van ouders 12 tot 18 jaar met DCD kinderendyspraxis.be/wp-content/uploads/2019/01/Het...maken met de...

Zorgkader

Handleidingvoor

ouderszorgcoördinator

en leerkracht

Werkgroep van ouders

én professionelenmet DCD kinderen

[email protected]

12 tot 18 jaar

Dit zorgkader van 12 tot 18 jarigen bestaat uit volgende delen:

1. Inleiding2. School en studiekeuze3. Tips4. Specifieke vakken5. Wiskunde6. Computer en smartphone7. Toetsen en examen8. Sociaal en emotioneel welzijn9. Externe hulp10. Positieve kanten van DCD11. Bijzondere dank

Versie oktober 2018

Dyspraxis vzw

Zorgkader voor 12 tot 18 jarigen - versie oktober 2018 1

Aan alle ouders en jongeren met DCD naast de professionelen.

1. Inleiding

DCD staat voor Developmental Coordination Disorder of een Coördinatie Ontwikkelingsstoornis, vroeger ‘ontwikkelingsdyspraxie’ genoemd. De diagnose wordt gesteld op basis van volgende criteria: het leren en uitvoeren van gecoördineerde motorische vaardigheden beantwoordt niet aan wat verwacht wordt bij de chronologische leeftijd.

De stoornis heeft een duidelijke impact op het dagelijks leven. Het gaat niet alleen om een zwakkere uitvoering maar ook om een duidelijke traagheid in de uitvoering; de stoornis is reeds vroeg in de ontwikkeling aanwezig; de motorische problemen hebben geen medische oorzaak en zijn zwakker dan we op basis van zijn/haar intelligentie zouden verwachten.

DCD is een heterogene stoornis. De hulp die de jongere nodig heeft, kan variëren van individu tot individu en van moment tot moment. Het belangrijkste is ‘zorg op maat’. Daaronder verstaan we onder andere aanpassingen en tegemoetkomingen op school, en adequate ondersteuning door de omgeving van de jongere.

Dyspraxis vzw


Deze brochure DCD 12 tot 18 jaar is een vervolg op onze brochures DCD 0 tot 6 jaar en DCD 6 tot 12 jaar. In de eerste twee gingen we dieper in op handelingsvaardigheden.

In deze brochure staan we stil bij: school en studiekeuze, organisatie en leerstof verwerken, het gebruik van computer en compenserende hulpmiddelen, aandachtspunten bij de verschillende vakgebieden, toetsen en examens, sociaal-emotioneel welbevinden, externe hulpbronnen en de positieve kanten van DCD.

Het zijn algemene adviezen en tips die de jongere kunnen helpen, maar ze bieden geen oplossing voor alles. Iedereen is anders en voor één probleem zijn verschillende oplossingen mogelijk. Vaak is de jongere zelf meester in het zoeken naar compensaties waarmee ze al een heel eind op weg kunnen. Probeer open te communiceren met het schoolteam, therapeuten en ouders en uiteraard de jongere zelf. Ieder is deskundig op zijn eigen gebied!

Dyspraxis vzw


2. School- en studiekeuze

De overstap naar het secundair onderwijs is voor iedere jongere een belangrijke gebeurtenis. Zeker voor een jongere met specifieke ondersteuningsnood is het belangrijk om vooraf een goede en doordachte studiekeuze te maken. Een leer- of ontwikkelingsstoornis bemoeilijkt sowieso het studeren. Het is belangrijk dat een jongere succesvolle ervaringen kan opdoen, gestimuleerd wordt in de zaken die hij of zij goed kan en ondersteuning krijgt voor die aspecten die minder vlot gaan. Alle info over de verschillende onderwijsmogelijkheden vind je op https://www.onderwijskiezer.be

De onhandigheid of het verstoorde automatiseringsproces heeft geen invloed op het cognitief leren. Met bijsturing en hulpmiddelen hebben jongeren met DCD evenveel mogelijkheden om te slagen in het eerste jaar. Het tempo en de nauwkeurigheid zijn vaak de grootste moeilijkheid. Jongeren die onhandig zijn, botsen vaak op de realiteit dat alle technische en beroepsopleidingen het accent leggen op handenarbeid, nauwkeurigheid en tempo. In een A-richting is dat minder het geval.

Daarnaast brengt naar de middelbare school gaan heel wat praktische veranderingen met zich mee. Zo bevindt de school zich vaak niet meer onder de kerktoren. Naar school fietsen en een laptop meenemen op de fiets of het openbaar vervoer nemen en op tijd komen, is niet eenvoudig. De weg vinden zodat je in het juiste lokaal in

Dyspraxis vzw


https://www.onderwijskiezer.be/

het juiste gebouw zit én het juiste schoolgerief mee hebt, vraagt zeer veel energie. Verder hebben jongeren vaak geen eigen bank meer omdat er regelmatig van lokaal of zelfs gebouw verwisseld wordt. Agendabeheer wordt cruciaal. Er zijn veel nieuwe vakken en de jongere wordt gestimuleerd om zelfstandig te leren plannen. Er zijn ook veel verschillende leerkrachten met eigen verwachtingen en de leerstof die verwerkt moet worden, neemt toe.

Tips voor jongeren en ouders:

Ga naar verschillende opendeurdagen en denk ook eens aan scholen wat verder van huis. Luister naar de verhalen van vrienden. Maak vooraf een lijst met je vragen. Als basis kan je bij je zoektocht deze checklist (van Letop) gebruiken http://www.letop.be/bibliotheek//checklist-schoolkeuze-secundair-onderwijs. Onderstaande vragen lijken ons belangrijk:

- Is de school vertrouwd met DCD?- Hoe ziet het zorgbeleid er concreet uit? Isdispensatie (het laten vallen van bepaaldeleerstof) mogelijk voor taken waarbij motorischevaardigheden een grote rol spelen (PO, LO, MO)?- Hoe kan mijn kind over correcte notities enagendabeschikken?- Heb ik als ouderook toegang tothet elektronischleerplatform zoalsSmartschool?Heeft deze een app-versie?

Dyspraxis vzw


http://www.letop.be/bibliotheek/checklist-schoolkeuze-secundair-onderwijs

http://www.letop.be/bibliotheek/checklist-schoolkeuze-secundair-onderwijs

-Hoe wordt de laptop geïntegreerd in de lessen?Mogen taken digitaal ingeleverd worden? Hoegebeurt dat?- Zijn de compenserende maatregelen ook eenevidentie bij toetsen en examens?- Hoe wordt opgetreden bij pestgedrag?- Wie kan als vaste contactpersoon fungeren voorjongeren en ouders? Op welke manier? Waar enhoe kan dat onopvallend?- Waar kan je als ouder terecht met je vragen?

Je kan het voorafgaande schooljaar een afspraak maken met de zorgleerkracht om die vragen te overlopen. Een duidelijk gesprek vooraf zorgt ervoor dat de juiste aanpassingen snel (vanaf 1 september) van start kunnen gaan. Perfectie bestaat niet. Volg je buikgevoel, een school met een hart straalt dat ook uit. Start met een open houding. Studeren vraagt van een jongere met DCD maar ook van de ouders en de leerkrachten extra inspanningen. Erken en respecteer elkaars inzet. Probeer de balans tussen draagkracht en draaglast voor alle betrokkenen in evenwicht te houden.

Tips voor de school:

Maak een beknopte folder waarin het beleid rond leerlingen met specifieke behoeften wordt uitgelegd.

Zet die maatregelen op papier in een handelingsplan en laat ze door de leerling, de ouders en het leerkrachtenteam ondertekenen. De jongere kan een exemplaar bij zich hebben (in zijn agenda) om verwarring te voorkomen.

Dyspraxis vzw


Zorg dat de CLB-medewerker, de leerlingbegeleider en de zorgcoördinator beschikbaar zijn op een inschrijvingsdag. Voorzie een intakegesprek. Maak duidelijk wat ouders wel of niet kunnen verwachten naar compenserende of dispenserende maatregelen. Stel de school op verschillende momenten open voor kinderen met DCD om al eens rond te wandelen en zo op een rustig moment een idee te krijgen van de indeling en waar ze de eerste schooldag moeten wachten na de bel. Geef op voorhand een plattegrond mee zodat de jongere de lokalen kan inkleuren per vakkleur. Spreek af wat en hoe gecommuniceerd wordt naar leerkrachten en medeleerlingen. Een inleefles rond DCD kan veel verduidelijken en misverstanden voorkomen. Zorg voor één vast aanspreekpunt voor de jongere gedurende de ganse schoolloopbaan. Spreek af waar, hoe en wanneer die te bereiken is. Wat als er iets mis loopt? Bijvoorbeeld trein gemist: maak een stappenplan zodat de leerlingen weten wat ze moeten doen.

