v:c _u ___

UJ 0

2 39e jaargang 1995

maart

ISSN 0009 · 1316

46

Kwaliteit is ons doel.

Ervaren kwekers staan op Amycel voor optimale kwaliteit. Want Amycel is de maatstaf waaraan alle andere broedprodukten worden

afgemeten.

Alleen Amycel heeft exclusieve onder­zoek-en produktiefaciliteiten ... ongeëvenaarde ervaring als het meest vooraanstaande bedrijf in de broedindustrie ... eersterangs testpro­cedures ... en het beste klantenser­vice-programma in deze bedrijfs-tak.

Kweek met Amycel-met vertrouwen.

Dan bent u zeker van:

• de kwaliteit die u eist • de service die u verwacht • de betrouwbaarheid die

u wenst

U kunt rekenen op Amycel

Amycel Distributie voor Noord-West Europa:

Amycel B.V. e Sleestraat 14 e 6014 CA elttervort

Tel: (31) 04756-6225 e Fax: (31) 04756-6385

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 47

DE CHAMPIGNONCULTUUR Redactie: L.J.L.D. van Griensven (Proefstation} J.P.G. Gerrits (Proefstation} P.M. Schaper L.G.J. van Horen (IKC afdeling Champignonteelt} J. van de Geijn (IKC afdeling Champignonteelt) G. van Megen-Boekestijn (Centrum voor Champignonteeltonderwijs} Administratie en redactie­medewerker: Mevr. C.A.B.M. Simons-Vollebergh

Postadres: Postbus 6042 5960 AA Horst Telefoon 04764- 7575 Telefax 04764-1567

Rabobank Reuver: 14.36.13.049 Giro van de bank: 10.49.111

Verschijnt tien maal per jaar.

Advertentietarieven op aanvraag.

Abonnementen Abonnementsgeld binnenland: Individueel f 100,-- per jaar. Tweede abonnement op eenzelfde adres f 75,-- per jaar. Losse nummers f 1 0,--. Bedragen exclusief b.t.w.

Abonnementen buitenland. Individueel f 145,-- per jaar. Luchtpost f 180,-- per jaar.

Een nieuw abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Voor het resterende deel van het jaar wordt een evenredig deel van de abonne­mentsprijs in rekening gebracht. Het abonnement kan tot één maand voor het begin van het nieuwe abonnementsjaar schriftelijk worden opgezegd (januari}.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Bromyc b.v.

No part of this journal may be cop1ed without written permission. All rights reserved by Bromyc b.v.

Druk: Drukkerij Smits, Horst.

Nieuwbouw ATO-DLO.

Invloed van diflubenzuron en Stei­nernema feltiae op de opbrengst van de champignon Agaricus bispo­rus

Op pagina 55 en volgende kunt u lezen welk effect beide middelen heb­ben op de opbrengst. Gebleken is dat S. feltiae voor alle onderzochte as­pecten kan concurreren met diflu­benzuron of zelfs beter is. Deze ne­matode wordt daarom aanbevolen ter bestrijding van de champignonmug.

Invloed klimaatfactoren op de "activiteit" van het substraat tij­dens de teelt van champignons

In het artikel op pagina 61 en verder wordt van een aantal teelten be­schreven hoe de gemiddelde klimaat­f actoren per teeltfase samenhangen met de gemiddelde C02-produktie per fase.

AIDA/Mushroom: Een instrument ter ondersteuning van de strate­gische planning

Door ATO-DLO is een computerpro­gramma ontwikkeld voor intergrale ketenbeheersing in de champig­nonsector. Hiermee kan op strate­gisch niveau inzicht worden verkre­gen in kansen, bedreigingen en pro­blemen van de sector. Lees hierover op pagina 69 en verder.

- 2 -

In dit nummer:

49 Bezuinigen !!

51 Nieuws en commentaren

53 Vraag en aanbod

)

55 Invloed van diflubenzuron en Steinernema feltiae op de op­brengst van de champignon Agaricus bisporus

61 Invloed klimaatfactoren op de "activiteit" van het substraat t ijdens de teelt van champig­

, nons

69 AIDA/Mushroom: Een instru­ment ter ondersteuning van de strategische planning

75 Champignonteelt in Europa maakt pas op de plaats

79 Produktie en prijzen van champignons in 1994

83 Nieuws van het CCO

84 Lijst van publikaties

86 Belangrijke adressen

48

TECHNISCH INSTALLATIE- EN VERKOOPBUREAU

LandeliJk erkend: GasfitterbedriJf I WaterfittersbedriJf I Constructiewerken I Champlgnonmachlnes- en benodigdheden I Electrotechnlsch Installatie- en Reparatiebedrijf I Centraal verwarminga Installatiebedrijf

Bremweg 2 - 5961 NE HORST- Tel. 04709-83359-83333- Fax 04709-83543

Voor totale klimatisering en mechanisatie

Deze klimaatcomputer is bij iedere cel instel­baar en ook vanaf kantoor en woning, indien men dit wenst (d.m.v. Personal Computer, beeldscherm, keybord en printer).

Wij zijn ook in staat uw bedrijf de eerste tijd vanaf ons kantoor via de computer te volgen en van advies te dienen.

Limbraco b.v. ontwerpt, fabriceert en installeert voor U de totale klimaatbe­heersing alsmede stoom-, verwar­ming-, elektro- en koelinstallaties.

Wij ontwikkelden speciaal voor U de zeer gebruiksvriendelijke Limbraco klimaatcomputer .

••

• • • • • ••

•

Verder omvat ons programma alle ver­dere benodigdheden voor uw bedrijf zoals: stellingen, deuren, treklieren, ent-aandrukmachines, opruw- en egaliseermachines, bijvoedwagens en verdere benodigdheden.

Vraag vrijblijvend informatie.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

Bezuinigen ! !

L.J.L.D. van Griensven, Proefstation voor de Champignoncultuur, Horst

De voormalig minister van LNV en hui­dig voorzitter van de KRO, de Bra­bander Gerrit Braks, poogt het leden­bestand van het CDA te verhogen. En natuurlijk gebeurt dat via de boeren­stand, die hij als weinig anderen kent en bij wie hij groot aanzien en gezag geniet. En terecht, want het melkquo­tum van Braks heeft goed gewerkt en het mestquotum van Bukman niet. Vandaar dat Braks voor het CDA naar de boeren gaat en niet Bukman. De opvolger van beide heren zal ook met een quotum komen: een onder­zoeksquotum. Daarvan weet je op voorhand dat het niet zal werken, al­thans niet positief.

In het regeerakkoord is afgesproken dat op het landbouwkundig onder­zoek 40 miljoen bezuinigd dient te worden. Inmiddels is dat verlaagd tot 20 miljoen en daarvan zal weer ruim 8,5 miljoen ten laste van het praktijk­onderzoek worden gebracht. De mi­nister vindt dat boer en tuinder bin­nen het systeem van de vrije markt in staat moeten zijn om op rendabele wijze hun bedrijf te voeren. En dus zijn zij zelf ook verantwoordelijk voor de kosten van dat onderzoek en die dien­sten waarvan zij als meest belangheb­benden gebruik maken.

Voor een liberaal is dat een honorabel standpunt, maar een oud-minister met grote kennis van zaken, zeker in de rol van PR-medewerker van een oppositiepartij, mag daar anders over denken. Braks vindt dat de positie van de land- en tuinbouw wordt aangetast door die bezuinigingen. Zoals altijd hebben beide partijen voor een deel gelijk. Natuurlijk mogen diensten doorberekend worden aan belang­hebbenden in een vrije marktecono­mie. Maar de Minister ziet over het hoofd dat het met de vrijheid in land­en tuinbouw allang gedaan is. De eco-

nomie kan wel vrij zijn, maar de be­drijfsvoering is dat zeker niet. Meer dan welke bedrijfstak ook is de land­bouw ondergeschikt geraakt aan strikte regels, heel in het bijzonder die van ruimtelijke ordening, die door di­verse overheden van Rijk en Provincie tot regio en gemeente, worden opge­legd. Gebieden waar van oudsher ge­boerd werd blijken plotseling hetzij van hoge natuurwaarde, hetzij cul­tuurhistorisch waardevol, hetzij visu­eel waardevol open gebied hetzij vi­sueel waardevol besloten gebied. Zo dat al niet het geval is, blijkt het te gaan om gebied met te ontwikkelen natuurwaarde of om een ecologische verbindingszone. Dan fietst er hier en daar ook nog een burgemeester tus­sendoor die het gebied ter meerdere eer en glorie van zichzelf bestempelt als ontwikkelingszone voor verblijfsre­creatie of als stiltegebied. In die ge­bieden geldt geen vrije produktie, want nadat de boer al heeft moeten voldoen aan alle nuttige milie ueisen, die de kostprijs van zijn produkt sterk verhoogd hebben, krijgt hij te maken met de betutteling van provinciale en gemeentelijke planologen. Niet alleen kent hij geen weg in de wir-war van re­gels en wetgeving, maar ook zal z ijn bedrijf in veel gevallen anders inge­richt moeten worden of zullen de pro­duktiemethoden aangepast moeten worden. De land- en tuinbouw, van varkenshouderij tot teelt van bloem­bollen, aardappels en champignons kent de problematiek maar al te goed. Voor boer en tuinder wijst de voor­lichting de weg in de regelgeving en in aanpassing en alternatief. Het prak­t ijkonderzoek legt het fundament daaronder.

Het is niet waar dat voorlichting en praktijkonderzoek er uitsluitend of zelfs maar voornamelijk voor boer en tuinder zijn; het zijn ook de onmisbare

49

instrumenten om de doelstellingen van de overheid op gebied van mi­lieuwetgeving en ruimtelijke ordening te realiseren. Een verantwoordelijke overheid begeleidt zijn burgers bij het voldoen aan de wetgeving. Des te meer geldt dat wanneer het een be­roepsgroep betreft die verantwoor­delijk is voor 20% van ons exportvolu­me. Het voorwaardenscheppend beleid van de minister is geleidelijk aan gericht geraakt op het realiseren van de algemene beleidsdoelstellin­gen van de Overheid zelf; ook LNV is een ministerie van algemeen beleid geworden. Het doel van het beleid is het welzijn van de burger, van ons al­lemaal dus. De agrarische produktie, nog altijd belangrijk voor onze natio­nale portemonnee, lijkt zo nu en dan uit het oog verloren te worden.

Braks heeft gelijk met zijn constate­ring dat agrarisch Nederland gebaat is bij versterking van de onderzoeks­en voorlichtingsuitgaven. Ik wil daarin wel verder gaan met de stelling dat er zonder een florerende landbouw geen interessant Jandelijk gebied zal blijven bestaan. De verdere ontwikke­ling van natuur en landschap is een doelstelling van het algemeen beleid en dat betekent dat bezuinigen om­wille van het geld in meerdere opzich­ten het paard achter de wagen spant. Natuurlijk mag er gekeken worden naar een optimale besteding van schaarse middelen; dat is echter iets anders dan wat nu aan de orde is.

Overigens zou de nationale overheid de ruimtelijke ordening, zoals die door provincies en gemeenten wordt bedreven, eens aan kritische beschou­wing moeten onderwerpen. Daar kan echt veel geld verdiend wor­den; veel meer dan er mogelijk is door te bezuinigen op het landbouwkundig onderzoek.

Wijziging telefoonnummer Proefstation Met ingang van 20 januari 1995 04 7 64-7 5 7 5 Het faxnummer blijft ongewijzigd.

50

Oogstmachine, type MHE-93

30 tot 50% plukprestatie-verhoging

Onderdelen-depots:

D. de Vries Klep B.V. Desmet Martin P.v.B.A. Wertsteeg 22 Korte Brugstr. 100 Schoolstraat 31 Kerkdriel Etten-Leur lngelmunster (België) Tel. : 04183-3354 Tel.: 01608-12831 Tel. : 051 -301629

- voldoet aan Europese machinerichtlijn (CE-marketing)

- individueel inzetbare machine - twee enkele oogstlijnen boven elkaar - geheel vervaardigd uit RVS en kunststof -motor en besturing 24 Volt met noodstop - verstelbare beveiligde messen - continu mechanische reiniging van de snaren en snaarschijven door middel van schrapers

- traploos verstelbare sorteerintrichting - traploos verstelbare fustplateau's - tractie-batterijen met oplaadinrichting - traploos instelbare transportsnelheid van de oogstlijnen (optie)

MUNCKOB.V. MACHINES VOOR DE CHAMPIGNONGUL TUUR

Spoorstraat 2a, 5975 RK Sevenum Postbus 6827 · 5975 ZG Sevenum - Holland Telefoon 04767 • 3434 I Fax 04767 · 1985

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) --~~-----------------

,..

Nieuws en commentaren

Arbeidswetgeving Denemarken

De heer K. Jensen van de Deense champignontelersvereniging meldt in een artikel in "The Mushroom Jour­na!" de aanscherping van eisen voor champignonteeltbedrijven door het Ministerie van Arbeid. Het betreft za­ken die het aantal ziekmeldingen door kort-cyclisch werk moeten kunnen te­rugdringen. Nadat eerst een breed samengestelde commissie een com­promis had bereikt over de breedte van en de afstand tussen stellingen heeft de Minister dit compromis ver­worpen en scherpere eisen laten op­stellen.

De Minister van Arbeid heeft de vol­gende aanbevelingen onderschreven: - De breedte van de stellingen moet

worden beperkt tot 1 00 cm en de afstand tussen de stellingen dient minimaal 70 cm te bedragen;

- Het personeel mag slechts 4 uur per dag champignons plukken en niet langer dan één uur aaneengesloten werken.

De gevolgen van deze maatregelen zijn dat het teeltareaal per cel wordt verminderd met ongeveer 50% en dat de plukkosten gaan stijgen. Voor de Deense champignontelers breken dan ook zorgelijke tijden aan. (Uit: "The Mushroom Journal", december 1994)

Produktie Australië

De produktie in Australië is in het jaar 93/94 gestegen met 2.154 ton tot in totaal 32.247 ton. De produktiewaar­de bedroeg 121,6 miljoen Australi­sche dollar. De consumptie per hoofd van de bevolking steeg met 7.4% en bedraagt nu 2,32 kg per jaar.

De promotie van champignons werd gevoerd met het thema "Meat for Ve­getarians" (Vlees voor vegetariërs). De reacties die de Austral ische telers­organisatie daarover bereikten ble­ken zeer posit ief. De kosten van de promotie-acties bedroegen meer dan 1 miljoen Australische dollar.

Dat betekent dat bijna 1% van de pro­duktiewaarde wordt besteed aan pro­motie. In Nederland bedraagt het aandeel van de reclamekosten in de produktiewaarde ongeveer een half procent. (Uit: "The Mushroom Jour­nal", december 1994)

Alternatieve stuifbestrijding

Bij het Consulentschap voor de Land­bouw Zuid-Holland is onlangs het eindverslag van het demonstratiepro­ject "Alternatieve stuifbestrijding in de praktijk" verschenen. Dit project is in 1993 en 1994 in verschillende re­gio's in Nederland uitgevoerd. Het verslag beschrijft de aanleiding van het project, de problematiek van het stuiven, de opzet en werkwijze van het project en de resultaten van twee jaar demonstreren en testen van maatregelen om stuiven te voorko­men. Een van de gedemonstreerde al­ternatieven was champost. Conclusie daarbij was dat de werkgroep West­Nederland champost slechts in een beperkt aantal gewassen, zoa ls sui­kerbieten en de vroege aardappel­teelt, als alternatief zag. Door de werkgroep in Noord-Oost Nederland is aangegeven dat champost een iets minder bruikbaar alternatief lijkt dan cellulose, terwijl GFT-compost niet als alternatief wordt gezien. Het rapport is telefonisch te bestellen (070-3371200). (LvH)

James W . Sinden, 1902-1994

De champignonwereld verloor op 20 december 1994 een groot weten­schapper en een goede vriend. Gedu­rende meer dan 60 jaar stelde hij zijn leven in dienst van zijn geliefde be­drijfstak. Zijn onderzoekbijdragen vormen de basis van de hedendaagse champignonteelt.

