden be-wust geen eenzijdig bestaan.’Toen Veeteelt begin 2010 een reportage maakte bij Schrijver en Derksen zat er volop ambitie in beide ondernemers. Ze wilden uitbreiden van 400 naar 600 koei-en en een nieuwe ligboxenstal bouwen. Toch had zich voor die tijd al een discus-sie tussen de twee vennoten afgespeeld. ‘Tweeënhalf jaar na de aankoop van dit bedrijf wilde ik het weer verkopen. De meerwaarde die we toen konden krij-gen, zouden we beiden in twintig jaar nooit meer kunnen verdienen. Met dit geld was er een wereld vol onderne-mingsmogelijkheden geweest’, vertelt

Peter. Na een korte onderbreking ver-volgt hij: ‘Ja, ik weet het, ik ben een on-rustig persoon die wil ondernemen en niet alleen gebaande wegen volgt.’ Maar op dat moment kwamen Peter en Wilma meteen achter de keerzijde van samenwerken. ‘Over een dergelijke be-slissing moet je het natuurlijk wel eens zijn.’ Omdat dat niet het geval was, kets-te de verkoop van het bedrijf af. Op zoek naar nieuwe motivatie besloot Peter daarom de studie MBA food & finance aan Nyenrode Business Universiteit te gaan volgen.

Pure bedrijfsmoordPrecies op het moment dat de beide ven-noten het er met een half jaar vertraging toch over eens waren dat ze de boerderij te koop zouden zetten, begon er een an-dere economische wind te waaien en daalde de waarde van de Deense melk-veebedrijven snel. Het gevolg was dat het bedrijf niet meer te verkopen was. ‘En dat voelde als ver in een sollicitatiepro-

cedure zijn en toch afgewezen worden, waardoor je je weer op je oude baan moet richten’, vertelt Peter voorzichtig en hij geeft aan met hun verhaal zeker niemand op de tenen te willen trappen.De economische crisis zette wereldwijd door en de Deense melkveehouderij kwam in zwaar weer terecht. ‘Vanaf het begin van de crisis was ik pessimistisch. Zoals bedrijven hier gefinancierd zijn, kon het bijna niet goed gaan. Banken zijn hier gewoon heel ver gegaan.’Het bedrijf van Schrijver en Derksen was destijds voor zeventig procent gefinan-cierd, niets bijzonders voor Deense be-grippen. ‘Maar als dan de grondprijzen bijna halveren, ben je failliet. Vervolgens heeft het “mooiebankproductendebacle” ons en vele anderen nog verder naar be-neden getrokken’, aldus Peter. Banken adviseerden melkveehouders namelijk om de risico’s van een stijgende rente af te dichten met een swap of de lening om te zetten in vreemde valuta. Peter en Dirk-Jan deden het laatste en zetten de lening om naar Zwitserse franken. ‘Na verloop van tijd werden wij door de bank echter gedwongen de lening weer terug te wisselen, terwijl de koers ongunstiger was geworden. Hierdoor kregen we er in één klap vijf miljoen kroon (bijna 700.000 euro, red.) meer schuld bij. Het was pure bedrijfsmoord.’

Vrijwillig failliet verklarenDe hoge financieringslasten in combina-tie met een lage melkprijs en hoge voer-kosten zorgden ervoor dat Peter Schrij-ver in augustus 2011 met de boekhouder wilde overleggen over de toekomst. ‘Maar Dirk-Jan zag daar de noodzaak niet zo van in en dat begreep ik ook wel’, vertelt Peter en Wilma vult aan: ‘De taakverdeling was zo dat Peter en ik vooral de administratie en het perso-neelsmanagement deden en Dirk-Jan meer de verzorging van de koeien. Door die rolverdeling werd Dirk-Jan minder met de financiële problemen geconfron-teerd. Hij wist het wel, alleen voelde het voor hem waarschijnlijk wat anders.’In mei 2012 had Peter op eigen initiatief

Naam Peter Schrijver en Wilma GarritsenLeeftijd: 41 en 39Kinderen: Famke (9) en Silke (4)Woonplaats: Skovby, DenemarkenOpleiding: MBA food & finance, Nyenrode

Business Universiteit (Peter) en opleiding human resource management, Deventer (Wilma)

‘Ik wilde de bank melden dat we de lening niet meer zagen zitten’

41V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

P O R T R E T


een plan geschreven over wat naar zijn mening de beste oplossing was. ‘Ik was rigoureus en wilde het bedrijf vrijwillig failliet verklaren door bij de bank te mel-den dat we de hoogte van de lening niet meer zagen zitten. Maar omdat banken op dit moment met failliete bedrijven ook geen kant op kunnen, wilde ik aan-bieden wel een nieuwe start te willen maken. Maar dit vond Dirk-Jan te exo-tisch en ik wilde niet langer in deze situ-atie doormodderen met het risico dat we er financieel nooit meer bovenop zou-den komen’, vertelt Peter. ‘Hiermee wil ik Dirk-Jan beslist niet

ben geboren in de jaren zeventig en was gewend dat alles bergop ging. Maar mis-schien is het ook wel goed als onze gene-ratie een keer de neus stoot.’De grote beslissing was dan wel geno-men, tijd voor rust was er in ieder geval nog niet. Peter en Wilma stonden voor de vraag hoe ze verder de toekomst in wilden. ‘We hebben nog wel even over-wogen om een kleiner melkveebedrijf in Denemarken terug te kopen, maar dan beleef je opnieuw tropenjaren. Toen we hier kwamen, was groter worden en groeien het doel, maar dat is wel iets an-ders geworden’, vertelt Peter. Wilma ver-

duidelijkt: ‘Sinds we een dood geboren zoontje hebben gehad en vervolgens onze jongste dochter Silke moeilijk werd geboren, willen we ons privéleven iets meer centraal stellen in plaats van hele-maal opnieuw beginnen.’

Nieuw bestaan opbouwenDe meest voor de hand liggende optie is om een baan te zoeken en in Denemar-ken te blijven wonen. ‘Dat past eigenlijk ook wel bij mijn trots’, vertelt Peter eer-lijk. ‘Het lijkt dan meer een carrière-switch dan wanneer je naar Nederland teruggaat. Men ziet dat soms toch als met hangende pootjes terugkomen.’ Maar terug naar Nederland heeft ook voordelen. ‘Met name voor hen,’ wijst Wilma naar de beide kinderen die zich vermaken in het zwembad van het va-kantiehuisje, ‘want het is nu voor hen gemakkelijker om de overstap naar Ne-derland te maken dan wanneer ze straks op het voorgezet onderwijs zitten.’ Vanwege deze twijfels hebben Peter en Wilma nog geen beslissing over hun woonbestemming genomen. De komen-de maanden studeert Peter eerst af aan Nyenrode Business Universiteit en per 1 juni begint hij als internationaal com-mercieel medewerker bij Digi-Star, leve-rancier van voermanagementpakketten.Wilma gaat op termijn en afhankelijk van de woonbestemming op zoek naar een baan als hr-medewerker. ‘En dan worden we burger’, glimlacht Peter, waarna hij serieus vervolgt: ‘We willen

ervaren hoe het voelt om iedere dag van huis te zijn en elders te werken. Sommi-ge mensen denken misschien dat wij nu de makkelijkste weg kiezen, maar dat is niet zo. Het was in eerste instantie ge-makkelijker geweest om op de boerderij door te modderen dan om nu een heel nieuw bestaan op te gaan bouwen. Toch denk ik dat er voor Dirk-Jan nog grote uitdagingen komen.’Waarschijnlijk is Peter straks nog niet helemaal boer af, want hij staat op het punt om in Denemarken nog wat grond aan te kopen en dat te gaan verhuren. Mochten de prijzen van grond op ter-mijn weer oplopen, dan hoopt Peter daar op deze manier toch nog van te profite-ren. ‘En mocht het als burger helemaal niet bevallen, dan kunnen we altijd nog opnieuw boer worden.’

Crisis nog niet ten eindeDe laatste maanden voor de finale beslis-sing waren volgens Wilma erg zwaar. ‘We wisten niet waar het schip zou stranden en in je hoofd ben je dan met zoveel opties bezig. In zo’n periode kun je ook gemakkelijk langs elkaar heen le-ven, maar het heeft ons juist dicht bij elkaar gebracht. We zijn altijd blijven praten over onze verwachtingen, hoop, bedenkingen en gevoelens. En om de ne-gatieve sfeer te doorbreken zijn we begin vorig jaar getrouwd.’ Spijt van de emigratie hebben Peter en Wilma in ieder geval allerminst. ‘De emigratie heeft me veel gebracht als per-soon, maar wat minder als zakenman. En omdat we er zoveel van hebben ge-leerd, wil ik ook niet dat dit lijkt als een zielig verhaal, want dat is het niet’, stelt Peter. Maar heeft hij zijn vooraf gestelde doel om te bewijzen dat hij dit kon ge-haald? ‘We hebben samen met Dirk-Jan het bedrijf draaiende gehouden en de puntjes op de i gezet, maar ik had alleen gehoopt dat we een volgende stap had-den kunnen zetten en dat is helaas niet gelukt.’Peter verwacht overigens niet dat de crisis al ten einde is. ‘En daar kan ook de Nederlandse melkveehouderij nog wel meer dan tot nu toe mee te maken krij-gen’, stelt Peter en hij geeft zijn Neder-landse collega’s een waarschuwing mee. ‘In Nederland wordt te veel voorgefinan-cierd op toekomstige groei. Het is ge-vaarlijk om nu een grote stal te bouwen terwijl je niet zeker weet of je die in 2015 helemaal vol kunt zetten. In Denemar-ken waren het juist de vooruitstrevende groeiers die vaak in de problemen kwa-men. Maar wat is het alternatief, op je centen gaan zitten?’ l

zwartmaken, want we hebben geen be-hoefte aan ruzie, maar het gaf wel aan dat wij hierin heel verschillende perso-nen zijn. Dat heeft ons ook jaren gehol-pen, want ieder had zijn eigen speciali-teit. Maar als de visies zo grondig uit elkaar drijven, dan wordt samenwerken onmogelijk. Op den duur stelde Dirk-Jan daarom zelf voor dat ik dan maar uit het bedrijf moest stappen. Dat kon ik goed begrijpen en daar was ik ook wel voor in.’ Na een pittige onderhandeling over de financiën die Peter uit het bedrijf zou meekrijgen, overheerst nu berusting. ‘Door de financiële situatie in Denemar-ken had ik geen uitdaging meer, ik wilde ondernemen en gekke dingen doen. Ik

‘Misschien is het wel goed als onze generatie een keer

de neus stoot’

P O R T R E T

42 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


43V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

Kwaliteit = vanzelfsprekend

ABZ Diervoeding is een nieuwe coöperatie ontstaan na een fusie uit kracht tussen twee sterke coöperaties: Arkervaart Diervoeding enBrameco·Zon Voeders. Samen denken wij nog beter te kunnen bijdragen aan een beter financieel resultaat voor uw bedrijf en een sterke veehouderijsector.

Door onze oprechte en persoonlijke aanpak staan wij dichtbij onze veehouders. Op basis van onze specialistische kennis leveren wij het meest geschikte rundveevoer met een maximaal rendement voor uw bedrijf. De lat ligt hoog en dat wordt door onze klanten al jaren gewaardeerd.

