Van loopgravenkaart tot RUP (Hilde Verboven, Marc Dewilde, Moira Heyn, Pieter Trogh, )

Van loopgravenkaart tot ruimtelijk uitvoeringsplanVoorstelling van het WO I onderzoek door

Onroerend Erfgoed, Vlaamse overheid

1 maart 2012

Hilde Verboven, Marc Dewilde, Moïra Heyn, Pieter Trogh, Thomas Van Driessche

Inhoudstafel

Aanpak en methodiek – Hilde VerbovenOverzicht van resultaten – Hilde VerbovenCase Drie Grachten – Thomas Van DriesscheCase Wijtschateboog - Moïra Heyn Aanbevelingen – Hilde Verboven

7 maart 2012 — WO I onderzoek – Hilde Verboven— © Onroerend Erfgoed 2

Aanpak en methodiek-


Ieper

DiksmuideVeurne

Poperinge

Heuvelland

Alveringem

Staden

Wervik

Middelkerke

Zonnebeke

HouthulstLo-Reninge

Kortemark

Koksijde

Vleteren

Moorslede

Nieuwpoort

Langemark-Poelkapelle

MesenMesen

Frontzonein de Westhoek

Frontzonein de Westhoek

7 maart 2012 — Hier komt de Footer-titel — © Onroerend Erfgoed 5

7 maart 2012 — WO I onderzoek – Hilde Verboven— © Onroerend Erfgoed

Verschillende landschapskenmerken

6

De belangrijkste front-verschuivingen bevinden zich in de Ieperboog



Ieper

DiksmuideVeurne

Poperinge

Heuvelland

Alveringem

Staden

Wervik

Middelkerke

Zonnebeke

HouthulstLo-Reninge

Kortemark

Koksijde

Vleteren

Moorslede

Nieuwpoort

Langemark-Poelkapelle

MesenMesen

Gedenktekens41%

Oorlogsgraven17%

Bunkers 29%

Andere13%

1378 relicten WO I

Bron: http://inventaris.vioe.be/woi

8

Doel: bewaringstoestand WO I sporen in de bodem

• Geografische verschillen in de bewaring? • Bedreigd?• Plaatsen met goede bewaring

7 maart 2012 — WO I onderzoek- Hilde Verboven — © Onroerend Erfgoed 9

OnderzoeksopzetTwee deelonderzoeken: archeologie en oorlogslandschap

Archeologisch onderzoek

Methode proefsleuvenonderzoek

• Keuze van interessante sites in overleg met regiospecialisten

• Vooraf documenteren van de sites: luchtfotografische informatie B. Stichelbaut (UGent)

• Veldwerk• Geofysisch onderzoek


OnderzoeksopzetOnderzoek archeologie


18 locaties en 32 proefsleuven

2 vlakgravingen

11

St-Elooi 2: Britse, elkaar opvolgende loopgraven 1915-1917.

Onderzoeksopzet

Doel: selectie van WO I oorlogslandschappen

Uitdaging: Hoe differentiëren?

Voorwaarden• Historisch betekenisvolle plaats zijn voor WO I• Oorlogslandschap moet er nog beleefbaar zijn• Zichtbare relatie tussen huidige landschap en oorlogslandschap• Archeologisch potentieel

Leidde tot de identificatie van landschappen waar de oorlog nog beleefbaar is en herinnerd kan worden


