VAPRO magazine 5: Operator en onderhoud

Operator en onderhoud: gaat

dat samen?Nummer 5 Winter 2010

Hèt tijdschrift voor de operator en technisch vakman

Verder in dit nummer:

Taart bij Dycore

Zo maak je een oliekoeler

Krijg je wat je verdient?

Het gras bij de buren

Zo groen is het gras bij… SCA

Je kent de uitdrukking: het gras bij de buren is altijd groener. Hoe zit dat in

de procesindustrie? Kijkt een operator ook reikhalzend over het hek? Naar

bijvoorbeeld SCA in Gennep?

InhoudHét tijdschrift voor de operator en technisch vakman, is een uitgave van de VAPRO groep.

VAPRO groepPostbus 240902490 AB Den HaagT 070 - 337 83 00F 070 - 320 51 86E [email protected] www.vapro.nl

RedactieHerbert Boland, Hanneke van Gaans, Wiljo Florijn, Melanie Lancel, Henny Luijten, Marvin Moentadj, Marion Reerds, Marjolein Veeninga, Sonja van Venrooij.

VormgevingBeeldvorm, Pijnacker

Foto omslagLourens Smak

DrukkerijVeldwijk-Van Loon Grafische bedrijven

Verschijning6 keer per jaar

VerspreidingDit tijdschrift wordt gratis verspreid onder leden van het Platform voor Operators, operators en operators in opleiding, ploegchefs, productie chefs, praktijk-begeleiders, praktijkopleiders en verantwoordelijken voor opleidingen binnen bedrijven in de (proces-)industrie.Wie kan aantonen tot de doel-groep te behoren kan zich als abonnee aanmelden [email protected]

AdvertentiesMooijman Marketing & SalesT 070 - 323 40 70E [email protected]

AdreswijzigingenAdreswijzigingen kunnen onder vermelding van onder-werp (adreswijziging VAPRO) via e-mail([email protected]) worden doorgegeven.

ProductieBeatrijs Media GroepT 076 - 530 90 31E [email protected]

ISSN 1878-8033

© Copyright 2010Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overge-nomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie van VAPRO is een onafhankelijk opererend orgaan. Meningen en opinies in het blad geven niet noodzakelijkerwijs de standpunten weer van de bestuurlijke organisaties vertegenwoordigd in de VAPRO groep noch die van de redactie.

Proces in het zonnetje:

oliekoeler

Er is een kans van een op de drie dat in jouw

auto een oliekoeler zit die door het

Amerikaanse bedrijf Modine in Uden is

gemaakt. We nemen er een kijkje.

10

Krijg je wat je verdient?

Het is algemeen bekend dat operators in de (petro)chemie aanzienlijk meer verdienen dan operators in andere branches. Er zijn nog veel meer redenen te bedenken waarom je ergens meer kunt verdienen dan elders. We hebben aan leden van het VAPRO Platform voor Operators gevraagd wat ze van de verschillen vinden.

Opleiden en innovatie bij DycoreIn september ontvingen operators bij systeem-vloerenfabrikant Dycore hun VAPRO certificaat. Feest voor de operators, maar ook het bedrijf is blij.7

12

Onderhoud zonder TDIk werk in een van de weinige emailleerbedrijven in Neder-land. Met dank aan de deeltijd ww-regeling ben ik nu met een VAPRO B-opleiding bezig. Voordat ik in dit bedrijf kwam heb ik een technische mbo-opleiding gevolgd. Helaas kon ik die niet afmaken. Maar door deze scholing en eerder opgedane ervarin-gen ben ik in ieder geval als operator zeer goed toegerust om onderhoudstaken te doen. Maar in mijn bedrijf ben ik de enige. Ons bedrijf neemt pro-ductiemensen zonder technische vooropleiding aan om door te groeien naar operatorfuncties. Daardoor is een bepaalde werk-verhouding ontstaan. De meeste collega’s, vaak ouder dan ik, beschouwen bijna ieder falen van machines als een probleem van de technische dienst. De TD heeft zich, begrijpelijkerwijs, gevoegd in deze werkver-houding. Maar ik moet het nog meemaken dat een TD’er instel-lingen van mijn machine wijzigt zonder overleg. Veel collega’s zijn juist blij wanneer dit gebeurt, voor mij is dit juist vernede-rend. Als ik een van onze meer mechanische machines ombouw, en twee ploegen later gaat er iets fout, dan heeft het aan mijn werk gelegen. Operators die er tussentijds gebruik van hebben gemaakt vinden niet dat ze daar verantwoordelijk voor zijn. Ik vind juist dat operators onderhoud horen uit te voeren, al was het alleen om hen betrokken te houden bij de betreffende machines en installaties. Ook vind ik dat medewerkers die niet toegerust zijn op het uitvoeren van eerstelijns onderhoud en ombouwwerkzaamheden, niet geschikt zijn voor de functie van operator. Het was voor mij zeer zinvol om mee te lopen met de TD in verband met de invulling van mijn praktijkopdrachten voor de VAPRO CGO-opleiding. Dat was zelfs nodig, aangezien er bij ons van operators weinig verwacht wordt in dat opzicht. Ik hoop dat ons bedrijf in de toekomst personeel aantrekt met meer competenties, zowel op technisch vlak als organisato-risch. Dan kunnen ondersteunende afdelingen zich wat terug-trekken uit de productie en operators hun verantwoordelijkheid laten oppakken.

Harm, operator

Column

16En verder3 Column

4 Nieuws van het platform

5 Vrouwen in de techniek

15 Trainingskalender

19 Training in the spotlight

20 Raadplaat en puzzel

vapro nummer 5 winter 2010 3

Operator en onderhoudWe hebben een stevige uitspraak op de leden van het Platform losgelaten: ‘Een operator moet altijd onderhouds-taken hebben!’ De reden was jullie aan te sporen om met reacties en discus-sies te komen. We vragen het niet voor niets. De opleidingen van VAPRO houden in toenemende mate rekening met deze trend.