Wilt u met ons werken aan betere cijfers? Neem contact op met één van onze rundveespecialisten.

Het beste dichtbij

Postbus 5, 3860 AA Nijkerk Postbus 8510, 5605 KM Eindhoven

Telefoon 033 422 15 10 Telefoon 040 238 07 77

[email protected] www.abzdiervoeding.nl

www.abzdiervoeding.nl/rundvee

47V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 2

VX08_p47.indd 47 08-05-2012 09:23:16

Ga voor een laag celgetal!

VX08_p43.indd 43 02-05-13 16:35

De uitgever van ‘Alles over melk’ bena-drukt bĳ herhaling dat het gaat om

het ‘eerste boek over de geschiedenis van de Nederlandse zuivelindustrie’. Een beet-je verwarrend, maar de auteurs worden niet moe te verhelderen dat het wemelt van de gedenkboeken van afzonderlĳ ke bedrĳ ven. In de eerste plaats achten ze die vaak oppervlakkig en hier en daar mooipraterig, in de tweede plaats eindi-gen de beschrĳ vingen vaak bĳ de Twee-de Wereldoorlog. Nu is de totale Nederlandse zuivelhisto-rie bĳ de kop gepakt. Die historie bevat 140 jaren en is verdeeld in zeven tĳ dsblok-ken. Met name het eerste is veelbelovend. De aanloop naar de hervorming van het Nederlandse landbouwbestel na de grote crisis van de jaren tachtig in de negentien-de eeuw wordt met verve beschreven. He-

over de coöperatieve organisaties – sinds 2008 in hoofdzaak verenigd in Friesland-Campina – en in ‘Alles over melk’ komen ook particuliere ondernemingen aan de orde.

Joris Driepinter en Frau Antje‘De collectieve melken kaaspromotie krĳ gt veel aandacht’, aldus Vernooĳ on-langs in een interview. Daarmee zei hĳ niets te veel. In het kloeke – en mooi uit-gevoerde – boek is ongeveer een vierde deel besteed aan illustraties van vaak col-lectieve reclamecampagnes in binnen- en buitenland. Mooie en inderdaad bĳ een groot deel van de bevolking herkenbare aanprĳ zingen van melk, boter en kaas: be-kende melkbrigadiers en Joris Driepinter krĳ gen vrĳ baan. In dat opzicht mag na-tuurlĳ k niet voorbĳ worden gegaan aan het charmante optreden van het kaas-meisje Frau Antje, waarmee in de loop van de jaren de Duitse markt werd ver-overd.De Nederlandse landbouwpolitiek was ook van grote invloed op de ontwikkeling van de zuivel. Vooral Sicco Mansholt krĳ gt aandacht en na hem Gerrit Braks, die verantwoordelĳ k was voor de super-heffi ng in 1984. Daarmee kwam er een bepalende knik in de groei van de melken zuivelproductie: boeren en zuivelfa-brieken kregen te maken met een nieuw fenomeen.Men kan zich afvragen of de auteurs niet meer aandacht hadden kunnen (of moe-ten) besteden aan de achtergrond van de

De geschiedenis van de Nederlandse zuivelindustrie is te boek

gesteld. Althans, dat is de suggestie van uitgever en auteurs.

Waar de propaganda voor de zuivel veel aandacht krĳ gt, komen

de producenten er bekaaid af.

tekst Reimer Strikwerda

Zuivelgeschiedenis behelst meer dan productie van boter en kaas

Het ultieme zuivelboek?

B O E K B E S P R E K I N G

In 1960 begon het Nederlands Zuivelbureau met reclame op de Duitse televisie. De actrice Kitty Janssen richtte zich als ‘Frau Antje’ tot de Duitse consument

laas is het tempo, maar ook de kwaliteit in een deel van de rest niet helemaal ge-handhaafd.De auteurs van het boek zĳ n de historici Pim Reinders (hĳ schreef eerder over voedselgeschiedenis) en Aad Vernooĳ , vooral bekend als woordvoerder bĳ de Ne-derlandse zuivelorganisaties en als schrĳ -ver van het verdienstelĳ ke werk over de kaascultuur.In het boek komt een veelheid aan zuivel-technische zaken aan de orde. Op vele ma-nieren wordt aangetoond dat deze niet los kunnen worden gezien van de ontwikke-ling van bĳ voorbeeld het aantal fabrie-ken, dat in 1957 nog ver boven de vierhon-derd lag. De revolutie op dit gebied is weergegeven in de bekende ‘stamboom’, die Veeteelt vorig jaar november ook al eens publiceerde. Daarbĳ gaat het wel

44 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_boek Reimer en bloempjes.indd 44 06-05-13 11:11

zuivel: de melkveehouders en hun koeien. Ze komen in en-kele statistieken aan bod, maar ook niet veel meer. En zouden in dat verband ook de door de veel be-jubelde zuive-londernemingen uitbetaalde melkprĳ zen geen beschou-wing hebben verdiend?

‘Fok boterkoeien’In een beschouwing over het stamboekvee (één pagina lang) dichten de auteurs de beroem-de oproep ‘Fok boterkoeien!’ verrassend toe aan ‘NRS-voor-man’ Iman van den Bosch. In feite was het de Friese direc-teur van diverse zuivelfabrie-ken Jan Reinders Kuperus die in 1898 de vetgedrukte term bezigde in zĳ n boek ‘Geschie-denis van het Friesche Rund-veeslag’.En wat diezelfde Iman van den Bosch – die in 1906 de drie Nederlandse koeienras-sen min of meer gestalte gaf – betreft, tĳ dens zĳ n studie kwam hĳ tot de conclusie dat de volwassen zwartbonte koei-en gemiddeld een kruishoogte van 1,38 meter hadden – onge-twĳ feld vergelĳ kbaar met de koeien die enkele decennia eerder de basis vormden van het holsteinras in Amerika.En wat zeggen Pim Reinders en ( boerenzoon) Aad Vernooĳ in hun boek ‘Alles van melk’? ‘De melkveehouder uit 1870 zou in het Nederland van 2010 zĳ n ogen uitkĳ ken in een wei-land van melkkoeien.’ Hĳ zou, zo beweren ze, ‘opkĳ ken van de koeien zelf, die waren reu-zen geworden, anderhalf keer zo groot en zwaar als de koe-tjes uit zĳ n tĳ d.’ Koeien van duidelĳ k meer dan twee meter groot dus – met zulke aanduidingen in de mar-ge verhogen de schrĳ vers de geloofwaardigheid van hun overigens goed – en vaak her-kenbaar – gedocumenteerde boek niet echt. l

Alles van melk, 288 pagina’s, 23 x 28 cm. Ongeveer 200 illus-traties, (vaak in kleur). Auteurs: Pim Reinders en Aad Vernooĳ . Uitgever: Wbooks. ISBN: 9789066300897. Prĳ s: € 29,95

Herman Pleĳ , emeritus hoogleraar en historicus:‘Die koeien, tĳ dens de konink-lĳ ke rondvaart in Amsterdam op het water, leken me een verwĳ zing naar Bertha 38.’ (dV)

Nico van der Werf, melkveehouder te Raerd:‘De agrarische sector in Ne-derland is momenteel een po-sitieve uitzondering in de al-gemene crisis. De vraag naar voedingsmiddelen zit nog steeds in de lift. Het kleine polderland heeft zich wereld-wĳ d opgewerkt tot in omvang tweede exporteur van agrari-sche goederen.’ (NO)

Adrie van Gent, voormalig inspecteur:‘De toelichting op de keuring is een van de belangrĳ kste on-derdelen van het keuren. Als je eerlĳ k bent, krĳ g je altĳ d be-grip.’ (VV)

Trienke Elshof, melkveehoudster te Oldetrĳ ne:‘Experts hebben het over het verlengen van de levensduur van de koe. Daar wordt meer op gestuurd. En ook wordt er meer gelet op de totale koe dan alleen op de hoeveelheid melk die ze geeft. De koe moet robuuster worden. Een koe met zere poten, dat werkt niet.’ (Ev)

Peter Koolmees, diergeneeskundig historicus:‘De dierenarts oefent welis-waar nog steeds een vrĳ be-roep uit, maar is door de uitbreiding van het wettelĳ k kader en de vele voorschriften

van de overheid en de kwali-teitseisen vanuit het bedrĳ fsle-ven aan handen en voeten ge-bonden.’ (Tm)

Jan Staman, directeur Rathenau Instituut en diergeneeskundige:‘De koe moet op een voetstuk. Als dat niet meer zo is, dan zĳ n de rapen gaar.’ (Bo)

Johan Reesen, directeur veehouderĳ Zoetis:‘De komende tien jaar stĳ gt de productiviteit van het melkvee, maar de vruchtbaarheid loopt terug. Als die blĳ ft afkalven, ko-men we economisch in zwaar weer.’ (Bo)

Jan Dirk van Mourik, manager Lely International:‘Ik ken geen ander land waar nog zo’n ambitie is om te groei-en in melkproductie als in Ne-derland.’ (Bo)

Peter Boersen, melkveehouder te Barneveld:‘Inkruisen is voor gefrustreerde boeren.’ (Mm)

Jeroen van Maanen, melkveehouder te Zeewolde:‘In de fi nanciële sector geldt: rendementen in het verleden geven geen garantie voor de toekomst. In de fokkerĳ geldt: juist de lessen uit het verleden zĳ n een garantie voor de toe-komst.’ (Bo)

Jan Nieuwenhuizen, melkveehouder te Zevenhoven:‘Toen genomic selection kwam, gaven we dat als een van de eersten ons volle vertrouwen. Onze ervaring is dat genomic

selection voor nagenoeg hon-derd procent werkt.’ (Cm)

Jan Haandrikman, stoppend melkveehouder te Beilen:‘Als je maar ruimte hebt in de koeien, dan hoef je niet te krui-sen. Koeien moeten er lang-zaam ingroeien, ik accepteer een matige vaarzenlĳ st.’ (Mm)

Adrie van Gent:‘Ik ken het nog uit de tĳ d van de holsteinisering. Je moet blĳ ven communiceren. En ik hou van duidelĳ kheid. Als het erom spant, ben ik juist op mĳ n best.’ (VV)

Jan Staman:‘Aan het eind van de lactatie zĳ n de koeien tot op het bot vermagerd. Dat valt niet te ont-kennen. Vervolgens kun je het erover hebben of dat erg is of niet. Je verhaal moet overtui-gend zĳ n. Als het niet erg is, moet je dat kunnen aantonen met een goed wetenschappelĳ k verhaal. Zolang die dieren daar zo lopen, ben je kwetsbaar, ten-zĳ je het tegendeel kunt aanto-nen. Dat moet je dus doen als boeren.’ (Bo)

Adolf Langhout, handelaar in genetisch materiaal:‘Discussies over “gewone boe-renkoeien” vind ik dieptriest. Ik spreek graag over beste koeien. Of nog liever over elitekoeien. Streven naar de eerste plek, zo-als de Olympische kampioenen Epke Zonderland en Sven Kra-mer, dat mis ik in de Nederland-se fokkerĳ . Accountants wĳ zen telkens op fokkerĳ kosten en spreken nooit over fokkerĳ om-zet.’ (Hp)

Bronnen: de Volkskrant (dV), Nieuwe Oogst (NO), VeeteeltVlees (VV), Elsevier (Ev), Tussen mens, dier en samenleving (Tm),

Boerderĳ (Bo), Melkveemagazine (Mm), CRV magazine (Cm), HIPlus! (Hp)

K O E I E N B L O E M P J E S

45V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_boek Reimer en bloempjes.indd 45 06-05-13 11:11

VX08_p46.indd 10 03-05-13 14:46

VX08_p47NED.indd 47 06-05-13 11:06

Nog meer te halen uit verbeteren vande werking van dierlĳ ke mest

Werken met groene vingers

Wie een melkveebedrĳ f in Ierland bezoekt, ervaart het zelf: de excur-

sie gaat eerst het grasland in, pas daarna komt de stal. ‘Dat is heel typerend, in Ier-land zĳ n veehouders graslandboeren. In Nederland bezoek je eerst de stal en als je geluk hebt, ga je daarna nog een rondje door het gras- en maisland’, zegt Frans Aarts, onderzoeker bĳ Plant Research In-ternational van Wageningen UR. In het verschil tussen Nederland en Ier-land zit ook meteen het antwoord op de vraag waarin het management van bo-dem en bemesting in Nederland nog ver-beterd kan worden om zo de broeikasgas-sen op het melkveebedrĳ f te verminderen. ‘We kunnen nog gemakkelĳ k 500 kilo meer voer van een hectare produceren. Dat gaat in totaal toch om zo’n 100 mil-

joen euro per jaar in heel Nederland en daarmee zorg je naast een fi nanciële effi -ciencyverbetering ook voor vermindering van de lachgasproductie.’