Landschapsonderzoek


Bron: Schlachten in Flandern 1918

Zonnebeke, Polygoonbosvroege Britse loopgraaf, april 1915

Zonnebeke, Scharnhorststellung


Britse slachtoffers in een ondiepe loopgraaf in Zonnebeke Broodseinde, mei 1915

Höhelinie – Wijtschate, 1917


Massart 1919

Kaaskerke, loopgraven

Bron: Sites de guerre 1924


Bron: Schlachten in Flandern 1918Bron: IFFM

Zonnebeke Wilhelmstellung, 1917

Langemark-Poelkapelle, 1930


Massart 1919

Bunkerlinie op frontzate


Tasnier & Van Overstraeten 1926

Diksmuide, redoute Elisabeth


Bron: Australian War Memorial

Bron: Michelin 1920

Artillerie, scheepskanon


Massart 1919

Passerel in inundatie Ramskapelle, 1918


Franse observatiepost, 1915

Bron: Illustrated War News


ObservatieboomHouthulstbos Observatieboom

Beselare


Boezinge dorp

Bron: Baccarne&Steen 1979


Geluveld - granaattrechters

Bron: Beumelburg 1928.


Michelin 1919

Zillebeke, Hooge


Scherpenberg, Heuvelland

Michelin 1919


Slagveld Passendale, 1917Smalspoor

Massart 1919

Passendale


Passendale ridge

Onderzoeksopzet

MethodeBronnenmateriaal: loopgravenkaarten 1914-18


Landschapsonderzoek


Georefereren


Intekenen in GIS


Vergelijken met hedendaagse datalagen


Scharnhorststellung

A19

Scharnhorsstellung

Historische literatuur en foto’s: plaatsbeschrijvingen


Sites afgebakend en gedocumenteerd

Aan

Overzicht onderzoeksresultaten-


28 herinneringsplaatsen


Inundatiegebied tussen frontzate en Ijzer

• Landschap: Ijzervlakte, netwerk van kanaaltjes en waterlopen

• Militaire inundaties

• Frontzate (Belgische linie)• Ijzer (Duitse linie)• Breed niemandswater

Ramskapelle. Bron Thys 1922

Pervijze. Bron Thys 1922


• Tussen frontzate en IJzer (Ramskapelle)

• Oud Stuivekenskerke

• Dodengang


Kanaalzone en gebied van de eerste gasaanval

• Landschap: overgang tss laaggelegen polders en zacht glooiende landschap bij Ieper

• Overgang tss Belgisch en internationaal verdedigd front.

• Overgang water-landfront

• Eerste gasaanval in de militaire geschiedenis (april 1915)


• Drie Grachten

• Kanaalzone

• Slagveld van Merkem

• Langemark

• Pilkem en Ceasar’s Nose


Slagveld Passendale

• Landschap: midden West-Vlaamse heuvelrug

• 3de slag (1917), laatste fase

• Vista's

kj

G

kj

G

kj

"

kj

"

kj

kj

"

kj

kj

G

G

"

kj

kj

kj

"

Gkj

kj

"

"

"

G

kj

kj

kj

"

kj

G

"

kj

kj

kj

kj

kj

kjkj

kj

"

"

""

kj

G

"

kj

"

"

kj

kj

kjkj

G

3491

541

503

554

564

593

550

538

587560

556

563

490

509507

500

516

506

524

504

499

518

537

505

540

502

581

562

573

753542

842

735

749

590

497

501

515

549

557

525

565

514

585

519

523

498

526

1530

2037

1815

1309

1531


Slagveld Passendale

Zichtas

Bezoekerscentrum

Vijfwegestraat

Tynecotstraat


Geluveldplateau

• Landschap: hoogte• Kasteelparken• Bebost

• Fel bevochten hoogte op de midden West-Vlaamse heuvelrug: frontlijnen op oostelijke en westelijke rand

• Landschappelijke relicten: mijnkraters


• Wieltje-Frezenberg

• Hooge – Bellewaarde hv

• Polygoonbos

• Kasteelparken

• Drieblotenbos

• Gasthuisbossen


Wijtschateboog

• Landschap: heuvelrug Wijtschate-Mesen

• Frontlijn (1914-17) heeft lang stand gehouden

• Dieptemijnen

• Ondergrondse oorlog


• Hill 60

• Palingbeek

• Bernikkewalle

• St-Elooi

• Wijtschate-Mesen

• Bossen Vorfeldzone


West-Vlaamse heuvels

• Landschap: heuveltoppen

• Geallieerd hinterland• Frontlijn van de 4de slag



Kemmel_19180519_28SW1_wo297_0755

Bron: Westhoek verbeeldt



Duits lenteoffensief (april 1918)