8

Nieuws

4 vapro nummer 5 winter 2010

Serious Request actieVAPRO wil op ludieke wijze geld inzamelen voor 3FM Serious Request. Dit doen we graag samen met de leden van het Plat-form voor Operators. Weet jij een leuke manier waarop VAPRO en de leden van het Platform kunnen bijdragen? Stuur dan een mail naar [email protected] Request is een samen-werking van 3FM en het Neder-landse Rode Kruis. Elk jaar vragen zij samen aandacht voor een stille ramp en proberen met deze actie zoveel mogelijk geld op te halen. De actie werd voor het eerst gedaan in 2004. Drie dj’s sluiten zich vrijwillig op in een Glazen Huis en draaien de week voor Kerst Serious Request-plaatjes voor geld. Tegelijkertijd informeren de dj’s het publiek over de noodzaak van de actie. Kijk voor meer informatie op www.seriousrequest.3fm.nl. ■

Kart kampioen-schap 2011Laat jij volgend jaar de cham-pagne knallen? In 2011 krijg je de gelegenheid je als ware Alonso, Webber of Hamilton te laten zien. Ben jij een van de beste coureurs van je bedrijf en kun jij deze ver-tegenwoordigen? Doe dan mee aan de regionale voorrondes en zet jezelf en je bedrijf op de kaart. Tijdens de landelijke finale kun je je titel verdedigen en uitgroeien tot VAPRO Kart Kampioen 2011!De voorrondes vinden plaats in:

■ februari (Hoogeveen) ■ maart (Limburg) ■ april (Amsterdam) ■ mei (Delft).

De landelijke finale vindt plaats in oktober 2011. Houdt de website en berichten in de gaten voor de exacte data en inschrijven. ■

Egmond Halve MarathonOp zondag 9 januari 2011 vindt de 39e editie van de Egmond Halve Marathon plaats. Jullie hebben massaal gereageerd op de oproep om mee te lopen in het VAPRO team. De inschrijving is nu geslo-ten.

Waarom een mobiele website voor het platform? Eigenlijk vooral omdat we overal bereik-baar willen zijn voor de leden van het Platform. Door gebruik te maken van de mobiele web-site krijg je de laatste nieuwtjes van het platform en van VAPRO College op je mobiel. Daarnaast is het zo dat de blogs die door operators in de hyves worden geplaatst direct zichtbaar worden op je smartphone. Je kunt dus gedurende je lange nachtdiensten in contact blijven met VAPRO of juist met andere continue werkers.

Wil jij het VAPRO Platform ook op je mobiel? Ga dan naar VAPRO.nl/mobiel en klik de button. ■

Het VAPRO Platform op je mobiel

Er gaan drie sportieve teams van start. De volgende operators doen mee: David Stommen (Nuon PHS), Alex Kischemoller en Johan Boelens (Indorama), Peter de Laat (HVC Alkmaar), Henk van Duijn (Cargill), Mike van der Mark (Dow Benelux), Oscar de Vries (Sachem Europe), Corné Helteren (Intervet SPAH), Joop Plug (Akzo Nobel Car Refinishes), Ronald Martens, Peter Vos, Ferry Stam, Jos Stoffels, Raoul Spronken (ENCI), Rob Roelofsen (Akzo Nobel Functional Chemicals), Cor Hamels (Ardagh), Robert Lindner (AEB A’dam), Herbert Binneweg (SABIC), Pat van Hout (Sekisui Alveo), Marc Luijten (Akzo Nobel), Jan Westerveld (ADM Cocoa), Richard Bonte (Delfluent), Willem van der Woude (Krehalon), Theo Peters, Wiljo Florijn en Karlo Hering (VAPRO).

We wensen iedereen veel succes met de voorbereidingen! ■

Stork Veco te Eerbeek is al vele jaren een technisch hoogstaande organisatie die wereldwijd klanten voorziet in hoogwaardige klantspecifieke toepassingen. Dit op basis van de technieken electroformeren en etsen, waarin Stork Veco op technisch gebied een leidende positie heeft.

Proces Operator (Precision Metals)

Functie In deze functie richt je je op het bedienen van alle voorkomende productieapparatuur binnen de afdeling precisie galvano. Het betreft een functie waarin je naast het bedienen van productieapparatuur ook diverse zelfstandige handelingen verricht. Taken

• Verrichten van productiewerkzaamheden; • Bewaking en controle van de procesvoortgang; • Het controleren, zowel visueel als met gebruikmaking van meetgereedschappen, van het eindproduct; • Bewaking en signalering ten aanzien van het machinepark; • Zorgdragen voor het uitvoeren van benodigde productieadministratie, rapportages en resultaten; • Deelnemen aan overlegstructuren; • Het plegen van onderhoud aan productiemiddelen. Profiel • MBO niveau; • Vapro A en/of B; • Minimaal 3 jaar werkervaring in soortgelijke functie; • Beheering Nederlandse taal in woord en geschrift; • Goede communicatieve vaardigheden; • Een gedreven teamwerker. Aanbod • Functie binnen een gerenommeerde, innovatieve, internationale onderneming die veel waarde hecht aan vakkundigheid,

vernieuwende ideeën en kwaliteit; • Een afwisselende uitdagende functie (dagdienst) met dertien roulerende werkplekken; • Een functie waarin je je bezig houdt met het produceren van een grote diversiteit aan specifieke producten; • Een functie waarin samenwerking met Productie Engineering en Research & Development mogelijk is. Voor meer informatie: www.spgveco.com of u kunt contact opnemen met mevrouw ten Cate (Human Resources, 0313-672688). Solliciteren kan middels een e-mail naar: [email protected]


Win een dag Ferrari rijden!

WIN

Altijd al een echte Ferrari willen besturen? Voor velen blijft dit een droom. Jij hebt de kans je droom waar te maken! Bij het Ferrari rijden maak je samen met een instructeur een rit over de openbare weg. Je rijdt een vooraf vastgestelde route, die zodanig gevarieerd is dat je de capaciteiten en mogelijkhe-

den van de Ferrari zelf uitstekend kunt ontdekken en ervaren. Er is keuze uit de volgende typen: 308 GTS, 328 GTS, 348 TS en 355 GTS.

Hoe kun je meedoen? Iedere ope-rator die lid wordt van het VAPRO Platform voor Operators, ontvangt een welkomstgeschenk en maakt

kans op een 8 uur lange rit in een Ferrari.

Leden van het Platform maken ook kans op deze prijs door collega operators te wijzen op de voordelen van het Plat-form. Je kunt gebruik maken van het online schrijfformulier op vapro.nl/operator. ■

Stork Veco te Eerbeek is al vele jaren een technisch hoogstaande organisatie die wereldwijd klanten voorziet in hoogwaardige klantspecifieke toepassingen. Dit op basis van de technieken electroformeren en etsen, waarin Stork Veco op technisch gebied een leidende positie heeft.