200 euro besparing per hectareMet het verbeteren van de effi ciëntie van dierlĳ ke mest en het verminderen van de kunstmestgift is de lachgasproductie in de Nederlandse melkveehouderĳ al fl ink gedaald. ‘Ik schat dat de kunstmest-gift per hectare de laatste jaren zo’n 200 kilo is gedaald’, geeft Aarts aan. ‘Met het verbeteren van de inzet van drĳ fmest is er een totale besparing van zo’n 200 euro per hectare, waarbĳ de productie van lachgas ook nog eens met 60 procent ge-daald is.’ Het verbeteren van de milieuprestaties en

Met het beter benutten van meststoffen besparen veehouders

kosten en verlagen ze ook de lachgasemissie. Verbetering is nog

mogelĳ k. ‘Wanneer je half februari op een koude grond bemest,

verlies je nutriënten en geld en produceer je meer broeikasgassen.’

tekst Alice Booĳ

meer verdiensten trekken zo samen op. ‘En ik denk dat er nog wel een besparing van tientallen kilo’s kunstmest per hecta-re in zit, of andersom geredeneerd, dat de productie en de opbrengst van het gras-land met de huidige bemestingsnormen nog wel omhoog kunnen. Daarmee daalt de lachgasproductie opnieuw.’ Collega-nderzoeker Koos Verloop geeft wel aan dat de stappen naar verdere ver-betering klein zĳ n. ‘Maar omdat lachgas een hoge omrekening heeft naar de CO2-equivalenten, tikt het wel door.’ Verloop denkt dat voor melkveehouders de verbeteringen vooral zitten in ‘het nog beter doen wat ze al goed doen.’ Bĳ voor-beeld de drĳ fmest nog beter benutten door voldoende opslag. ‘Elk jaar zien we op 1 of nu 15 februari boeren mest uitrĳ -

Deel 1: Klimaatneutraal en broeikasgassenDeel 2: Bemesting en bodemDeel 3: Management en voedingDeel 4: InnovatieDeel 5: Compensatie

S E R I E K L I M A A T N E U T R A A L

Serie: In 5 stappen naar klimaatneutraalHoe kun je als melkveehouder klimaatneutraal werken? Koeien & Kansen-veehouders pionierden al en ervaren voordelen op bedrĳ fsniveau. Veeteelt heeft het samen-gevat in deze serie: in vĳ f stappen naar klimaatneutraal.

48 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 948 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_serie klimaatneutraal 2.indd 48 06-05-13 11:22

En – heel algemeen – dragen goede om-standigheden bij aan de benutting van de meststoffen en beperken ze de verliezen. Dat betekent zorgen voor een goede ont-watering en dichte lagen in de onder-grond verhelpen. Bij de maisteelt kan rij-enbemesten met behulp van gps nuttig zijn. ‘Het is eigenlijk de kunst om met zo min mogelijk kunstmest een goed gewas te telen.’ Een kunst waar ze in Ierland niet alleen druk aan werken, maar die ook steeds meer een ‘licence to produce’ wordt, geeft Aarts aan. ‘Daar zijn al melk-verwerkende fabrieken die jaarlijks van hun veehouders een rapport vragen met resultaten van de broeikasgassenuitstoot op het bedrijf.’ l

Coen Hagoort: ‘Minder kunstmest, zelfde opbrengst’Bemesten anno 1990 of anno 2013 maakt een heleboel verschil weet Koeien & Kan-sen-veehouder Coen Hagoort uit het Zuid-Hollandse Waarder. ‘We gebruiken de helft kunstmest, zijn veel efficiënter met drijfmest en hebben toch de grasop-brengst gelijk kunnen houden.’Met zijn 130 melkkoeien en 54 hectare veengrond haalt Hagoort een daling in broeikasgassen van zo’n 45 procent, waarbij de grootste verbetering zit in de vermindering van de lachgasproductie. ‘Doordat veenland nat is, vindt er veel denitrificatie plaats, veel omzetting van stikstof dus, en dat zorgt ook voor een hoge lachgasproductie.’ De daling van de kunstmestgift heeft hierdoor op veen-gronden nog meer effect op de vermin-dering van lachgas. ‘We strooien uit kunstmest per jaar nog zo’n 100 kilo zui-vere stikstof per hectare’, vertelt de

melkveehouder over de strategie op zijn bedrijf. ‘En dan met name voor de eerste en tweede snede, daarna zorgt de grond door mineralisatie voor stikstof.’ Het levert meteen ook economisch voor-deel op bij graslandopbrengsten die per hectare rond 10.600 kilo droge stof liggen. ‘Dat is goed voor natte veen-grond’, reageert de veehouder. De groot-ste ‘winst’ zit volgens Hagoort in de veel betere benutting van drijfmest. ‘We heb-ben voor ruim acht maanden opslag. Zo kunnen we de mest inzetten wanneer het gewas erom vraagt. In het voorjaar gaan we pas half maart de percelen op.’ En dan komt de sleepslang voor de dag. ‘In de zomermaanden werken we met half water, half mest.’ Met mestscheiding heeft Hagoort ook er-varing. ‘Maar ik vind het vooral rond-pompen van energie, de mest wordt er

niet anders van, terwijl het de kostprijs verhoogt.’ Overigens zit er volgens Hagoort niet veel rek meer in het laten dalen van de kunstmestgift. ‘We moeten de productie van het grasland wel minimaal op peil houden en met de aangescherpte fos-faatnormen wordt dat op zand- en klei-gronden heel erg lastig.’

den omdat de putten vol zitten. Maar die mest doet niets, omdat het gewas nog niet groeit. Het zorgt ook voor meer denitrifi-catie en lachgasproductie. En ja, het is sneu, maar ook beweiden is slecht voor de lachgasproductie. Eén kilo weidemest levert meer lachgas op dan één kilo stal-drijfmest.’Een betere benutting van de dierlijke mest scheelt meteen in kunstmest. ‘Waar-om haalt de ene veehouder meer gras van een hectare dan een andere?’, geeft Aarts aan. ‘Je kunt vaak niet precies aanwijzen waar het in zit, maar het heeft met vak-manschap en “groene” vingers te maken.’ Hij adviseert de technische cijfers van het graslandmanagement naast die van ande-

re melkveebedrijven te leggen. ‘Praat er in een studieclub samen over, wees kri-tisch op je eigen management en leer van elkaar.’

Minder verliezenVerloop noemt nog een paar manage-mentmaatregelen die de efficiëntie van de mest verbeteren. ‘Mest scheiden en mest-vergisting, omdat je hierdoor de mest op-deelt en die zo efficiënter kunt inzetten.’ Ook klaver in het grasland helpt, meldt Verloop. ‘Het bindt de stikstof en daar-door hoef je minder kunstmest te strooi-en. Maar ik realiseer me dat het aandeel klaver lastig te sturen is en dat je er de eerste en tweede snede niet veel aan hebt.’

Coen Hagoort

maatregel in bodem en gewas lachgas methaan kooldioxide

klaver in grasland + + 0mais in vruchtwisseling + +/– +minimale graslandvernieuwing + 0 +minimale grondbewerking + 0 +verbeteren bodemstructuur + + 0verbeteren afwatering + 0 0verantwoord beregenen + 0 0verhogen slootwaterpeil (veen) + 0 ++

te verwachten effect op maatregel in mest en bemesting lachgas methaan kooldioxide

anders bemesten voor meer ds/re + + 0meer ‘andere’ meststoffen voor meer re + + 0gebruik nitrificatieremmers + + 0graslandvernieuwing meer ds – + –ander type gras betere kwaliteit + + 0minder N-kunstmest ++ – 0optimale verdeling over percelen + 0 0optimale verdeling over gewassen + 0 0mest scheiden + 0 0mest vergisten ++ 0 0

te verwachten effect

Tabel 1 – Effect van maatregelen in bodem en gewas op broeikasgassen

Tabel 2 – Effect van maatregelen in mest en bemesting op broeikasgassen

49V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3 49

VX08_serie klimaatneutraal 2.indd 49 06-05-13 11:22

50 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

DELTA ROWENA AV 87(Ramos x Etazon Renate), volle zus van Delta Atlantic

Met de stieren Atlantic en Astro heeft Etazon Renate haar fokkracht meer dan bewezen. In het fokprogramma benut CRV de beste Renatedochters en kleindochters, o.a.: • Delta Rowena, VG 87, 265 NVI, volle zus van Atlantic• Delta Nonja, VG 87, 255 NVI, volle zus van Astro• Delta Rain (279 NVI), en Roxi (285 NVI),

Wonderdochters uit Delta Rowena• Delta Rica P rf (211 NVI),

hoornloze Asterixdochter van Etazon Renate

Via het InSire-embryoprogramma kunt u embryo’s uit deze koefamilie bemachtigen. Uw embryovertegenwoordiger kan u hier alles over vertellen.

EMBRYO’S UIT MERKERGESELECTEERDE DONOREN

MEER INFORMATIE

Piet Ypeij +31 (0)6-51 29 87 07Servé van Wersch +31 (0)6-53 78 08 09Ben Aerts +31 (0)6-22 43 83 06 BETTER COWS | BETTER LIFE

(foto

: Alg

er M

ee

kma

)

166-13 Embryo-Rowena.indd 1 18-04-13 16:46

VX08_p50.indd 50 06-05-13 13:08

ZATERDAG22 JUNI2013IJSSELHALLENZWOLLE

PROGRAMMA– Grootste holsteinkeuring van

Noord- en Oost-Nederland – Dochtergroepen van actuele

topstieren – Vakbeurs met o.a. CRV-stands

en zeer aantrekkelijke acties!

Gratis parkeren, catalogus en entree… en de ko� e staat voor u klaar.