James Sinden werd in 1902 geboren in Oak Park in de Amerikaanse staat lllinois. Na een biologische studie pro­moveerde hij in 1930 op een plante­ziektenkundig onderwerp aan Cerneli University.

51

In datzelfde jaar werd hij als onder­zoekprofessor aangesteld bij de Vak­groep Botanie van Pennsylvania State University waar hij zich met alle as­pecten van de teelt van champignons ging bezighouden met uitzondering van de plagen. Hij ontwikkelde in de dertiger jaren graankorrelbroed waar­op hij twee patenten verkreeg.

Zijn collectie van champignonsporen werd de basis voor de Amerikaanse broedproduktie en resulteerde in sterk verhoogde opbrengsten. Ande­re nieuwe ontwikkelingen die uit zijn onderzoek voortkwamen waren een praktische synthetische compost, een verkorting van het composteringspro­ces in twee opeenvolgende fasen, be­strijding van schimmelziekten in de champignonteelt met fungiciden en een eerste onderzoek naar wat later een virusziekte zou blijken te zijn. Een andere belangrijke ontwikkeling die uit zijn werk is voortgekomen is het composteren in smalle d ijken d ie ma­chinaal kunnen worden omgezet in plaats van de gebruikelijke zeer brede hopen.

Gedurende de t ijd dat hij aan Penn State verbonden was werkte hij met telers en broedfabrikanten aan de in-

52

De Apparatuur De Begeleiding

De Professionals

DALSEM VECIAP BV

Herstraat 17, 5961 GG Horst, Holland Tel. : 04709-85589 Fax: 04709-86395

Wij houden de groei erin

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

troductie van allerlei vernieuwingen. Hij had het vermogen om zijn bevin­d ingen op een eenvoudige manier aan zijn toehoorders duidelijk te maken. Zowel beginners als ervaren telers staken alt ijd wel iets van hem op. Zijn energie en enthousiasme werkten aanstekelijk. Hij streefde steeds naar de grootst mogelijke perfectie.

In 1952 verliet hij Penn State en ging naar Zwitserland waar hij mede-eige­naar werd van Hauser Champignon­kulturen. Daar zette hij zijn onderzoek voort en ontwikkelde Hauser tot een modelbedrijf en een belangrijke broedproducent. Ook ontwikkelde hij daar machines voor de mechanisatie van het kistensysteem. Tegelij kertijd was hij de spil bij onderzoek en ont­wikkeling van Butler County Mush­room Farm in Pennsylvania en gaf hij voorlichting aan telers in verschillende landen. Samen met medewerkers van Hauser en Butler hield hij zich met een aantal zaken bezig zoals meng-enten, door-

Vraag en aanbod Te koop: Voetjesrooier Limbraco, nooit gebruikt. Nieuw aangekocht in 1993. Tel./fax: 0032-33540916.

Te koop: 1 verwarmingsketel (gas) cap. 83000 call. en 1 koelerblok (freon koeling) P. Aerts, Donkstraat 4, Swolgen. Tel. 04789-1402.

en-door-enten, gebruik van afgewerk­te champignonmest in dekaarde, in­vloed van co2 op de ontwikkeling van de vruchtlichamen, bijvoeden van de compost bij het ent en of bij het af­dekken, ontwikkeling en instandhou­d ing van betere champignonrassen en de oorzaak en bestrijding van virus-, bacterie-, en schimmelziekten in de champignont eelt.

Dr. Sinden hield over de hele wereld lezingen en schreef talrijke artikelen in wetenschappelijke t ijdschriften en in de vakpers. Hij schonk zijn collectie ar­t ikelen en boeken over de champig­nonteelt aan de Vakgroep Fytopatho­logie van Pennsylvania State Univer­sity. Deze wordt daar bewaard als de "Si nden Colleetien " . Hij was lid van enkele Amerikaanse wetenschappelijke organisaties en erelid van telersorganisaties in Groot­Brittannië, Amerika, Canada en Aus­t ralië. Verschillende organisaties heb­ben stilgestaan bij het feit dat hij 50 jaar in de champignonteelt werkzaam

ATTENTIE: Champignonplukken is geen pro­bleem meer met zeer ervaren en ge­motiveerde pluksters in vaste d ienst van Euro-Asya B.V. uitzendorganisa­tie. Ons werkgebied beslaat heel Ne­derland en Belg ië. Bel of fax geheel vrijblijvend. Tel. 040-810929/456820 Autotel. 06-52951314 Fax 040-457922.

Te koop: v.d. Top snijmachine, bed­breedte 1,34 m. Tel. 077-662094.

53

was. De Britse telersverenig ing heeft een naar hem genoemde Sinden Award ingesteld, bestemd voor per­sonen die veel voor de branche bete­kend hebben. Ook is er een st imule­ringsprijs naar hem genoemd voor jonge mensen beneden 30 jaar die zich in de champignonbranche op een of andere manier onderscheiden. Het American Mushroom lnstitute heeft een beurs (Sinden Scholarship Award) ingesteld, die kan worden toegekend aan studenten die op een onderwerp over eetbare paddestoelen willen promoveren. Aan de universiteit van Zürich bestaat een naar hem genoem­de stichting voor de bestudering van de botanie.

Dr. Sinden trok zich in 1990 terug. Hij was een toegewijd, gedisciplineerd, eenvoudig en zorgzaam mens. We zullen hem missen maar de invloed en de bijd ragen van Jim Sinden aan de gehele champignonwereld zullen nooit worden vergeten. (Lee Schisler, vert. JG)

Te koop: Koudwater-koelinstallatie, merk Marcus + nett enpoet smachine. Tel. 04762-2825.

Te koop: Christiaens afdekcontainer, geheel verzinkt, in zeer goede staat. Tel. 04130-62757.

Te koop: Limbraco leegmaakband, voll. gegalvaniseerd. Tel. 013-354201; 's avonds 013-369498.

E.O.I.B. Isolatie \

) 1966 I 25 JAAR ) 1991 1 ) ) I , I , I

UITVOERING ISOLATIEWERKEN - PLAATWERKEN - VERKOOP ISOLATIEMATERIALEN

Th. van de Haterd AMBACHTSSTRAAT 1 D UDEN TEL. 04132-50390, FAX 04132 - 62880

TEVENS VERKOOP VAN COATINGSPRODUKTEN VOOR HET DAMP- EN GASDICHT MAKEN VAN UW CHAMPIGNONCELLEN

VRAAG VRIJBLIJVEND INLICHTINGEN EN PRIJSOPGAVE

54

Amycel IJ; ~ ~ ~ r--S) 1'1 .....,

~ ;;oll! "/

fTI

Nu ook uw adres voor het biologische bestrijdingsmiddel voor muggenlarven

AmYQaal Amycel B.V. Sleestraat 14 • 6014 CA lttervoort Tel.: (31) 04756-6225 • Fax: (31) 04756-6385

~rit SINDS 1898

VERHOEVEN-DRUNEN BV Thomas Edisonweg 47, 5151 DH Drunen

Telefoon 104163) 72378

Advertentietarieven en abonnementen 1995

Abonnementen Abonnementen in Nederland zijn verkrijgbaar voor f 100,- per jaar. Een tweede abonnement op eenzelfde adres bedraagt f 75,- per jaar.

Losse nummers zijn verkrijgbaar voor f 10,-. De abonnementstarieven zijn exlusief btw.

Een abonnement voor het buitenland kost f 145,- (Luchtpost f 180,-).

AFVALWATERBEHANDELING UV-WATERONTSMETTING

ONTIJZERING • ZANDFILTRATIE ONTHARDING • POMPEN

KOELWATERBRONNEN WATERMETERS

Hele pagina Tweederde pagina Halve pagina Eenderde pagina Eenzesde pagina

Advertentietarieven (zetspiegel 183x253 mm) (zetspiegel 183x 165 mm) (zetspiegel 183x 125 mm) (zetspiegel 183x82 mm) (zetspiegel 89x82 mm)

f 600,­f 425,· f 300,­f 225,­f 150,-

Voor advertentie-abonnementen - in minimaal 10 opeenvolgende nummers een advertentie van hetzelfde formaat - gelden de volgende tarieven:

Hele pagina Tweederde pagina Halve pagina Eenderde pagina Eenzesde pagina

f 500,­f 350,­f 275,­f 200,­f 125,-Meer dan 95 jaar ervaring

Nat en stevig veen gewonnen uit ongerepte veenvetden

Milieuvriendelijk, hygiënisch transport per binnenschip.

IOOJII Dekaarae BV ....... . Geysterseweg 12•, 5861 BL Wanssum Tel.: 04784 • 2244 Fax: 04784-2246

Zo ontstaat de natte, zachte & stevige dekaarde van Nooyen.

De beste kwaliteit voor een tevreden klant.

Dekaa~evan ..... Nat, Zac~t & ~tevi

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 55 -----------------------------------

Invloed van diflubenzuron en Steinernema leltiae op de opbrengst van de champignon Jlgaricus bisporus 1•2

·3J.W.A. Scheepmaker, 1F.P. Geels en 2P.H. Smits

1Proefstation voor de champignoncultuur, Horst 2DLO Instituut voor Planteziektenkundig Onderzoek (IPO-DLO), Wageningen 3Vakgroep Microbiologie en Evolutiebiologie van de Faculteit Natuurwetenschappen, Universiteit van Nijmegen

Inleiding

Diflubenzuron kan met succes worden toegepast ter bestrijding van de champignonmug Lycoriella auripila en in mindere mate ter bestrijd ing van de champignonvlieg Megaselia ha/terata. Het is een chemische verbinding d ie bij larven van vele soorten vliegen en muggen de vervelling verhindert (Post et al, 197 4). Larven zijn daardoor niet in staat om alle larvale stadia te doorlopen en het volwassen stadium wordt nooit bereikt. Het gebruik van d iflubenzuron leidt onvermijdelijk tot oogstreductie . Grewal en Richardson (1993) vermeldden een gemiddeld oogstverlies van 10%. Kalbereren Vo­gel (1978) vonden een oogstreductie van 4 tot 5%.

lnsektepathogene nematoden van de soort Steinernema feltiae vormen een alternatief voor het gebruik van diflu­benzuron. De levenscyclus en de wer­king van deze nemat oden is beschre­ven door Scheepmaker et al (1993, 1994). In deze proeven werd de cham­pignonmug Lycoriella auripila door deze nematode zeer effectief best re­den. In de dekaarde was de reductie 95-98% en in de compost iets minder, namelijk 81% bij de vrouwtjes en 47% bij de mannetjes. In de dekaarde was S. feltiae dus even goed werkzaam als diflubenzuron.

In het hierna beschreven onderzoek is nagegaan welk effect d iflubenzuron en S. fe/tiae hebben op de opbrengst aan champignons. Er werd geteeld op doorgroeide compost.

Materiaal en methoden

De proef werd tweemaal uitgevoerd in een ziektecel van het Proefstation. Tacht ig kisten met een oppervlak van 0,2 m2 werden gevuld met doorgroei­de compost. Er werden acht behan­delingen uitgevoerd in tien herhalin­gen: controle, S. feltiae op compost, diflubenzuron op dekaarde en S. fel­tiae op dekaarde op dag 1, 4, 7, 11 en 13 na afdekken.

Tabel1. Totale opbrengst per behandeling (in kg per m2)

Behandeling Experiment 1 Experiment 2

controle (geen behandeling) 36,2 29,2 S. feltiae (compost) 37,6 ns 29,0 ns diflubenzuron (op dekaarde) 31,6 *** 26,2 *** S. feltiae (dag 1) 37,2 ns 28,8 ns S. feltiae (dag 4) 38,6 ** 29,6 ns S. feltiae (dag 7) 36,7 ns 29,9 ns S. feltiae (dag 11) 37,1 ns 29,3 ns S. feltiae (dag 13) 37,8 ns 29,3 ns

Tabel 2. Totaal aantal champignons per m2, per behandeling.

Bij experiment 1 zijn de tellingen beperkt gebleven tot de controle en 2 behandelingen.

Behandeling Experiment 1 Experiment 2

controle (geen behandeling) 1785 S. fe/tiae (compost) diflubenzuron (op dekaarde) 1384 S. feltiae (dag 1) S. feltiae (dag 4) S. feltiae (dag 7) S. fe/tiae (dag 11) S. fe/tiae (dag 13) 1733

De nematoden werden vanuit het dra­germateriaal in water gebracht. De nematodensuspensie werd vervol­gens met een gieter op de compost of op de dekaarde gesproeid. Er werd één liter per m2 gebruikt met daarin 3 à 4 miljoen nematoden. Per kist werd dus 200 mi suspensie aangebracht. De tachtig kisten wer­den volgens een lotingsschema in tien blokken geplaat st. Temperatuur, lucht­vochtigheid en C02-instelling werden geregeld zoals op het Proefstation gebruikelij k. Bestrijdingsmiddelen werden niet toegepast en een ont­smetting van de dekaarde na afdek­ken werd achterwege gelaten. In verband met een eventuele op­brengstverlagende invloed van de champigonmug werd de aanwezig­heid van d it insekt vermeden.

Van d rie vluchten zijn per kist de kg­opbrengst en het aantal champignons

2487 2509 ns

*** 2013 *** 2437 ns 2385 ns 2488 ns 2511 ns

ns 2434 ns

geregistreerd. De opbrengsten van drie vluchten zijn voor beide proeven in staafdiagrammen weergegeven (fi­guur 1 a en 1 b). De aantallen champig­nons zijn weergegeven in f iguur 2a en 2b. De totale opbrengst is vermeld in tabel 1 en het totaal aantal champig­nons in tabel 2.

Verschillen tussen de behandelingen werden statistisch getoetst met be­hulp van variantieanalyse. In de gra­fieken en tabellen werd genoteerd of een behandeling statistisch betrouw­baar verschilde van de controle. Signi­ficant hogere of lagere opbrengsten en aantallen champignons werden met "*, ** of***" aangegeven. Deze aanduid ingen komen overeen met overschrijdingskansen van respectie­velijk 5%, 1% en 0,1 %. Als geen signi­ficant verschil aanwezig was werd dit aangegeven met "ns" hetgeen bete­kent: "niet significant".

56 DE CHAMPIGN ONCULTUUR 1995, 39(2) ~-------------------------------------------------------------------------

Voor de proeven werd gebruik ge­maakt van nematoden die door de En­gelse firma AGC-MBI commercieel geproduceerd worden.

Het is een Engelse st am van 5teiner­nema fe/tiae. Deze nematoden wor­den geleverd door Amycel.

Resultaten en discussie

Invloed op de opbrengst Uit de gegevens van tabel 1 blijkt dat het gebruik van nematoden in de twee proeven geen noemenswaardi­ge vermindering of vermeerdering van de opbrengst tot gevolg heeft. Al­leen in de eerste proef verhoogde de toepassing op dag 4 de totale op­brengst.

De opbrengst van de derde vlucht was in deze proef iets lager na toe­passing op dag 13 (figuur 1 a) en in de tweede proef na toepassing op de compost en op dag 1 en 4 (figuur 1 b). Aangezien deze verschillen niet re­produceerbaar waren zijn ze waar­schijnlijk niet veroorzaakt door 5. fel­tiae, maar berusten ze op toeval.

Diflubenzuron, toegepast op de dek­aarde, veroorzaakte daarentegen bij beide experimenten een verminde­ring van de opbrengst (t abel 1) met name in de eerste en derde vlucht (fi­guur 1a en 1b).