Proces Operator (Precision Metals)

Functie In deze functie richt je je op het bedienen van alle voorkomende productieapparatuur binnen de afdeling precisie galvano. Het betreft een functie waarin je naast het bedienen van productieapparatuur ook diverse zelfstandige handelingen verricht. Taken

• Verrichten van productiewerkzaamheden; • Bewaking en controle van de procesvoortgang; • Het controleren, zowel visueel als met gebruikmaking van meetgereedschappen, van het eindproduct; • Bewaking en signalering ten aanzien van het machinepark; • Zorgdragen voor het uitvoeren van benodigde productieadministratie, rapportages en resultaten; • Deelnemen aan overlegstructuren; • Het plegen van onderhoud aan productiemiddelen. Profiel • MBO niveau; • Vapro A en/of B; • Minimaal 3 jaar werkervaring in soortgelijke functie; • Beheering Nederlandse taal in woord en geschrift; • Goede communicatieve vaardigheden; • Een gedreven teamwerker. Aanbod • Functie binnen een gerenommeerde, innovatieve, internationale onderneming die veel waarde hecht aan vakkundigheid,

vernieuwende ideeën en kwaliteit; • Een afwisselende uitdagende functie (dagdienst) met dertien roulerende werkplekken; • Een functie waarin je je bezig houdt met het produceren van een grote diversiteit aan specifieke producten; • Een functie waarin samenwerking met Productie Engineering en Research & Development mogelijk is. Voor meer informatie: www.spgveco.com of u kunt contact opnemen met mevrouw ten Cate (Human Resources, 0313-672688). Solliciteren kan middels een e-mail naar: [email protected]

Nieuws


Vrouwen zoeken vrouwenTechnische beroepen schreeuwen om nieuwe mensenMeisjes en vrouwen hebben een extra duwtje nodig om een

baan in de techniek te kiezen. En dat is hard nodig. Want

industrie en techniek hebben mensen nodig om de uitstroom

door vergrijzing op te vangen. In alle ons omringende landen

zijn veel meer technische vrouwen. Waarom ook hier niet?

Het initiatief TechniekTalent.nu, een landelijk samenwerkings-verband van acht bedrijfstakken uit de technische sector, pakt dat aan met een heus promoteam. Het bestaat uit enthousiaste vakvrouwen die meisjes warm willen maken voor een baan en opleiding in de techniek. Ze werken als goud- en zilversmid, onderhoudsmonteur vliegtuigbouw, monteur medische techno-logie, ontwerper van badkamers en in de technische sales van waterzuiveringstechnologie.Het team heeft in oktober zijn vuurdoop gehad op een onder-wijsbeurs in Eindhoven en gaat daarna volop de boer op door meisjes direct aan te spreken op beurzen en open dagen.Techniek is leuk en boeiend. Dat weten wij operators immers allemaal al? Ook wij kunnen er wat aan doen. Probeer je familie en vrienden te interesseren voor een baan in de procesindus-trie. En vergeet dan zeker je zus, dochter, vriendin, buurvrouw of nichtje niet! ■

Het team in actie in Eindhoven

Dycore is een leverancier van sys-teemvloeren voor de bouw. Je kent het wel, van die elementen van polystyreenschuim en voorgespan-nen gewapend beton waarmee razendsnel een vloer te leggen is. In de fabriek van Dycore is ieder vloerdeel op maat voor de klant. De fabriek heeft daarvoor een modern carrousel-stortsysteem gebouwd waar tien operators werken.Ondanks de economische wind in de zeilen ontdekte men dat de kennis van de operators begon achter te lopen om de nieuwe en moderne machines goed te kunnen bedienen. Er moest wat gebeuren. Dycore vroeg aan VAPRO om een opleidingsprogramma voor de

In september ontvingen

operators bij systeemvloeren-

fabrikant Dycore in Lelystad

hun VAPRO certificaat. Feest

voor de operators, maar ook

het bedrijf is blij.

Bij een succesvolle opleiding hoort een feestelijke viering!


operators op te zetten. Het werd een op maat gemaakte compe-tentiegerichte opleiding VAPRO A. Deze opleiding dient tevens als naslag en wordt ook voor oplei-den van nieuwe mensen gebruikt.

Taart!Tien Dycore-operators haalden de eindstreep en er was taart plus een diploma. Door de trainingen is niet alleen hun kennis op peil, ook de betrokkenheid met het bedrijf en het product is flink gegroeid. De competentiegerichte opzet van deze VAPRO A training is heel goed bevallen. Dankzij de zes op maat gemaakte bedrijfsarrange-menten gaan de operators zelf op zoek naar bepaalde informatie die bij andere afdelingen of col-lega’s te vinden is. Op die manier

leren ze het bedrijf goed kennen en weten ze ook wat er plaats-vindt voor en na hun afdeling. Ze maken kennis met collega’s die ze tot dan toe slechts van gezicht kennen.Ook merkt Dycore dat de stil-stand door storingen is vermin-derd en dat afkeur van producten van boven de twee procent is gezakt naar minder dan één. Dat komt door een betere discipline, meer verantwoordelijkheidsge-voel en het tijdig storingen sig-naleren. Dycore gaat nu verder met een onderhoudstraining en een VVI veiligheidstraining van VAPRO.

Slimmer werkenEn de grootste winst van de trai-ningen? Door slimmer te werken en een betere planning en inde-ling van de fabriek, kan men met minder mensen veel meer doen dan voorheen. De operators zijn op meerdere stations inzetbaar en de wachttijden binnen het proces worden tot een minimum teruggebracht.En zo blijkt: succes met een VAPRO-diploma is succes bij je bedrijf! Ook geïnteresseerd in een opleiding? Neem contact op met onze klantenservice. ■

Opleiden en innovatie hand in hand bij vloerenfabrikant Dycore

De gelukkige operators, geflankeerd door HR-manager Marriët de Jonge, manager Rob van Tilburg met relatiemanager Bert Nentjes uiterst rechts.

Platform


Het hangt er van af“Of operators structurele onder-houdstaken moeten hebben hangt heel erg af van het type proces en van de organisatie die men voor ogen heeft”, schrijft iemand. “Er zijn machineoperators die een of meerdere machines bedie-nen. Deze zouden gemakkelijker onderhoudstaken op zich kunnen nemen dan operators die com-plete fabrieksinstallaties zoals nafta krakers, kunstmestfabrieken, garenfabrieken en polymerisa-tiefabrieken onder zich hebben. Deze mensen zijn veel bezig hun kennis op peil te houden en con-trolewerkzaamheden uit te voe-ren.”