Voor meer info ga naar www.crv4all.nl

177-13 Adv KE tekst ZB.indd 1 03-05-13 11:41

Ketose blĳ kt steeds meer een sleutelziekte te zĳ n in de transitieperiode, monitoren en preventie zĳ n de remedie

Praktĳ k focust op ketose

Het is een herkenbaar beeld, een koe die te vet afkalft en al snel in de pro-

blemen raakt. Een lebmaagverplaatsing, baarmoederontsteking en later vrucht-baarheidsproblemen zĳ n het gevolg. De oorzaak: ketose of anders gezegd slepende melkziekte. De koeien die deze klinische verschĳ nselen duidelĳ k laten zien, zĳ n volgens René Bemers, dierenarts bĳ De Graafschap Dierenartsen in Vorden, ech-ter nog maar het puntje van de ĳ sberg. ‘Wanneer je één koe met klinische ketose hebt, zĳ n er gemiddeld ook vier koeien die aan subklinische ketose lĳ den. Maar die zie en ruik je niet.’ Alhoewel ketose niet nieuw is en er vol-gens Bemers ook geen aanleiding is om aan te nemen dat het meer voorkomt dan vroeger, neemt de aandacht voor ketose en zeker voor subklinische ketose de laat-ste tĳ d snel toe. Tom Vanholder, dierenarts en technisch consultant herkauwers bĳ farmaceut Elanco, heeft voor die toenemende aan-dacht een verklaring. ‘De laatste jaren is er internationaal veel onderzoek gedaan

naar subklinische ketose. En daaruit blĳ kt dat de gevolgschade erg groot is.’

Anderhalf keer sneller afgevoerdRené Bemers heeft de resultaten van de internationale onderzoeken erop nage-slagen. Koeien met (sub)klinische melk-ziekte hebben bĳ voorbeeld een drie tot acht keer grotere kans op een lebmaag-verplaatsing, een drie keer grotere kans op baarmoederontsteking en een zes keer grotere kans op cysteuze eierstok-ken. Gemiddeld daalt bĳ deze koeien het bevruchtingspercentage na de eerste in-seminatie met dertien tot vĳ ftig procent en worden ze anderhalf tot twee keer sneller vroegtĳ dig afgevoerd. ‘Samenvattend blĳ kt ketose dus steeds duidelĳ ker een sleutelziekte in de transi-tieperiode te zĳ n’, stelt Vanholder. Be-mers vult aan: ‘Door de relatie met deze aandoeningen gaan ketose en duur-zaamheid ook echt niet samen. Willen we als melkveehoudend Nederland dat de veestapel ouder wordt, dan zullen we ke-tose aan moeten pakken.’

Een andere oorzaak van de toenemende aandacht voor ketose is volgens de beide dierenartsen de veranderende rol van de dierenarts. ‘Doordat de dierenarts nu bĳ alle melkveehouders aan de keuken-tafel het bedrĳ fsgezondheidsplan invult, komt ook aan bod dat op een bedrĳ f bĳ voorbeeld opmerkelĳ k veel cysteuze koeien voorkomen. Om dan vervolgens aan te tonen of ketose de oorzaak is van het probleem, moet dit gemonitord wor-den’, verklaart Bemers. Een van de recent beschikbaar gekomen ketonentesten is de melktest van Elanco. ‘Ketose is gewoon een lastige ziekte om-dat je het in het merendeel van de geval-len niet ziet, terwĳ l je er wel de nadelige gevolgen van hebt. Monitoren is dan de enige optie. Niet alleen bĳ acute proble-men, maar ook om de vinger aan de pols te houden’, verklaart Vanholder. Agriprom verkoopt al een aantal jaren een vergelĳ kbare striptest voor melk. ‘We hebben meerdere sneltesten voor di-verse aandoeningen, maar deze is de best verkopende en de afzet groeit voort-durend’, vertelt Erik van den Brandhof, verkoopmedewerker bĳ Agriprom. ‘Een urinetest is weliswaar goedkoper, maar de melktest is praktischer omdat je melk al-tĳ d bĳ de hand hebt. Het is zelfs mogelĳ k om de melk rechtstreeks vanuit de speen op de strip te stralen en de kleuruitslag wordt al zichtbaar.’ De kosten van de melktest lopen tussen de aanbieders uit-een van 1,70 tot 2 euro per test.Begin 2011 introduceerde CRV een keto-

Een toenemend aantal ketonentesten en een nieuw preventief mid-

del tegen ketose. Het zĳ n signalen van een toenemende aandacht

voor slepende melkziekte. De gevolgschade van ketose is groot en

dierenartsen benadrukken daarom het belang van monitoren.


D I E R G E Z O N D H E I D

Om ketose te voorkomen moet onder andere de voeding worden geoptimaliseerd

52 V E E T E E L T J A N U A R I 1 / 2 2 0 0 952 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_ketose.indd 52 06-05-13 16:23

individuele metingen in de tĳd

00,51,01,52,02,53,03,54,0

hoog aantal ketonen normaal aantal ketonen

mm

ol/li

ter b

loed

mrt. 2012 apr.2012 juni 2012mei 2012 juli 2012 aug. 2012 sep. 2012 okt. 2012 nov. 2012 jan. 2013 feb.2013

mrt. 2013

apr. 2013feb. 2012

nenattentie in het standaardpakket van de mpr. Alle koeien tussen de nul en zes-tig dagen in lactatie worden onderzocht op ketose en de bevindingen worden ge-rapporteerd. ‘Zonder dat de veehouder enige aanvullende handeling hoeft te doen aan monstername of administratie krijgt hij iedere maand een overzicht van de status van zijn bedrijf’, vertelt Hiemke Knijn, dierenarts en onderzoe-ker bij CRV. ‘Met mpr voeding richten we ons niet op een individuele koe en daar-om maken we ook geen onderscheid tus-sen klinische en subklinische ketose. We brengen vooral in beeld of een bedrijf een ketoseprobleem heeft en hoe het zich ontwikkelt gedurende het jaar. Hoe korter het interval tussen twee mpr’s is, hoe betrouwbaarder het beeld.’

Veertig procent ketoseIn de modelstudie bij het ontwikkelen van de ketosetest via mpr werd gemiddeld elf procent ketose gevonden, met een sprei-ding van nul tot tachtig procent. ‘Blijkt uit de mpr dat een veehouder echt een ketoseprobleem heeft, dan kan hij beslui-ten verse koeien via individuele testen op

het gewenste moment te gaan onderzoe-ken’, vertelt Knijn.René Bemers kent vanuit de praktijk de verschillende individuele ketonentests. ‘Wanneer een veehouder alles zelf wil doen en daarom voor een melk- of urine-test kiest, is dat zeker beter dan nietsdoen. Maar de betrouwbaarheid van deze testen ligt rond de 75 procent. Bloedonderzoek is en blijft de gouden standaard.’ Bemers werkt daarom altijd met de bloedtest en slaat de gegevens op in het ketose-onder-deel van het Dry2Fresh-transitieprogram-ma. ‘Wij komen bij bloedonderzoek zelfs gemiddeld op veertig procent ketose, dus door het interval tussen de mpr’s mis je een deel van de ketosegevallen.’ De kosten van alleen bloedonderzoek lig-gen rond de twee euro, maar het afne-men van bloed mag een veehouder wet-telijk niet zelf uitvoeren. ‘Een druppel bloed is echter al genoeg en misschien is het daarom wel iets om een uitzondering voor te maken’, stelt Bemers.De deskundigen zijn het er unaniem over eens dat monitoren en preventieve maat-regelen de remedie zijn om ketose te voorkomen. ‘Klinische dieren moet de

dierenarts behandelen en subklinische dieren kunnen met extra energie onder-steund worden’, vertelt Vanholder. ‘Hier-mee kun je voorkomen dat een subkli-nisch geval klinisch wordt en problemen als een lebmaagverplaatsing optreden. Maar de nadelige gevolgen voor bijvoor-beeld vruchtbaarheid zijn dan al in gang gezet.’ Bemers vult aan: ‘Koeien die een-maal in het ketosetreintje zijn gestapt, krijg je er niet snel meer uit. Ze worden moeilijk opnieuw drachtig en kalven ver-volgens weer in ruime conditie af.’

Eerst management aanpakkenDe dierenartsen adviseren daarom om bij het voorkomen van veel ketose het totale management op het gebied van voeding, huisvesting en koecomfort van de transi-tiekoeien goed in beeld te brengen en ver-beterpunten door te voeren. Dat dit ook daadwerkelijk nut heeft, onderstreept Bemers met figuur 1. Het betreffende melkveebedrijf had bij de start van het testen op ketonen vrij hoge waarden. Na het doorvoeren van een aantal manage-mentwijzigingen daalden de waarden, maar aan het einde van de periode ver-slapte de aandacht en kwam er weer meer ketose voor. ‘Daarom is monitoren zo nuttig. En dat goed management nut heeft, blijkt in de praktijk, want er zijn bedrijven die echt nauwelijks koeien met hoge ketonenwaarden hebben.’Ondanks dat Elanco sinds enkele weken het middel Kexxtone ter preventie van ketose beschikbaar heeft, adviseert Van-holder eerst om het management te opti-maliseren voor dit geneesmiddel op voor-schrift van de dierenarts in te zetten. ‘Het is bedoeld voor risicokoeien die te vet de droogstand in zijn gegaan en waar via het management eigenlijk niets meer aan te doen is. De bolus bevat monensin, dat meer propionzuur vrijmaakt in de pens waardoor een koe beter door de energie-dip heenkomt.’ Elanco claimt met het diergeneesmiddel een reductie van keto-se met 74 procent. l

Figuur 1 – De ketonenwaarden van individuele, verse koeien op een bedrijf sinds het begon met bloedmonsters. Gedurende de tijd werden er managementmaatregelen genomen (hoog aantal ketonen is meer dan 1,1 mmol ketonen per liter bloed) (bron: De Graafschap Dierenartsen).

Mpr is een van de beschikbare tests die hoge

ketonenwaarden in beeld brengt

5353V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_ketose.indd 53 06-05-13 16:23

54 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3Boe r z i j n : Boe r b l i j v en

Nijkerk • Tel. 033 422 15 10 • www.arkervaart.nl (Teamleider Rundvee: Roel van Ee, 06 21 26 62 27)

ProWeide is een volledige voersoort voor melkkoeien meteen actieve weidegang. De voederwaarde van gras komt, incombinatie met ProWeide brok, optimaal tot zijn recht.Bovendien is ProWeide bijzonder scherp geprijsd. MetProWeide haalt u het beste uit uw weidegras én veestapel!

Koeien in de wei?ProWeide brok erbij!

• 940 VEM • 85 WDVE • 200 gram zetmeel • 50 gram bestendig zetmeelScherpe seizoenprijs: netto 21,98per 100 kg bij afname van 32 ton ineens

Arkervaart_ProWeide_Advertentie_Veeteelt 14-05-12 13:01 Pagina 1

Het beste voor uw koeien ??

Renovatie of nieuwbouw: bij R-boxen (ook ingestorte) Zwevende boxen of Grupstal ??

Dual Waterbed !!

Meest duurzaam koematras, met eindeloos blijvende veerkracht.

Door besparing op strooisel en arbeid verdient het zich snel terug. Behoud van uw koeien en reduceren op dierenartskosten.

Conclusie: Meerwaarde zonder meerprijs ! Vraag, geheel vrijblijvend, naar onze referentieadressen.