Dyspraxis vzw


3. TIPS

Jongeren willen vanaf een bepaalde leeftijd niet langer bepamperd worden. Ze willen vooral begrepen en gehoord worden. Correcte informatie, een open houding, een luisterend oor en veel geduld zijn dan ook van groot belang.

Onthoud deze belangrijke weetjes:

DCD is een ontwikkelingsstoornis die niet verdwijnt met ouder worden, door therapie of door medicatie. Tijdens het ouder worden leren jongeren met DCD allerlei strategieën of specifieke vaardigheden, maar zelfs als ze volwassen zijn blijft dat energie en aandacht vragen. De ene dag is de andere niet of het ene uur is het andere uur niet. Omdat de jongere met DCD bij alles moet nadenken over hoe ze de bewegingen moeten uitvoeren (zelfs bij heel eenvoudige handelingen) zijn zij vaker vermoeid dan andere pubers. Jongeren hebben een goede begeleiding en opvolging nodig – stap voor stap. Vaak gebeurt dat wel in de eerste graad, maar evengoed in de 2de en 3de graad is dat nodig. Ga er niet vanuit dat het vanzelf zal gaan. De diagnose werd vaak gesteld door een gespecialiseerd multidisciplinair team. Trek die dus niet in twijfel. Geen enkele jongere is dezelfde en heeft dezelfde noden. Zorg op maat moet nagestreefd worden; waarbij de jongere zich kan ontplooien en waarbij

Dyspraxis vzw


de draaglast van ouders en leerkrachten kan gedeeld en verminderd worden. Kijk en luister naar de oplossingswijzen die de jongeren of hun ouders zelf aanbrengen. Zij worden dagelijks met de moeilijkheden geconfronteerd en zijn al jaren bezig met het zoeken naar oplossingen die bij hen passen.

Tips voor ouders, leerling en school

Een taak met verschillende deeltaken is moeilijk te overzien en te organiseren. Het vormt een grote hulp om samen met de jongere een planning van het takenpakket op te maken. De planning kan het beste ook opgevolgd worden.

Om een bepaalde vaardigheid aan te leren, is het aangewezen om de verschillende deelhandelingen binnen die vaardigheid in kleine stapjes uit te schrijven. Zo bekom je een uitgebreid stappenplan dat de leerling kan volgen tot de handeling geautomatiseerd of geïntegreerd is. Als leerkracht kan je het stappenplan klassikaal gebruiken zodat alle jongeren hiermee gebaat zijn. Zo voelt de jongere met DCD zich geen uitzondering.

Denk er aan dat twee dingen tegelijk doen niet lukt of extra tijd in beslag neemt. Zorg ervoor dat je steeds de aandacht van de leerling hebt als je iets belangrijks (aankondiging toets, taak,...) meedeelt zodat ze niet ondertussen in hun boekentas rommelen of de agenda nog aan het bijschrijven zijn.

Houd bij de verdeling van de taken in een groepswerk rekening met de talenten en moeilijkheden van elke

Dyspraxis vzw


leerling. Het is frustrerend als de jongere met DCD nu net het verslag moet maken.

Vaste structuur is ook heel belangrijk. Dat kan gaan om structuur in plaats (bijvoorbeeld agenda’s op een vaste plaats), in de tijd (bijvoorbeeld een taak steeds in het begin van de les afgeven) en in handelingen (eerst huistaak afgeven, dan boeken wegsteken, dan agenda invullen, …). Die vaste structuur is ook nodig zodat ze sneller iets terugvinden. Jongeren met DCD verliezen immers veel vaker hun spullen (ook hun stappenplan of hulpmiddelen).

Hulpmiddelen die de zelfredzaamheid vergroten zijn altijd goed. Er wordt bij voorkeur gezocht naar en gekozen voor oplossingen die zelfstandigheid zoveel mogelijk stimuleren. Dat wil niet zeggen dat de jongere geen hulp nodig heeft, maar dat de hulp die voorzien wordt later een structurele oplossing kan worden. Bijvoorbeeld een papieren agenda leesbaar invullen is moeilijk. Een haalbaar alternatief is een digitale agenda.

Het is handig wanneer de school zelf met een elektronische leeromgeving werkt zoals bijvoorbeeld Smartschool.

Dyspraxis vzw


In die elektronische leeromgeving kan een agenda ingevuld worden (lesonderwerpen, taken, toetsen), een planning opgemaakt worden, verbetersleutels ter beschikking gesteld worden,…kortom voor elke jongere een geweldige hulp.

Denk eraan dat ontspannende activiteiten (sport over de middag, knutseltaken) voor hen inspannende activiteiten zijn. Zeker wanneer ze (boven)gemiddeld presteren voor sport of muzische wordt vaak over het hoofd gezien hoeveel energie dat kost.

Zeker de eerste jaren volgen deze kinderen liefst zoveel mogelijk lessen in hun eigen klaslokaal. Een buddy die helpt om de weg terig te vinden bij het wisselen van gebouwen of bij een uitstap, kan ondersteuning bieden.

Een jongere met DCD zit het beste vooraan met voldoende plaats voor het schoolmateriaal (eventueel naast vensterbank of met curver-box of alleen aan dubbele tafel). Natuurlijk willen jongeren ook wel eens achteraan zitten. Een goed evenwicht zoeken is dus cruciaal.

Aangezien er op een secundaire school veel verschillende leerkrachten zijn, geeft het vertrouwen als de leerling én de ouder een vaste vertrouwenspersoon/ aanspreekpunt hebben op school. Deze leerkracht wordt idealiter gekozen in

Dyspraxis vzw


samenspraak met de ouders en leerling en blijft het beste 6 jaar lang de persoon bij wie zowel ouders, leerling als leerkrachten terecht kunnen als het over deze leerling gaat. Belangrijk is hierbij waar, wanneer en hoe die persoon bereikbaar is. Laat die gegevens in de agenda noteren.

Geef de e-mailadressen van de leerkrachten door zodat de jongeren zelf contact kunnen opnemen bij vragen.

Zet de positieve kanten eens extra in de verf. Iedereen heeft sterke kanten en het is fijn als die ook aan bod kunnen komen.

Geef structuur aan boeken en lessenrooster met een kleurcode. De kleuren kunnen terugkomen in de planning, de agenda, op kaften, de boeken, … . De kleur per vak kan de hele middelbare school aangehouden blijven. In sommige programma's zoals Smartschool worden er al bepaalde kleuren per vak gebruikt. Het is handig om dezelfde kleuren te gebruiken. Ook op de computer kunnen die kleuren gebruikt worden op het bureaublad met bijvoorbeeld foldermaker.com of met Symbaloo een gekleurde blad per vak (zie verder bij pc).

Als al het materiaal op school bewaard wordt, is er een goede begeleiding nodig bij het inladen van de boekentas op school. De jongere kan samen met de leerkracht kijken of hij/zij alles mee heeft. Vaak is er te weinig tijd of te veel druk om dat snel te doen.

Dyspraxis vzw


Dat maakt het voor een jongere met DCD heel moeilijk én bovendien is hij/zij nog steeds afhankelijk van een ander.

Een andere optie is een aantal boeken (geen invulschriften) dubbel voorzien voor de leerling zodat er telkens een boek thuis kan blijven. Zo kan hij/zij geen materiaal vergeten en moet hij/zij geen loodzware boekentas dragen of ermee naar huis fietsen. Je kan ook voor een digitale versie zorgen en die bewaren op een Usb-stick of in de Cloud als reserve.

Als de boeken en schriften thuis worden bijgehouden, is er meer tijd om alles rustig in te laden met een checklist. Dat kan eventueel met hulp van de ouders. Je kan een bakje per vak (met het vakkleur als etiket) aanmaken, zoals op de foto.

Een vervoersmap kan aangewezen zijn maar enkel wanneer iemand mee helpt om structuur en routine te behouden. Een vervoersmap vraagt namelijk heel wat handelingen. Welke map het beste werkt, kan best samen uitgezocht worden. Leitz heeft een map waarvan de hendel 180 graden kan draaien. Je kan een gekleurde tabblad per vak gebruiken bijvoorbeeld rood is wiskunde.

Een vaste indeling van de boekentas kan helpen om orde te bewaren. Steek eten en drinken liefst niet in het

Dyspraxis vzw


vak van de schoolboeken want bij onvolledig sluiten van de dozen of drinkbus wordt alles vuil.

Schrijfgerief dat vaak gebruikt wordt en stiften/potloden die sporadisch gebruikt worden, best gescheiden (twee aparte pennenzakken of -doosjes) zodat ze sneller de juiste balpen kunnen terugvinden.

Clips of bladwijzer met hechtingsgleufje zijn aangewezen in de agenda of in boeken om sneller een bepaalde bladzijde te kunnen vinden.

Voorzie een geperforeerd insteekmapje of een mapje (plastic kaftje) met verstevigingsringen in alle mappen en dat per vakkleur.

Verstevigingsringen kan je met een toestel heel snel aanbrengen.