Nee: het is druk zat‘Een operator moet altijd onder-houdstaken hebben’ is volledig verkeerd, vindt een van de schrij-vers. “Bedrijven willen graag besparen, maar de operator moet daarvan niet de dupe worden. De directeur vraagt toch ook de IT-afdeling om zijn pc te onder-houden en regelmatig stofvrij

te maken en doet het niet zelf? Onze operators krijgen namelijk al steeds meer taken:1 elke stilstand langer dan 1 minuut

verantwoorden. Dit kunnen er nogal wat zijn in 8 uur;

2 vroeger konden we gewoon pak-ken wat we nodig hadden, nu moeten we het vastleggen;

3 zelf materialen uit het magazijn halen in plaats dat het wordt gebracht;

4 zelf schoonmaken van de eigen afdeling.

Ik kan me nog tijden herinneren dat we ‘s avonds aan het kanaal zaten te vissen of ’s nachts een filmpje keken op tv: alles draaide en alles was onder controle. De productie aan het eind van de dienst was top, storingen had-den we zelf opgelost en alles was opgeruimd voor de volgende ploeg. In de dagdienst kwam dan de td en begon de onderhouds-taken uit te voeren. Zo hoort dat.”

Ja: uitdagendEen operator werkzaam bij een bierbrouwer vindt het niet meer

dan normaal onderhoud en inspectie aan de eigen machine te doen. “Ze verwachten dat van ons. We maken gebruik van onder-houds-, inspectie- en schoonmaak-lijsten die we afvinken. We vullen in hoelang we over iets doen. Daarbij worden we ondersteund door een technisch monteur op onderhoudsdagen. Samen vervan-gen we dan onderdelen of doen aanpassingen.”Iemand werkzaam bij een bouw-stoffenfabrikant vindt het ook helemaal niet gek. “Ik ben tech-nisch operator en iedereen in de vijfploegendienst heeft onder-houdstaken. Vaak staat de fabriek in het weekend stil omdat er niets wordt verladen. En aangezien de td in dagdienst werkt, is er in het weekend geen td beschikbaar. Uiteraard is er wel een gecon-signeerde voor grote en gecom-pliceerde storingen. Op maan-dagochtend staan de installaties gepland stil voor onderhoud door de td. Hierbij wordt altijd voor-bereidend werk gedaan door de operators en indien nodig wordt

Niet principieel, maar pragmatisch

Operator en onderhoud


er geassisteerd bij het sleutelwerk. Dus er loopt vaak een operator mee met de td.”“Het voordeel is dat je zo meer kennis van de installatie krijgt en we veel storingen zelf oplossen waardoor de geconsigneerde thuis kan blijven. Plantexamens zijn hier niet voor, maar alle installaties zijn gedocumenteerd en beschikbaar op intranet. Werkbeschrijvingen krijg je dan ook standaard bij structurele onderhoudstaken. Ik zou het persoonlijk niet anders meer willen. Het werk wordt hier-door afwisselend en uitdagend!”

Nee: andere zaken belangrijkerEen operator in de chemie schrijft dat de operators in principe zelf geen onderhoudswerkzaamhe-den doen. “Deze worden door de technische dienst gedaan, omdat wij een vol werkpakket hebben. We doen namelijk veel aan veilig-heid, het verbeteren van werk-processen en het begeleiden van kleine projecten. Het onderhoud valt zodoende geheel onder de td. Iedere operator krijgt buiten zijn verplichte VAPRO B een extra interne opleiding. Daarna vol-gen verschillende plantexamens. Verder wordt steekproefsgewijs getoetst. Qua technische kennis heeft een beperkte groep een zeer uitgebreide opleiding gehad en

dient als kennisdrager voor de gehele bezetting.

Ja: maar met grote ploegen“Ik ben van mening dat een ope-rator een veelzijdig persoon kan zijn”, begint een andere operator zijn reactie. “Niet alleen verant-woordelijk voor een goed lopend productieproces, maar ook bijdra-gen aan structureel onderhoud. In ons bedrijf is echter het tekort aan operators een probleem aan het worden. We hebben ervoor gekozen om een zesde ploeg in te richten uit de overige vijf. Deze ploeg gaat op dagdienst assiste-ren bij en voorbereiden van het onderhoudswerk. Elke ploeg gaat na tien weken continurooster twee weken dagdienst lopen. De vijf ploegen in continudienst doen dan verder geen onderhoudswerk, alleen controlerend werk en veilig-

stellen van de plant bij grote sto-ringen en uitval. Mijns inziens is dit geen slimme oplossing omdat zo de ploegen in continudienst niet volwaardig en kundig worden ingezet. Het is zonde deze werk-kracht onbenut te laten en alleen in te zetten als ze twee weken dagdienst draaien.Je moet werkkracht en kunde telkens voor honderd procent benutten. De gekozen oplossing verhindert dat. De ploegen wor-den te klein en het werk in de tien weken continurooster is minder uitdagend.”

Ja: betrokkenheidIemand die in deeltijd ww-regeling aan een VAPRO B opleiding is begonnen, schrijft dat hij door een combinatie van vooropleidingen heel goed toegerust is voor het uitvoeren van onderhoudstaken. Maar hij staat hierin alleen, zo blijkt. “Het obstakel waar ik tegen-aan loop is een werkverhouding die ontstaan is uit het aannemen van productielieden zonder enige technische vooropleiding en deze te laten doorgroeien tot opera-tors. De meeste van mijn collega’s beschouwen bijna ieder falen van een machine als een pro-bleem van de td. De td heeft zich gevoegd in deze werkverhouding. Maar ik moet nog gaan meemaken dat een td’er zonder overleg met mij instellingen van mijn machine wijzigt terwijl ik aan het draaien ben. Veel van mijn collega’s zijn blij wanneer dit gebeurt, voor mij is dit juist vernederend. Ik vind dat operators onderhoud horen uit te voeren, al was het alleen om hen betrokken te houden bij de betref-fende machines. Ik vind tevens dat medewerkers die niet toegerust zijn op het uitvoeren van eerste-lijns onderhoud en ombouwwerk-zaamheden niet geschikt zijn voor de functie van operator.” Zo, dat is duidelijke taal. ■

We hebben een stevige uitspraak op de leden van het Platform

losgelaten: ‘Een operator moet altijd onderhoudstaken hebben!’

De reden was jullie aan te sporen om met reacties en discussies

te komen. Want hoe gaat het er in de praktijk aan toe? Veel

bedrijven vinden het belangrijk dat een operator kennis heeft

van de productiemachines. De show must go on, nietwaar? Maar

op welk punt stopt het gesleutel? Wanneer bel je de technische

man?