Holland / International B.V. – E.H. Woltersweg 33 – 9831 TG Aduard – Tel. 050-5732777

www.uierverzorging.nl



Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat

Recht liggen / Schone box / Weinig strooisel

Dual waterbed + Positiebox = Minder werk




Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat






Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!








Dual Waterbed !!






Koecomfort op maat



www.uierverzorging.nlwww.buc-holland.com

VX09_p14.indd 25 21-05-2012 11:16:25

ZEER BESTE FOKVEEVEILING!!!Complete veestapel van

fam. Haandrikman uit Beilen:100 stuks, incl. jongvee

Woensdag 5 juni 2013 Op het bedrijf aan de Smalbroek 26, 9411 TV, Beilen

Stal open: 9.00 uurAanvang: 10.30 uur

Veilingmeester: Adrion van BeekMijngeld: 2%

Ook enkele machines/materialen Gem. prod.: 2012 4.03 9043 kgM 4,52%v 3,57%e

Veestapel: 84,8 punten gemiddeld!Lepto-, ibr-, bvd-vrij-gecertifi ceerd

Salmonella-onverdachtPara-status A

Vaders o.a.: Goldwyn, Shottle, AltaRoss, Damion,Classic, Danillo, Talent, Windbrook

INFO BIJ DE VEILINGORGANISATIE

BM Livestock BVBert MeijeringPostbus 250

7740 AG CoevordenTel.: 06-53278368 Fax: 0524-769004

Mail: [email protected] Web: www.bmlivestock.nl

Catalogus bij de veilingorganisatie na het overmaken van 12,50 euro op 15.62.50.829 t.n.v. BM Livestock BV

met vermelding van volledig adres.Vanuit het buitenland op IBAN: NL50RABO0156250829

GEERTJE 407(Talent x Ferdinant) EX 90 Uier 92 Prod.: 5.06 305 10413 4,17 3,39 105 lw (vsp.)Geertje 407 en een aantal dochters worden verkocht!

MARIE 356 (Goldwyn x Allen) AV 89 Kamp. middenklasse Pesse 2013Prod.: 3.05 305 9859 4,46 3,47 113 lw (vsp)Marie 356 wordt ver-kocht.

VX08_p54.indd 54 06-05-13 14:07

Veel veehouders investeren momenteel in Ovalert-vruchtbaarheidsmanagement. Waar anderen vooral stappen tellen, gaat Ovalert een stap verder. Ovalert biedt u namelijk verrassend meer controle en informatie, en managet de volledige vruchtbaarheidscyclus van uw veestapel. Ovalert is e� ciënter, biedt u dankzij de integratie met bijvoorbeeld SAP en VeeManager optimaal inzicht én u kunt alles zelf inregelen. Nu nieuw in Ovalert is Sperma Inclusief: een maandabonnement per koe en de zekerheid van de beste CRV-stier voor uw koeien. Kortom, concrete voordelen. En dat levert op!

WILT U WETEN WAT INVESTEREN IN OVALERT U KAN OPLEVEREN? Neem dan contact op met de CRV Klantenservice voor een afspraak met een van onze vertegenwoordigers: (088) 00 24 440.

WWW.OVALERT.NL

NIEUW IN OVALERT: SPERMA INCLUSIEF

CRVARN0169 Ovalert Advertentie-2.indd 1 09-04-13 08:32

Blĳ ham

Arie, Willemien en Gĳ s Tielemans

Familie Tielemans kruist holsteins met Zweeds roodbont en heeft slechts drie stieren in het vat

Makkelĳ k werken op groeiend bedrĳ f

Op zoek naar ruimte. Zo trokken Arie en Willemien Tielemans met

hun vier kinderen begin jaren negentig vanuit het Brabantse Boekel naar het weidse noorden van het land. ‘In Boekel waren er weinig mogelĳ kheden om het bedrĳ f te ontwikkelen. De ene buurman zat op dertien meter afstand, de andere op achttien en we hadden zesenhalve hectare grond. Hier hadden we veel meer kansen’, geeft Arie Tielemans aan. Honderd stuks vee – melkkoeien én jongvee – namen de melkveehouders mee. Ze streken neer op een voormalig akkerbouwbedrĳ f in het Groningse Blĳ -ham, waar meteen een stal voor honderd koeien werd gebouwd.

Veestapel verviervoudigdBĳ de bouw van die stal bleef het niet, want inmiddels is de veestapel alweer verviervoudigd. In totaal hebben Arie (61), Willemien (59) en Gĳ s (25) Tiele-mans 240 koeien en 170 stuks jongvee. In grond breidden de melkveehouders

minder snel uit. In totaal hebben ze 52 hectare grasland. Aankoop van grond is in dit gebied niet gemakkelĳ k, geeft Gĳ s aan. ‘Je kunt hier geen blokken van vĳ f hectare kopen. Die komen niet beschik-baar. Als je grond wilt kopen, moet je hier meteen een heel bedrĳ f kopen.’Over de beperkte hoeveelheid eigen grond maken ze zich geen zorgen. Het heeft zelfs voordelen, vindt Arie Tiele-mans. ‘Als je voer moet aankopen, ben je zuiniger; je benut je eigen voer beter.’ Qua voeraankoop wonen de melkvee-houders bovendien in een gunstig ge-bied. ‘We hebben relatief veel akkerbou-wers in de buurt – dat maakt de streek zo aantrekkelĳ k’, geeft Tielemans aan. Jaarlĳ ks zitten de melkveehouders aan tafel met verschillende boeren om ge-maakte afspraken te evalueren. ‘Voor beide partĳ en proberen we een meer-waarde te creëren’, geeft Gĳ s Tielemans aan. ‘We kopen elk jaar ruim veertig

De inrichting van het erf, de fokkerĳ strategie met slechts drie

stieren in het vat, studenten die bĳ springen met melken; op het

240 koeien tellende bedrĳ f van Arie, Willemien en Gĳ s Tielemans

uit Blĳ ham staat veel in het teken van gemakkelĳ k werken.

tekst Inge van Drie

Al het jongvee is geboren uit eerste of tweede inseminatieArie, Willemien en Gĳ s Tielemans

Vanuit het Brabantse Boekel trok de familie Tielemans begin jaren negentig naar het Groningse Blĳ ham. In-middels hebben ze 240 koei-en en 52 hectare grasland.

Aantal koeien: 240Aantal stuks jongvee: 170Hoeveelheid land: 52 hectareRollend jaargem.: 8500 4,43 3,56


De veestapel is verdeeld in twee groepen

video-impressie www.veeteelt.nl

56 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_bedrijfsrep Tielemans.indd 56 06-05-13 13:03

hectare mais en enkele hectares gras aan. Wĳ mogen zeggen welk ras we graag willen verbouwen en zorgen dat de mest gebracht wordt.’Alle mest kan de familie Tielemans kwĳ t binnen tien kilometer. ‘We hebben wel gezorgd voor voldoende mestopslag. Dat maakt het gemakkelĳ ker en goedkoper’, geeft Gĳ s aan. ‘We kunnen tien à elf maanden mest zelf opslaan.’Qua mestwetgeving zien vader en zoon de toekomst sowieso niet somber in. ‘Als iedereen gaat groeien, is voer een groter probleem dan mest’, denkt Arie Tiele-mans en zĳ n zoon voegt toe: ‘Ik geloof niet zo dat de Nederlandse melkveehou-derĳ na 2015 veel meer melk gaat produ-ceren. Het voer is er simpelweg niet, en er zĳ n nog steeds veehouders die stop-pen. Misschien krĳ gen we wel een sys-teem met dier- of mestrechten. Zelf wil-len we graag geleidelĳ k verder groeien.’

Acht uur melken per dagIn 2008 bouwden de melkveehouders een nieuwe stal voor 140 koeien. Zo snel ze konden, zorgden ze ervoor dat de stal vol zat. ‘Op zaterdag hebben we de stal in gebruik genomen, op dinsdag hebben we een koppel van 46 koeien gekocht. We wilden zo snel mogelĳ k extra omzet creëren. Wel meer rente en afl ossing moeten betalen, maar geen extra op-brengsten, dat was voor ons geen optie’, stelt Gĳ s. Inmiddels is de nieuwe stal al weer hele-maal gevuld. Het aantal koeien mag dan fl ink gegroeid zĳ n, de melkstal is dat niet. Dagelĳ ks gaan de koeien twee keer door de twee keer acht zĳ -aan-zĳ melk-stal, zonder rapid exit. ‘We zĳ n elke dag acht uur aan het melken. Anderen heb-ben daar meer problemen mee dan wĳ -zelf, wĳ hebben zelf geen hekel aan mel-ken.’Tien van de veertien melkingen nemen vader en zoon zelf voor rekening. Stu-denten vullen de andere vier melkbeur-ten in. ‘Werken met personeel is een be-

wuste keus. We vinden het vooral rustgevend; het maakt ons fl exibel en geeft ons de vrĳ heid om naast het bedrĳ f ook andere dingen te doen’, stelt Gĳ s. ‘Ook als ik over een paar jaar het bedrĳ f heb overgenomen, blĳ f ik met personeel werken.’Met pootbandjes bĳ de koeien en een whiteboard zorgen de melkveehouders ervoor dat alle melkers op de hoogte zĳ n van eventuele bĳ zonderheden. ‘En er is bĳ na altĳ d wel iemand in de buurt; we zĳ n in ieder geval op belafstand’, geeft Gĳ s aan. Spĳ t hebben ze niet dat de melkstal niet meteen is vernieuwd bĳ de bouw van de nieuwe stal. Achteraf zĳ n ze er zelfs wel blĳ mee, vertelt Arie Tielemans ‘Als we destĳ ds een melkstal hadden gebouwd, hadden we de melkstal in de stal ge-bouwd. Nu zouden we eerder een aparte melkstal buiten de bestaande stal bou-wen of kiezen voor een automatisch melksysteem.’

Beweiden is een vakMet het groeien van de veestapel speelt de inrichting van het erf een steeds be-langrĳ kere rol, merkt Willemien op. ‘We denken er goed over na waar we gebou-wen neerzetten. Alles moet makkelĳ k werkbaar zĳ n.’ Zo zĳ n in 2012 de sleufsilo’s verplaatst en is er een breed betonpad dwars achter de schuren gelegd, zodat de loonwerker snel kan werken. ‘Al het werk met de koeien doen we zelf, maar we hebben geen aardigheid aan trekkerwerk. We hebben een schudder, een hark en een kunstmeststrooier. De rest laten we aan de loonwerker over’, geeft Arie aan. Vĳ f keer per jaar wordt er ingekuild. ‘Met twee percelen zonder sloten gaat dat in sneltreinvaart. We laten expres een opraapwagen komen in plaats van een hakselaar. De hakselaar heeft een te grote capaciteit; dan is er geen tĳ d ge-noeg om de kuil goed vast te rĳ den.’Weidegang passen de melkveehouders

De koeien krĳ gen een tmr-rantsoen Keus uit drie stieren in het stikstofvatAl het jongvee is geboren uit eerste of tweede inseminatie Studenten doen 4 van de 14 melkingen

57V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


niet toe. ‘We hebben de techniek van het beweiden nooit geleerd. Beweiden is een vak; het is moeilĳ ker dan opstallen. Bo-vendien, de koeien hebben het hier min-stens net zo goed als buiten. Ze hebben in de stal genoeg ruimte en frisse lucht.’