In het tweede experiment werd b ij de tweede vlucht het verlies aan op­brengst in de eerste vlucht gecom­penseerd; de opbrengst was in die vlucht significant hoger dan bij alle an­dere behandelingen. In het eerste ex­periment was dat echter niet het ge­val. Diflubenzuron verminderde de totale opbrengst in het eerste experi­ment met 12,8% en in het tweede ex­periment met 1 0% (tabel 1 ).

Invloed op het aantal champignons In figuur 2a en 2b is te zien dat na een dekaardebehandeling met difluben­zuron het aantal champignons in iede­re vlucht significant afnam. Alleen t ij­dens de derde vlucht van het tweede experiment was het aantal geoogste champignons gelij k aan dat van de controle. Na drie vluchten was het to­taal aantal champignons ten opzichte van de controle in het eerste experi­ment 22% minder en in het tweede 19%. De opbrengstreductie was daar­entegen minder sterk.

Dit betekent dat het gemiddelde stuksgewicht na een behandeling van de dekaarde met diflubenzuron gro-

25 I htO e v uc 2e vlucht 0 3e vlucht C

N 20 E -.....

r- r-r- r- r- r-

-

Ol ..Y-lil

15 c 0

~* c Ol 'ö.. - - - f-- r- - f-- f--

E lil

10 .r:: u +' lil Ol 5 c

r-...,

~ !"'"' 1- -;: ..:. Cl> ....

..0 0.. 0

0 ctr 5.f/co di 5.f/1 S.f/4 S.f/7 S.f/11 S.f/13

Behandelingen

Figuur 1a: Gemiddelde opbrengsten in kg per m2 voor experiment 1, per be­handeling per vlucht.

Verklaring gebruikte afkortingen: 5.f = 5. feltiae 1 ,4, 7, 11 en 13 = toepassingstijdstip 5. feltiae, dagen na afdekken co = toepassing op compost ctr = controle di = diflubenzuron toegepast op de dekaarde

25

Ë 20 -..... Ol

..Y-

~ 15 0 c Ol 'ö.. E 10 lil

.r:: u t; Ol c Cl> ....

..0 0.. 0

5

ctr S.f/co di S.f/1

Behandelingen

S.f/4 S.f/7

levlucht 0 2evlucht 0 3evlucht D

S.f/ 11 S.f/13

Figuur 1 b: Gemiddelde opbrengsten in kg per m2 voor experiment 2, per be­handeling per vlucht. Verklaring gebruikte afkortingen: zie figuur 1 a.

ter is dan van champignons geoogst bij de controle. Bij het eerste experi­ment wogen de champignons na een diflubenzuron behandeling bij de eer­ste vlucht gemiddeld 2,8 gram meer dan champignons van de controle. Bij de tweede vlucht wogen de champig­nons gemiddeld 5,2 en bij de derde

vlucht 0,9 g ram meer. Het effect van diflubenzuron op het stuksgewicht is dus het duidelijkst bij de tweede vlucht. In het tweede experiment is hetzelfde beeld te zien.

Bij de eerste vlucht was het stuksge­wicht na een behandeling met d iflu-

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39{2)

1000 r- 1evlucht D 2e vlucht D 3e vlucht C

750 t- ,...-,...-

~

r- ,....- r-,...-

N 1- 1-

E ....... "' 500 c 0

1- ~,.!.

.." c m ï5 ... E

250 ro ..c u ro +' c

~ ••

1-

Ir/ ro ro 0 '-

ctr S.f/co di S.f/1 S.f/4 S.f/7 S.f/11 S.f/13

Behandelingen

Figuur 2a: Gemiddeld aantal champignons per m2 voor experiment 1, per be­handeling per vlucht. De tellingen zijn beperkt gebleven tot de controle en twee behandelingen. Verklaring gebruikte afkortingen: zie figuur 1 a.

1500

1250

1000

'E ....... ~ 750 0 c m ï5. 500 E <'0

..c u 250 ro +' c ro ro 0

r-

1-,...- -

1-

- 1- ~~

r- 1-

:: !\

~~·, :-;

ctr S.f/co di

Behandelingen

,...- ,...-

,...-

f!. .!.. f!.

r

1: r~ S.f/1 S.f/4 S.f/7

,...-

.!..

e vue htD D Ril

2e vlucht 3e vlucht

,...-

.!..

S.f/11 S.f/13

Figuur 2b: Gemiddeld aantal champignons per m2 voor experiment 2, per be­handeling per vlucht. Verklaring gebruikte afkortingen: zie figuur 1a.

benzuron gemiddeld 2,2 gram hoger en bij de tweede vlucht 3,1 gram. Bij de derde vlucht wogen de champig­nons echter gemiddeld 1,7 gram min­der.

De toepassing van d iflubenzuron op de dekaarde leidt dus tot aanzienlijk minder champignons. A ls gevolg hier­van is het gemiddelde stuksgewicht van champignons na een behandeling met d iflubenzuron iets hoger. Dit ho-

ger stuksgewicht is echter lang niet voldoende om een oogstreductie ten gevolge van het kleinere aantal te compenseren.

Oogstreducties veroorzaakt door een dekaardebehandeling met difluben­zuron zijn voor een individuele teler moeilijk waar te nemen. Men kan na­melijk in een praktijksituatie niet vast­stellen hoe groot de opbrengst zou zijn geweest zonder behandeling met

57

d iflubenzuron . Bovendien kunnen fac­toren zoals een minder goede com­postkwaliteit, bacterie- en schimmel­aantastingen en de aanwezigheid van muggelarven de opbrengst verminde­ren.

Dit onderzoek toont duidelijk aan dat diflubenzuron toegepast op de dek­aarde een aanzienlijke oogstreductie veroorzaakt. Daarmee worden de re­sultaten van eerder onderzoek beves­tigd . De oogstreductie is voorname­lijk toe te rekenen aan een sterke afname van zowel de opbrengst als het aantal champignons in de eerste vlucht. Dit verlies wordt niet gecom­penseerd door een groter stuksge­wicht. De effecten zijn in de t weede en derde vlucht nog waarneembaar maar lang niet zo extreem als in de eerste vlucht.

Produktvergelijking

Naast de in dit artikel beschreven ef­fecten op de opbrengst zijn voor een vergelijking van 5. felt iae en difluben­zuron de volgende factoren van be­lang: gebruiksvriendelijkheid, vei lig­heid voor milieu en teler, houdbaar­heid en bewaaromstandigheden, toe­passingstijdstip, prijs, gebruik samen met andere bestrijdingsmiddelen en de noodzaak tot herkenning van de plaag.

Gebruiksvriendelijkheid

5. feltiae is zeer gebruiksvriendelijk. De nematoden bevinden zich in een zandachtige draagstof en kunnen ge­makkelijk in een emmer water worden gesuspendeerd. Zodra de grovere deeltjes na een minuut bezonken zijn kunnen de nematoden worden over­gebracht in een tank gevuld met wa­ter.

Het is noodzakelijk om de nematoden met een roermechanisme gelijkmatig verspreid te houden. De nematoden zakken anders naar de bodem van de tank. 5. feltiae kan versproeid worden bij een maximale spuitdruk van 5 at­mosfeer. In de champignonteelt wordt echter bij het sproeien van wa­ter slechts een druk van 0,4-0,5 atmos­feer gehanteerd. De spuitopeningen moeten minimaal 1 mm bedragen om de nematoden door te kunnen laten.

Veiligheid voor milieu en teler

5. feltiae is geheel veilig voor het mi­lieu. Een veil igheidstermijn hoeft daarom niet in acht genomen te wor-

58 DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

den. Diflubenzuron heeft een veilig­heidstermijn van drie weken en mag daarom alleen meteen na afdekken worden toegepast. De teler kan 5. fel­tiae, in tegenstelling tot diflubenzu­ron, zonder persoonlijke bescher­mingsmiddelen gebruiken.

Tabel 3. Kostenbeschrijving diflubenzuron en 5. feltiae.

Houdbaarheid en bewaaromstan­digheden

Aangezien 5. feltiae een produkt is dat bestaat uit levende organismen, is de houdbaarheid beperkt. 5. feltiae wordt bij een temperatuur van 5 oe bewaard en behoudt dan zeker één maand de optimale werkzaamheid. De uiterste gebruiksdatum behoort op de verpakking vermeld te staan. Daarna zal heel geleidelijk de kwaliteit afnemen.

Diflubenzuron stelt voor het bewaren van de houdbaarheid veel minder ei­sen. Bij een goede d istributie van 5. feltiae zal dit produkt in de praktijk echter nooit bewaard worden maar d irekt worden toegepast. De beperk­te houdbaarheid is dus een natuurlijk en acceptabel gegeven.

werkzame toepas- aantal stof/ sing per toepas-soortsnaam 100m2 singen

difluben- 400 g zuron

S.feltiae 300 miljoen

Tijdstip van toepassing

Bij het gebruik van diflubenzuron moet men een keuze maken uit een een behandeling van de entbare com­post of van de dekaarde direkt na het afdekken.

In tegenstell ing tot een dekaardebe­handeling treedt bij een compostbe­handeling met diflubenzuron geen oogstreductie op. Na een compost­behandeling blijft de dekaarde echter onbeschermd tegen infectie van champignonmuggen. Een tweede ge­neratie in de dekaarde wordt dan nog

Kostenvergelijking diflubenzuron en 5. feltiae bij toepassing op 200 m2 in een concentratie van 3 miljoen per m2 •

Bij de berekening wordt uitgegaan van een oogstreductie van 7% en een ge­middelde opbrengst van 28 kg per m2 voor de teelt gericht op de versmarkt (oogstreductie = 2 kg per m2) en 35 kg per m2 voor een teelt gericht op de industrie (oogstreductie = 2,45 kg per m2).

Kosten van de oogstarbeid zijn overgenomen uit Van Roestel (1993): f 1,75 per m2 voor handoogst en f 0,25 voor mechanische oogst. De gemiddelde opbrengstprijs voor handgeoogste champignons is gesteld op f 3,50 en voor mechanisch geoogste champignons op f 1, 90.

aard kosten

verlies door diflubenzuron

gebruik diflubenzuron

reductie oogstkosten

totaal verlies door difluben­zuron

400 kg à f 3,50

800 g

400 kg àf1,75

kosten S. feltiae voordeel S. feltiae

handoogst

kosten

f 1.400,-

f 128,-

f 1.528,­

f 700,-

f 828,-

f 500,­f 328,-

490 kg à f 1,90

800 g

490 kg à f 0,25

mechanische oogst

kosten

f 931,-

f 128,-

f 1.059,-

f 122,50

f 936,50

f 500,-f 436,50

prijs per Kosten per gehanteer- 100m2

de eenheid

f 160,- f 64,-per kg

f 42,- per f 250,-50 miljoen

maar moeilijk bestreden. S. feltiae kan zowel op de compost als de dekaarde worden toegediend.

Wanneer 5. feltiae wordt toegepast tijdens de laatste helft van de door­groeiingsfase wordt de larvale popu­latie aanzienlijk gereduceerd. Er kan eveneens gekozen worden voor een behandeling van de dekaarde na af­dekken. Larven van de champignon­mug kruipen tegen de verpopping in de dekaarde alwaar ze bestreden worden door de nematoden.

Op dit tijdstip van toepassing worden de mannelijke champignonmuggen minder goed bestreden omdat een groot deel van de mannelijke larven dan al verpopt is. Op bedrijven waar een infectiegevaar van mollen bestaat kan men daarom overwegen om zo­wel een compost- als een dekaarde­behandeling uit te voeren. Bij het ge­bruik van doorgroeide compost zal een eerste infectie in de dekaarde plaatsvinden. 5. feltiae kan dan het beste een week na het afdekken wor­den toegediend.

Prijs

In vergelijking met het gebruik van d iflubenzuron is het gebruik van 5. fel­tiae bij een concentratie van 3 miljoen nematoden per m2 momenteel nog prijzig (tabel 3).

De verwachting is dat bij een grotere produktie en verkoop de prijs zal da­len. Een oppervlakkige vergelijking stimu leert de prijsbewuste teler niet tot het gebruik van S. feltiae over te gaan. Wanneer echter tevens de opbrengst­derving bij gebruik van van d ifluben­zuron wordt verrekend ontstaat er een ander beeld (zie kader).

Gebruik samen met bestrijdingsmid­delen

Wanneer nematoden worden toege­past d ient uiteraard rekening te wor-

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

den gehouden met het eventuele ge­bruik van andere gewasbeschermings­middelen. In de champignonteelt wor­den d iverse middelen gebruikt ter be­strijding van schimmels, bacteriën, mijten en champignonvliegen en -muggen. Prochloraz, carbendazim, chloorthalonil en dicofol zijn bij direkt contact niet schadelijk voor 5. feltiae (Rovesti en Deseö, 1990).

Diazinon is voor een verwante nema­todesoort S. carpocapsae onschade­lijk (Biosys, niet gepubliceerde gege­vens). De zeer uniforme reacties van S. feltiae en 5. carpocapsae (Rovesti en Deseö, 1990) maken het waar­schijnlijk dat diazinon eveneens met 5. feltiae gecombineerd kan worden.

Een combinatie van nematoden en formaline is zeer wel mogelijk, mits de nematoden een halve dag later wor­den toegepast dan de formaline. De nematoden ondervinden dan geen enkele schade van de formaline om­dat deze reeds is verdampt en afge­broken tot water en en het onschade­lijke mierezuur (Scheepmaker et al, 1994).

Noodzaak tot herkenning van de plaag

Het gebruik van zowel diflubenzuron als S. feltiae vereist een goede her­kenning van de champignonmug. Op larven van de champignonvlieg in de compost hebben beide middelen aan­zien lijk minder effect. Voorlopig beve­len wij S. feltiae daarom alleen aan voor bestrijding van de champignon­mug.

Signalering door middel van plakpla­ten is vereist om al in het vroegste sta­dium van de teelt de aanwezigheid van deze plaagsoort vast te stellen. Wanneer een kleine beginpopulatie over het hoofd wordt gezien kan men in een later stadium van de teelt na­melijk grote problemen kr ijgen. In een volgend artikel zal met behulp van fo­to's uitgebreid aandacht worden be­steed aan de herkenning van zowel de champignonmug als de champignon­vlieg.

Dit onderzoek werd verricht in het ka­der van het Meerjarenplan Gewasbe­scherming 1990-1995 dat mede tot doel heeft het gebruik van chemische bestrijd ingsmiddelen in de champig­nonteelt in het j aar 2000 met 52% te verminderen.

S. feltiae blijkt voor alle onderzochte aspecten te kunnen concurreren met

59

lnfluence of diflubenzuron and Steinernsma /eltiae on the yield of the musbroom Agaricus bisporus

'·2.3J.W.A. Scheepmaker, 'F.P. Geels en 2P.H. Smits

'Mushroom Experimental Station, Horst 2DLO Research lnstitute for Plant Proteetion (IPO-DLO), Wageningen 3Department of Microbiology and Exobiology, University of Nijmegen

The chemica! insecticide diflubenzuron and the entomepathogenie nematode Steinernema feltiae were compared for the effect on mushroom yield and the number of mushrooms. Both products can be used for the control of the mushroom sciarid Lycoriella auripila. S. feltiae was applied one day before casing and at varying days after casing.

Following the product instructions, diflubenzuron was applied just after casing. The S. feltiae treatments neither induced lower mushroom yields nor lower numbers of mushrooms.

diflubenzuron of zelfs beter te zijn. Deze nematode wordt daarom aanbe­volen ter bestrijding van de champig­nonmug. Dit draagt niet alleen bij aan de doelstellingen van het MJP-G 1990-1995, maar kan ook het milieu­onvriendelijk imago van de champig­nonteelt wat opvijzelen.

Dankbetuiging

Dit onderzoek wordt gefinancierd door het Landbouwschap. Wij danken Ing . A.J. Rutjens voor zijn intensieve medewerking aan de proeven.