We vragen het niet voor niets. De opleidingen van VAPRO

houden in toenemende mate rekening met deze trend. Maar wat

schrijven de leden van het Platform aan de redactie?

Nieuws


Proces in het zonnetje

Van aluminium tot oliekoeler

Het uitgangsmateriaal is aluminiumband op rol, met een soldeercoating, waarover later meer.

Het band wordt in een pers gevoerd, die er in een tien-tal stappen een plaatje uit stanst. De tolerantie is maar liefst 0,01 mm! Hier is operator Ziya Gencalioglu bezig met het wisselen van het stanstool. Een stanstool is voor Modine een zeer kostbaar bezit.

Operator Bjorn Weijde vult de voorraad aan van de pakketstapelaar, die achter de pers is geplaatst. Een koeler bestaat namelijk uit een stapeling van alumi-nium plaatjes en lamellen die tot een pakket worden gesoldeerd. De plaatjes hebben gevormde rand-jes die precies op elkaar aansluiten en samen de buitenwand vormen.

2

4

1

Hier zien we de diverse stappen in het stanstool. In de automobiel-industrie draait alles om de kwa-liteit van de maatvoering, om het beheersen van de toleranties.

3

Er is een kans van een op de drie dat in jouw auto

een oliekoeler zit die door het Amerikaanse bedrijf

Modine in Uden is gemaakt. Zo’n koeler lijkt een

simpel ding.

Het aluminium is gecoat met een soldeerlegering die smelt bij 580 °C, net iets onder de 630 °C de smelttem-peratuur van het aluminium zelf. Door het pakketje in een oven tot 600 °C te verwarmen en vervolgens snel te koelen, versmelten alle onderdelen. Dit is een heel precies procedé, waarbij het aankomt op betrouwbaar-

heid maar ook op zo weinig mogelijk energie-verbruik. Operator Marco Aarts belaadt een oven en controleert tegelijker-tijd de pakketten.

5

Een koeler wordt op twee manieren gecontroleerd: op correct gewicht en op lekdichtheid. Gewichtscontrole is om vast te stellen dat er geen onderdeel ontbreekt. Met perslucht wordt vastgesteld dat het pakket perfect is gesoldeerd en de koeler geen ontoelaatbare lekkage heeft. Een robot doet het zware werk. Modine is heel trots op een reject rate van 1,5 % die zeer laag is, maar nog steeds beter kan. Hier is operator Rahmaan Moeniralam bezig met de kwaliteitscontrole.

6

Op de koeler wordt een eindplaat gemonteerd met aansluitpijpen, die van een ander bedrijf wordt betrok-ken. Controleren, verpakken en naar de autobouwer!

Oliekoelers worden steeds belangrijker, omdat motoren compacter worden, zui-niger en minder uitstoot geven, maar toch meer vermogen moeten opwekken. De smeerolietemperatuur moet daarbij precies worden gecontroleerd. Modine maakt per jaar zo’n 2,5 miljoen oliekoelers, voor bijna alle Europese automerken. ■

7


Van aluminium tot oliekoelerHet fabriceren ervan is echter een precies werkje, waarbij het er om draait dat je aan de hoge

eisen van de internationale automobielindustrie voldoet. Maar ook dat je proces zo efficiënt draait

dat je concurrenten in het Verre Oosten kunt aftroeven. Daar helpen VAPRO-opleidingen ook bij.

Henk Coopmans leidt ons rond.

Op bezoek bij Modine in Uden

Platform


Salarisverschillen niet altijd te verklaren

Krijg je wat je verdient?Het is algemeen bekend dat

operators in de (petro)chemie

aanzienlijk meer verdienen dan

operators in andere branches.

Dit komt doordat er vaker dan

elders met vijfploegendienst

wordt gewerkt, de processen

complex en de stoffen gevaarlijk

zijn, maar ook omdat deze

branche winstgevender is dan

menige andere. Er zijn nog veel

meer redenen te bedenken

waarom je ergens meer kunt

verdienen dan elders. We

hebben aan leden van het

VAPRO Platform voor Operators

gevraagd wat ze van de

verschillen in beloning vinden.

Zijn ze terecht?

Hoe zwaar weegt voor jou het salaris? Is het bijvoorbeeld reden geweest om voor een bepaalde branche of voor een bepaald bedrijf te kiezen? En wat kunnen bedrijven in minder goed betaalde branches doen om operators aan zich te binden?

Niet terecht“Ik kan het nog sterker vertellen: binnen de chemie wordt in de Botlek meer verdiend dan in het

noorden van het land, bij het-zelfde bedrijf en dezelfde functie!”, valt een Platformlid met de deur in huis. Iemand anders (die van chemie naar de voedingssector is overgestapt) schrijft dat hij het wel snapt dat de chemie meer betaalt in verband met het gevaar, maar dat hij het verschil te groot vindt. Hij krijgt bijval van iemand die zegt: “Ik heb bij een groot petrochemie-bedrijf gewerkt waar ik 500 euro bruto meer zou verdienen dan nu. Ik werk nu hetzelfde aantal of meer uren, ook in vijf ploegen. De andere baan was niet half zo intensief als de baan bij mijn huidige werkgever. We werken met allerlei chemische stoffen maar het zijn allemaal hulp-stoffen. Het komt er op neer dat we niet onder de petrochemie vallen, maar wel elke dag met de grootste rotzooi werken.” En als klap op de vuurpijl: “Of het waar is, weet ik niet, maar ik hoor wel eens verha-len van jongens die bij Shell zitten en die daar op een monsterronde na helemaal niets doen.” Blijkbaar heb je in de chemie werkpaarden en luxe-paardjes…

Wel terechtMaar er zijn ook andere meningen. “Ik vind het terecht dat er verschil is tussen de diverse branches. Zelf werk ik in een arbeidsinten-sieve productieplant in de chemie. Werkzaamheden worden gedaan in de vijfploegendienst. We heb-

ben ook een volledige BHD-orga-nisatie en zitten als daar operator (mits goedgekeurd) verplicht in. Er wordt veel gevraagd van de operators, met name oplos-sen van storingen en eerstelijns onderhoud aan het equipment. We wisselen als operator ook veel defecte equipment uit en er zit veel uitdaging in het draaiende houden van de fabriek. Er zijn wel eens dagen dat we meerdere keren per dag de fabriek uit en in bedrijf moeten nemen. Mijn loon zit rond de 70.000 euro bruto en ik ben nog niet uitgegroeid in mijn huidige functie als operator. Wil ik meer verdienen dan moet ik leidinggevende worden.”