• Vierstraat-Hoge Basseie

• Kemmelberg

• Scherpenberg

• Slagvelden Loker


Houthulstbos

• Duits hinterland – front• Artilleriebolwerk

Case Drie GrachtenEen voorpost in het inundatiegebied van het Ieperleekanaal

Thomas Van Driessche

Inhoudstafel

1 maart 2012 — Drie Grachten— © Onroerend Erfgoed

Drie Grachten: historisch overzicht

Relicten WO I in Drie Grachten


Drie Grachten

Herinneringsplaats ‘Drie Grachten’


De Drie Grachtenbrug vóór 1914. (Debaeke & Lermytte 1995, p. 12)

1 maart 2012 — Drie Grachten— © Onroerend Erfgoed 60

Drie Grachten tijdens de Eerste Slag

• 10 oktober 1914: aanleg verdedigingslinie langs kanaal.

• 16 oktober 1914: Duitsers bezetten Houthulst en Klerken.

• 21 oktober 1914: Duitsers veroveren Merkem, Drie Grachtenbrug wordt opgeblazen.

• Begin november: Fransen nemen Belgische stellingen over, inundatie komt op gang.

• 9-12 november 1914: zware gevechten in Drie Grachten.


militaire inundaties



• Drie Grachten is aan alle kanten omgeven door water.

• Belgische voorpost op linkeroever.

• Voorpost kan alleen ‘s nachts bevoorraad worden via weg naar Noordschote

Stellungskarte Diksmuide-Süd 20.7.1917(In Flanders Fields museum)

Bulletin belge des Sciences militaires, 1932, 1/1


De strijd om Drie Grachten (26 maart – 8 april 1915)

De Cayennemolen bij Drie Grachten in april 1915 (Fuhrmann, Pfoertner & Fries 1933)


Van Overstraeten & Tasnier 1926


Weg naar LuigemWeg naar Luigem

Drie Grachten in Duitse handen (april 1915 - augustus 1917)

“Stellung bei Drie Grachten, Herbst 1915” (Fuhrmann, Pfoertner & Fries 1933)


Drie Grachten in Duitse handen (april 1915 - augustus 1917)

Drie Grachten, Duitse loopbrug naar Luigem (Debaeke en Lermytte 1995, p. 68)



Stellungskarte Diksmuide-Süd20.7.1917, In Flanders FieldsMuseum

69

Drie Grachten tijdens de Derde Slag• 11 juli 1917: Fransen nemen

Belgische stellingen in Noordschote over.

• 31 juli 1917: begin van de Derde Slag.

• 16 augustus 1917: Fransen veroveren Drie Grachten.

• 27 oktober 1917: Fransen veroveren Merkem.

• Drie Grachten blijft strategisch belangrijk. Bouw van een dubbele brug.


70

Merkem in december 1917(Debaeke & Lermytte 1995, p. 100)

Drie Grachten na de Derde Slag(Chielens P., Dendooven D. e.a. 2006.)


Drie Grachten in 1918

Artillerie Monatskarte Ieperen-Nord, 1 september 1918, Legermuseum.


De Driegrachtenbrug na de oorlog (Debaeke & Lermytte 1995, p. 133)


zichtlijnen

Blik vanaf de brug naar het noorden (Ieperleekanaal)


zichtlijnen

weg naar Noordschote weg naar Merkem


zichtlijnen

Blik op Noordschotebroek


zichtlijnen

Zichtlijn naar Noordschote


Relicten in Drie Grachten

Algemeen Rijksarchief, Verwoeste Gewesten, nr. 10594


1 maart 2012 — Drie Grachten— © Onroerend Erfgoed (Bron: Bachten de Kupe 14/18, 2009, p. 52)

Demarcatiesteen nr. 5 (1922)

“HIER WERD DE OVERWELDIGER TOT STAAN GEBRACHT – ICI FUT ARRETE L’ENVAHISSEUR – HERE THE INVADER WAS BROUGHT TO A STANDSTILL”.