Tips voor de vakleerkrachten

Correcte lerarennota’s zijn belangrijk voor alle vakken zodat de jongere correcte notities in plaats van eigen onleesbare en onvolledige notities kan studeren. Die lerarennota’s worden liefst zo snel mogelijk digitaal bezorgd (om te vermijden dat er discussie over is of dat de jongere het steeds moet komen vragen). De ouders kunnen die dan doorgeven aan de jongere op het moment dat hij/zij die nodig heeft. Op die manier heeft

Dyspraxis vzw


de jongere ook steeds zijn/haar boek thuis liggen, zodat hij/zij die niet kan vergeten op school.

Geef meer waardering voor de inzet dan voor het resultaat!

Vergelijk niet met andere leerlingen.

Zorg overal voor dezelfde lay-out en hetzelfde lettertype, over de hele school en alle jaren heen. Bijvoorbeeld de opmaak van een toets.

Neem de ontspanningstijd niet weg om notities aan te vullen.

Geef meer tijd door minder taken of minder oefeningen te geven bijvoorbeeld spreek af indien er 3 van de 5 oefeningen juist zijn, mag hij/zij stoppen. Kinderen met DCD hebben best gemiddeld ongeveer 30% minder oefeningen.

Reduceer schrijven. Zeker overschrijven van het bord zorgt voor veel fouten. Het is dus beter om het bordschema (aan elk kind) te geven. Ook zelf oefeningen verbeteren is moeilijk.

Het automatiseren loopt moeilijker bij een jongere met DCD. Het kan dat de aparte spellingsregels gekend zijn maar er toch veel fouten gemaakt worden wanneer ze samen komen. Er moet namelijk op hetzelfde moment en over inhoud en over het motorisch schrijven en over de spelling nagedacht worden. Trek bij kinderen met DCD geen punten af voor spellingfouten, hoofdletters, leestekens, … . Zeker bij een niet-taalvak moet de focus op de inhoud liggen. Er kan een symbool op elke toets en taak gezet worden

Dyspraxis vzw


zodat de vakleerkracht direct ziet dat het gaat om een leerling met leermoeilijkheden en dat hij/zij anders dient te verbeteren.

Ook het automatiseren van tijdstructuren is moeilijk. De volgorde van de dagen van de week, de seizoenen, de maanden, begrippen als trimester, semester, …. Als het kind de volgorde niet kent in het Nederlands, zal het in het Frans ook niet lukken.

Dyspraxis vzw


4. SPECIFIEKE VAKKEN

TALEN

Neem de regels over het gebruik van gesproken boeken op in het handelingsplan: Is het toegestaan? Uiteraard krijgen leerlingen met DCD dezelfde punten, al horend luisteren vraagt veel concentratie. Hoe en op welke termijn moeten taken en toetsen ingeleverd worden? Het kan helpen om de datum te noteren in de digitale agenda of in de gsm van de jongere.

Specifieer ook in het handelingsplan hoeveel tijd een jongere krijgt voor grote taken, zoals een boekbespreking. Werk een tijdschema uit en voorzie wat marge. Noteer dat in zijn agenda met een alarmsignaal zodat de leerlingen hieraan herinnerd worden.

Geef de boekenlijst van de te lezen jeugdboeken in september mee (voorleesboeken of AdiBib moeten besteld worden) of doe dat eind juni samen met de lijst van handboeken.

Een compenserende maatregel zou kunnen zijn dat spellingsfouten niet meetellen in alle vakken behalve bij Nederlands. Bij andere talen zoals bijvoorbeeld Frans kan je afspraken maken over wat

Dyspraxis vzw


wel juist of niet juist wordt aangerekend (bijvoorbeeld fonetisch juist geschreven wordt aangerekend als juist).

Stimuleer het gebruik van spellingscontrole. Geef de handleiding mee voor ouders. Introduceer het programma Overhoor van Efkasoft . Dat is gratis en het kan gebruikt worden voor elk vak.

Een digitaal woordenboek is een handig hulpmiddel. Je kan een snelkoppeling maken op het bureaublad van de computer, in Symbaloo of op de smartphone van de leerling.

In plaats van al oefenend leerlingen de grammaticaregels te laten ontdekken, is het aangewezen om die regels direct mee te geven. Op een toets kan de leerling een half punt krijgen als hij de correcte spellingsregel noteert ook al kan hij die niet correct uitvoeren.

Leg nadruk op mondelinge vaardigheden bij vreemde talen (tekst op MP3 of USB ingesproken of via Adibib zodat je kan luisteren naar de uitspraak). Ook woordenschatkennis kan mondeling getoetst worden.

Dyspraxis vzw


Laat jongeren niet onvoorbereid aan het bord komen als ze dat niet willen.

Als jongeren zelf schrijven, controleer dan hun werkboeken bij vreemde talen en geef de correcte notities aan het begin van het semester mee zodat ze juist kunnen studeren. Doe dat niet enkel vlak voor de examens, ook toetsen moeten ingestudeerd kunnen worden aan de hand van correcte notities..

Jongeren met DCD hebben moeite met het snelle tempo dat vaak gevraagd wordt. Laat ze een foto nemen van het bordschema, een moeilijke oefening, de oplossing van zijn buur, een werkstuk en leer ze een mindmap maken. Dat is een meer visuele manier van werken en kost minder tijd en energie voor het technische schrijven.

AARDRIJSKUNDE, GESCHIEDENIS EN MAATSCHAPPELIJKE VORMING

Gebruik atlassen en kaarten in kleur, ook op toetsen en examens (eventueel op PC). Heb je enkel zwartwit kaarten

Dyspraxis vzw


laat de jongere eerst de randen van de provincies, landen of werelddelen overtrekken met fluo als oriëntatiepunt.

De app Seterra werkt op de computer en op de smartphone. De app biedt een motiverende en interactieve manier om kaarten te oefenen.

Gebruik dezelfde kaarten op het examen als in het handboek.

Verbeter minder streng bij het plaatsen van een naam op de correcte plaats op de kaart (Bijvoorbeeld goed rekenen of de helft van de punten geven als het in de buurt komt. Een rivier tekenen op een blinde kaart is niet haalbaar.

Laat de jongere zelf geen kaarten overtekenen, maar geef hen kopijen. Hetzelfde geldt voor moeilijke tekeningen, tijdlijnen of schema’s.

Geef voldoende plaats om dingen bij te schrijven. Vaak kunnen ze het wel zeggen maar niet terugvinden op de kaart.

Laat de atlas op één plaats (thuis of op school) zodat hun boekentas niet te zwaar wordt of zorg voor twee exemplaren.

Plaatsnamen situeren is heel moeilijk en zeker als ze moeten zeggen waar die ten opzichte van elkaar liggen (bijvoorbeeld Brussel ligt ten zuiden van Antwerpen). Reduceer dat soort oefeningen en laat de jongeren enkel de hoofdsteden van een land aanduiden.

Dyspraxis vzw


Laat de jongeren de windroos niet zelf tekenen. Leerlingen kunnen wel de windroos invullen. Het is beter om toepassingen met de windroos te beperken. Dit kost veel energie voor een pover resultaat. Ze hebben hun eigen resultaat nodig om die dan te gebruiken voor oefeningen met de windroos en dan hebben ze al een achterstand.

Tijdlijnen lezen of toepassen is heel moeilijk. Wees je daarvan bewust. Data noteren bij geschiedenis gebeurt vaak fout. Vaak komt hun kennis beter tot uiting als ze hun toets of examen mondeling mogen toelichten.

PLASTISCHE EN TECHNOLOGISCHE OPVOEDING

Een handig uitgangspunt is om de creativiteit te benadrukken zoals de kleurencombinaties en het artistieke in plaats van de techniek of technische vaardigheden.

Dyspraxis vzw


Maak helder wat je verwacht, welke eisen je stelt en wat je beoordeelt. Beoordeel de inspanning en zeker niet alleen het resultaat.

Een lijst van handige hulpmiddelen zijn: aangepaste schaar of breekmes, plakstiften in plaats van lopende lijm, zwaarder materiaal gebruiken.

De leerling kan eventueel opdrachten of maquettes mee naar huis nemen om er extra tijd aan te spenderen. Op die manier kan er thuis ook wat geholpen worden. Denk er wel aan om hen te helpen om dat veilig in te pakken.

LICHAMELIJKE OPVOEDING

Bewegen op zich vraagt van jongeren met DCD al meer energie en inspanning dan van jongeren zonder DCD. Specifieke bewegingen (basketbalworpen, over een plint springen, …) kosten nog eens dubbel zo veel energie en inzet, vaak met een pover resultaat. Focus daarom vooral op de inzet, en niet op de mate waarin de jongere een bepaalde handeling correct kan uitvoeren. Een handige richtlijn is om de inzet voor de helft van de punten te laten tellen”.