Salarisverschillen niet altijd te verklaren

Krijg je wat je verdient?Risico grootEen ander vindt dat het verschil absoluut terecht is bij plants waarbij de gevolgen van een ver-storing tot rampen kunnen leiden waarbij je zelf het leven kunt laten. “Mijn indruk is dat een operator in de (petro)chemie tijdens zijn dagelijkse werkzaamheden meer verantwoordelijkheden heeft om het proces in goede banen te leiden. Denk bijvoorbeeld aan kritieke verstoringen, het omgaan met gevaarlijke vloeistoffen, gas-sen en andere risicovolle mate-rialen. Voorbeelden daarvan zijn een raffinageproces of zoals mijn eigen werk, het produceren van plastics. Het vraagt een relatief groot verantwoordelijkheidsbesef om om te gaan met processen die een potentiële ramp betekenen als het mis gaat. Een afsluiter in een gesloten proces kan zomaar gaan lekken. Dit betekent dat je zelf altijd het risico loopt gewond te raken. Samengevat denk ik dat er in de voedingsmiddelenin-dustrie minder risico op ernstige gevolgen is dan in (petro)chemi-sche processen. Uitzonderingen daargelaten, natuurlijk.”

Veel keuzevrijheid“Als operator heb je een behoor-lijke keuzevrijheid als het om het vinden van een baan gaat”, stelt iemand. “Daarbij is het salaris hopelijk een van de criteria en niet

het enige. Als bedrijven om welke reden dan ook moeilijk operators kunnen vinden, dan is het ver-hogen van het salaris een moge-lijkheid om te proberen mensen binnen te halen. Uiteindelijk is dat ook gewoon marktwerking.”De schrijver vervolgt door te stellen dat verschillen ook zijn ontstaan door langlopende CAO’s: “Die CAO’s stammen nog uit de tijd dat je niet moest zeuren als je kanker kreeg door het veelal onbeschermd werken met lood en dergelijke. Daar stonden een goede compensatie in geld en secundaire arbeidsvoorwaarden tegenover. Tegenwoordig zijn de verantwoordelijkheden dezelfde maar is het werk veel veiliger gemaakt. De CAO’s zijn in essentie gelijk gebleven en meegegroeid met de koopkracht en de loonei-sen.”

Waarde diplomaEen operator legt de vinger op een andere zere plek door te schrijven dat werkgevers vaak nauwelijks weten welke kennis een gediplo-meerde operator heeft: “In de ene functieomschrijving wordt een diploma als eis gesteld en in een andere is het een pluspunt dat je het bezit. Veel bazen weten helaas niet wat het papiertje inhoudt, welke leerstof je er voor moet ken-nen. Bij grote bedrijven met meer-dere sites bestaat er verschil van

mening over de waardering van geschoolde mensen. Zo kan het voorkomen dat een geschoolde operator ‘lagere’ werkzaamheden doet dan een ongeschoolde col-lega. Dat geeft wel eens wrijving in een team als het aankomt op het oplossen van productiepro-blemen. Bazen moeten beter gebruik maken van de kennis van geschoolde operators.”

Salaris relatief“Ik werk in een kunstofverwer-kend bedrijf. De lijnen zijn kort, er heerst een informele sfeer, we boeken veel vooruitgang op het gebied van innovaties en investe-ringen en ik sta binnen een kwar-tier op mijn werk. Ik vind dat alle-maal opwegen tegen het feit dat ik waarschijnlijk bij een ander bedrijf 90 procent minder zweet en er 700 euro op vooruit ga. Het bevalt me nu nog best.” Deze operator toont aan dat plezier in het werk veel belangrijker is dan geld. ■

WIL JE 750.000 MENSEN EN 7.200 BEDRIJVEN VOORZIEN VAN SCHOON DRINKWATER?Word bij Oasen verantwoordelijk voor het winnen, zuiveren en distribueren van water. Een veelzijdige startfunctie, waar je met een ruim opleidingsbudget jezelf breed kunt ontwikkelen.

JOUW PROFIEL: MBO ELEKTROTECHNIEK, VEV-TBI, AOT OF VAPRO CJe hebt als Junior Procesoperator een afgeronde MTS Elektrotechniek, VEV-TBI, AOT of Vapro C en enige ervaring als Procesoperator. Dit mag ook stage-ervaring zijn.

SOLLICITEREN OF MEER INFORMATIE?Op onze speciale actiesite www.procesoperator-oasen.nl/vapro lees je alles over de functie, ons uitgebreide opleidingsbudget en de mooie financiële extra’s die je krijgt als Junior Procesoperator. Je kunt hier ook direct solliciteren. Natuurlijk kun je ons ook mailen, richt je sollicitatie dan aan [email protected], t.a.v. Eefje Klaassen, HR-Adviseur (tel: 0182-593415).

JUNIOR PROCESOPERATOR BIJ OASEN

OASEN_ADVERT_send.indd 5 27-09-10 16:58

“De beroepsopleiding van uw mensen tegen de vertrouwde hoge kwaliteit en een reguliere prijs, op de plaats en tijd die u bepaalt.”

Neem contact op met VAPRO College via: 070 301 10 86 of [email protected]

voor het actuele overzicht

van opleidingen & trainingen

Service

TrainingskalenderVAPRO College biedt dit najaar een keur aan interessante trainingen voor operators, technici en iedereen die betrokken is bij opleiden en begeleiden. Kijk voor precieze data, locaties en prijzen op vapro-college.nl. Meld je aan via de website.

Training Startdatum

Professioneel communiceren in de praktijk 23 november

Seminar: Proeverij van opleiden! 2 december

Bedrijfsbegeleider en -beoordelaar CGO (niveau BO, A en B) 10 januari

Praktische voedselveiligheid HACCP voor leidinggevenden 11 januari

Leergang Opleidingsmanagement 11 januari

Warmtewisselen, een verdieping 13 januari

Didactische Vaardigheden voor praktijkopleiders 14 januari

Functioneringsgesprekken voeren voor medewerkers 14 januari

Instroom Certificaat Industrie 18 januari

Terugkomdag Examinatoren (Competentiegericht- en eindtermgericht) 18 januari

Functioneringsgesprekken voeren voor medewerkers 27 januari

Bedrijfsbeoordelaar en -examinator CGO (niveau BO, A en B) 1 februari

Mentor A en B - eindtermgericht onderwijs 7 februari

Training instrueren op de werkplek 15 februari

Beoordelingscyclus voor leidinggevenden 23 februari

Informatie en aanmelden via vapro-college.nl.