Literatuur

Grewal, P.S. & Richardson, P.N. (1993). Effects of application rates of Steinernema feltiae (Nematoda: Steinernematidae) on biologica! control of the mushroom fly Lyco­riella auripila (Diptera: Sciaridae). Biccontrol Science and Technology 3, 29-40.

Kalberer P. & Vogel E. (1978). Control of sciarids (Lycoriella auripila) in mushroom cultures (Agaricus bispo­rus) by diflubenzuron in the casing

Diflubenzuron on the other hand caused yield reductions up to 12.8%. Numbers of mushrooms were reduced up to 22%. Consequently, mean mushroom weights were slightly higher.

Considering aspects such as user friendliness, safety for environment and mushroom grower, f lexibility in t ime of application and price, the use of S. feltiae is preferred over the use of diflubenzuron. Moreover, it contributes to the aim of the Dutch Government to reduce the use of pesticides in mushroom growing with 52% by the year 2000.

soil. Journal of Plant Diseases and Proteetion 85, 328-333.

Post, L.C., De Jong B.J. & Vincent W.R. (1974). 1-(2,6-disubstituted benzoyl)-3-phenylurea insecticides: Inhibitors of chitin synthesis. Pestici­de Biochemistry and Physiology 4, 473-483.

Roestel, A.J.J. van (1993). Handhaven van de liquiditeit op het champig­nonteeltbedrijf. De Champignon­cultuur 37, 1 03-11 3.

Rovesti, L. & Deseö, K.V. (1990). Com­patibility of chemica! pesticides with t he entomepathogenie nema­todes, Steinernema carpocapsae Weiser and S. feltiae Filipjev (Nema­toda: Steinernematidae). Nemato­logica 36, 237-245.

Scheepmaker, J.W.A., Geels, F.P. & Smits, P.H. (1993). Bestrijding van in­sektenplagen in de champignon­teelt. De Champignoncultuur 37, 387-395.

Scheepmaker, J.W.A., Geels F.P. & Smits, P.H. (1994). Nematoden ter bestrijding van de champignonmug (Lycoriel/a auripila) en de champig­nonvlieg (Megase/ia halterata). De Champignoncultuur 38, 147-159.

60

Peeten b.v. Vakkundig advies voor uw complete technische installatie

Specia list in technische installaties voor de champignonteelt

- luchtbehandelings-i nstallaties -centrale verwarming -complete regelinstallaties - computerinstallaties - stoomketels - stoominstal laties - electratechnische installaties - koelinstallaties - sanitaire installaties - advisering - celinrichtingen -machines - turnkey projecten

Erkend internationaal installatiebedriif

Molenstraat 40, 5995 BJ Kessel (NL), Postbus 7804, 5995 ZG Kessel (NL) Telefoon: 047 62-1441, Telefax: 047 62-2485

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 61

Invloed klimaatfactoren op de "activiteit" van het substraat tijdens de teelt van champignons H. Loeffen, DLO-Instituut voor Milieu- en Agritechniek, Wageningen

Inleiding

De mate waarin tijdens de teelt in compost "activiteit" optreedt is een van de belangrijkste kenmerken die het resultaat in de champignonteelt positief of negatief beïnvloeden. Door telers wordt de "activiteit" in compost onder meer afgeleid uit het temperatuurverschil tussen compost en cellucht. Het is echter onbekend wat de invloed van klimaatfactoren is op de "activiteit" van het substraat.

Naast de klimaatfactoren blijven de teelthandelingen en hygiënische maat­regelen belangrijke factoren die de C02-produktie en daarmee ook het teeltresultaat beïnvloeden. In dit arti­kel wordt van zeven teelten beschre­ven hoe de gemiddelde klimaatfacto­ren per teeltfase samenhangen met de gemiddelde C02-produktie per fase. De C02-produktie is gebruikt als maat voor de "activiteit" van het substraat. Voor het meten van "biologische acti­viteit" van organisch materiaal in com­post en bodems is eerder gebruik ge­maakt van de C02-produktie (Ander­sen en Domisch, 1972 en Wiegant, 1992).

In eerder uitgevoerd klimaatonder­zoek (Loeffen, 1993) zijn aanwijzingen

verkregen dat de mate van C02-pro­duktie van het teeltbed samenhangt met de opbrengst aan champignons. Mogelijk kan deze relatie in de toe­komst worden gebruikt als methode om de groei van champignons te me­ten en op basis daarvan het celklimaat te optimaliseren. Voor het toetsen van deze relatie zullen in teelten de klimaatfactoren op basis van de C02-

produktie moeten worden geregeld. Hiervoor moet bekend zijn welke in­vloed die klimaatfactoren hebben op de C02-produktie.

Werkwijze

Zeven teelten zijn uitgevoerd met doorgroeide compost geënt met broedras Horst' U1, bijgevoed met 1 kg Milli Champ 3000 per m2

• Met de klimaatinstallatie die als overdruksys­teem is uitgevoerd zijn de lucht- en composttemperatuur, relatieve lucht­vochtigheid en C02-concentratie ge­regeld. Elke 5 minuten zijn in de teelt­cel metingen uitgevoerd en deze zijn verwerkt tot gemiddelde uurwaarden waarmee de C02-balans van de teelt­cel is opgesteld.

De instellingen van de klimaatfacto­ren zijn voor de zeven teelten per teeltfase hetzelfde. Van 28 vegetatie-

ve fasen (4 per teelt) en 21 vluchten (3 per teelt) is de C02-produktie geme­ten en zijn correlaties bepaald met de volgende factoren: temperatuur, dampspanning, C02-spanning in com­post en cellucht en de verschillen in temperatuur, dampspanning, en C02-

spanning tussen compost en cellucht. Bij het leggen van de relaties is on­derscheid gemaakt tussen de vegeta­tieve fasen en de vluchten. Dit is gedaan omdat tijdens de vluch­ten het totale uitwisselend oppervlak van het teeltbed groter wordt door de champignons die op de bedden staan. De tijdsduur van de teeltfasen was niet steeds hetzelfde door ver­schillen in teeltomstandigheden en in­passing van de werkzaamheden op het Proefstation. De gebruikte meet­opstelling en rekenmethodes zijn eer­der uitvoerig beschreven (loeffen, 1993).

Resultaten en discussie

Van zeven teelten zijn de correlaties bepaald tussen temperatuur, damp­spanning, C02-spanning en C02-pro­duktie en de resultaten daarvan zijn in figuur 1 tot en met 6 en tabel 1 weer­gegeven. Hierbij is steeds uitgegaan van gemiddelde waarden gedurende de betreffende teeltfasen.

Tabel1. Correlaties (R) van de gemiddelde temperatuur, dampspanning en C02-spanning in compost per fase en de gemiddelde verschillen per fase tussen compost en cellucht met de gemiddelde C02-produktie per fase (n=aantal fa­sen). Hoge correlatiecoëfficiënten (> 0,6) zijn grijs gemaakt.

gemiddelde niveaus in compost per fase

temperatuur dampspanning C02-spanning

vegetatieve fasen 0,94 0,94 0,87 n = 28

vluchten 0,39 0,45 0,29 n = 21

gemiddelde niveauverschillen tussen compost en cellucht per fase

temperatuur dampspanning C02-spanning

0,76 0,86 0,82

0,75 0,61 0,27

De R2 geeft dat deel (percentage) van de C02-produktie weer dat wordt verklaard door de betreffende klimaatfactor. Bijvoorbeeld in de vegetatieve fase hangt de C02-produktie voor 88% samen met de composttemperatuur en de dampspanning in de compost (R=0,94) en voor 76% met de C02-spanning in de compost (R=0,87).

62

16

14-

:f 12 • Ë ..... m

10

.!: Q>

"' 8 .!! • Q:; 6 a.

CIJ ·;;; -"' 4 :l

" e 1?- 2-

e -Vegetatieve fasen

A · · ·vlu-chten

... 0 u 0

18 20 22 24 26 28 Composttemperatuur per fase in •c

Figuur 1: Verband tussen de composttemperatuur en de C02-produktie per fase.

16

14

.s; 12 . N

E ..... m 10

.s Q> 8 "' .!! ... Q> 6 a. CIJ

~ 4 :l

" e 1?- 2

ö u 0 2000

~ ... . · ...

2500

•

e - Vegétatieve fasen

A · · · · vloohtén

3000 3500 Dampspanning in compost per fase in Pascal

Figuur 3: Correlatie tussen de dampspanning in compost en de C02-produktie per fase.

16 ... 14

... ... ..c •

12 .. Ë ... ... ...... ...... . .... ..... 10 .. m . s ... •

CIJ 8 · 'A ... "' .!! ... • ... • CIJ 6 a. Q>

~ 4 • -Vegetatieve fasen :l

" ... · · · ·vluchten e 1?- 2

ö u 0

0 500 1000 1500 2000 2500 C02·spanning in compost per fase in Pascal

Figuur 5: Verband tussen de CDr spanning in compost en de C02-produktie per fase.

.s; . Ë ..... m .!:

CIJ

"' .!! ... CIJ a. CIJ

~ :l

" e 1?-... 0 u

16-

14

12

10

8

6 • 4 •

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

• e - Vegetatiovo fasOfl

A · · · · vluchten

0~-------,.---~--~----r---,---~----r---~ 0 2 4 6 8

Temperatuurverschi l per fase lussen compost en cellucht in •ç

Figuur 2: Verband tussen het temperatuurverschil tussen compost en cellucht en de C02-produktie per fase.

16

14

.s; 1? . Ë ' m 10

.s Q> 8 "' .!! ... CIJ a. 6 CIJ

~ 4 :l

" 0

9- 2 N

0 u 0

...... .. ........

·~ ..... •

•

0 200 400 600 800

•

e - Vegetatieve fn(tn

.4 · · · · vluchten

1000 1200 1400 1600 Dampspanningsverschil tussen compost en cellucht per fase in Pascal

Figuur 4: Correlatie tussen het dampspanningsverschil tus­sen compost en cellucht en de C02-produktie per fase.

16 ... 14

... ... .s; • 12 N

~ 10

.s CIJ 8 .... "' .!! Q:; a. 6 CIJ

~ • - Vegctatt.Yo fasen :l

" A · · · vluchten 0

9- 2

ö u 0

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 CO?-Spanningsverschil tussen compost en cellucht per fase in Pascal

Figuur 6: Verband tussen het C02-spanningsverschil tussen compost en cellucht en de C02-produktie per fase.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

De totale produkties van warmte en co2 door het teeltbed (micro-organis­men, mycelium en champignons) kun­nen beschouwd worden als meetbare grootheden van "activiteit". De C02-

produktie is eerder gebruikt als me­thode om biologische activiteit in compost (Wiegant, 1992) en bodems (Anderson en Domisch, 1972) te me­ten. De afzonderlijke warmte- en COT produkties van champignonmycelium en micro-organismen zijn niet bekend. Vooral de omstandigheden in het teeltbed zijn van invloed op de maxi­male warmte- en C02-produkt ie van het teeltbed en hangen sterk samen met de compostkwaliteit. Tot aan d it maximum kan met de klimaatfactoren de warmte- en C02-produktie worden geregeld.

Uit het verband in de figuren 1, 3 en 5 blijkt dat tijdens de vegetatieve fasen de temperatuur, C02- en dampspan­ning in de compost sterk met de C02-

produktie zijn gecorreleerd. Bij toene­mende composttemperatuur, en/of C02- en dampspanning in de compost neemt de C02-produktie toe. Bij ho­gere composttemperatuur en hogere dampspanning in de compost neemt eveneens de spreiding toe. Tijdens de vluchten is geen sterke correlatie ge­vonden tussen temperatuur, C02- en dampspanning in de compost en de gemiddelde C02-produktie. Waar­schijnlijk is de toename van het uitwis­selend oppervlak door het aant al en de grootte van de vruchtlichamen van invloed op de afvoer. De geprodu­ceerde warmte en co2 wordt makke­lijker maar met een variërende weer­stand afgevoerd. Dit is een mogelijke verklaring voor de variatie in gemid­delde COr produktie die ontstaat bij nagenoeg gelijke klimaatomstandig­heden.

Bij een gelijk uitwisselend oppervlak (weerstand) en omstandigheid van het teeltbed wordt de afvoer van de geproduceerde warmte en co2 hoofdzakelijk bepaald door het tem­peratuur- en spanningsverschil tussen compost en cellucht en de produktie van warmte en co2. Zowel tijdens de vegetatieve fasen als tijdens de vluchten blijken de verschil­len in temperatuur en dampspanning sterk met de C02-produktie gecorre­leerd te zijn (figuur 2 en 4). Uit het verband in figuur 6 b lijkt dat het C02-

spanningsverschil t ijdens de vegeta­tieve fasen wel en tijdens de vluchten niet met de C02-produktie is gecorre­leerd. Blijkbaar varieert tijdens de vluchten de uitwisseling voor co2 wel

maar voor warmte niet. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het meer of minder dicht op elkaar staan van de champignons. Opvallend is de lagere C02-produktie tijdens de ve­getatieve fasen die ontstaat bij nage­noeg gelijke niveaus en niveauver­schillen tijdens de vegetatieve fasen en de vluchten.

De gevonden relaties kunnen worden gebruikt om voor elk uur na te gaan of de C02-produktie van het teeltbed uit de heersende klimaatparameters kan worden voorspeld. Tijdens de vluch­ten wordt deze relatie beïnvloed door het aantal vruchtlichamen en de varië­rende toename van het uitwisselend teeltoppervlak.

In het onderzoek van Loeffen (1993) is de C02-produktie getoetst als metho­de om de groei van champignons te meten. Tussen de activiteit, C02-pro­duktie en de opbrengst lijkt een ver­band te bestaan. Wanneer dit zo is dan kan daarmee de respons van het groeiproces op teelthandelingen en de veranderde omstandigheden van het celklimaat worden gemeten. Om-

63

dat eerst moet worden aangetoond dat er inderdaad een duidelijk ver­band bestaat tussen de C02-produk­tie en de opbrengst aan champignons moeten teelten op basis van C02-pro­duktie worden geregeld. Hiervoor moet de invloed van de klimaatfacto­ren op de C02-produktie bekend zijn. Tijdens de ingroei van het mycelium van één teelt is een sterk afwijkende C02-produktie gevonden. De bijbe­horende opbrengst van die teelt was opvallend laag. Voor camposten die tijdens de ingroei van het mycelium sterk afwijken van de gevonden rela­ties moet een verklaring worden ge­vonden. Dit kan onder meer door ver­sch illen (chemisch, biologisch en fysisch) in het uitgangsmateriaal vast te stellen. Het meten van de C02-pro­duktie kan daarbij worden gebruikt om substraat met een te lage activi­teit op te sporen.

Samenvatting

De "activiteit" van het substraat is een belangrijk kenmerk van het teelt­verloop van champignons. Van zeven teelten zijn per fase correlaties be-

lnDuence of elimate factors on the "activity" of musbroom subsirale during cultivations H. Loeffen, IMAG-DLO, Wageningen

An important characteristic of the mushroom cultivation is the "activity" of substrate. lt is unknown how the "activity" of substrate can be influenced by elimate factors during the growth of mushrooms. Per phase correlations were determined between elimate factors and co2 production of seven crops. The co2 production was used as a measure for the activity of substrate. During the vegetative phases high correlations were found between temperature, water vapour pressure and co2 pressure in the compost and co2 production. In all phases temperature and water vapour pressure differences between compost and growing room air were highly correlated with the

C02 production. This correlation was also found for differences in co2 pressure between compost and growing room air during the vegetative phases but not during the flushes. At equal levels of temperature, water vapour pressure and co2 pressure in the compost, the co2 production during the flushes was higher then during the vegetative phases. Th is might be caused by the increase in bed surface due to increasing numbers and size of fruit bodies. The exchange of heat and co2 between bed surface and growing room air will be easier during the flushes. lf elimate factors are highly correlated with co2 production crops can be controlled based on the co2 production.