Dyspraxis vzw


Laat het gebruik van velcro toe bij de schoenen of zubits (magnetische sluitingen). Dat verhoogt de snelheid.

Een turnzak met een rits geeft meer ruimte om snel de schoenen en kledij weg te werken.

Geef de jongere met DCD extra tijd om in te oefenen en iemand die het wat vaker voortoont. Dit kan ook gerust een medeleerling zijn die sterk is in de discipline die op dat moment aan bod kom.

Je kan oefeningen visueel ondersteunen met foto’s, picto’s of tekeningen (samen met verbale ondersteuning in kleine stapjes).

Vergeet niet dat de snelheid en ritmegevoel beperkt is en het reactievermogen trager is. Denk aan de veiligheid.

Toestelturnen is extra moeilijk, voorzie extra hulp en geef hen tijd om in te oefenen, beoordeel een deel van de

Dyspraxis vzw


vaardigheid in plaats van het geheel van aaneengeschakelde, geautomatiseerde vaardigheden.

Geef de jongere meer tijd om zich om te kleden in de kleedkamer. Of laat hem als eerste naar de kleedkamer gaan.

MUZIKALE OPVOEDING

Geef jongeren met DCD een vrijstelling voor blokfluit. Dat instrument vraagt veel verschillende bewegingen tegelijk (vingers ene hand, vingers andere hand, gecoördineerde ademhaling). Instrumenten die voor mensen met DCD minder moeilijk zijn, zijn triangel, djembé, drum,…

Kennis van muziek en waarderen van muziek kan even belangrijk zijn als zingen of muziek maken.

Leg niet te veel nadruk op ritme.

PRAKTIJKVAKKEN

Laat hulpmiddelen toe zoals een dunschiller in plaats van een aardappelmesje, en slicer dicer, een speciaal mes met handvat dat boven het mes uitsteekt zodat er minder kracht nodig is, een pureestamper met horizontale steun, een kaarsaansteker in plaats van lucifers,…

Dyspraxis vzw


Gebruik een schort zonder strikken of laat iemand helpen.

Gebruik een antislipmat zodat de snijplank niet wegschuift tijdens het snijden van bijvoorbeeld groenten .

Een jongere met DCD heeft meer tijd nodig om een vaardigheid aan te leren. Ga er dus niet vanuit dat hij een nieuwe techniek op dezelfde periode onder de knie zal hebben als de andere leerlingen zonder DCD. Besteed niet te veel aandacht en tijd aan technieken die hij later in zijn beroep toch niet zal nodig hebben.

Geef de jaarplanning door aan de ouders zodat de jongere al op voorhand een techniek kan oefenen.

Laat de jongere ook verschillende weken op hetzelfde vuur koken in plaats van vaak af te wisselen tussen keramisch/gas/elektrisch. Vermijd een gasvuur tot je zeker weet dat het veilig is.

Dyspraxis vzw


Zonder steun op een kruk zitten of lang rechtstaan is erg vermoeiend voor jongeren met DCD. Laat hen extra steun nemen tegen de bank achter zich of zorg voor aangepaste stoelen met een voetsteun.

Omdat fijn motorisch werken zeer moeilijk is voor kinderen met DCD, is het realistisch om een lichte afwijking toe te laten, van bijvoorbeeld 3 tot 5 mm.

Stappenplanners bieden tastbare visuele ondersteuning bij zowel handelingen klassikaal uitleggen als de leerlingen handelingen laten uitvoeren.

Pas op met gasbranders! Gebruik bredere proefbuisjes.

Houd er rekening mee dat tabellen en schema’s lezen, interpreteren en tekenen moeilijk is. Kleuren gebruiken per rij of kolom helpt. De tabel van Mendeljev van buiten leren vraagt heel veel energie en tijd in vergelijking met de praktische toepasbaarheid ervan

TIPS BIJ FYSICA, BIO, CHEMIE, SEI, STEMen gelijkaardige

Dyspraxis vzw


Communiceer open en positief over DCD met de stagebegeleider. Leg heel concreet uit wat DCD inhoudt. Geef het zorgkader van Dyspraxis vzw mee ter info.

Betrek de jongere in het communicatieproces met de stageplaats. Wat en hoe moet gecommuniceerd worden, wat liever niet?

Een positieve benadering is van het allergrootste belang.

STAGEPLAATS

Ga voor een stageplaats waar de jongeren veel tijd krijgen om te groeien en waar de medewerkers open staan voor jongeren met DCD.

Dyspraxis vzw


5. WISKUNDE

Over het algemeen zien we dat jongeren met DCD meer problemen hebben met wiskunde dan met talen.

De moeilijkheden situeren zich vaak op volgende terreinen:

Het rekenen zelf: het getalbegrip, het omzetten van hoeveelheden, enzoverder… Het gebruik van materialen: een gradenboog, geodriehoek, een passer,… Het schetsen of tekenen van figuren, zeker als het gaat over ruimtemeetkunde. Het “lezen” van ruimtefiguren, voorstellingen, indelingen, tabellen, roosters. Soms denken de jongeren met DCD minder flexibel en hebben ze moeite bij het variëren in oplossingswijzen. Ze krijgen problemen wanneer alle soorten oefeningen door elkaar staan. Ook een formule toepassen (terwijl ze deze wel kunnen opzeggen) is niet altijd eenvoudig.

Suggesties:

Algemeen suggesties: Geef hen meer tijd, zowel bij het oplossen van taken als bij het antwoorden in de klas. Zij moeten de dingen meer beredeneren dan de andere kinderen.

Leer de volgorde van een oefening aan (= stappenplan) en voorzie de aangeleerde stappenplannen in een formule boekje.

Reduceer bij taken de hoeveelheid nl 30 %

Dyspraxis vzw


Goed gestructureerde lerarennota’s zijn noodzakelijk.

Voorzie, na lang stilliggen van bepaalde leerstof, een klein moment van opfrissing.

Geef de opdrachten op een fotokopie, zo vermijd je overschrijffouten.

Geef een schema, tabel of tekening steeds op dezelfde kant van de opdracht (niet aan achterkant) of op een ander blad (maar laat de bladen dan los), zo kan hij/zij het blad naast de opdracht leggen.

Voorzie een plastiek mapje met rits of drukknop, velcro gaat sneller stuk, in de kaft voor materiaal

Bij het gebruik van symbolen hou rekening met de problemen met de richtingsvastheid van links naar rechts geven moeilijkheden met het gebruik van een aantal symbolen: < , > , ( , ) , { , } , [ , ] , enz… Laat hen de antwoorden mondeling geven wanneer veel symbolen moeten genoteerd worden.

Dyspraxis vzw


http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiXvrTti-LaAhVRmbQKHQvTDogQjRx6BAgBEAU&url=http://nl.wesco-eshop.be/36658020-ziplock-zakjes-voor-ringmappen-modling.html&psig=AOvVaw0R2nCvD20K4FHKJGT1fjqa&ust=1525180879546942

Zij hebben grote problemen met de motorische handeling van het tekenen. Geef hen meer tijd. Tolereer afwijkingen tot 3 à 5 mm bij het tekenen of meten (bv van hoeken). Ruimtelijke voorstellingen geven soms problemen, dit komt men tegen bij tweedimensionale voorstellingen in oppervlaktebepalingen en bij drie dimensies bij blokkenbouwsels, voorstellingen van inhoudsmaten,… Verwoord bij een toets de voorstelling voor hen. Laat de leerling eventueel concrete ruimtefiguren gebruiken. Dan zien zij vlakken en diagonalen letterlijk en dat helpt hen bij de voorstelling op papier. Laat de jongere voorgedrukte tabellen gebruiken zodat ze geen tijd verliezen door deze zelf te tekenen

Gebruik in de hele school dezelfde terminologie bij het kloklezen, niet “na” en “over” door elkaar gebruiken. Voor sommigen is een digitaal uurwerk de enige redding ! Hulpmiddelen zijn soms nodig; zie ons zorgkader lager onderwijs. Geogebra, Textease kunnen een oplossing zijn, deze kan men gratis downloaden op pc en app.

MeetkundeDyspraxis vzw


Bij toepassingen kan het gelijktijdig verwerken van meerdere gegevens, het parallel verwerken in de oplossing, de juiste opeenvolging, enz… soms ernstige problemen bieden. Laat stappenplannen en een rekenmachine toe, ook bij toetsen en examens.

Geef de helft van de punten wanneer de formule correct genoteerd werd! Maak hierover op voorhand duidelijke genoteerde afspraken

Dyspraxis vzw


Laat het materiaal in de klas of locker, zo kunnen ze het niet vergeten bij examens en toetsen. Vraag aan de ouders om thuis hetzelfde materiaal te voorzien.