Airborne International BVLaan van Ypenburg 70-782497 JZ Den HaagT 070 – 3017400F 070 – 3017401www.airborneinternational.com

Regelmatig is Airborne op zoek naar:

Diverse operator functiesWikkelbank, CNC-Freesbank en Autoclaaf

Voor onze technische-/productie- functies geldt dat technische affiniteit een vereiste is en ervaring met composieten een pré.

Airborne is een jong en dynamisch bedrijf, gespecialiseerd in de ontwikke-ling en productie van hoog waardige producten uit vezelversterkte kunststof. Airborne werkt o.a. voor defensie, luchtvaart, maritieme en offshore sector en de olie- en gasindustrie. Airborne werkt voor toonaangevende nationale en internationale klanten zoals ASML, Shell, ESA, Koninklijke Marine en Boeing. Op dit moment telt Airborne ca. 130 medewerkers.

Meer informatie over deze én andere functies vind je op www.airborneinternational.com. Ben je geïnteresseerd in deze of één van onze andere vacatures, stuur dan je CV en motivatiebrief naar: [email protected]

Gras bij de buren


Hoe groen is het gras bij deze buren?

Werken bij SCAJe kent de uitdrukking: het gras

bij de buren is altijd groener. Hoe

zit dat in de procesindustrie?

Kijkt een operator ook

reikhalzend over het hek?

We starten met een nieuwe

rubriek en kijken hoe groen het

gras is bij een producent van

incontinentiematerialen:

SCA in Gennep.

Het bedrijfIn het Noord-Limburgse Gennep maakt SCA met geavanceerde machines incontinentiematerialen. In de afgelopen jaren heeft er een duidelijke verschuiving in techniek plaatsgevonden: van relatief trage kleine mechanische machines met tandwielkasten en cardanassen naar geavanceerde hoge snelheids-lijnen van zo’n zeventig meter lang en voorzien van tientallen servomo-toren. De lijnen zijn in hoge mate geautomatiseerd. In het kadertje staat meer over het bedrijf.

De organisatieBinnen SCA wordt gewerkt vol-gens het principe van zelfsturing. Dit houdt in dat de verantwoor-delijkheden zo laag mogelijk in de organisatie liggen. Medewerkers hebben niet alleen veel verant-woordelijkheden, maar ook de bijbehorende bevoegdheden. Men-sen die het dichtst bij een bepaald proces staan kunnen de beste

beslissingen nemen, daarvan is iedereen binnen SCA overtuigd.

De ploegenAan een productielijn werken meestal 4 teams, die samen een machineteam vormen. Het machineteam wordt ondersteund door een zogenaamd Resource Support Team, het RST. Dit team biedt elektrische, mechanische en procesondersteuning en wordt aangestuurd door een coach. Alle operators zijn technisch onder-legd. Dit varieert van het kunnen verhelpen van procesverstoringen en ombouwen van de machine tot het kunnen analyseren van stoptij-den en afvalcijfers, bezig zijn met structurele verbeteringen en het deelnemen aan projecten.

SCA-concernSCA Personal Care maakt deel uit van de Zweedse mul-tinational SCA, die wereld-wijd actief is op de papier- en pulpmarkt met 52.000 mede-werkers in ruim 60 landen. SCA maakt producten onder de merknamen Libero, Edet, Tork, Libresse en Tena. Er zijn vier Nederlandse vestigingen met productielocaties in Sua-meer, Gennep en Hoogezand en een marketing- en sales-kantoor in Zeist.Bij de vestiging in Gennep worden incontinentiemateri-alen geproduceerd onder de merknaam TENA. De vesti-ging telt ruim 300 medewer-kers. In juli 2010 ontving SCA Gennep voor haar zelfstu-ringsbeleid de AWVN-Innova-tietrofee.www.sca-gennep.nl


VerantwoordelijkhedenTeamleiders of shiftleaders zijn er niet; de operators, monteurs en logistieke medewerkers werken geheel zelfstandig, in teams van drie of vier personen. Dit bete-kent, dat er buiten de kantooruren geen leidinggevende aanwezig is. De fabriek draait volcontinu. Om ‘mee te bewegen’ met de vraag van de markt wordt er met flexibele roosters gewerkt. De taken en verantwoordelijkheden binnen een productieteam zijn verdeeld over drie sterrol func-ties: de QESH (Quality Environ-ment Safety en Health) trainings-operator, Resource operator en Technisch operator.

Invulling functiesElke operator is verantwoordelijk voor de kwaliteit, kwantiteit, veilig-heid, productiviteit en continue verbetering daarvan. Daarnaast heeft elke rol zijn eigen verant-woordelijkheden.

De QESH trainingsoperator zorgt ervoor, dat alle teamleden op de hoogte zijn van de normen en voorschriften op het gebied van kwaliteit, milieu en veiligheid.De Resource operator zorgt ervoor dat alles wat nodig is ook daad-werkelijk aanwezig is. Hij is binnen het team verantwoordelijk voor een adequate planning, perso-neelsbezetting en aanwezigheid van de juiste materialen.

De Technisch operator is verant-woordelijk voor de technische staat van de machine door het uitvoeren van (kort) onderhoud en inspec-ties, voorkomen en verhelpen van storingen en het overdragen van technische kennis aan het team. De mechanische storingen verhelpt hij zelf en hij roept waar nodig onder-steuning op elektrisch gebied in van een storingsmonteur.Als een team uit vier operators bestaat streeft SCA naar een extra Technisch operator. Dit heeft te maken met het feit dat de nieuwe machines steeds geavanceerder worden en de eisen op technisch gebied steeds hoger.

CompetentiesAlle operators hebben minimaal een VAPRO A en VCA diploma nodig. Daarnaast moeten ze een sterke teamspeler, proactief en flexibel zijn en goede sociale en communicatieve vaardigheden hebben.Technisch operators hebben een VAPRO B diploma nodig. Binnen het bedrijf bestaat de mogelijk-heid om deze opleiding intern te

Robert, Electrical support (sinds ’91 in dienst): ‘Ik verhelp tweede-lijns storingen, daar waar de storingsmonteur niet uit komt, maar speel ook een rol in verschillende projecten. Het is steeds een mix en dat vind ik heel belangrijk. Projecten kunnen allerlei doelen heb-ben, bijvoorbeeld het verbeteren van een bestaande machine door er nieuwe applicaties op te bouwen, vaak in samenwerking met buitenlandse firma’s. Nu wordt er een hele nieuwe machine geïn-stalleerd en dat soort klussen doen we met een projectteam.’


volgen. Na het behalen van dit diploma staan in ieder geval nog de opleidingen Onderhoud- en Aandrijftechnieken, Elektrisch Schakelen en NEN 3140 op het programma.SCA biedt volop gelegenheid aan haar mensen om zich verder te laten ontwikkelen. Zowel bin-nen de functie als gericht op een andere functie binnen het bedrijf. Dat hieraan veel aandacht wordt besteed, blijkt wel uit het feit dat vier op de vijf mensen in de Resource Support Teams hiervoor operator of storingsmonteur zijn geweest. Als iemand wil, kan hij er binnen de organisatie veel dingen ‘bij’ doen, zoals lid zijn van de bedrijfshulpverlening, de Ondernemingsraad, de redactie van het personeelsblad of het

bestuur van de personeelsvereni-ging.