64

~

~D A M P D I C H TE C 0 A TI N G ...

Ex klusief voor de champignonsektor ontwikkeld ruim

12 jaar geleden.

Specifiek voor de dampremmende afwerking van

champignoncellen en pasteurisatietunnels.

Produkt 'op maat' dus, dat zich in de praktijk veelvul­

dig heeft bewezen.

Optimaal dampdicht, blijvend elastisch en uiterst

duurzaam.

Topprestatie van verftechnologen voor kwekers van

topkwaliteit.

PROFITEER VAN ONZE ERVARING!

(6 P.O. Box 1026 - 4530 GA TERNEUZEN - tel.: 01150-95353 • fax: 01150-17259

Wij zorgen ervoor dat uw champignons niet

gaan schimmelen.

"-·

Waar champignons gekweekt worden, moeten de klimaatom­standigheden optimaal zijn. Het creëren daarvan is ons spe­cialisme. Al zo'n 50 jaar. We ontwerpen. assembleren, installe­ren en onderhouden koeltechnische installaties. En dat doen we "tailor-made" en, zo u wilt, "turnkey''. Voor de bedrijfs­zekerheid zorgt onze 24 uurs servicedienst. Vraag de brochure.

~ gti zephyr

GTI Zephyr Koudetechniek bv, Industrieweg 1, 2712 LA Zoetermeer, telefoon (079) 41 91 61.

Vestigingen in Zoetermeer. Emmeloord, Panningen. Roosendaal, Duiven.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 65 ---------

literatuur paald tussen de klimaatfactoren en de C02-produktie. Daarmee is vastge­steld hoe klimaatfactoren de "activi­teit " van het substraat beïnvloeden. De C02-produktie is als maat voor de "activiteit " van het substraat ge­bruikt.

voor het C02-spanningsverschil tus­sen compost en cellucht tijdens de ve­getatjeve fasen maar niet t ijdens de vluchten.

Bij dezelfde niveaus in compost en ni­veauverschil len tussen compost en cellucht ontstaat t ijdens de vluchten een hogere C02-produktie dan t ij­dens de vegetatieve fasen. Dit komt waarschijnlijk door de champignons op de bedden waardoor het uitwisse­lend oppervlak groter is en de gepro­duceerde warmte en co2 makkelijker wordt afgevoerd.

Anderson, J.P.E. & Domisch, K.H. (1972). A Physiological method for the quantitative measurement of microbial biomass in soil. Soil Biol. Biochem. Vol. 10, 215-221.

Tijdens de vegetatieve fasen zijn de temperatuur, de dampspanning en de C02-spanning in de compost sterk met de C02-produktie gecorreleerd. Tijdens de drie vluchten van deze teel­ten is een dergelijke correlatie niet gevonden.

Het temperatuur- en dampspannings­verschil tussen compost en cellucht is in alle fasen sterk met de C02-pro­duktie gecorreleerd. Dit geldt ook

Klimaatfactoren d ie sterk zijn gecorre­leerd met de CQTproduktie kunnen worden gebruikt om teelten op basis van COrproduktie te regelen.

Loeffen, H. (1993a). C02-produktie­snelheid als maat voor groei van de champignon Agaricus bisporus. IMAG-DLO rapport no. 93-15.

Loeffen, H. (1993b). C02-produktie­snelheid als maat voor groei van de champignon Agaricus bisporus. De Champignoncultuur 37, 371-385.

Wiegant, W.M. (1992). Growth Char­acteristics of the Thermophilic Fun­gus Scytalidium in Relation to Pro­duction of Mushroom Compost. Applied and Environmental Micro­biology. Vol. 58,1301-1307.

EERSTE RUSSISCHE INTERNATIONALE CHAMPIGNONCONGRES

in CHEBOKSARY. 16, 17 EN 18 MEI1995. Zoals u in de vooraankondiging hebt kunnen zien, wordt het eerste internationale congres in Rusland

gehouden op 16, 17 en 18 mei 1995.

Om organisatorische redenen wordt het congres niet in Moskou gehouden, maar in Cheboksary. Cheboksary is een stad met ongeveer 600.000 inwoners en ligt 700 km ten zuid-oosten van Moskou.

Op 16 mei wordt de Russische Champignonkwekers Vereniging officieel opgericht. Gevolgd door een Congres met handelsbeurs op 17 en 18 mei 1995. Een aantal internationaal bekende

sprekers is bereid gevonden om op het Congres te spreken. Op 18 mei wordt er 's middags een "farmwalk" georganiseerd op een typisch Russische kwekerij.

Voor de dames is in een "ladiesprogram" voorzien.

De kosten bedragen : $ 400,-- per deelnemer Beursdeelnemers: $ 600,-­

Partners : $ 200,--.

Na het congres bestaat de mogelijkheid deel te nemen aan een cultureel programma in de omgeving van Moskou.

(Bijkomende kosten op aanvraag).

Verdere informatie: Moskou Tel.: 00 7 (095) 255 58 64 Fax.: 00 7 (095) 255 52 59 of

Mushroom Gonsuiting J. Huys B.V., Horst Tel.: 04 709-8261 0 Fax.: 04709-86655

Betaling: ABN/AMRO Horst, rekeningnr. 46 66 82 484 t.n.v. Mushroom Gonsuiting J. Huys B.V., onder vermelding Russisch Congres mei 1995.

Registratieformulieren op verzoek verkrijgbaar in Horst.

Als deze veenlaag -gelegen tussen Schöninghsdorf en Tw ist

even over de grens achter Emmen - kon spreken, hoorde je verhalen

over de laatste ijs tijd en schimmige sagen over lang vergeten helden .

Jaar na jaar, eeuw rw eeuw, is <tls in een meters dik. half­

vergaan geschiedenisboek, alles vastgelegd wat de wind en de

seizoenen brachten . Het maakt di t zwartveen en bolsterveen de ideale

basis voor de dekaarde van CNC.

Door het enorme wateropnemend vcrmogen is onze dek­

aarele de perfekre 'deken ' voor de bewaking van het vochtmilieu in

uw tee ltbedden. Steeds weer contr oleren we samenstelling en kwalite it

van de <t<mvoer in ons htborMorium en leveren de dekaarde na:rr keus

in drie vochtgehaltes. Ons vert rekpunt -onze filosofie zo u wi l1:- is

dat een mooie champignon begint met de beste grondstolTen. De beste

mest. Het beste stro . Her beste veen.

Pas tegen d ie achte rgrond krijgen onze afde ling Kwali teit

en ÜrHwikkeling en o nze proeffabriek he1.ekenis . Meest recente pro­

dukten van onze research zijn de veelbesproken Indoor Verse Compost

(IVC 'V) en de apparatuur voor gelijktijdig vullen en afde kken.

En wat de ervaring van CNC betreft? 40 zomers, 40 her(~ten ,

40 winters e n 40 lentes. Voor champignonte lers heel wat, maar in de

ogen van de venen nog ec::n groentje.

Cnc ···lti··· ••• • •• ••• • •• ••• • •• De basis van uw business.

CNC. Driekronenstraa t 6, 6596 MA Milsbeek, l è lcfoon 08851- 16541

68

P.G. Kusters B.V. Waaldijk 3, Dreumel Telefoon 08877 - 1 342

Van oudsher het toeleveringsbedrijf

voor de champignonteler van NU!

Ons leveringspakket is uitgebreid met Fristads werkkleding.

BRO Adviseurs is een adviesbureau met brede ervaring in de champignonsector.

Voor deskundige ondersteuning bij: • m ilieuvergunningen/MER's • bouwvergunningen/aan passingen

bestemmingsplan • techniek en emissiebeperking • juridische problemen

Voor: • producenten van voedingsbodems en dekaarde • teeltbcdrijven • transporteurs/opslag van champost • industriële vcrwerking

Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met R. Aartssen of N. van Hooijdonk, telefoon 073-579102.

Bvreou voor Ruimtelijke O rdening van Hec~ewijk B.V. Adres: Toalt.traaf 3 6, Vught. Po stadres: Postbus 68, 5260 AS Vugl•t. Nederland

Telefoon: 073-579102, Telefax: 073·561665

OUA HOOG RENDEMENT KOELING 2 JAAR GARANTIE - koudwaterkoelingen; - direct freonkoelingen;

- mobiele freonkoelingen; - koelblokken zowel freon als water op maat gemaakt,

diverse blokken uitvoorraad leverbaar.

CV-insta Iloties Stoominstallaties

Spuitwaterinsta Iloties luchtbehandeling

Centrale luchtbehandelingskokers Computerinstallaties FANCOM en BRINKMAN

Electro-insta llaties

~ Tot 8 cellen van 200 m teeltoppervlak zonder transformatorruimte

~~oUa~A_c_k_e_r_m_a_n_s_-_J_ö_rg_e_n_s_e_n_b_._v. _________ 1

Installatie-, Reparatie- en Handelsbedriif Bulkseweg 22, 5331 PK Kerkdriel • Telefoon 04183-2788 Kantoor 04183-3541 Fox 04 1 83-3206

/

-/ Tel.: 01725-74668 TRADING B.V. 01725-71373 NEDERLAND Fax: 01725-74762

NIEUWE STOOMKETELS OP VOORRAAD

HOGE- EN LAGEDRUK Levering mogelijk per direct

Lagedruk stoomketels: BLP 140 208 kg/h* Hfl 13.000,­BLP 210 313 kg/h* Hfi1 4.000,­BLP 270 399 kg/h* Hfl 15.000,­BLP 370 556 kg/h* Hfl 18.000,-

• voeduig~wolo• 70 oe

Ketels kompleet met appendages, schakelkast en bekabeling.

Tevens ketelservice, service (24-uurs), nieuwe branders, autoclaven en g rote warmwaterketels_

P 0 Ly PROPYLEEN ETHYLEEN

~&[IT[IT@CJ Voorzien Van Filters net nicro-Poriën • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

voor broed van Agaricus Pleurotus, Shlitake en andere eetbare paddestoelen

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 69

AIDA/Mushroom: Een instrumentter ondersteuning van de strategische planning R.A.C.M. Broekmeulen, ATO-DLO, Wageningen

Het Agrotechnologisch Onderzoeks­instituut (ATO-DLO) heeft in opdracht van de CNC een computerprogram­ma ontwikkeld voor integrale keten­beheersing (IKB) in de champignon­sector. Van teler tot consument kan daarmee op een strategisch niveau in­zicht worden verkregen in kansen, be­dreigingen en problemen van de sec­tor. Voorbeelden zijn het ontwikkelen van nieuwe markten en het verbete­ren van de produktkwaliteit door het opheffen van logistieke knelpunten. De integrale aanpak maakt het moge­lijk om de effecten van strategische plannen en beleidsmaatregelen door te rekenen.

Inleiding

De produktie vindt het hele jaar door plaats op een groot aantal bedrijven. Het produkt wordt zowel voor de vers­markt als voor de conservenindustrie geteeld. Een champignon is sterk aan bederf onderhevig. Een groot deel van de produktie wordt geëxpor­teerd. Handelaren en veilingen spelen bij de afzet een grote rol. De sector wordt gekenmerkt door een groot aantal onderling samenhangende af­zetketens. A ls gevolg van de positie die de CNC in de sector inneemt kan de champignonsector in Nederland toch als overzichtelijk worden aange­duid. Een ket enbeheersingsproject van de CNC heeft dus een grote kans van slagen.

Door ontwikkelingen zoals het telen op doorgroeide compost is de pro­duktie per bedrijf fors toegenomen. Hiertegenover staat een stagnerende afzet van zowel het verse als het ge­conserveerde produkt. Daarnaast neemt de concurrentie uit landen als Polen sterk toe. Marktbescherming en vaste minimumprijzen zijn geen echte oplossingen voor deze proble­men. Ze helpen hooguit op de korte termijn en nemen de werkelijke be­dreiging niet weg. Het Nederlandse produkt moet door een goede prijs­kwaliteit verhouding kunnen concur­reren op de bestaande maar ook op

Nieuwbouw A TO-DLO.

nieuwe, nog te ontwikkelen markten. Naast diversificatie (precies leveren wat de consument vraagt op de ver­schillende deelmarkten) moet worden gewerkt aan een betere produktkwa­liteit en aan beheersing van de kos­ten.

Dit is onder meer mogelijk door ver­betering van de log istiek en het inzet­ten van kennis en technologie. Een nieuwe verpakking of het op het juis­te moment inzetten van koeltechno lo­gie in een keten kan bijvoorbeeld de actieradius van het verse produkt ver­groten. Kwaliteit is meer dan pro­duktkwaliteit alleen. De produktiewij­ze en de afzetketen worden door de consument integraal meegenomen in de beoordeling van een produkt.

Probleemstelling

Op alle bovengenoemde kansen, be­dreigingen en problemen moet de

champignonsector adequaat reage­ren, om ook op lange termijn de con­tinuïteit te waarborgen. De sector kan alleen dán adequaat reageren als alle personen en instanties die met het be­leid van de sector te maken hebben een actieve rol spelen bij de strategi­sche planvorming. Bij het formuleren van strategisch beleid staat integrale ket enbeheersing centraal, omdat de sector hiermee zowel de kwaliteit als de kosten in de gaten kan houden.

De discussie over strategisch beleid in de sector moet objectief gevoerd kunnen worden. Een geschikt hulp­middel daarbij is een beleidsender­steunend systeem dat rekening houdt met alle aspecten in de keten. Op ba­sis van een verzameling gegevens die door de verschillende geledingen van de sector is ingebracht, kan zo'n sys­teem een groot aantal alternatieve beleidsbeslissingen formuleren en doorrekenen.

/Vaa.wbu.r-ift'

zi;i~ffl~f't'e~étitj€tK

HOEV KUBIE

t

Kies Euroveen op grond van kwaliteit.

(}olf(fa. ée,f'je,gtv..arck

!K-be,faftir.J M u;ate,f'riotU'''irf

Yeenproduktenmaatschappij Euroveen B.V., Calilorn ischeweg 1 Ob, 5971 NV Grubbenvorst. Postbus 304, 5900 AH Venlo, Holland. Telefoon 077·669393, fax 077·661313 Fieldmanager: Pierre Bouten, lel. 04760·71828 Verkoop Kerkdriel e.o.: Hans Nendels, tel. 04183·1869

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

Die alternatieve beslissingen moeten vervolgens beoordeeld kunnen wor­den aan de hand van kwalitatieve en kwantitatieve kenmerken. De beslis­sing waar een beleidsmaker uiteinde­lijk voor kiest, wordt met behulp van het systeem een stuk helderder voor de overige betrokkenen in de keten. Zij krijgen immers meer inzicht in de afwegingen die bij die keuze een rol hebben gespeeld, en dat leidt tot een breder draagvlak voor het strateg isch beleid van de champignonsector.

Aanpak

Logistieke ketens van activiteiten vor­men de basis van de sectorbeschrij­ving. Omdat in eenzelfde keten meer­dere condities kunnen optreden is dit verfijnd tot conditie-scenario's (CS). Een CS beschrijft alle schakels plus bij­behorende condities en verblijftijden in een keten van teler naar consu­ment. Voorbeelden van condities zijn produktkwaliteit bij de oogst, tempe­ratuur, relatieve luchtvochtigheid en verpakkingsvorm. Een CS bevat alle gegevens die nood­zakelijk zijn om prestatie-kengetallen zoals doorlooptijd en resterende houdbaarheid te berekenen. Voor het berekenen van de prestatiekengetal­len zijn modellen nodig voor het kwa­liteitsverloop, het koelen en het ver­pakken van champignons. In het onderzoeksprogramma dat ATO-DLO met CNC heeft uitgevoerd zijn alle benodigde modellen ontwikkeld.