Koeien redden met strohokVanwege de relatief kleine melkstal heb-ben vader en zoon Tielemans de veesta-pel in een hoog- en een laagproductieve groep verdeeld. ‘Anders werd de wacht-tĳ d voor de melkstal te groot’, geeft Wil-lemien aan. De melkveehouders voeren een tmr-rantsoen met kuil en mais aan-gevuld met stro, perspulp, tarwegistcon-centraat, soja, raap en mineralen. ‘Een constant en compleet rantsoen is de ba-sis voor gezonde koeien en het geeft wei-nig trammelant. We hebben geen krachtvoerboxen en verstrekken ook geen krachtvoer in de melkstal. Het rantsoen van de hoogproductieve koeien bevat iets meer energie, maar verder krĳ gen alle koeien hetzelfde. Uitschie-ters in productie hebben we daarom nauwelĳ ks. Wĳ kennen geen koeien die zestig liter geven. Het betekent wel dat we een korte tussenkalftĳ d – nu 370 da-gen – nastreven, anders worden de koei-en aan het eind van de lactatie te zwaar.’Gemiddeld produceren de koeien 8500 kg melk met 4,45% vet en 3,55% eiwit. De focus van de melkveehouders ligt niet op een hoge melkproductie. ‘Ge-zondheid staat bĳ ons op één. Als we kunnen berekenen dat we met 7000 of 10.000 kg net zoveel verdienen, dan

doen we dat, zolang de gezondheid van de koeien niet in gevaar komt’, aldus Gĳ s. Rust in het koppel is het credo op het Groningse bedrĳ f. ‘Koeien die we bĳ -voorbeeld willen bekappen of insemine-ren, separeren we na het melken. We proberen zo min mogelĳ k stress in het koppel zelf te creëren. Stress is de basis voor veel problemen’, geeft Gĳ s aan. Zie-ke of kreupele koeien gaan in het stro-hok in de nieuwe stal. ‘Dat zouden we niet graag meer willen missen. Daar heb-ben we echt koeien mee gered.’Sinds kort zetten de veehouders koeien met een celgetal lager dan 100.000 cel-len per milliliter droog zonder antibioti-ca maar met een teatsealer, mits de cmt-test goed uitpakt. Ook bĳ uierontsteking gebruiken ze niet meer automatisch an-tibiotica. In eerste instantie pakken Arie en Gĳ s een pĳ nstiller. ‘We staan er ver-steld van hoeveel dieren opknappen zon-der antibiotica.’

Drie stieren in het vat Gemak in werken ligt ook aan de basis van de fokkerĳ strategie. Sinds 2010 kruisen de veehouders hun holsteins met Zweeds roodbont. ‘We willen gezon-de, lang levende koeien. We kunnen daardoor makkelĳ ker werken. Gezonde koeien kosten weinig tĳ d’, aldus Gĳ s. In hun zoektocht naar een ras dat kort bĳ de holsteins blĳ ft – ‘holsteins zĳ n niet voor niks veel gebruikt’ – kwamen ze uit bĳ Zweeds roodbont. Lang nadenken over de te gebruiken

stier doen de melkveehouders niet. Het stikstofvat bevat sperma van slechts drie verschillende stieren: de Zweeds-rood-bontstier Brolin, Paramount en een wit-blauwstier. ‘Als er een koe tochtig is, pakken we de schets erbĳ . We kĳ ken niet naar de koe zelf. Is het de eerste of de tweede inseminatie, dan insemineren we de betreffende koe met Brolin, is het de derde inseminatie of hoger, dan gaat er een witblauwstier op. Alle Zweeds-roodbontkruislingen paren we met Para-mount.’ De melkveehouders, die een tussenkalf-tĳ d van 370 dagen realiseren, passen die strategie consequent toe, ook bĳ hun beste koeien. ‘Van een koe die na twee inseminaties niet drachtig is, houden we geen jongvee aan. Een paar jaar geleden was de dierenarts op ons bedrĳ f. Van een van onze beste koeien wilde ik nog graag een vaarskalf, maar ze wilde niet drach-tig worden. “Wil je van zo’n koe die moeilĳ k drachtig wordt nog wel een kalf?”, vroeg de dierenarts. Dat heeft me aan het denken gezet’, geeft Arie Tiele-mans aan. Al het jongvee bevat door deze strategie vĳ ftig procent holstein- en vĳ ftig pro-cent Zweeds-roodbontbloed. ‘We kun-nen nu nog niet zeggen dat de pinken er anders uitzien’, geeft Gĳ s aan. De eerste kruislingen hebben inmiddels gekalfd, maar voor conclusies trekken is het nog te vroeg, vinden de veehouders. ‘We ho-pen dat we door deze strategie een ho-mogeen koppel krĳ gen. Dat werkt in ie-der geval gemakkelĳ k.’ l

Met het groeien van de veestapel speelt de inrichting van het erf een steeds grotere rol


58 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3


Voor het eerst naar buiten

H E T G E L U K S M O M E N T V A N

J A A P S L I N G E R L A N D

‘Het moment dat de koeien weer naar buiten kunnen, is voor mĳ het hoogtepunt van het jaar. Ik leef er in het voorjaar wekenlang naartoe. En als ik dan eindelĳ k voor de staldeur sta en ik doe hem open, dan gaat er zo’n geweldig geluksgevoel door mĳ heen.’ ‘Weiden is een kunst, zeker met een groot koppel koeien. Je moet je in je koeien kunnen verplaatsen. Een koe is een grazer die de ruimte nodig heeft en ik moet ervoor zorgen dat ze het de hele dag tot kwart voor vĳ f naar haar zin heeft.’ ‘Ik vind het een prachtig gezicht als mĳ n koeien als één lange sliert over het kavelpad lopen. Als ze ’s avonds weer in de melk-stal komen, dan hangt er zo’n fĳ ne graaslucht om ze heen. De geur van buiten.’ ‘Weiden hoort bĳ mĳ als boer. Als ik mĳ n koeien niet kon weiden, dan was ik geen boer geweest.’

Jaap Slingerland melkt 148 koeien op zĳ n bedrĳ f in Berken-woude

59V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

B O E R E N G E L U K

VX08_boerengeluk.indd 59 06-05-13 11:24

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

60 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

Een greep uit ons assortiment:

• Shampoos en sprays • Showhalsters• Scheerapparaten o.a.

Aesculap, Heiniger, Andis• Udder Comfort• Carhartt werkkleding• Kalveropfokartikelen• Cadeau-artikelen• Ariat-laarzen• Voorbrengkleding

Bezoek onze website; www.showequip.com en maak kennis met

ons eenvoudige bestelsysteem!

Voor al uw showartikelen

en meer!

Voor al uw Voor al uw

Livestock Show Equipment

Erica Rĳ neveldTel.: +31 651527489

E-mail: [email protected]

livestock.indd 1 31-05-2012 13:53:24

Xsires is gespecialiseerd in het inkruisen van andere rassen op met name de holsteinkoe. De praktijk wijst uit dat dit de snelle oplossing is tot een duurzame, vruchtbare, efficiënte melkkoe met een hoger rendement.

Hans Kerkhof | 06 52684393 Henk Schoonvelde | 06 21827019

www.xsires.com [email protected]

Xsires, de enige echte specialist in inkruisen!

Xsires crossbreeding b.v.Tel.: 0566-622765

BRAUT, nog altijd de beste…

dierenartstel.: 0344-682727

DE CROB embryotransferfax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTEdierenartsen

Drontentel.: 0321-317275

ERKENDEET-TEAMS

Melkwinning J.A. kan u helpen als

onafhankelijk adviseur bij:- Advies en begeleiding

aanschaf melkrobot/melkstal- Melkstallenbouwadvies- Onafhankelijk advies bij

problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie

- Optimalisatie melkstal/melkrobot

(meten tijdens melken)

J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042

www.melkwinningja.nl

EU-erkend ET-team (nl-126)

HANS HURKMANSET-SPECIALIST

Info en opgave donoren06-38919783 • 0492-340920

www.HurkmansET.nl

FRISO CVaAa 453

M. Beatrix 39L. Prod. 118.338 5,41% v.

4,28% e. Wereldrecordhoudster

eiwitproductiev. Russel mv. Rogeer (Tops)Fokker: Theo Spruit, ZegveldEerste dochters aan de melk!

Prĳ s € 16,00 per dosis, zie www.veecom.nl

VEECOMHoofdweg 27, 9627 PA Hellum

Tel. 0598-421729/432343Fax. 0598-432806

E-mail: [email protected]: veecom.nl

EIWITTOPPER!

Dalenoord Klara 186 EX-91Alg. kamp. Wintershow Zwolle Prod.: 5.10 16.397 4,38v 3,70e

IN DE SCHIJNWERPER

DALENOORD TYSONaAa-code: 432 516

Prijs: € 10,- 25 voor € 200,- ex

Dalenoord Tyson (foto boven)Afst.: Gillette Windbrook

Talent EX-91Income VG-87

Archibald VG-88Hurricane VG-86

Voor informatie en/ofbestellingen bel:Ben Meijerink,

+31(0)6 13485036

(Bio)brandstofkorrels (pellets)

Nu ook leverbaarLAVA3, ligboxstal-

strooiselAlleen de goedkoopste durft zijn

prijs erbij te vermeldenAf pakhuis, excl. btw

Tevens gezeefde witte of gemengde vezel in pakken of los gestort per 43 m3

Gemengd zaagselBijna stofvrij € 3,00Wit zaagsel € 3,65

Franco huisOok los gestort

mogelijk per 43 m3

Telefoon (072) 503 92 02Fax (072) 503 98 35

www.delangebv.nl

ZAAGSEL

Houtvezel en zaagselhandel

DE LANGE B.V.URSEM

08 mei1_koeriertjes2013.indd 60 07-05-13 12:16

61

• Hoge producties• Hoge gehaltes• Hoge gezondheids-

kenmerken• Internationale stiervaders• Internationale koefamilies• Top exterieur

• Scherp geprijsd•

• Dekgarantie• Lepto, Para, IBR, BVD - vrij• Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 365

• Hoge producties• Hoge gehaltes• Hoge gezondheids-

kenmerken• Internationale stiervaders• Internationale koefamilies• Top exterieur

• Scherp geprijsd•

• Dekgarantie• Lepto, Para, IBR, BVD - vrij• Uitstekend advies

www.dekstieren.nl

ruime keuze in EXCLUSIEVE DEKSTIEREN

FOKVEEVEILINGCloppenburg

Woensdag 20 maartAanvang: 10.00 uur

450 afgekalfde vaarzen,

37 dekstieren, 7 stuks jongvee.

ibr-vrijbvd-vrij

lepto-vrij

Contact:Johan Bergsma,

tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

V E E T E E L T M A A R T 1 2 0 1 3

Postbus 160, 8530 AD Lemmer

Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002

[email protected], www.speerstra.com

goedkoop microbieel eiwit • verbetert de voerbenutting• bespaart op de voerkosten

VOOR WIE ISNITROSHURE® INTERESSANT?• Melkveehouders en vleesveehouders die willen besparen op hun voerkosten• Melkvee- en vleesveebedrijven met een tekort aan onbestendig eiwit in het rantsoen

INTERESSE IN NITROSHURE®?Melkveehouders of vleesveehouders die belangstelling hebben voor toepassing van NitroShure® kunnen contact opnemen met Speerstra Feed Ingredients BV in Lemmer, Telefoon (0514) 56 90 01 of e-mail: [email protected]

Voor meer informatie: www.speerstra.com

Met 150 gram NitroShure® vervangt u 800 gram sojaschroot of ruim 1 kg raapschroot

NitroShure® biedt 0,5 tot 1 kg extra ruimteaan droge stof in het rantsoen


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002









Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








www.speerstra.com


Tel. +31 (0)514 569 001, Fax +31 (0)514 569 002








Hebt u een OEB tekort in uw rantsoen?