VerdienstenInclusief ploegentoeslag verdient een operator bij SCA tussen de € 2400 en € 3200 bruto per

maand. Daarnaast zijn er een vaste dertiende maand en een variabele bonus.SCA is voortdurend op zoek naar nieuwe collega’s die in het bezit zijn van het VAPRO B diploma of bereid zijn om dit intern te gaan halen. ■

Gras bij de buren

SWA is thuis in de wereld van de procestechniek. Wij bieden je een job, maar zorgen ook dat je verder kunt leren. Bel nu (0251) 27 88 10 of kijk op onze website.

SWA PersoneeldsdienstenAmsterdam • BeverwijkBreda • Utrecht • Zaandam

weetvanwerken.nl

Werken als procesoperator en ook verder leren.

Training in the spotlightZijn de nieuwe opleidingen ook iets voor jouw bedrijf? Kijk dan op www.vapro-college.nl, mail naar [email protected] of bel 070 301 10 86.


De VAPRO-opleiding is in de hele industrie

inzetbaar. Aan de hand van de behoeften kan

een bedrijf kiezen voor specifieke leerarran-

gementen (theorie en opdrachten). Nieuw is

nu dat VAPRO een aantal specifieke leerar-

rangementen heeft ontwikkeld voor een

bepaalde branche. Daarin zijn de bijzondere

kenmerken van die branche verwerkt. Denk

bijvoorbeeld aan de leerarrangementen spe-

ciaal voor de voedingsmiddelen.

De voedingsmiddelenindustrie stelt bijzondere eisen aan de kwaliteit en de veiligheid van de eindproducten. Aan operators die deze proces-sen bewaken en besturen stelt het daarom ook bijzondere eisen. VAPRO heeft om die reden een speciale operator uitstroom ontwikkeld voor de voedingsmiddelen industrie: Operator Voedingsmiddelen. Dat betekent dat bijvoorbeeld in de VAPRO A-opleiding de 5 keuze leerarrangementen specifiek ingevuld kunnen worden met leerar-rangementen als conditioneren, conserveren, verpakken, etiketteren en reinigen.

Vier richtingenVAPRO kent momenteel specifieke uitstroom-richtingen voor:

■ operators werkzaam in de voedingsmiddelen industrie

■ logistiek operators

VAPRO CGO model: uitstroom richtingen voor branches

voeding smiddelen logistiek energie/onderhoud kunst stof

VAPRO Basisoperator (niveau 1) x x

VAPRO A (niveau 2) x x

VAPRO B (niveau 3) x x

VARPO C (niveau 4) x

■ operators werkzaam in de kunststof- en rubberbranche ■ operators werkzaam in de energieopwekking of onderhoudstechnici binnen productie (operationeel technicus).

De invullingen zijn beschikbaar op de volgende onder-staande niveaus.

Bekijk de website voor aanvullende informatie of neem contact met ons op. ■

Puzzelen

© w

ww

.ru

iter

pu

zzel

.nl

WoordzoekerIn elk woord zitten minstens twee letters die maar op één manier weg te strepen zijn. Als alle hieronder opgegeven woor-den in het diagram zijn wegge-streept, blijft er een aantal letters over. Lees deze letters regel voor regel van boven naar beneden, zo vindt u de oplossing. Stuur deze naar [email protected]. Veel plezier!

asterbladbockbierboogschutterbuibuienhagelhaverherfstherfstbloeierherfstchrysantherfstigherfstkleurenherfstkouherfstleeuwen-

tand

herfstlandschapherfstluchtherfstpuntherfstragherfstspinherfstweerherfstzonhooiijlekaalkiltekoulaarsluchtmelancholiemist

natnevelpeerplaspluregenschorpioen

schovenstormvergankelijkheidvestvlaagvochtweegschaal

Oplossing VAPRO 4De oplossing van de puzzel is “beroepsopleiding”.De winnaar is Patrick Broos, procesoperator bij Titan Wood in Arnhem. Patrick, gefeliciteerd, je bol.com-bon is onderweg!! ■

Raadplaat Wat is hier afgebeeld? Oplossing raadplaat 4

We kregen deze keer weinig inzendingen, we hadden het erg moeilijk gemaakt!Waar we naar op zoek waren was een tunnel pasteuriser of tunnel pasteur, een pasteurisatieinstalla-tie met lopende band.Coen Stamsnieder uit Albergen wist het. Hij heeft de bol.com-bon dubbel en dwars verdiend! ■

D H H B W E E G S C H A A L A A K

E N U E T S I M H T S F R E H K D

B I A R R T H E R C N E V E L I R

U O K T S F R E H O I E R F E L E

I O S F N F S O R E T F G H T T T

E H R T S E R T O F S S K E S E T

N E U T N P W L L T S IJ O N R E U

H S R L I U B U C A L T U E A I H

A A E O P T P H E E N U Z V A L C

G R E T S A R T K E IJ D C O L O S

E N P F T Y T N S P L A S H N H G

L E R T S D A L B F E T M C T C O

M E S A F G A A L V R I S S H N O

H E N N R B O C K B I E R F N A B

V T R E E W T S F R E H H G R L P

R E V A H E R F S T K L E U R E N

V O C H T H C U L T S F R E H M H

We maken het nu niet al te moeilijk. Wat is hier afgebeeld? Wat we vooral willen weten is een duidelijke uitleg over de werking. En dan in eigen woorden, dus niet van internet of uit studieboeken overnemen, want die inzendingen halen we er feilloos uit…

Stuur je oplossing naar [email protected]. Vergeet niet je naam en adres erbij te vermelden. De beste inzending ontvangt een bol.com-bon.


VAPRO magazine 5: Operator en onderhoud

Documents

Transcript of VAPRO magazine 5: Operator en onderhoud