Om een compleet beeld van de sector te krijgen zijn gesprekken gevoerd met diverse personen uit de sector en zijn vakpubfikaties en jaarverslagen geraadpleegd op zoek naar bruikbare informatie. Omdat de sector relatief overzichtelijk is en omdat voor strate­gische vraagstukken slechts geaggre­geerde gegevens noodzakelijk zijn, is het mogelijk gebleken om een volle­dige sectorbeschrijving op te stellen.

Modellen en gegevens vormen samen met een gebruikersinterface de bouwstenen van een beleidsender­steunend systeem. Door uitvoerig ge­bruik te maken van een grafische ge­bruikersinterface en het opdelen van de modellen en de gegevens in klei­nere, hanteerbare objecten, voelt men zich snel vertrouwd met het uit­gebreide systeem.

Beschrijving AIDA/Mushroom

Het beleidsondersteunend systeem voor ketenbeheersing in de champig­nonsector heeft de naam AIDA/Mush-

room gekregen wat staat voor A TO Intelligent Decision Assistant. Het be­staat uit de volgende twee deelsyste­men: - Ketenevaluatie; - Sectorinrichting.

De ketens die handmatig of automa­tisch worden gegenereerd bij de ke­tenevaluatie vormen de basis voor de sectorinrichting. Omgekeerd geeft de uitkomst van de sectorinrichting aan of er behoefte is aan het genereren van meer of alternatieve ketens.

Het deelsysteem Ketenevaluatie is vergelij kbaar met soortgelijke door ATO-DLO ontwikkelde systemen voor afzetketens van appels, snijbloemen, potplanten en bloembollen (Wilkinson et al, 1994). Een keten of conditie-sce­nario wordt opgebouwd uit blokken die elk een schakel of een activiteit voorstellen. Elk blok bevat, afhanke­lijk van het type van het blok, alle noodzakelijke gegevens voor het be­rekenen van de prestatie-kengetallen. Om de grote hoeveelheid handmati­ge invoer te verminderen beschikt AIDA over een bibliotheek van veel voorkomende blokken.

Nadat door de gebruiker een condi­tie-scenario is opgesteld, wordt een aantal berekeningen uitgevoerd. Op basis van de tijdvensters en de mini­male verblijftijd per blok wordt de doorlooptijd van het produkt in het CS geminimaliseerd. Daarna wordt de eindkwaliteit bepaald met behulp van een kwaliteitsverloopmodel. Dit mo­del is gekoppeld met modellen over het koelgedrag en de invloed van de verpakking. De gebruiker kan middels expertregels de ontwikkelde model­len aanpassen of nog verder uitbrei­den.

Het deelsysteem Sectorinrichting kijkt of de verschillende ketens elkaar on­derling beïnvloeden. Voorbeelden hiervan zijn capaciteitsbeperkingen bij koelinstallaties en schaalvoordelen bij het gebruik van dezelfde faciliteit door meerdere ketens. De verschil­lende ketens concurreren met elkaar om een aandeel op de diverse deel­markten en om produkt bij de telers. Het model is zo opgesteld dat de he­le produktie aan markten wordt toe­gewezen. Het model neemt allerlei as­pecten mee om een zo realistisch mogelijke inrichting te krijgen. Naast kwaliteit, kosten en gewenste groot­teklasse wordt per markt gekeken naar de waardering hiervoor en naar het belang van die markt voor de sec­tor. De beleidsmaker bepaalt de ge-

71 ------------------

wichten die aan al die aspecten wor­den toegekend. Verschillende be­leidsmakers zullen daarom tot andere sectorinrichtingen komen omdat ze andere prioriteiten hechten aan kwali­teit, kosten of marktaandeel. Dit geeft inzicht bij de discussies met belang­hebbenden over de sectorinrichting. Uit de voorgestelde sectorinrichting valt af te leiden welke teler of groep van telers goed aan welke markt zou kunnen leveren. Dit is een basis voor een tactische planning van een van de deelnemers van de sector.

Analyse

Om de modellen in het systeem op hun geldigheid te beoordelen zijn met AIDA/Mushroom enkele gebruikstes­ten uitgevoerd.

Daarnaast is een demonstratieversie gebouwd om het systeem aan de par­tijen in de sector voor te stellen. Dit voorstellen is het afgelopen jaar uit­gebreid gebeurd.

In de eerste test is gekeken naar de in­zet van koeltechnologie in de sector. Uit de evaluaties van ketens met con­ventionele koelinstallaties blijkt dat het kwaliteitsverlies tijdens het afkoe­len van het produkt behoorlijk groot is. Het afkoelen verlengt de totale doorlooptijd omdat het afkoelen niet wordt gecombineerd met transport. Het is technologisch niet haalbaar om zware koelmachines te installeren in vrachtwagens.

De alternatieven zijn: - koelprocessen met een kortere af­

koeltijd, zoals vacuümketels; - installeren van koelcapaciteit bij de

telers zodat eerder begonnen wordt met koelen;

- het reduceren van de totale door­looptijd door het verbeteren van de afstemming in de keten.

Uit de test kwam geen eenduidige keuze voor een alternatief naar voren. Elk van de drie alternatieven heeft voor- en nadelen. Vacuümketels zijn snel maar zorgen onder andere voor gewichtsverlies. De hierbij horende hoge investeringen zijn alleen verant­woord als men het produkt op verre markten, waar een goede prijs wordt betaald, wil afzetten.

Installeren van koelcapaciteit bij telers is pas interessant voor grote partijen of indien meerdere telers in een ge­b ied hiertoe overgaan. Op die wijze kunnen de extra investeringen wor­den terugverdiend door een hoger

72

als het om WATERGEVEN gaat ••• is watergeefapparatuur voor de champignonteelt van Dofra B.V. de juiste keuze.

I

-...",...---.

De watergeefapparatuur van Dofra B.V. verdeelt een grote hoeveelheid water uiterst gelijkmatig over de teeltbedden. Als specialist in waterverzorging heeft Dofra B.V. voor elk bedrijf een pasklare oplossing om efficiënt water te geven met een minimum aan arbeid.

Het pakket omvat champignonspuitwagens, -lorries _en automatische systemen, waaronder de zelfrijdende spuitwagen.

Het verdere leveringsprogramma voor de champignonteelt omvat o.a.: • Watervoorzieningsunits • Verplaatsbare voorraadreservoirs • Doekenpoetsmachines • Fijndoseringsapparatuur • Oogsthulpapparatuur • Alcoa-aluminium stellingen • Luchtwassers

dofra bv horst Nijverheidsstraat 11 Postbus 6019 5960 AA Horst - NL Telefoon 04709-99888 Telefax 04709-84575

vooman in techniek en kwaliteit

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

marktaandeel of een betere prijs. Met het verbeteren van de afstemming lijkt in ketens d ie over de veiling lopen de doorlooptijd met een halve dag te verminderen. Het loslaten van de vas­te veiltijd of door maatregelen als "bestellen en uitdrukken" heeft al een positief effect. De veiling fungeert voor de industrie als bron om hun con­tracten van dag tot dag aan te vullen.

De veilingklok is belangrijk als prijs­vormingsinstrument. Ondanks het verminderde marktaandeel van de veil ingklok richten contracttelers zich naast de kostprijs ook op de veiling­prijzen. Uit een oogpunt van f lexibili­teit en marktwerking zullen bepaalde afzetketens langere doorlooptijden moeten accepteren. Deze ketens zijn

echter niet zo geschikt om nieuwe, verre markten te bedienen.

Conclusies en aanbevelingen

Met AIDA/Mushroom is het goed mo­gelijk om afzetketens van champig­nons te evalueren en alternatieve, consistente sectorinrichtingen op te stellen. Het is een objectief en inzich­telijk hulpmiddel bij de discussies tij­dens de strategische planvorming.

Het gemak waarmee de verzameling basisgegevens over de sector kunnen worden verzameld en onderhouden, bepaalt de uiteindelijke bruikbaarheid in de praktijk. De acceptatie van een kwantitatief hulpmiddel bij de strate­gische planning bepaalt de daadwer-

73

kelijke inzet van AIDA in de toekomst. Behalve voor strategische planning kan AIDA ook ingezet worden bij het beoordelen van de concurrentieposi­tie van de Nederlandse champignon­sector ten opzichte van onze buurlan­den. Bij de analyse van de verschillende afzetketens kan blijken dat op een bepaald gebied meer ken­nis of technologie noodzakelijk is om een bepaalde doelstelling te berei­ken. AIDA helpt in zulke gevallen bij de sturing van het onderzoek.

Literatuur

Wilkinson, E.C., Polderdijk J.J., Sloof M. & Lokers R.M. (1994), "0-BULB", Agro-informaticareeks nr. 8, 35-42.

Champignons moeten zich thuisvoelen ...

Weerens Bouwbedrijf voelt zich als geen ander thuis in de bouw van praktische

gebouwen voor de champignonteelt

Specialisatie: • tunnelsystemen • kweekgebouwen

bouwbedrijf bv

~~ me. amantstraat 15 -17, 6039 RA stramproy telefoon 04956 -1285, telefax 04956 -1692

Prefab bezinkput van beton voor champignonteeltbedriiven.

voor het repareren van uw Champignondoeken

Voldoet aan de wetteli jk gestelde eisen. Is gemakkelijk verplaatsbaar bi j bedri jfsu itbreiding of aanpassing. Is op elke wil lekeurige plaats aan te brengen. Het is een duurzaam product.

- Gegarandeerd waterdicht. Onder normale omstandigheden in minder dan 2 uur te plaatsen.

W:,,J,#r/,l,#r/,l steengoed

Floreffestraat ll 1, Postbus 52, 5710 AB SOMEREN Telefoon 04937-91457, Telefax 04937-93827

VERKOOP

Nicolon Champignondoeken Afdekdoeken Tunnelmatten tegen concurrerende prijzen.

Agrarisch hulpbedrijt:

J.P. CREEMERS wanssumseweg 19, oostrum Telefoon 04784 - 2956 Telefax 04784 - 2839

74

ijzersterk in kwaliteit Treklier voor Moving·Fioor

~~ ~~~ ~V~ ~~·~ 0~. ~~;

Christiaens Horst vann reondernemend

Herenbosweg 6, 5962 NX HORST, (Holland), Tel. 04709 - 81889, Fax 04709- 83369

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 75

Champignonteelt in Europa maakt pas op de plaats R. Vermeire, Produktschap voor Groenten en Fruit, Den Haag

Na een moeilijke periode klimt de champignonteelt in Nederland uit het dal omhoog. Het afgelopen jaar kon­den bij een bescheiden groei van de produktie redelijke tot goede prijzen genoteerd worden. Ruimte voor (grootschalige) uitbreiding van de teelt lijkt echter niet aanwezig. Zowel champignonconserven als het verse produkt hadden in een aantal landen in 1994 te kampen met een stagne­rende afzet. Meer promotie voor de champignon is daarom geen overbo­d ige luxe. Dit zijn enkele conclusies uit de PGF Produkt-Info Champignon.

Binnen de EU zijn Frankrijk en Neder­land de twee grootste producenten van champignons. In beide landen ligt de produktie rond de 200.000 ton. De totale produktie in de belangrijkste champignonproducerende landen van de EU bedroeg in 1993 738.000 ton. Dit betekent dat voor het eerst sinds jaren de produktie in de EU niet verder is gegroeid. Ongeveer 50% van de EU-produktie van champig­nons gaat naar de industrie. Binnen de EU is het Verenigd Koninkrijk de grootste importeur van verse cham­p ignons gevolgd door Duitsland. Ne­derland en Ierland zijn de grote ex­porteurs van verse champignons b innen de EU. Circa 80% van de ex­port blijft binnen de EU, 20% gaat naar landen buiten de EU.

Nederland

In 1994 lag het percentage weer bo­ven de 50% (circa 25% van de cham­pignons voor de verse markt en 75% van de industriechampignons). De achterliggende oorzaak is dat steeds meer verkopen via contracten in de veil ingadministratie terecht komen. Het aandeel dat daadwerkelijk via de klok wordt geveild is nog maar 20%.

In 1994 is meer dan 1 00.000 ton cham­pignons op de veilingen (incl. contrac­ten) aangevoerd. Dit is 15% meer dan in 1993 en een toename van 23% ten opzichte van 1992. De gemiddelde veilingprijs komt naar schatting uit op f 2,57 per ki lo. Hiermee is er sprake van een duidelijk beter resultaat dan in 1992 en 1993 toen de champignontelers genoegen moesten nemen met een ki loprijs van f 2,33 respectievelijk f 2,44. Het hoge­re gemiddelde prijsniveau is vooral te danken aan het eerste halfjaar van 1994. Toen lag door een uitstekende vraag het gemiddelde prijsniveau cir­ca 15% hoger dan in 1993. Vanaf juni is er sprake van een min of meer ge­lijkbl ijvend prijsniveau. De sterkste stijging deed zich het afgelopen jaar voor bij de prijs van industriekwalitei­ten.

Het buitenland is de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden voor de afzet van verse champignons. Dit is ook noodzakelijk om de produktie­toename op te kunnen vangen.

De export van verse champignons is toegenomen van bijna 30.000 ton in 1990 tot 51.000 ton in 1993. In 1994 is voor het eerst sinds jaren de export gedaald. Volgens nog voorlopige cij­fers van het KCB is in 1994 46.900 ton geëxporteerd. Vooral Duitsland maar ook Engeland en Belg ië namen min­der champignons af. Meer vraag was er daarentegen uit Zweden, Frankrijk, Noorwegen en Denemarken (tabel 1 ).

Duitsland

De produktie van verse champignons in Duitsland wordt voor 1994 ge­raamd op 58.000 ton. Dit is evenveel als in 1993. In het oosten van de Bondsrepubliek is nog wel sprake van een uitbreiding van de produktie (in 1993 5.500 ton) maar in BRD-West was er wederom sprake van een in­krimping.

Duitsland is vooral van belang als af­zetland voor champignonconserven maar in toenemende mate ook voor het verse produkt. In 1987 kocht 25% van de huishoudens in BRD-West wel eens verse champignons. In 1993 lag d it percentage al op 46%. De groei lijkt er echter uit te zijn. Cijfers van de eerste drie kwartalen van 1994 laten zelfs een daling van de aankopen zien met 1 0% ten opzichte van 1993 en ook in het oosten van de Bondsrepu­bliek zijn minder champignons ge­kocht.

De produktie van verse champignons kwam in Nederland zowel in 1992 als in 1993 uit op 190.000 ton. Voor 1994 wordt geschat dat er 200.000 ton champignons zijn geproduceerd. Dit betekent dat sinds 1985 de produktie van champignons in Nederland is ver­dubbeld. De waarde van de produktie wordt geschat op ruim 500 miljoen gulden.

Tabel1: Uitvoer van Nederlandse verse champignons

Een aanzienlijk deel van de Neder­landse champignons wordt buiten de veiling om verhandeld. Langzamer­hand begint het veilingaandeel echter weer toe te nemen.

KCB/PGF

Duitsland Engeland Zweden Frankrijk Noorwegen België Overige landen

Totaal

1991

18,8 5,9 3,5 1,5 1,1 1,0 2,4

34,2

x 1000 ton

1992 1993 1994

22,9 27,5 25,4 8,0 9,7 8,3 4,0 3,8 4,1 1,9 2,7 2,7 1,5 1,8 2,0 1,7 3,2 2,0 2,1 2,4 2,4

42,1 5111 46,9

..... k Oxford 1995 XIV Cong the Science & Cultivation of Edible Fungi

van Onschatbare Waarde voor Wetenschappers, Kwekers en Leveranciers Oxford ,England 17-22 September 1995

In januari hebben alle leden van Musbroom Growers' Associations over de hele wereld een brochure ontvangen met details van dit grootse evenement en een aanmeldingsformulier.