Gebruik :

• verbetert de voerbenutting• bespaart op voerkosten

Laat zien wat u te koop heeft!

Embryo’s, dekstiertjes, fokvee en sperma.

Tom Schonenberg 06-51979380

www.dairystars.com

Pensverzuring?Kijk op gezondepens.nl

RENDEMENTUIT

TOPGENETICA

Tel.: 0511-424243Fax: 0511-423525

[email protected]

www.embryosale.com

EMBRYO’SFOKVEE

KI-STIERENDEKSTIERENKiezen voor kwaliteit!

ALH 2013 | 02 Koeriertje Algemeen_ALH

+€100,–per koe per jaar

GOED

BEST

OMDAT NIET ALLE MENGERS

HETZELFDE ZIJN

BETER

Voor afspraak en informatie:Tel.: 31 (0)529 470999

www.wennemars.nl

Melkwinning J.A. kan u helpen als

onafhankelijk adviseur bij:- Advies en begeleiding

aanschaf melkrobot/melkstal- Melkstallenbouwadvies- Onafhankelijk advies bij

problemen (geschillen) veroorzaakt door de melkinstallatie

- Optimalisatie melkstal/melkrobot

(meten tijdens melken)

J.A. (Johan) Grolleman 038-4606033 / 06-45312042

www.melkwinningja.nl

dierenartstel.: 0344-682727

DE CROB embryotransferfax: 0344-682288

FREEK LOK EN BERT SCHUTTEdierenartsen

Drontentel.: 0321-317275

ERKENDEET-TEAMS

woensdag 27 maart in de IJsselhallen te Zwolle

Aanvang 09.15 uur Entree € 7,50

03 mrt 1_koeriertjes2013.indd 65 05-03-13 13:16

Te koop:ENKELE BESTE DEKSTIEREN Tel. 06-51608017

KHW Regiment Apple EX-95, moeder van

Apple Red

www.wwsires.nl

wws

Sperma bestellen: 0513 672 200

• Super gehaltes:+0.46% vet en+0.24% eiwit

• 112 totaal exterieur

• Pinkenstier

AppleRed

WWS_2013_04_Koeriertje_Veeteelt 09+€100,–per koe per jaar

GOED

BEST

OMDAT NIET ALLE MENGERS

HETZELFDE ZIJN

BETER

Voor afspraak en informatie:Tel.: 31 (0)529 470999

www.wennemars.nl

FOKVEEVEILINGLingen

Woensdag 22 meiAanvang: 10.00 uur

220 afgekalfde vaarzen,

8 stuks jongvee, 30 mestkalveren.

.ibr-vrijbvd-vrij

lepto-vrij

Contact:Johan Bergsma,

tel.: 0654253636

Bernd Emme, tel.: 0049170/3313931

Catalogus: www.weu.deTel.: 00494403/93260

Gezocht! Huis(je) op platteland/erf in

Utrecht/HollandRoel: zoon melkveehouder,

productontwikkelaarNienke: educatief auteur,

moestuinjufSamen: ervaren oppas

boer & boerin! Zoeken: (opknap)huurhuis

Mail: [email protected].: 06-13407921

Gouden tip = verse appeltaart


62 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

K O E R I E R T J E S

Voor info/opgave: Veeteelt Postbus 454 – 6800 AL Arnhem tel.: 026 38 98 [email protected]

www.dairystars.comTe koop bij

Exclusive fokvaars.Goldstar x Caps Mairy 4

(Goldwyn x Oman x Durham)

Tom Schonenberg 06-51979380

Veehouders opgelet!

GeesbrugTel.: 0524-291637Fax: 0524-291687

www.gavdsleenkunst-stofvloeren.nl

multiservice

EEN BEGRIP IN ANTISLIP

• roosters opruwen• voergoot coating

• plex-top melkstalvloeren

u kunt uw Koeriertje ook via e-mail zenden naar: [email protected]

Prĳ zen: zw/w: € 5,25 per regel, één steunkleur: € 6,25 per regel, full colour: € 7,25 per regel

Voor maar € 5,25 per regel per uitgave van Veeteelt is een Koeriertje een erg goedkope manier van adverteren. Onderstaande bon uiterlĳ k 14 dagen vóór verschĳ ning van het nummer waarin u wilt plaatsen zenden aan:

Veeteelt, postbus 454, 6800 AL Arnhem. Telefonische opgave is ook mogelĳ k onder nummer (+31) (0)26 38 98 806 of per fax via (+31) (0)26 38 98 824.

Tekst: één letter of leesteken per hokje, na elk woord een hokje openlaten.

Opgavebon Koeriertjes

Naam: Straat: Postcode: Plaats: Land: Tel.:


BEL VRIJBLIJVEND VOOR HET MEEST ACTUELE AANBOD

Quotum ABCBert Linders

T: 0485-310343 • M: 06-51571131 • F: 0485-310853l: www.quotumabc.nl E: [email protected]

Ook buiten kantooruren bereikbaar

GEVRAAGD EN AANGEBODEN KOOPMELK LEASEMELK

Agrarische BemiddelingAdvies, Taxaties en Vastgoed

MET SPOED GEVRAAGD:

• KOOP- EN LEASEMELK

• PERCELEN LANDBOUWGROND 3-20 ha

• AMMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL

VOOR MEER INFO EN AANBOD: WWW.GANTVOORT.NL

AANGEBODEN:

• PSEUDO-VERLEASERS

• MELKVEE- AKKERBOUWBEDRIJF: NES 30 HA, UITSTEKENDE GROND

• CULTUURGROND: BEERZERVELD 9 HA: MARIËNVELDE CA 4 HA

• AMONIAKRECHTEN OVERIJSSEL: DIVERSE PARTIJEN OP DIVERSE PLAATSEN

• MELKVEEBEDRIJF: NOORD/NOORDOOST-DRENTHE 80 TOT 100 HA

VESTIGINGEN IN NIJVERDAL EN AALTEN

TEL.: 0543-476980FAX.: 0543-476024

Wij bieden u zekerheid en een vlotte afwikkeling!

A G R A R I S C H O N R O E R E N D G O E D

63V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

Aanbod: melkquotum o.a. 4,20% en 4,27% Gevraagd: koopmelk/leasemelk 2013/2014

www.zuidersma.nl

ZUIDERSMA Info kantoor Leek Agro BV bĳ Pieter Visser Tel.: 0594-517315 of 06-22800290 Fax: 0594-516700

BEL OP DINSDAGOCHTEND: +31 (0)26 38 98 806EN 48 UUR LATER LEZEN

DE VEEHOUDERS UW AANBOD!

ADVERTEER MET UW MEEST ACTUELE INFORMATIE!

Reserveer uw advertentie nu!Deadline voor reserveren: 21 mei 2013

Tel.: +31 (0)26 38 98 820

29 MEI 2013SPECIAL

UIERGEZONDHEID

VX08_P63AOG.indd 63 07-05-13 11:40

Maisopbrengst het hoogst in FlevolandEen hectare mais levert in de provincie Flevoland 25 procent meer kilo’s droge stof op dan in de provincie Utrecht. Dat blijkt uit een inventarisatie van voercoö-peratie ABZ Diervoeding. De voercoöperatie vergeleek de opbreng-sten per hectare van haar klanten in pro-vincies in Midden-Nederland. Een hecta-re mais in Flevoland (bij 28 verschillende maiskuiluitslagen) was vorig jaar gemid-deld goed voor 21.025 kg droge stof met 974 vem. In Utrecht waren de 24 uitsla-gen gemiddeld goed voor 16.820 kg dro-ge stof met 997 vem. De 67 maiskuilen uit Noord-Brabant behaalden met 1005 vem de hoogste energiedichtheid en zorgden voor 18.045 kg droge stof per hectare.De hoge opbrengst in Flevoland ging niet gepaard met de hoogste kwaliteit. In Fle-voland zat gemiddeld 349 gram zetmeel in de maiskuil en lag de verteringscoëf-ficiënt op 53,9. In Noord-Brabant was dit 378 gram zetmeel en was de verterings-coëfficiënt 55,4.

Zes Europese landen starten dit voorjaar een onderzoek naar robotmelken en de combinatie met weidegang. Voor het driejarig project is 3,1 miljoen euro be-schikbaar gesteld door de Europese Unie. In het onderzoek moeten vooral vragen beantwoord worden over de optimale beweidingsstrategie, het verbeteren van technische mogelijkheden en het ont-wikkelen van nieuwe handvatten voor melkveehouders om weidegang en ro-botmelken zo economisch mogelijk uit te voeren. Vanuit Nederland is Wageningen Uni-versiteit betrokken bij het project met de naam Autograssmilk, vanuit België de Universiteit van Luik. De leiding van het project is in handen van de Ierse onder-zoeksinstelling Moorepark.

Maisteelt onder druk door verbod op gebruik neonicotinoïdenEen verbod op het gebruik van neonico-tinoïden heeft flinke gevolgen voor de maisteelt, zo verwacht belangenbeharti-gingsorganisatie LTO.Het gebruik van neonicotinoïden wordt verboden omdat er een mogelijk ver-band bestaat met bijensterfte. Neonicoti-noïden worden ingezet bij het coaten van maiszaad.

Duitse melkveebedrijven in de deelstaat Nedersaksen waarvan de veestapel niet vrij is van ibr, krijgen wellicht dit jaar nog te maken met een weidegangver-bod.Met het verplicht opstallen van dieren voor ibr-positieve bedrijven wil Neder-saksen de druk verder opvoeren om net als de deelstaat Beieren officieel vrij te worden van ibr. In de deelstaat Neder-saksen, die grenst aan Nederland, is

nu 92,1 procent van de koeien ibr-vrij.Ook de deelstaten Brandenburg, Thü- ringen en Mecklenbrug-Voorpommeren zijn hard op weg om in 2014 of in 2015 officieel vrij te zijn van ibr.Opvallend is dat fokkerijorganisaties zoals Weser-Ems-Union (WEU) de maat-regelen om ibr-vrij te worden, openlijk ondersteunen. WEU noemt het vrij worden van ibr belangrijk voor de ex-port.

Weideverbod voor niet-ibr-vrije bedrijven in Duitsland

Europees onderzoek robot en weidegang

LTO verwacht dat een verbod ervoor zal zorgen dat tien procent van het totale maisareaal van 240.000 hectare ‘signifi-cante schade’ zal lijden doordat ritnaal-den niet meer bestreden kunnen wor-den. Alternatieve bestrijdingsmethoden zijn niet bekend. Het verbod gaat per 1 december 2013 in en geldt voor de hele Europese Unie.