Naamsteen Drie Grachten

Herinneringsplaats Drie Grachten

• Twee assen: weg Noorschote-Merkem en kanaal Ieper-IJzer

• Open karakter van het landschap

• Zichtlijnen naar Noordschoteen Luigem

• Gedenktekens en wederopbouwarchitectuur

• Sluit in het zuiden aan op herinneringsplaats Niemandswater.


Case WijtschateboogHerinneringsplaats met een explosief verleden

Inhoudstafel

7 maart 2012 — WO I onderzoek – Moira Heyn — © Onroerend Erfgoed 87

SitueringMijnenslagRelicten en ruimtelijke dragersGewenste situatie”

SitueringHerinneringsplaats Wijtschateboog

7 maart 2012 — WO I onderzoek – Moïra Heyn — © Onroerend Erfgoed 88

• Geografisch• Binnen verloop WOI


1ste slag (21/10–16/12/1914)

4de slag (10–29/04/1918)

3de slag, Mijnenslag (7–14/06/1917)


1ste slag (21/10–16/12/1914)

4de slag (10–29/04/1918)

3de slag, Mijnenslag (7–14/06/1917)

• “stabiel” front tussen 1ste

en 3de slag (17 december 1914 - 6 juni 1917)

• Toneel van de Mijnenslag (7-14 juni 1917)

Situering“Stabiele frontlinies”


MijnenslagStart van de 3de slag bij Ieper


• Britse Generaal Plumer: doorbreken Wijtschateboog cruciaal voor doorbraak in Vlaandereno Gepland voorjaar 1916o Verschillende keren uitgesteldo Uiteindelijke start 7 juni 1917 (zero hour)

Sir Herbert Plumer (bron: http://www.firstworldwar.com)

MijnenslagOndergrondse oorlog


• Ondermijnen oplossing voor vastgelopen front?o Op 5-10 m diepte; 750 Britse vs. 696 D mijnen in 1916; soms

geïntegreerd in linieso Veel experimenten bij het Hooge en St-Elooi o Tunnellers vs. Mineure (mijnwerkers, rioolarbeiders)

• Ir. Norton Griffiths nieuw ideeo Dieper: 15-40 m in Ieperse klei o Ongeziene hoeveelheid munitieo Gelijktijdige ontploffing

• Ondermijnen van Duitse bolwerken tussen Hill 60 en Ploegsteert


• Lager gelegen Britse posities plots een troef!Toch waren soms nog diepe schachten nodig, Duitse nog dieper

7 maart 2012 — Hier komt de Footer-titel — © Onroerend Erfgoed 01 / DEEL 1

Bron: Johan Vandewalle, Barton et al. 2010

Dwarsdoorsnede tunnel Spanbroekmolen(Bron: Der Weltrkrieg 1914-1918)


7 maart 2012 — WOI onderzoek – Moïra Heyn — © Onroerend Erfgoed 97

• Moeizame graafwerkzaamheden: clay kicking, stalen schachten, ….

Bron: Wiggins 2003

Bron: Johan Vandewalle, Barton et al. 2010

MijnenslagOndergrondse oorlog• Mineure graven afluisterschachten en

tegenmijnen (camouflets) waarop Tunnellers weerom reageren

• Claustrofobe, paranoïde tijden: oorlog onder de Salient


Bron: Royal Engineers Library

Bron: IWM


• Ondergrondse oorlog

Bron: Die Große Zeit. Illustrierte Kriegsgeschichte

Mijnenslag


Ondergrondse oorlog

• 25 Britse dieptemijn-ladingen op 13 locaties

• Duitse Luitenant-kolonel Füsslein: “alle Britse mijnen uitgeschakeld”