Getallenleer: Oefeningen waarbij een bepaalde volgorde in het oplossen moet toegepast worden, vormt vaak een probleem. Door de complexiteit van de oefeningen komt het automatiseren in het gedrang en zullen de zo “vanzelfsprekende” regels niet meer juist worden toegepast. Ook het tempo van het klassikaal oplossen kunnen zij niet steeds aan. Geef stappenplannen die ze ook bij toetsen en examens mogen gebruiken. Bv 1. eerst machten en vierkantswortel

binnen de ( haakjes) 2. dan de X en : binnen de ( haakjes)3. dan de + en - binnen de (haakjes )4. dan de andere bewerkingen buiten de (haakjes )

Indien ze de mogelijkheid krijgen om tussenstappen te noteren, blijven ze geconcentreerd. Geef ze voldoende ruimte of geef kladpapier: ruitjespapier van 1 op 1 cm. De jongere hebben de neiging om fouten te maken in het juist noteren van getallen, vooral bij het onder elkaar schrijven van die getallen.

Dyspraxis vzw


Ook hier geldt: bij toepassingen kan het gelijktijdig verwerken van meerdere gegevens, het parallel verwerken in de oplossing, de juiste opeenvolging, enz… soms ernstige problemen bieden. Laat stappenplannen en een rekentoestel toe, uiteraard ook bij toetsen en examens.

Vraagstukken:

Geef de structuur van oplossen bv: geg: gevr:

oplossing: 1 gegevens aanduiden in kleur 2 welke formule heb je nodig? 3 let op de eenheden! 4 controleer je antwoord. Juist?

Dyspraxis vzw


6. Computer, laptop, tabletVoor kinderen met DCD kost schrijven erg veel moeite en meestal blijft het resultaat vrij teleurstellend. Het handschrift nog veranderen op deze leeftijd, is onmogelijk. Zoals al eerder werd aangegeven kan het handschrift op deze leeftijd niet meer veranderen, het is een utopie. Laat een foutieve pengreep of bladligging toe en geef vooral voldoende tijd of reduceer wat moet geschreven worden (geef invulbladen of kopijen van een medeleerling of geef de correcte notities,...). Als er te veel energie gaat naar het leesbaar proberen te schrijven, ten koste van het begrijpen van de leerstof, kan de leerling beter op de pc werken. Het kan ook zijn dat handschrift in de eerste les nog leesbaar is maar in latere lessen niet meer omdat het zo veel extra energie van de jongere vraagt. Er blijft dan dus minder energie over voor de volgende lessen en bovendien ook voor het studeren thuis. Een jongere met DCD kan na verloop van tijd vaak sneller typen dan schrijven en het is in elk geval leesbaar. De laptop is geen oneerlijk voordeel maar een middel om de zelfredzaamheid te stimuleren en te verhogen!

Met een computer kan gebruik gemaakt worden van spellingscontrole en verschillende programma’s als hulpmiddel. Bovendien bieden digitale invulbladen of werkboeken voor jongeren met DCD heel wat mogelijkheden.

Dyspraxis vzw


Zo kunnen ze onder andere alle leerstof verwerken, wat anders heel veel energie vraagt. Voor wiskunde bestaan er programma’s voor meetkundige toepassingen. De laptop biedt de mogelijkheid om op een geordende en goed gestructureerde wijze informatie bij te houden. Ze kunnen met de digitale agenda ook beter plannen en synchroniseren van documenten, cursussen, afspraken, mails naar de “Cloud” of smartphone.

Opstart – al in de lagere school

Het is een enorm voordeel als de leerling voor het secundair al wat heeft leren werken op de pc. Het secundair onderwijs is al zo nieuw. Als de leerling ook het computergebruik van nul af aan moet aanleren, wordt het nog zwaarder. Er moet in de lagere school natuurlijk energie en tijd voor geweest zijn bovenop alle andere inspanningen die de leerling al deed.

Een aantal softwareprogramma’s geven infodagen over het gebruik van hun programma waar leerlingen eventueel samen met een ouder of leerkracht aan kunnen deelnemen.”

Alle tips en uitleg over leren typen, starten met een computer en muizen en toetsenborden zijn te vinden in het zorgkader van de lagere school. Dat is gratis te downloaden op onze website: www.dyspraxis.be bij downloads.

Dyspraxis vzw


http://www.dyspraxis.be/

● Laptops bestaan er in alle maten en gewichten. Tegenwoordig heb je ook laptops, computers, tablets en smartphones die refurbished zijn: een laptop die vernieuwd is met nieuwe soft en hardware) zijn dat de prijs enorm doen dalen. Bovendien blijft een garantie van twee jaar.

● Installeer op delaptop zeker eenRemote Controlprogrammazoals het gratisprogrammaTeamviewer. Metdat programmakan de computervan op afstandovergenomen worden door een technicus of door de ouders om een probleem op te lossen.

● Werken op de pc vraagt een andere organisatie van de lessen, toetsen, verbetersleutels en examens. Elke vakleerkracht kan een USB-stick gebruiken om zijn toetsen of examens te geven aan de leerling. De leerling kan het examen op deze stick opslaan. De sticks blijven van de leerling en kunnen elk jaar mee verhuizen. Neem het liefst een USB zonder dopje of een uitschuifgedeelte maar met een ring waardoor je deze ergens kan aan bevestigen.

TIPS

Dyspraxis vzw


● Met een vaste USB-stick,per vak en per kleur bvrood voor wiskunde ishet voor de leerkrachten leerling snelzichtbaar voor welk vakdeze is. Het vakkleur bvrood voor wiskundeblijft de ganse zes jarenrood. Zowel toetsen, examens, bijkomende invulbladenals opdrachten kunnen op die manier eenvoudigovergedragen worden.

● De leerling kan de taak op de USB-stick maken ofmailen naar de leerkracht, afhankelijk wat er isafgesproken in het handelingsplan.

● Een elektronische leeromgeving zoals Smartschoolvangt hier al een groot deel op. Verbetersleutels,correcte notities, extra oefeningen, extra uitleg, wordenhier vaak al voor alle leerlingen digitaal voorzien samenmet de agenda. Je kan het mapje van het vak wiskundeook in het rood kleuren waardoor het visueel sterkerherkenbaar is.

Dyspraxis vzw


● De e-mailadressen van de leerkrachten kunnen hetbeste vermeld zijn in de agenda of op de digitaleleeromgeving. De leerling met DCD kan die gebruikenom enerzijds een taak in te dienen of om de leerkrachtte contacteren als hulplijn.

● Symbaloo is een bureaubladprogramma die kanaangepast worden aan persoonlijke behoeften. Metmeerdere tabbladen, bijvoorbeeld per vak, zit alles bijelkaar en is het terugvinden van materiaal heel handig.Je kan er ook links in plaatsen. Zo wordt de structuurvan de laptop duidelijker.

Dyspraxis vzw


● Op de website www.adibib.be staat alle info overdigitale boeken. Er zijn heel veelboeken te verkrijgen voor hetsecundair onderwijs. Indien je eenboek niet vindt, kan je eenaanvraag doen bij AdiBib. Zij proberen zij het boekdigitaal te verkrijgen via de uitgeverij. Een aanvraag kangebeuren door de ouders, de school, deondersteuner mits je een attest hebtvan het CLB

● Heel wat praktische ondersteuningzoals de werking van bepaaldeprogramma’s is te vinden in de “De computer, mijn surfplak bij het leren “ van www.letop.be Die kan je gratisdownloaden per hoofdstuk.

● Kijk zeker naarwww.leesvoor.vlaanderen waar allemogelijkheden voorleessoftwareworden opgenoemd, zowelbetalend als gratis. De software is erniet alleen om voor te lezen maarook om werkboeken in te vullen vanop de computer.

● Een handige manier om extrastructuur te creëren op decomputer, is door de kleur vande mappen aan te passen. Methet gratis programmaFoldermaker kan je zo elke mapde kleur geven van een bepaaldvak.

Dyspraxis vzw


http://www.letop.be/

http://www.leesvoor.vlaanderen/

In de vakmap maak je nog mapjes: steeds met het vakkleur en met dezelfde indeling: boek, werkboek, toetsen, taken, nota’s. Je kan eventueel in Symbaloo een tabblad per vak maken en zo elk onderdeel toevoegen.

● Met de boekenlijst voor het volgende schooljaar,kunnen de ouders op de website nagaan welke boekenbeschikbaar zijn.De boeken kan je via een link op de pc en Google Driveals back-up gezet zetten. De leerling kan hieropinvullen, arceren, onderlijnen en meer. Met anderewoorden alles wat op een papieren versie ook kan. Hetis wel verplicht om de papieren versie aan te schaffenom de digitale boeken te kunnen aanvragen.Het kan bovendien een oplossing zijn indien er vaakboeken vergeten worden: enerzijds is het boek fysiekaanwezig in een locker of is het boek beschikbaar viainternet. Voorbeelden van programma’s die gebruiktkunnen worden zijn Google Drive, One drive, Dropboxenzoverder..