V O E R V O O R B O E R

64 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_voer voor boer.indd 64 07-05-13 16:45

Koeien die tijdens de droogstand last hebben van de hitte, krijgen kleinere kalveren en produceren minder melk. Dat blijkt uit studies van de universiteit van Florida. Volgens de onderzoekers worden droge koeien vaak vergeten als de temperaturen stijgen.Uit een inventarisatie bleek dat bijna driekwart van de melkveehouders in Florida wel maatregelen treft om het melkvee te koelen bij hoge tempera-turen. Maar 36 procent van de melk-veehouders deed dat bij de droge koeien.Het koelen van droge koeien heeft echter wel effect, zo menen de on-derzoekers. De kalveren van droge koeien die wel gekoeld werden tij-dens de droogstand, via ventilatoren of sprinklers, waren gemiddeld 8 ki-logram zwaarder. Bovendien was de productie in de eerste dertig dagen na afkalven bij de droge koeien die wel gekoeld waren (in drie verschil-lende studies) 5 tot 10 kilogram per dag hoger.

De melkproductie stijgt in 2013 wereld-wijd naar verwachting met 1,7 procent en dat is fors minder dan voorgaande ja-ren. Dat meldt vakblad ZuivelZicht.In 2012 groeide de mondiale koemelk-productie in de vijftien belangrijkste melkproducerende landen nog met 2,6 procent naar 619 miljard kilo melk. Als gevolg van de weersomstandigheden en de hoge voerprijzen kwam de groei in 2012 lager uit dan het jaar ervoor, toen de productie drie procent toenam.De groei komt in 2013 laag uit doordat de melkproductie zich niet voorspoedig ontwikkelt in voor export belangrijke landen. In Oceanië en Argentinië zal de productie zelfs dalen. In de Europese Unie en de Verenigde Staten wordt slechts beperkte groei verwacht.

Zuivelcoöperatie Royal FrieslandCampi-na betaalt over de meimaand een garan-tieprijs van 39,50 euro per 100 kg melk. Dat is een stijging van 2,50 euro ten op-zichte van de aprilmaand en 6,75 euro meer dan vorig jaar mei. Volgens FrieslandCampina is de stijging het gevolg van hogere prijzen voor melk-poeder, boter en weipoeder in de laatste maanden. FrieslandCampina heeft posi-tieve verwachtingen voor de zuivel-markt, omdat er een aanhoudend lager melkaanbod is op de wereldmarkt.De garantieprijs voor biologische melk-veehouders stijgt deze maand met 1 euro naar 48 euro per 100 kg melk.

Er zijn na half april geen bvd type 2-ver-denkingen meer gemeld bij de Gezond-heidsdienst voor Dieren (GD). In Neder-land zijn tot dusver vijf besmettingen met bvd type 2 vastgesteld, alle vijf op vleeskalverbedrijven. Volgens de GD zijn er geen aanwijzingen voor verspreiding van het virus naar buurtbedrijven, maar het is nog te vroeg om te stellen dat het virus helemaal weg is. ‘Het is een goed teken dat er rust is. Sinds 17 april zijn er geen nieuwe besmet-tingen meer vastgesteld’, zegt Bert de Lange, woordvoerder bij de GD. ‘We advi-seren veehouders wel alert te blijven.’

Vroege sojarassen gezaaid op Nederlandse grond

Bvd type 2-besmetting komt tot rust

Groei wereldwijde melkproductie stagneert

Garantieprijs RFC stijgt naar 39,50 euro

De eerste soja van dit seizoen op Neder-landse grond is gezaaid. Afgelopen da-gen zaaiden zes telers hun eerste sojabo-nen. Dat meldt Agrifirm op zijn website. De soja is gezaaid op percelen in Drenthe en Noord-Brabant. Het gaat om zeer vroege rassen, want soja heeft normaal gesproken zes maanden nodig om te vol-groeien en af te rijpen. De sojateelt is een project van Agrifirm en vormt een onderdeel van de strategie om de grondstoffenstroom voor diervoe-ders verder te verduurzamen. Vorig jaar lichtte Aaldrik Venhuizen, manager R&D

voor Agrifirm Plant, in VeeteeltVlees de beweegredenen voor de sojateelt toe. ‘Nederland is een grote importeur van sojaschroot. Die import staat maatschap-pelijk ter discussie vanwege het beeld dat sojateelt oproept van ontbossing in Zuid-Amerika.’Agrifirm ondertekende het keteninitia-tief om vanaf 2015 alleen nog duurzame soja te gebruiken voor diervoeders en ontwikkelde daarom de gezaaide rassen Adsoy en Sunrise. Er zijn 650.000 tot 700.000 zaden per hectare gezaaid met een diepte van drie tot vier centimeter.

Ook droge koeien kunnen last hebben van hittestress

65V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VX08_voer voor boer.indd 65 07-05-13 16:45

ABZ Diervoeding ..............43Agrifirm ..............................4AI Total ...............................6ALH Genetics ..........3, 10, 11Bayer ................................47BM Livestock BV ...............54Boehringer Ingelheim ........15BUC Holland .....................54CRV ...36, 37, 38, 39, 50, 51, ...................................55, 67De Heus .............................2 Elanco ...............................54Gantvoort, ’t .....................63Heemskerk .................26, 50Kristen ..............................62Lely ............................26, 34MBS Beton .......................25

MSD .................................68Mueller .............................16Quotum ABC ....................63Remon ..............................21Ruma-VSM .......................63Sloten ...............................25Speerstra ..........................21Strooiselbedrijf Sinnige ......43Swaans Beton ...................21Trioliet ..............................43Zuidersma Agro ................63

Meehechter:VDK Products

Bijlage:SAC melktechniek

V O O R U I T B L I K

Uiergezondheid

Internat ionale agr ibus iness

Mei 2 (30 mei) – Behandelduur en robotsignalen voor koei-en met uierontsteking staan centraal in de special uierge-zondheid. Hoe effectief is (te) lang behandelen van koeien met uierontsteking eigenlijk? In het tweede meinummer ook aandacht voor duurzaamheid in de fokkerij en de ver-groting van de melkverwerkingscapaciteit.

Juni (26 juni) – Hoe belangrijk is export voor Nederlandse en Vlaamse bedrijven in de agrarische sector? Dat is de vraag die centraal staat in het juninummer. Belangrijke be-drijven in de agribusiness geven hun visie. De CRV Koe-Ex-po en de ziekte bvd komen eveneens aan bod.

A D V E R T E E R D E R S I N D E X

Neder land

2 0 1 3

14 mei Fokveeveiling te Leer (Duitsland)15 mei Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland)22 mei Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland)22 mei Fokveeveiling te Lingen (Duitsland)25 mei Eurogenes Summer Sale, JK Eder te Woudrichem

(N.Br.)26 mei Fokveedag te Sint-Niklaas (O.Vl.)1 juni Fokveedag te Putten (Gld.)1 juni Fokveedag Twente te Saasveld (Ov.)4 juni Fokveeveiling te Hamm (Duitsland)5 juni Fokveeveiling te Cloppenburg (Duitsland)5 juni Veiling veestapel fam. Haandrikman te Beilen (Dr.)6 juni Fokveeveiling te Bitburg (Duitsland)9 juni Intergemeentelijke veeprijskamp te Tielt (W.Vl.)12 juni Fokveeveiling te Osnabrück (Duitsland)12-13 juni Duitse nationale show te Oldenburg (Duitsland)15 juni ALH at Home Sale te Damwoude (Fr.)18 juni Fokveeveiling te Leer (Duitsland)19 juni Fokveeveiling te Krefeld (Duitsland)22 juni CRV Koe-Expo te Zwolle (Ov.)3-4 juli Livestock Event te Birmingham (Groot-Brittannië)4-6 juli Deense nationale show te Herning (Denemarken)5 juli Luxemburgse nationale show te Ettelbrück

(Luxemburg)20 juli Interprovinciale fokveedag te Bogaarden (Vl.Br.)20 juli Regionale fokveedag te Wulpen (W.Vl.)24 juli Fokveedag ZRS Zeeland te Aagtekerke (Z.)24 juli Veeprijskamp Oosterkempen te Geel ten Aard (Antw.) 25 juli Fokveedag te Markelo (Ov.)26-29 juli Landbouwtentoonstelling te Libramont (Wallonië)27 juli Veekeuring Noord-Friesland te Wouterswoude27 juli Fokveedag te Ambt Delden (Ov.)3 augustus Dierenshow te Drenthe (Dr.)5 augustus Landbouwtentoonstelling te Opmeer (N.H.)9 augustus Veeprijskamp te Zevendonk (Antw.)10 augustus Fokveedag Noord-Veluwe te Oldebroek (Gld.)10 augustus Fokveedag te Hellevoetsluis (Z.H.)18 augustus Provinciale fokveedag te Beveren (O.Vl.)22 augustus Provinciale fokveedag te Oostmalle (Antw.)24 augustus Fokveedag Espelo/Holten te Holten (Ov.)28 augustus- 1 september Europese jongefokkersschool te Battice (Wallonië)31 augustus Fokveedag te Apeldoorn (Gld.)7 september Vebo te Rijpwetering (Z.H.)7 september Fokveedag Bathmen/Laren te Laren (Gld.)7 september Provinciale fokveedag te Gistel (W.Vl.)8 september Fokveedag te Eeklo (O.Vl.)10-13 september Space te Rennes (Frankrijk)19 september Open dag KI Kampen te Genemuiden (Ov.)21 september Fokveedag te Oudenaarde (O.Vl.)1-5 oktober World Dairy Expo te Madison (Verenigde Staten)9-11 oktober Landbouw Vakbeurs te Den Bosch (N.Br.)29-31 oktober Rundvee & Mechanisatie Vakdagen te Hardenberg (Ov.)1-10 november Royal Winter Fair te Toronto (Canada)

A G E N D A

66 V E E T E E L T M E I 1 2 0 1 3

VOOR ALLE REGIONALE, NATIONALE EN INTERNATIONALE EVENEMENTEN

ROND DE KOE:

w w w. V E E T E E LT. n L

VX08_agenda.indd 66 07-05-13 16:38

DE STERKVERBETERDEVEEMANAGER

Het meestgebruikte managementpakket is sterk verbeterd. Een melkveebedrijf goed managen betekent het juist beheersen van processen, om zo de kwaliteit van uw koeien optimaal te benutten. Als veehouder wilt u altijd beschikken over actuele en inzichtelijke informatie. VeeManager combineert daarvoor uw diergegevens. Het resultaat? De sterk verbeterde VeeManager maakt u nog beter! • Online, dus altijd actueel en zonder verlies van gegevens.• Sectordata automatisch gekoppeld, dus eenvoudig voldoen aan wettelijke verplichtingen.• Dagelijkse attentiepunten veestapel snel en overzichtelijk in beeld.• Uitgebreid met detail dier. • Zeer gebruiksvriendelijk.• Bedrijfsdata automatisch aanwezig, dus geen handmatige invoer nodig.

Kijk voor meer informatie op www.crv4all.nl/veemanager of bel de CRV Klantenservice: (088) 00 24 440.

AL MÉÉRDAN 9.500VEEMANAGERGEBRUIKÉRS

CRV4ALL.NL/VEEMANAGER

177-13 Adv VM NL.indd 1 02-05-13 15:20

VX08_p68NED.indd 3 02-05-13 14:00

Veeteelt mei1 2013

Documents

Transcript of Veeteelt mei1 2013