Behalve de formele discussiesessies over elk onderwerp naar keuze .. , en de mogelijkheid om aan technische excursies deel te nemen, zult u kwekers, wetenschappers en leveranciers van over de hele wereld ontmoeten.

De expositie belooft de grootste te worden van de ooit gehouden congressen.

~ylvan Of uw werk nu wetenschappelijk, technisch of praktisch is, ook u kunt u een bijdrage leveren. Vooroverleggingen van papieren behorende bij voortgang van het congres -

Sponsors of Congress Urgoni.votion en deel uit maken van een discussie sessie - dienen gestuurd te worden nar Dr. Tim Elliott, HRI, Wellesbourne, Warwicks .,

' England CV35 9EF. Fax: 0044 1789 470363. Sluitingsdatum is 1 maart,

dus haast is geboden.

Reserveer uw plaats tijdig en u zult een aanzienlijke k01ting ontvangen. Vul uw aanmeldingsformulier meteen in.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

De produktie in Frankrijk is de laatste jaren sterk gedaald.

Het belangrijkste aankoopkanaal voor verse champignons in het westen van de Bondsrepubliek is de supermarkt met een aandeel van 79% in de afzet. In BRD-Oost is de rol van de super­markten met een marktaandeel van 60% veel minder groot. Bijna een kwart van de champignons wordt hier (nog) op de markt gekocht.

Steeds meer worden champignons in bakjes verkocht. Het los verkochte produkt maakt in het westen nog maar 43% van de afzet uit (eerste drie kwartalen van 1994) en in BRD-Oost 46%.

Frankrijk

Problemen bij de verwerkende indus­trie, de grootste afnemer van cham­pignons in Frankrijk, hebben de laat­ste jaren geleid tot herstructurering binnen de sector.

Kleine, onrendabele teeltbedrijven werden gesloten. N iet minder dan 78% van de produktie gaat naar de in­dustrie om voornamelijk te worden verwerkt tot champignonconserven.

De problemen van de sector komen ook tot uiting in het produktiecijfer. De Franse produktie is gedaald van 231.000 ton in 1991 tot 216.000 ton in 1993 (inclusief voetjes). In 1994 is de produktie verder ingekrompen. Waar­schijnlijk zal de produktie zo'n 200.000 ton hebben bedragen of zelfs nog iets minder.

Gegevens van de huishoudelijke aan­kopen van verse champignons laten een gestage groei zien van 29.000 ton in 1988 tot 34.600 ton in 1993. In 1994 zijn de huishoudelijke aankopen ech­ter gedaald. Gegevens over de eerste 11 maanden van 1994 laten een afna­me zien met 7% ten opzichte van 1993. Champignons worden relatief veel in de supermarkt gekocht (67%). Opvallend is dat in de Franse winkels steeds meer champignons zonder voetjes worden aangeboden. In 1993 zou het al om 47% van de totale afzet gaan.

België

De produktie van champignons in Bel­gië bedroeg in 1993 32.000 ton tegen 30.500 ton in 1992. Een voorlopige schatting voor 1994 gaat uit van een even grote produktie als in 1993. Naar schatting 30% van de produktie gaat naar de industrie. Dit zijn veelal Ne­derlandse conservenfabrikanten.

Ruim eenderde deel van de Belgische produktie wordt via veilingen verhan­deld. De belangrijkste champignon­veiling is REO in Roeselare. In 1994 is hier 7.954 ton verhandeld tegen 8.146 ton in 1993. Het aanbod van cham­p ignons voor de verse markt op de veiling REO was in 1994 met 4.266 ton 12% kleiner dan in 1993. Aan indus­triechampignons werd daarentegen juist 12% meer verhandeld. Over heel 1994 gezien realiseerde de veil ing REO een middenprijs van 68,76 BFR

77

(f 3,78) voor champignons voor de verse markt (+4,5% ten opzichte van 1993). Voor de industriekwaliteiten bedroeg de middenprijs 42,64 BFR (f 2,35) per kg (+3,2%).

Verenigd Koninkrijk

Het Engelse Ministerie van Landbouw heeft onlangs de produktiecijfers van champignons herzien. Volgens de nieuwe cijfers is de produktie in het Veren igd Koninkrijk afgenomen van 123.200 ton in 1990 tot nog "slechts" 93.300 ton in 1993. In 1994 trad er een licht herstel op. Geschat wordt dat het afgelopen jaar zo'n 94.000 ton is geproduceerd. De teruggang van de produktie in Engeland wordt vooral toegeschreven aan oneerlij ke concur­rentie uit Ierland. De English Mush­room Board heeft onlangs met succes bij de EU geprotesteerd tegen onge­oorloofd gebruik van EU-subsidiegel­den door Ierse champignontelers. Hierdoor waren deze in staat met la­gere prijzen op de markt te komen dan hun Britse concurrenten. In Ier­land bedroeg de produktie aan cham­pignons in 1994 48.000 ton. Circa de helft van deze produktie wordt op de Britse markt afgezet.

Volgens het marktonderzoekbureau AGB kochten de Britse huishoudens in 1994 zo'n 76.500 ton verse champig­nons tegen 72.000 ton in 1992. Voor­al de zogenaamde "value packs" van aantrekkelijk geprijsde maar kwalita­t ief wat mindere champignons zou­den voor deze hogere afzet hebben gezorgd. Het aandeel van de super­markten in de totale verkopen van verse champignons nam toe van 58% in 1992 tot niet minder dan 70% in 1994. De Engelse supermarkten be­steden veel aandacht aan promotie en voeren een agressieve prijspolitiek. Het aandeel van voorverpakte cham­pignons in de verkopen neemt sterk toe. In 1994 betrof het al zo'n 36% van de afzet.

PGF Produkt-Info Champignon gra­tis verkrijgbaar

Bovengenoemde gegevens zijn ont­leend aan de nieuwe PGF Produkt- In­fo Champignon. Het Produktschap gaat voortaan van elk produkt een uit­gebreid overzicht samenstellen, waar­in per land onder andere gegevens over produktie, export- en import uit­gebreid belicht zullen worden. De PGF Produkt-Info Champignon is voor handelaren en telers gratis te verkrijgen bij het Produktschap, tele­foon 070-3814631, toestel427.

78

1\llilli .~CI1amd Het bijvoedmiddel voor meer

champignons van betere kwaliteit! Op het proefstation te Horst is meerdere keren bewezen

dat met Milli Champ als bijvoeding top o pbrengsten zijn verzekerd. Het nauwkeurig doseren en zorgvuldig

inmengen zijn daarbij van groot bela ng.

Milli Champ 3000 bij het afdekken. Milli Champ 6000 bij het enten.

Inlichtingen bij: C.N.C. Driekronenstraat 6, 6596 MA Mi lsbeek - Tel.: (08851) 16541

NV KAREL STERCKX - Kachtemsestraat 330 - B-8800 Roc;.clarc - Tel.: (051) 223334 TROUW NEDERLAND • BV • Posthus40. 3880 AA Puttcn •Tcl.: (034 18)716 11

elmatronics bv INGENIEURSBUREAU

ONTWERP EN PRODUKTIE VAN ELEKTRONIKA EN SOFTWARE

MAGNEETKAART TIJDREGISTRATIE SYSTEMEN INCLUSIEF NEDERLANDSTALIGE SORWARE

ELEKTRONISCHE PRECIESIE WEEGSCHALEN .. GEINTEGREERDE TIJD/WEEGREGISTRATIE SYSTEMEN VOOR DIREKTE PLUKPRESTATIES EN OPBRENGSTOVERZICHTEN

DIGITALE AFSTANOS TEMPERATUURMETERS EN THERMOSTATEN

PT-100 TEMPERATUUROPNEMERS

VANAF f 2049,-

ONTWERP VAN SOFTWARE EN ELEKTRONIKA OP KLANTENSPECIFIKATIE

PERSONAL COMPUTERS, PRINTERS EN FAX/MODEMS

BROEKWEG22 5961 JG HORST

PRUZEN EXCLUSlEF 17.5% BTW

TEL : 04709-82706 (PER lQ-10-95: 077-3982706) FAX : 04709-87745 (PER 10-10-95: 077-3987745)

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 79

Produktie en prijzen van champignons in 1994 A.J.J. van Roestel, Proefstation voor de Champignoncultuur, Horst

De produktie van champignons in 1994 wordt door het Produktschap voor Groenten en Fruit geschat op 200 miljoen kilogram, een groei van ruim 5% ten opzichte van 1993. Deze groei is voor een groot deel te verkla­ren uit een groei van de teeltopper­vlakte (+1,6%) en een groei van het aandeel doorgroeide compost van 66% tot 72% van het totale areaal. Ondanks de groei van het teeltareaaL blijft het aantal bedrijven dalen. In 1994 werden 720 champignonteelt­bedrijven geregistreerd. Dat waren er in 1993 nog 7 36. Op basis van de areaalgegevens uit de CBS-Iandbouwtelling (mei 1994) en de produktieschatting van het PGF bedroeg de gemiddelde jaarproduk­t ie 188 ki logram per m2 teeltareaaL In 1993 was de gemiddelde produktie 182 ki logram per m2

•

Veilingafzet

De veilingen hebben hun posit ie in de handelskanalen enigszins versterkt. In totaal werd iets meer dan de helft van de b innenlandse produktie via de vei­lingklok of contractbemiddeling door de veilingen afgezet. In 1993 bedroeg

Tabel 2: Gewogen gemiddelde van de klokprijzen (gld/kg)

1993 1994 Verschil

I fijn 3,37 3,64 +0,27 I middel 3,22 3,36 +0,14 I reuzen 3,59 3,48 -0,11 I kvp 4,00 4,05 +0,05

11-2-45 2,75 3,03 +0,28 11-2-60 2,49 2,67 +0,18 11-2-80 1,95 2,05 +0,10

11-3-80 1,74 1,90 +0,16 11-3-100 1,80 1,90 +0,10 111-3-100 1,86 1,77 -0,09

Middenprijs 2,42 2,45 +0,03

Bron: CBT

Tabel1: Afzet van champignons via de veilingen en middenprijzen (gld/kg)

Veilingklok Contractbemiddeling Totaal veilingen (CBH) veilingen

1993 1994 1993 1994 1993 1994

Afzet (x 1000 ton) 38 40 51 63 89 103 Aandeel in de totale afzet (%) 20 20 27 32 47 52 Middenprijs (gld/kg) 2,42 2,45 2,46' 2,67 2,44 2,57

' De prijzen van veilingen ZON en Veldhoven vóór toetreding tot het CBH zijn hierin niet verwerkt.

het aandeel van de veil ingen 47%, in 1994 52% (tabel1 ). Met name de con­tractbemiddeling is sterk gegroeid.

Bronnen: PGF, CBH

Het aandeel van de veil ingklok bleef gelijk dankzij een toename van de aanvoer van industriechampignons.

80 .---------------------------------------------,

Klokverkoop Contractbemiddeling

60 V> c 0 c m ëi. E ll)

40 ...c u c 0 +'

0 0 0

>< 20

0 1993 1994

D Industrie open 0 11 gevliesd

* Kwaliteitsverdeling gebaseerd op CBH-gegevens.

Figuur 1: Ontwikkelingen in de veilingafzet.

1993* 1994

0 Klasse I

80

H. JANSSEN KESSEL B.V. Heidenseweg 15a, 6086 PO Neer Postbus 7826, 5995 ZG Kessel tel. 04759-4242 fax. 04759-4436 tlx. 58087 JAKES NL

D =

H. JANSSEN KESSEL B.V. is een dynamisch bedrij f dat een gestadige groei doormaakt. Gestart als adviesbureau is onze onderneming uitgegroeid tot een toonaangevend produktiebedrijf, waar bovendien dienstverlening voorop staat. Installaties van H. JANSSEN KESSEL B.V. hebben hun weg gevonden in de wereld. Wij staan garant voor een "up to date" produkt, terwijl daarenboven het begeleiden van de kweker en het leren omgaan met de geavanceerde apparatuur niet uit het oog worden verloren.

Wij zijn gaarne bereid U te informeren over ons KOMPLEET PAKKET.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 81 ------------------------------------

De aanvoer van klasse I champignons voor de veilingklok nam af (figuur 1).

Veilingprijzen

De klokprijzen van champignons ver­beterden in 1994. Dat komt nauwe­lijks tot uit ing in de middenprijs (tabel 1 ). Door de toename van de aanvoer van open industriechampignons zijn de middenprijzen niet vergelijkbaar.

Uit een vergelijking van de prijzen van de afzonderlijke kwaliteitskiassen

blijkt dat meesta l een stijging met f 0,10 tot ruim f 0,25 per kilogram ge­haald werd. Alleen de reuzencham­pignons en de minste kwaliteit indus­triechampignons daalden gemiddeld in prijs (tabel 2).

De middenprijs van de champignons d ie via contract werden afgezet steeg met f 0,21 per kilogram (tabel 1). Omdat de kwaliteitsverhouding en de middenprijzen van de contractbemid­deling door de veilingen in Grubben­vorst en Veldhoven vóór toetreding

tot het CBH niet bekend zijn, zijn de­ze prijzen echter niet zonder meer te vergelijken.

Omdat het aandeel van klasse I in de contracten hoger is dan voor de vei­lingklok (figuur 1 ), ligt de middenprijs bij contractbemiddeling duidelijk ho­ger.

Vinkenveld 22 • 5249 JP ROSMALEN • Tel. 04192-12304 • Fax. nr. 04192-19520

- Hefschuifdeuren - Aluminium chloreerbakken - Werkgangdeuren, draai- en schuif - Klimaatunits

- Koelceldeuren - Heaters, koelblokken - A luminium stellingen - Venti latoren

- A luminium pluktrappen en pluklorries - A luminium honingraten

- lsoleren van leidingen - Levering van isolatiematerialen

BESCHIKBAAR VOOR ERVAREN KWEKER

CHAMPIGNONBEDRIJF IN CANADA, ZUID-ONTARIO DICHTBIJ GROTE STAD

Het bedrijf bestaat uit: 9 cellen, 3000 m2 teeltoppervlakte Nederlands systeem, 1 0 jaar oud, stenen gebouw

Gegarandeerde verkoop van de totale produktie Contract met Co-op betreffende leverantie van fase 111 compost

Volledig gemechaniseerd Lease mogelijkheden met optie tot koop

Financiering voor een ervaren en gekwalificeerde koper Groot stenen woonhuis.

Voor verdere informatie:

Dhr. H. Jans 't Hasseltkiezel 45 3960 BREE (België) Telefoon: 00 32 89 702731

82

transportbanden ~.J PVC, Rubber, Pur ~ onderdelen

- opvoerbanden - leegmaakbanden - snijbanden - aan- en afvoerbanden - spuitbanden - bodembanden kopvulmachine

Tevens mogel ij kheden tot: - reparatie van banden - ter plekke eindloos maken van banden

- draagrollen , trogstellen - ondersteuningsrollen - steun- en bufferringen - trommelmotoren

Uit voorraad leverbaar: - lagers I RVS-lagers - v-snaren, tandriemen, rondsnaren -ketting I kettingwielen - afschrapers -zwenkwielen, smeermiddelen -gereedschap, bevestigingsmaterialen

24 UUR SERVICE I 7 DAGEN PER WEEK

~ TRANSPOilTllANDEN EN -ONDERDELEN B.V.

A.C.B. B.V. Massenweg 4a 5962 NE Horst-Meldersla Tel.: 04709 - 84416 Fax: 04709 - 86337

Kwaliteitszorg is 'n sleutelbegrip voor elke champignon-kweker. Voor top-kwaliteit en maximale opbrengst is de konditie van uw cellen van het grootste belang. Champignons houden zich het best in 'n 100% dampdichte cel. Als de wanden bovendien smetteloos wit zijn, werkt u een stuk plezieriger en beter. Als u duidelijkheid wilt over de enige juiste behandeling van uw celwanden, met 5 jaar garantie, (zowel voor nieuwbouw als renovatie) neem dan kontakt op met Ummels Waterdichtingstechnie k.