● Is er geen internetverbinding op school dan bied eenharde schijf die bestand is tegen ongelukjes zoals bvTransend store jet. Het grote formaat van deze hardeschijf zorgt dat deze snel terug te vinden is.

Dyspraxis vzw


● In de lagere graden wordt er vaak met invulboekengewerkt invulboekendeze kunnen op schoolof in een copycenteromgezet worden naareen pdf. Deze pdf kanbewerkt (invullen,kleuren, omcirkelen…) met het gratis programma pdf-x-change.Er is ook betalende voorleessoftware zoals Sprint,Kurzweil en Alinea die gratis ter beschikking wordtgesteld van de jongere via de school.

● Het is belangrijk om een goede keuze te maken op basisvan de noden van de leerling. Zowel Sprint als Kurzweilgeven graag een demo-dcd voor drie tot zes maanden.Daarnaast is het goed om weten met welk systeem deschool werkt. Laat dat de keuze echter niet beïnvloeden;de jongere moet namelijk zelf dagelijks aan de slag methet programma.”

● Er zijn hulplijnen, opleidingsdagen voor jongeren,ouders en de leerkrachten.

● Omdat ook het gebruik van spellingscontrole of Sprintnog geen automatisme is, kan er op de pc een remindergezet worden die de jongere ziet voor hij of zij de pcafsluit.

● Maak wekelijks een back-up van alle boeken endocumenten die op de pc staan! Stel de pc in dat hijautomatisch opslaat na 5 minuten, zodat niets verlorengaat en synchroniseer naar de Cloud. Dat kan ookautomatisch gebeuren met bijvoorbeeld hetprogramma Mega. Dat programma overloopt al jebestanden en enkel de gewijzigde synchroniseert hij.

Dyspraxis vzw


● Plaats een woordenboeksnelkoppeling op hetbureaublad of op de startpagina Symbaloo

● Een leerling met DCD heeft de beste slaagkansen alsalle taken, toetsen en examens op een laptop gemaaktmogen worden.

Tablet

Een tablet geeft andere mogelijkheden en specifieke programma’s afhankelijk van hun besturing (Android of Mac). Een nuttige aanvullende aankoop bij een tablet is een hoes met klavier. Om blind te kunnen typen, moeten de toetsen voelbaar zijn

● Een tablet kan voor notities maar met voorkeur met

klavier.

● Een handige app voor tablet - PDF max of XODO(gratis)

o dubbelklik is bijvoorbeeldonderlijnen

o je kan stempels maken vanje naam en gegevens van jeklas

o er zijn spraak gestuurdeinvoegmogelijkheden.

o Je kan je antwoord ookopnemen

Dyspraxis vzw


● Snaptype: om foto te nemen en op te slaan. Je kaner direct op typen.

o Kost eenmalig € 10o Een woordenboek kan je gratis invoegeno Als je een woord hoort, er op klikt dan is het

automatisch ingevuld in je werkblad

● Splash city:o Is een app die wiskundige en grafische

tekeningen maakto Betalende app en een gratis demoo lijnt automatisch links uito niet nadenken over lettervormingo hogere schrijfsnelheido verbeteren zonder knoeiwerk

Gratis programma’s voor pc, soms ook voor smartphone en tablet

Dyspraxis vzw


De voorbeelden hieronder zijn actueel op het moment van schrijven. De digitale wereld verandert weliswaar heel snel; daarom is het aangewezen om op de Pinterestpagina van Dyspraxis, www.pinterest.com/dyspraxis, de prikborden computer en programma’s en sticordi te bekijken. Daarop worden regelmatig nieuwe apps en programma’s gepost. Voorbeelden:

o Foldermaker of Icolorfolder: kleurt mappen opde computer

o Overhoorprogramma’s: Overhoor (van EKA soft),Teach 2000

o Mindmapping zoals Emmpo PDF Xchange met mogelijkheid om Nederlandse

spellingscontrole toe te voegen. EenNederlandse handleiding van dit programma iste verkrijgen bij [email protected]

o Pdf Creator: gratis werkbladen om zetten naarPDF

o Google Apps zoals Google Drive (handleidingaanwezig op Google zelf)

o One drive of Dropbox of ICloudo Geogebra: een programma voor wiskunde met

verschillende apps voor bepaalde onderdelenvan de wiskunde.

o Sticky notes van Google =post-it op je pc die je kanafdrukken, verzenden,plannen.

o Pictosclera = omafbeeldingen en picto’s teordenen. Deze websitesbieden pictogramman gratis aan: sclera.be ofpictomaat.nl.

Gratis programma's voor pc, soms ook voor smartphone en tablet

Dyspraxis vzw


mailto:[email protected]

Tips

● Bij de aankoop van een laptop kan je eenbijkomende verzekering nemen bij breuk, verlies ofandere schade.

● De duurste pc is niet noodzakelijk de beste. Voorkinderen en jongeren met DCD is vooral het gewichtervan belangrijk. Bovendien evolueert technologiezo snel dat computers regelmatig vervangenmoeten worden. Hou rekening met het gewicht vande laptop voor tijdens het vervoer.

● Er zijn toetsenborden die waterdicht zijn.● Als de laptop op school blijft (bijvoorbeeld een

schoollaptop waarop de jongere met zijn of haarusb-stick werkt), is het belangrijk om de praktischekant erg duidelijk af te spreken. Het beste gebeurtdat met één persoon. Denk aan vragen zoals waarhaalt de jongere de laptop af? Wat tijdens de pauzeof wanneer de jongere van lokaal moet veranderen?Wanneer en waar brengt de jongere de laptopterug? Hoe zit het met opladen?

● Tenzij er een printer in de klas staat, worden takenzelfden afgedrukt op school. Maak in de legeblaadjes direct gaatjes als je ze in de printerladestopt en duid aan met een etiket aan welke kant degaatjes moeten komen bij het opvullen van deprinterlade.

● Het is het handigste wanneer de jongere zijn of haaringevulde taken digitaal kan doorsturen naar debetreffende leerkracht. De leerkracht kan dan zelfbeslissen of het nodig is de taak te printen. Een extravoordeel is dat de jongere met DCD op die manierde papieren versie van de afgedrukte taak niet kankwijt geraken.

Dyspraxis vzw


● Waar en hoe sla je bijvoorbeeld op? Maakstappenplanners of plak deze op de bank van deleerling zeker bij de start van het gebruik van eenlaptop

● Opgelet: een laptopkabel bestaat uit 2 !!!delen

● Op www.letop.be staat een document:” wegwijs in programma’s: een overzicht over pdf software “ waarje heel concrete info vindt over welke pdf softwareer nu is en hoe deze te gebruiken

● Als allergrootste tip: de zoekmachines Google,Wikipedia en Wikihow, You Tube. Ze werken met tekst,

afbeeldingen en soms zelfs filmpjes om allerlei dingen uit te leggen. Ook problemen in verband met software of hardware komen aan bod.

Smartphone en apps Een smartphone verhoogt de zelfstandigheid van jongeren en zeker jongeren met DCD. Er zijn heel wat apps die kunnen helpen met een heleboel uiteenlopende zaken.

Dyspraxis vzw


http://www.letop.be/

Smartschool, agenda, klok, rekenmachine, opname, NMBS, routeplanner, gps, herinneringsmails, alarmen, Google Drive, foto’s, Messenger, sms. Bovendien zorgt een smartphone ervoor dat leerlingen elkaar steeds kunnen bereiken om vragen over de cursus te bespreken. Het is ook mogelijk om takenlijsten op te slaan in een smartphone. Apps als Microsoft Todo laten toe om takenlijsten af te drukken, te synchroniseren met laptops en in te plannen in de agenda van de smartphone, eventueel zelfs met een alarm. Daarnaast kan een takenlijst eventueel gedeeld worden en op die manier bewerkt door verschillende mensen. Dat is handig voor bijvoorbeeld boodschappenlijstjes.” Je bent steeds in contact met medeleerlingen waar je vragen kan stellen bv over de cursus. Takenlijsten bijvoorbeeld van Microsoft Todo die je kan afdrukken of inplannen al dan niet met alarm in

Dyspraxis vzw


je smartphone en synchroniseren met je pc’s. Je kan ook deze Todo lijst samen bewerken met iemand. Wie doet welke opdracht van de taak.

Alle programma’s beschreven hierboven zijn te vinden in apps. Op dit ogenblik biedt Android meer nuttige apps aan Mac.

Camscanner is een handige app om bordschema’s en dergelijke te fotograferen. Op die manier wordt wat op het bord staat in gescand. Het verschil met andere apps is dat je kan selecteren wat je wenst op te slaan en dat dit getransformeerd wordt tot een 2D versie. (kijk naar het voorbeeld hieronder). De gebruiker kan deze dan bewerken, bijsnijden,

doorsturen, opslaan als pdf of doc enzoverder….

NFC stickers zijn een subtiele manier om stappenplannen aan

Dyspraxis vzw


te bieden op verschillende plaatsen, bijvoorbeeld aan de wasmachine. Door de sticker te aan te raken met een smartphone, verschijnt het bijhorende stappenplan op de smartphone. Via de computer kunnen de stappenplannen aangepast worden. Verdere info hierover kan je vinden op http://mijneigenplan.nl De mogelijkheden in de stappenplannen zijn onbeperkt. Bovendien kan de jongere van op afstand beloond worden via de app. Er is ook een overzicht voor ouders, begeleiders en leerkrachten. Er is een online heen en weerschrift waar alle begeleiders kunnen volgen van de evolutie, uitdagingen enzoverder.

Het is belangrijk om een smartphone goed te beschermen, zeker als valpartijen relatief frequent kunnen voorkomen. Een glasprotector is dus een nuttige aankoop naast een beschermhoes.

Koop niet het duurste toestel maar kijk naar het RAM- geheugen en vooral of er bijkomend geheugen kan worden bijgestoken. Technologie evolueert zo snel dat het beter is om op korte termijn een nieuw toestel te kopen.

Bekijk de grootte van het toestel: kan die in een broekzak? Hoe groter het toestel, hoe onhandiger om vast te houden in je handpalm én tegelijk typen…

De Google talk zoekfunctie (niet hangouts)

bespaart veel moeite en energie omdat de app

Dyspraxis vzw


http://mijneigenplan.nl/

spraakgestuurd is? De gebruiker stelt een vraag, de app reageert erop. De app Siri is dit bij Mac. Alle mogelijkheden die hierboven werden opgesomd, maken duidelijk dat een smartphone een zeer nuttig hulpmiddel is voor jongeren met DCD. Daarom is het aangeraden het gebruik van de smartphone toe te laten in de school en klas, uiteraard onder bepaalde voorwaarden.

Bespreek klaar en duidelijk per vak er welke apps gebruikt mogen worden en wanneer. Noteer de afspraken in het handelingsplan. Laat alle partijen dat ondertekenen.

Dyspraxis vzw


7. Toetsen en examenGeef de verbetersleutels, bordschema’s en ingevulde cursussen van ALLE vakken goed op voorhand: in de 2de week van september voor het volledige eerste trimester, de 2de week in januari voor het 2 de trimester en de 2de week van april tot het einde van het schooljaar.

De notities van jongeren met DCD zijn vaak zo slordig, onvolledig en ongestructureerd dat het leren van de leerstof onmogelijk is. Kijk ook samen met de leerling na of alle documenten om te studeren op hun plaats zitten.

Laat het minstens een week op voorhand weten als de kinderen een grote herhalingstoets hebben. Verzet een afgesproken toets niet plots!

Toets alleen wat nodig is en weet wat je wil toetsen.

Dyspraxis vzw


Examens afnemen in ‘de zorgklas’ kan een meerwaarde zijn. De jongere voelt zich geen uitzondering én kan zich beter concentreren. Het examen kan voorgelezen worden door de vakleerkracht in het zorglokaal. Hier is werken op de computer en het stellen van vragen ook makkelijker. Als een apart examenlokaal niet mogelijk is, kan je de leerling vroeger laten starten met het examen (in plaats van langer nablijven, wat extra stress geeft en kunnen ze gelijktijdig eindigen).

Geef voldoende tijd door de vragen te reduceren en verhoudingsgewijs te quoteren. Geef dan ook punten op KERN-leerstof of competenties die ‘moeten’ verworven worden om de volgende leerstof te kunnen begrijpen.

Beperk meervoudige opdrachten in je vraagstelling. Wanneer dit niet duidelijk opgesplitst of genummerd is, gaan jongeren met DCD maar 1 vraag oplossen waardoor ze heel veel punten verliezen.

Plaats bij de verschillende vragen een puntenaanduiding in de marge. Dit geeft leerlingen een beter zicht in het verdelen van de tijd over alle vragen heen.

Het is ook aangewezen dat de vakleerkracht tijdens het examen aanwezig is omdat de jongere met DCD vaak een tip/kapstok nodig heeft om te kunnen starten.

Mondelinge toelichting van een toets of het examen is noodzakelijk bij ALLE vakken, zeker als het handschrift slecht leesbaar is.

Dyspraxis vzw


Plaats tabellen en schema’s niet op de achterkant van het examenformulier. Telkens moeten terugbladeren/zoeken is een motorische activiteit en is dus moeilijk voor de jongere.

Kladbladen (met grote ruitjes1 cm op 1 cm bij wiskunde) voorzien én deze laten afgeven. Punten geven op de bewerking én op het resultaat. Vaak zien we dat de jongere de bewerking op het kladblad juist heeft, maar de uitkomst fout overschrijft op het examenblad.

Vraag eerst de formules op en laat nadien stappenplannen/rekenschema’s toe bij toepassingen. Laat hen bijvoorbeeld op dat moment een ander kleur van balpen gebruiken.

Time timer aanwezig of op het bord het begin- en eind-uur noteren van het examen. Mondeling vermelden wanneer de helft van de tijd verstreken is.

Bij afgeven van het examen, kijkt de leerkracht na of alle vragen ingevuld zijn en stuurt de leerling terug als dat niet zo is. Er kan mondeling toegelicht worden.

Dyspraxis vzw


8. SOCIAAL-EMOTIONEEL WELBEVINDEN

We zien dikwijls dat kinderen en jongeren met DCD extra nood hebben aan emotionele ondersteuning. DCD gaat niet enkel over motorische onhandigheid maar er zijn vaak ook problemen met tempo, organisatie en planning. Niet enkel de persoon met DCD heeft hier hinder van. Te laat komen, wanorde en gebrek aan structuur kan wrevel opwekken bij de omgeving. Het onvermogen om te kunnen voldoen aan de gangbare verwachtingen van school, vrienden en familie kan leiden tot emotionele problemen zoals stress, angst, depressie en eventuele gedragsproblemen. DCD is geen zichtbare beperking zoals bijvoorbeeld een gebroken been, dit houdt in dat de omgeving onrealistische hoge verwachtingen kan hebben met faalangst tot gevolg. Een kind met DCD heeft het vaak moeilijk om aansluiting te vinden in groep. Ze maken geen deel uit van de voetballers die hun ploeg doen winnen. Het zijn doorgaans niet de meisjes die de laatste modetrends volgen. Hun trager tempo en onhandigheid zijn regelmatig het mikpunt van spot en pesterijen. Verschillende studies wezen uit dat jongeren met DCD een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen hebben omwille van hun attributiestijl. Attributie is de wijze waarop een jongere succes en falen ervaart. Een jongere met DCD zal bijvoorbeeld de oorzaak bij zichzelf leggen als hij niet geslaagd is voor een examen en uitspraken doen als “zie je wel, ik ben te dom”. Een klasgenoot zonder DCD zal bijvoorbeeld zeggen “wat voor vragen waren dat, we hebben zulke oefeningen nooit gezien in de les.”

Dyspraxis vzw


Bij succeservaringen is het net het omgekeerde. De jongere met DCD zal bij het maken van een doelpunt bijvoorbeeld zeggen “ik heb geluk gehad”. Zijn klasgenoot zal bijvoorbeeld zeggen “ik heb dat goed gedaan.” Sommigen zijn daardoor eerder stil en teruggetrokken, anderen zijn ter compensatie stoer en eerder brutaal. Ook clownesk gedrag kan zich voordoen. TIPS:

Heb aandacht voor de positieve kanten. Ook humor kan een middel zijn om met moeilijkheden om te gaan.

Benadruk de talenten en benadruk dat ze zelf aan de basis liggen van hun goed presteren.

Leer de jongere hulp vragen op momenten dat het nodig is.

Begrip en erkenning zijn van het grootste belang.

Informeer jezelf en de omgeving over DCD, hoe het voelt om DCD te hebben en de impact op het dagelijkse leven. Een jongere die zich begrepen voelt, zal zich beter in zijn vel voelen.

Elk jaar een inleefsessie is het meest ideale scenario,

zodat de klasgenoten weten wat DCD is en zo meer begrip kunnen hebben voor moeilijkheden en compenserende maatregelen. Dat dient uiteraard te

Dyspraxis vzw


gebeuren in samenspraak en met toestemming van de jongere zelf.

Zorg voor een vaste vertrouwenspersoon waarbij de

jongere zich veilig voelt.

Detecteer signalen die kunnen wijzen op pestgedrag.

Vaak zijn er leerlingen die goed mee kunnen in de

klas maar enkel thuis stress en frustratie uiten. Zie dit als een signaal om mee te zoeken naar aangepaste maatregelen, ook al zie je in de klas of op school weinig moeilijkheden.