UMMELS W ATERDICHTINGSTECHNIEK

Ummels Waterdichtingstechniek BV 't Inne 32c 6021 DA Budel Tel: 04958 - 9 19 16 Fax: 04958 - 9 37 50

Postbus 6218 5960 AE Horst

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2) 83

Nieuws van het CCD

G. van Megen-Boekestijn, IPC Plant- CCO

Bedrijfsopleiding champignonteelt

De eerste week van september start de bedrijfsopleiding (vakschool) champignonteelt. De bedrijfsoplei­ding is gericht op ondernemers en/of leidinggevende medewerkers in de champignonteelt. De opleiding omvat 60 lesdagen en wordt gedurende 1 ,5 jaar gegeven op een vaste lesdag: dinsdag, woensdag of donderdag. De opleiding bestaat voor ongeveer 60% van de tijd uit teelttechniek, (kli­maat)-techniek, economie, boekhou­den en biologische achtergronden. De overige lesuren worden besteed aan het vergroten van het praktisch inzicht door middel van rondleidingen door de instructiekwekerij, practica en bedrijfsbezoeken.

Verder worden er drie praktijkdagen en een buitenlandse excursie georga­niseerd. Voor deze opleiding geldt de STOSAS-regeling, dit betekent dat voor de cursus- en reiskosten en voor de kosten van loonderving subsidie aangevraagd kan worden. Cursisten met een te lage vooroplei­ding moeten eerst een brug-opleiding volgen op de vakgebieden scheikun­de, economie, techniek en biologie. De brugopleiding start begin mei. In verband hiermee is het wenselijk zich zo snel mogelijk aan te melden bij het CCO, telefoon 04709-84555.

Nieuwe instructeur

Met genoegen kunnen wij u medede­len dat een nieuwe instructeur, in de

persoon van me­vrouw L. Vull ings, haar werkzaamhe­den aan het CCO begonnen is. Me­vrouw Vullings is afkomstig uit Horst en heeft aan de Landbouw Uni­versiteit te Wage­

ningen Planteziektenkunde gestu­deerd. Daarna heeft ze bij het CCO ervaring opgedaan in de champignon­teelt. Ze heeft gedurende enkele maanden op de kwekerij van het CCO onderzoek gedaan naar de belasting met sporen van oesterzwammen en groene schimmels. Mevrouw Vullings vervangt de heer Rechsteiner, die reeds geruime tijd ziek is.

Meer dan 15 jaar gespecialiseerd in luchtfiltratie

• synthetisch filtermedia • filterpanelen • Z -line wegwerpfilter • zakkenfilters • Hepa-filters • Varicel-filters

Koop uw luchtfilters bij de vakman tegen groothandelsprijzen

VALKENSWAARD TEL. 04902-45406 FAX 04902-48374

84 DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

Lijst van publikalias

De afgelopen jaren zijn diverse publikatiesop het gebied van de champignonteelt verschenen. In onderstaand overzicht staan de nog verkrijgbare publikaties vermeld.

1 a. De teelt van champignons Inhoud Handboek voor de teelt van champignons in Nederland Aantal pagina's 525 Jaar 1987 Uitgave CNC BA Kosten f 1 04,- incl. portokosten binnen Nederland,

f 125,- incl. portokosten buiten Nederland Overmaken op banknummer 12.36.32.307 t.n.v. Ra bobank Maashorst t.g.v. Bestuursfonds CCO o.v.v. "Nedboek"

1 b. The cultivation of mushrooms Inhoud Handbook for the cultivation of mushrooms on the Netherlands Aantal pagina's 515 Jaar 1988 Uitgave Dadington Mushroom Laboratories Ltd. Kosten f 190,- (incl. postage costs)

Payment can be done by sending a check or international Money Order on account number 12.36.32.307 at the Rabobank Maashorst made out in the name of Bestuursfonds CCO.

2. Kwantitatieve Informatie voor de Champignonteelt Inhoud Algemene gegevens over de bedrijfstak, prijzen van champignons, kosten van

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

produktiemiddelen, investeringen, overheidsregelingen, adressen, arbeidsbehoefte en saldobegrotingen. 100 1993 IKC-AT Afdeling Champignonteelt f 25,- (incl. verzendkosten). Te verkrijgen door overmaken op Giro 354607 o.v.v. KWIN 93, f 36,- voor buitenland

3. Voorkomen en bestrijden van ziekten en plagen in de teelt van eetbare paddestoelen Inhoud Het geven van richt lijnen over het voorkomen en bestrijden van ziekten en plagen Aantal pagina 's 44 Jaar 1993 Uitgave IKC-AT Afdeling Champignonteelt Kosten f 15,- (incl. verzendkosten) Te verkrijgen door overmaken op Giro 354607

o.v.v. "Voorkomen" 1993, f 26,- voor buitenland

4. Koelcel voor de champignonteelt Inhoud Algemene inleiding over koeltechniek, programma van landbouwkundige eisen. Aantal pagina's 25 Jaar 1989 Uitgave IKC-AT afdeling champignonteelt Kosten f 15,- (incl. verzendkosten).

Te verkrijgen door overmaken op giro 354607 o.v.v. 'koelcel' f 26,-- voor buitenland

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

5. Champignons wereldwijd Inhoud Economisch st atistische gegevens over de champignonteelt in d iverse landen Aantal pagina's 148 Jaar 1994 Uitgave IKC-AT Afdeling Champignonteelt Kosten f 30,-- (incl. BTW en verzendkosten).

6. Koeling zonder CFK Inhoud Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

Te verkrijgen door overmaken op giro 354.607 o.v.v. titel. f 43,50 voor buitenland.

Gevolgen CFK-besluit voor het gebruik van koelinstallaties in de agrarische sector 16 1994 I KC-AT Afdel ing Milieu, Kwaliteit en Techniek f 7,50 (incl. BTW en verzendkosten). Te verkrijgen door overmaken op g iro 1690875 o.v.v. IKC-MKT 18.

7. Het globale Informatiemodel voor de Champignonteelt Inhoud Het globale informatiemodel voor de champignonteelt: basis voor automatisering

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

en uniformering 149 1989 Proefstation voor de Champignoncultuur f 40,- (incl. BTW en verzendkosten) Overmaken op bankrekening 12.36.03.692 ten name van Proefstation voor de Champignoncultuur o.v.v. "Informatiemodel '89".

8. Klimaatbegrippenlijst voor de Champignonteelt Inhoud Gestandaardiseerde naamgeving voor klimaatregeling, standaard eenheden,

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

standaard fase-indeling en advies voor meetplaatsen en meetmethoden. 60 1990 Proefstation voor de Champignoncultuur f 25,- (incl. BTW en verzendkosten) Overmaken op bankrekening 12.36.03.692 ten

85

name van Proefstation voor de Champignoncultuur o.v.v. " Klibegri 90". (Gratis voor telers).

9. Algemene Informatie over de Champignonteelt Inhoud Ontwikkeling van de teelt, korte beschrijving van de teelt en een voorbeeld

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

voor bedrijfsopzet. 23 1992 DLV f 15,- (incl. verzendkosten) Telefonisch te bestellen bij DLV-team Paddestoelenteelt Horst 04709-86191

10. Algemene Informatie over de Oesterzwamteelt Inhoud Ontwikkeling van de teelt, korte beschrijving van de teelt en een voorbeeld

voor bedrijfsopzet. Tevens adressenlijst. Aantal pagina's 12 Jaar 1992 Uitgave DLV Kosten f 15,- (incl. verzendkosten).

Telefonisch te bestellen bij DLV-team Paddestoelenteelt Horst 04709-86191

11 . Ekologische champignonteelt Inhoud Ekologische teeltwijze van champignons Aantal pagina's 28 Jaar 1993 Uitgave DLV Kosten f 15,-- (incl. verzendkosten).

Telefonisch te bestellen b ij DLV-team paddestoelenteelt Horst 04709-86191.

86 - ---

,..

Belangrijke adressen

COÖPERATIEVE NEDERLANDSE CHAMPIGNONKWEKERSVERENIGING

Driekronenstraat 6, Milsbeek Postbus 13, 6590 AA Gennep Telefoon 08851 -16541 Telefax 08851 -17823

Voorzitter: J.A.E. Pijnenborg

Directeur: ir. F.H. Rats

Beleidsmedewerker: ir. A.M.J. van der Steen

Hoofd ledendienst: ing. F. Horlings privé 04930 - 16948

Verkoop binnendienst en PR: ing. A.G.T. Kuijpers

Bedrijfsbegeleiding: ing. J. Ebben privé 04781- 31214 ing. R. Maas, privé 04760-74876 ing. P. Vervoort, privé 04764- 1574 ing. M. Vencken, privé 08850- 30359

Milieucoördinator: ir. M.C.J.W. van Dongen, privé 08865 - 1394

INNOVATIE- EN PRAKTIJKCENTRUM PLANTAARDIGE PRODUKTIE EN LEVENS­MIDDELENTECHNOLOGIE

Centrum voor champignonteelt­onderwijs

Westerholtstraat 2, 5961 BJ Horst Telefoon 04709 - 84555 Telefax 04709 -84160

Directeur: ir. A.A. van Nieuwenhuijzen

Adj. directeur: ing. G. van Megen-Boekestijn

STICHTING PROEFSTATION VOOR DE CHAMPIGNONCULTUUR

Peelheideweg 1 5966 P J America Postbus 6042, 5960 AA Horst Telefoon 04764 -7575 Telefax 04764 - 1567

Directeur: prof. dr. L.J.L.D. van Griensven

Adj. directeur: dr. F.P. Geels

VOORLICHTING:

INFORMATIE EN KENNIS CENTRUM LANDBOUW

Afdeling Champignonteelt

Peelheideweg 1, America Postbus 6042, 5960 AA Horst Telefoon 04764 - 7575 Telefax 04764 - 1567

Consulent: ir. L.G.J. van Horen

Bedrijfsdeskundige: ing. J. van de Geijn

DLV

Team Paddestoelenteelt

Spoorweg 10 Postbus 6207, 5960 AE Horst Telefoon 04709 -86191 Telefax 04709 - 86682

Teamleider: ing. C. Hermans

Bedrijfsdeskundigen: ing. C. van Bergen J. van Gils ing. A. van Haperen ing. J. Hilkens ing. D. van Laarhoven ing. F. Sebregts

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

SEV VAN DE NCB TUINBOUW

Spoorlaan 350, 5038 CC Tilburg Telefoon 013 - 378641

VERENIGING VAN TUNNELBEDRIJVEN IN DE PADDESTOELENTEELT VTP

Crixhoek 8, 6039 RR Stramproy Telefoon 04183 - 3911

PARTICULIERE VOORLICHTINGSBUREAUS:

Advies en Bemiddelingsburo Seubring Westerholtstraat 6, 5961 BJ Horst Telefoon 04709- 83117 Telefax 04709 - 86291

BROEDFIRMA 'S:

Amycel BV Sleestraat 14 6014 CA lttervoort Telefoon 04756-6225 Telefax 04756-6385

Euro-Semy Sterckx-Holland BV Kachtemsestraat 330 B-8800 Roeselare Telefoon: 09/32/51 22 33 34 Telefax : 09/32/51 22 97 71

Le Lion Import Zeddam BV Industriestraat 4 7041 GD 's-Heerenberg Telefoon 08346-61826 Telefax 08346-62276

Sylvan BV Venrayseweg 132a 5961 NT Horst Telefoon 04709-82727 Telefax 04709-81455

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(2)

TOELEVERINGSBEDRIJVEN

voor primaire grondstoffen:

CNC-bedrijven Driekronenstraat 6, Milsbeek Postbus 13, 6590 AA Gennep Telefoon 08851-16541 Telefax 08851 - 17823

Euroveen BV Cal ifornischeweg 1 Ob 5971 NV Grubbenvorst Postbus 304, 5900 AH Venlo-West Telefoon 077-669393 Telefax 077 - 661313

Gebr. Theeuwen Mestferme:-~teerbedrijf BV Veerweg 11, 5863 AR Blitterswijck Telefoon 04784-8181 Telefax 04784 - 2147

Thilot-• Engineering • Kompostmeng-installaties • Kompostkeermachines • Tunnelvulmachines!Tunnellieren • Kompost-transportwagens • Dekaarde-transportwagens • Kompost blokkenpersen • Doseerapparaten voor

kompost/dekaarde • Transportbanden • Broedstrooi-apparaten • Kopvulmachines • Trekmachines • Stellingen • Pluklorries • Leeghaalmachines • Zakkenvulmachines • Kweeknetten en

Tunnelnetten • Opruw/Egaliseermachines

Nocyen Dekaarde BV Geijsterseweg 12b 5861 BL Wanssum Telefoon 04784- 2244 Telefax 04784 - 2246

VEILINGEN:

CHAMPIGNON BEMIDDELINGSBUREAU HOLLAND BV

Postbus 121, 5300 AC Zaltbommel Telefoon 04180- 79220 Telefax 04180 - 79406 Directeur: R. Schouten

COÖPERATIEVE TUINBOUWVEILING "ZALTBOMMEL EN OMSTREKEN" BA

Postbus 7, 5300 AA Zaltbommel Telefoon 04180 - 7991 1 Telefax 04180 - 79213 Contactpersoon: P. van Osch

87

RBT COÖPERATIEVE TUINBOUWVEILING

Postbus 3344, 4800 DH Breda Telefoon 07 6 - 288000 Contactpersoon: H. van Dijk

VEILING VELDHOVEN

Postbus 45, 5500 AA Veldhoven Telefoon: 040 - 585911 Telefax: 040 - 585207 Contactpersoon: P. van Hapert

VEILING ZON

Horsterweg 8, 5971 NE Grubbenvorst Afdeling Paddestoelen: L. de Vlieger Telefoon 077 - 897901 Telefax 077 - 897719

VON-COÖPERATIEVE TUINBOUWVEILING

Postbus 40, 6680 AA Bemmel Telefoon: 085- 261911 Telefax: 085 - 256995 Contactpersoon: M. Arts

r de champignont~elt

Thilot Holland B.V. Machinefabriek

Hoofdstraat 11-17 5973 NO Lottum/Holland Telefoon 04763-1n4 Telefax 04763-2648 Telex 36493TCZ NL

"LE LION"

UW VERTROUWEN WAARD

--- \ ------Sinds 40 jaar TRADITIONEEL VAKMANSCHAP voor een uiterst nauwkeurige produktie van constant broed.

Grote hybride rassen LeLion XJ en X4. tmve l voor hand- als mct:hanischc oogst ' Tus~en hybride ras~en Le Lion X20 en X25, voor mechanische oogst van een betere kwa liteit

• Bruine ra,sen LeLion C9 en C33. stevige \'astc v111chtlichamcn voor de verse markt "'Steriel CAC' ing broed C.M.S. voor alle rassen beschikhaar

Deskundige tee ltbegeleiding en bedrijfsbctock

"LE LION" H.J.M. HOLLANDER B.V. Bestelkantoor : Industriestraat 4. 7041 GD 's Heerenbcrg Tel. (08146) fl I !!26/6301!!

Voor Zuid-Nederland en Belgisch Limb.: W. Joosten (077) 662753 Voor Belgie: Hortiplan, Roeselaere (051) 229000

Technisch directeur: J.A. Jansscn (Bereikbaar van!!.()() tot !!JOu) 04763 2232 Teeltbegeleiding: H. v.d. Einde (Bereikbaar van 8.00 tot 8.30u) 04932 • 9604