Dyspraxis vzw


9. Externe hulp

Iedere erkende school in Vlaanderen werkt samen met een centrum voor leerlingenbegeleiding. Een CLB kan onder andere helpen bij studeren, schoolloopbaanbegeleiding, psychische en sociale problemen en werkt op vraag van de leerling, de ouders of van de school. Het CLB heeft een cruciale rol bij de aanvraag van ondersteuning op school en is erkend als multidisciplinair team (MDT).

Na de invoering van het M-decreet, waarbij meer leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften les krijgen in het gewoon onderwijs, werd een nieuw ondersteuningsmodel ingevoerd om leerlingen en leerkrachten te begeleiden.

De school, het CLB en de ouders bepalen samen welke ondersteuningszorg nodig is en hoe lang. De ondersteuningsnood hangt af van wat de leerling nodig heeft om te leren en van wat de leerkracht nodig heeft om de leerling te begeleiden. De begeleiding kan bestaan uit

Dyspraxis vzw


hulp voor de leerling, ondersteuning voor het team, ondersteuning van de leerkracht. Omdat de wetgeving over het ondersteuningsmodel nog steeds bijgestuurd wordt, weiden we er niet verder over uit. Voor meer informatie kan je bij het CLB terecht.

Sommige jongeren met DCD (en vaak comorbide stoornissen) hebben naast ondersteuning op school, ook nood aan ambulante of mobiele begeleiding als ondersteuning in de thuissituatie. Die diensten worden gesubsidieerd door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Voor de begeleiding op maat wordt er een beperkte persoonlijke bijdrage gevraagd. De begeleiding gebeurt in de vorm van individuele gesprekken met de jongere en ouders en/of het volledige gezin. De gesprekken kunnen gaan over tips en tricks voor thuis, om bijvoorbeeld de

Dyspraxis vzw


zelfstandigheid te vergroten, maar de begeleiding bestaat ook uit pedagogische en psychosociale ondersteuning. Het VAPH maakt een onderscheid tussen Rechtstreeks Toegankelijke Hulp (RTH) en niet- Rechtstreeks Toegankelijke Hulp (NRTH).

Rechtstreeks Toegankelijke Hulp (RTH): RTH is een vorm van ondersteuning waarvoor er geen goedkeuring van het VAPH nodig is en is beperkt qua aantal begeleidingen. Er dient wel een vermoeden van handicap te zijn die door de VAPH, gesubsidieerde dienst, zal ingeschat worden. Men kan zich rechtstreeks wenden tot de diensten die RTH aanbieden. De adressen zijn terug te vinden op https://www.vaph.be/organisaties/aanbieders-van-rechtstreeks-toegankelijke-hulp-rth-aanbieders#adressen).

Niet Rechtstreeks Toegankelijke Hulp (NRTH): Diensten die erkend zijn als Niet Rechtstreeks Toegankelijke Hulp kunnen langdurige en intensievere begeleiding bieden aan jongeren met onder andere motorische of neuro-motorische stoornissen op voorwaarde dat die jongere door het VAPH erkend is als ‘persoon met een handicap’. In het decreet van het VAPH wordt DCD als handicap erkend wanneer er ernstige beperkingen zijn op verschillende levensdomeinen, die leiden tot een langdurige en belangrijke vermindering van de kansen tot sociale integratie. Accurate diagnosestelling is onontbeerlijk om dat na te gaan. Attesten van verhoogde kinderbijslag of van buitengewoon onderwijs kunnen ook een indicatie zijn om te kunnen spreken van een handicap. Inschrijving in het VAPH via de Integrale

Dyspraxis vzw


https://www.vaph.be/organisaties/aanbieders-van-rechtstreeks-toegankelijke-hulp-rth-aanbieders#adressen



Toegangspoort voor Jongeren kan enkel gebeuren via een multi-disciplinair team dat erkend is door het VAPH. Het CLB is erkend naast tal van revalidatiecentra en ziekenfondsen.

Soms kan een jongere gebaat zijn met individuele kinesitherapie, logopedie, ergotherapie en/of psychotherapie.

Voor sommige prestaties bestaat een terugbetaling vanuit de ziekteverzekering, voor andere dan weer niet. Het is raadzaam om bij aanvang bij de zorgverstrekker na te vragen wat het kostenplaatje zal zijn.

De meeste mutualiteiten geven een beperkte tussenkomst voor psychotherapie. Met specifieke vragen rond ziekte en handicap kan u ook terecht bij de sociale dienst van uw

ziekenfonds.

Dyspraxis vzw


10. POSITIEVE KANTEN: Een tiener met DCD heeft al een hele rugzak met ervaringen mee, sommige waren goed , andere pijnlijk, de meeste vermoedelijk leerrijk. Dankzij die ervaringen en hun doorzetting om verder te gaan waar de DCD hen laat struikelen, slagen ze er vaak in de zaken te relativeren. Met humor en een kwinkslag bekijken ze de wereld vanuit een ander perspectief en ontwikkelen zelfs een aantal talenten ‘dankzij’ hun DCD. Ze zijn zorgzaam en empathisch. Geven het beste van zichzelf, ook in vriendschappen en relaties. Ze nemen wat anderen voor hen doen niet vanzelfsprekend en hoewel hulp aanvaarden niet makkelijk is, zullen ze je er later des te dankbaarder voor zijn. Jongeren met DCD zijn harde werkers, plantrekkers en vooral doorzetters!. Als ze ergens voor gaan, gáán ze ervoor. En als dat via een omweg moet, dan moet dat maar. Dat maakt ook dat ze heel goed zijn in het vinden van niet-zo-voor-de-hand-liggende oplossingen en die ook graag delen met anderen die deze oplossingen nodig hebben. Ze hebben een warm hart, open geest en vrolijke inborst.

Dyspraxis vzw


Wij danken vanuit heel ons hart alle helpende handen van onze Music for life acties tijdens de warmste week en alle andere activiteiten die op poten werden gezet. Dankzij hun bijzondere inzet en inspanningen en financiële bijdrage kunnen deze boekjes deels gratis verspreid worden. Zo kunnen we ouders en hun kinderen met DCD helpen in het vinden van meer zorg op maat.

Enkele bijzondere mensen van de warmste week willen we speciaal in de bloemen zetten.

1. ’t Kriebelend idee2. Ann-lee3. Bengelkast4. Carina Tielemans5. Caroline Meersschaut6. Dorpsdichter Lierde

Gaby Desmyter7. DPO- accountancy Noord NV8. Ellen De Stoof, Kristof en Mika9. Helga Töpke

Jarne Teunis koekjes10. Jonathanschool11. KSA Elst12. Liesbeth Van Oost13. Lynsey Nuttin14. Marieke Van Vynckt15. Nicky De Vadder16. OLVC Zottegem, campus

Centrum – Katlien Cousy17. Saskia De Clercq18. Slagerij Adriaenssen te Gierle19. Stad Aalst Twinkelt20. Stefanie Van Den Bossche

Dyspraxis vzw


Dank aan onze ervaringsdeskundige kinderen en jongeren, hun ouders en professionele omkadering voor de vele tips en tricks. Mede dankzij jullie allen kunnen we handvatten aanbieden die kunnen bijdragen tot zorg op maat. Voor dit boekje danken we in het bijzonder het ondersteuningsteam van het Dominiek Savio Instituut in Gits.

Op de Pinterest-pagina van Dyspraxis vzw staan momenteel al zo’n 6000 tips, opgedeeld in 49 borden. Via onderstaande link vind je de pagina: https://nl.pinterest.com/dyspraxis.boards

Dyspraxis vzw


https://nl.pinterest.com/dyspraxis.boards

De stuurgroep die deze brochure uitwerkte, bestaat uit voorzitster Veerle Algoed , secretaris Ann Desmyter, penningmeester Lieve

Dyspraxis vzw


De stuurgroep die deze brochure uitwerkte, bestaat uit voorzitster Veerle Algoed , secretaris Ann Desmyter, penningmeester Lieve Anthonissen, Kaat De Witte, Nele Dionys, Heleen De Rore en Ann Slegers.

Alles maar dan ook alles uit dit boek mag gebruikt en verspreid worden om mensen te informeren, zolang de vzw vermeld wordt. Op die manier kunnen we samen zorgen dat DCD (h)erkenbaarder wordt voor iedereen!

Dyspraxis vzw [email protected] www.dyspraxis.be

We geven nog steeds twee keer per jaar workshops, op aanvraag vormingen op maat, inleefsessies en uiteraard blijven we ons verdiepen in DCD, dankzij de professionelen die ijverig de internationale lezingen en workshops volgen.

Eerste versie oktober 2018

Dyspraxis vzw


mailto:[email protected]

http://www.dyspraxis.be/

van ouders 12 tot 18 jaar met DCD kinderendyspraxis.be/wp-content/uploads/2019/01/Het...maken met de...

Documents

Transcript of van ouders 12 tot 18 jaar met DCD kinderendyspraxis.be/wp-content/uploads/2019/01/Het...maken met de...