• Uiteindelijk aanvalsplan: 19 ladingen op 11 locaties

• Britse Mijngangen tot 659m lang en tot 38m diep

MijnenslagGrondige voorbereiding


Plumer was doordacht planner: O.a. schaalmodellen op terrein, Oefenterreinen, …

Bron: AWM


Grondige voorbereiding: gedetailleerd aanvalsplan

Bron: Western Front Association

Zero hour

• Zero hour (7 juni 1917 3u10): simultane ontploffing 19 mijnen;grootste kunstmatige explosie tot dan

• Achiel van Walleghem: “het reusachtigste en tevens het ijselijk prachtigste vuurwerk… een ware volkaan… een ware aardbeving…” (gevoeld en gehoord tot in Londen en Parijs)


MijnenslagResultaat• Dood en vernieling in

Duitse stellingen• Engelsen, Ieren (uit

noord en zuid), Australiers, Nieuw-Zeelanders, … reeds in de namiddag de heuvelkam over

• 14 juni nieuwe frontlijn• Brits succesverhaal

7 maart 2012 — WO I onderzoek – Moïra Heyn — © Onroerend Erfgoed 104Bron: http://www.wereldoorlog1-locaties.nl

Relicten en Ruimtelijke dragersDieptemijnkraters als opvallende getuigen


General Charles Harington Harington, 06-06-1917:“Gentlemen, I don’t know whether we are going tomake history tomorrow, but at any rate we shallchange geography”

Mijne heren, ik weet niet of we morgen geschiedenis zullen schrijven, maar in ieder geval zullen we de geografie veranderen

Dieptemijnkraters


Relicten enRuimtelijkeDragers


Hollandse Schuur-kraters op Luchtfoto 8-10-1917 (bron: Australian War Memorial)


Hollandse Schuur-kraters op Britse Loopgravenkaart 10-3-1918 (bron: National Archives)


Hollandse Schuur-kraters op Orthofoto 2005 (Bron: AGIV)


Hollandse Schuur-kraters op Luchtfoto 1998 (Bron: VVV Heuvelland)

Dieptemijnkraters



Krater(s) in Wijtschate tijdens en kort na de oorlog

(Bron: boven AWM, links Westhoek Verbeeldt)

Dieptemijn-kraters



Iets over kraterlippenAchteruitgang originele omvangdoor erosie en demping

Peckham krater in ‘1930 en 2012


Aantasting kraterlippen

Relicten en Ruimtelijke Dragers

Aandacht voor kraterlippen• Boven: weg rond Pool of Peace op kraterlip• Onder: uitgesproken kraterlippen Kruisstraat

Dieptemijnkraters

Relicten en ruimte-lijke dragers


Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) hg g

overzicht

de oostelijke Hollandse Schuur-krater



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen

hg ghg

overzicht



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen• kleinere kraters

hg ghg

overzicht

hg

Kleine krater bij “Ferme Gerardyn”



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen• kleinere kraters• mijngangen en mijnschachten• toegang ondergrondse constructie

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì

1 vd 2 gerestaureerde mijnschachten in BayernwaldBron: inventaris.vioe.be



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen• kleinere kraters• mijngangen en mijnschachten• toegang ondergrondse constructie• weiland met opvallend micro-reliëf

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen• kleinere kraters• mijngangen en mijnschachten• toegang ondergrondse constructie• weiland met opvallend micro-reliëf• bunkers

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì

$+

Bunker langs Nieuwkerkestraat in MesenBron: inventaris.vioe.be



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen• kleinere kraters• mijngangen en mijnschachten• toegang ondergrondse constructie• weiland met opvallend micro-reliëf• bunkers• begraafplaatsen

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì

$+

æ

Spanbroekmolen Cemetery



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen• kleinere kraters• mijngangen en mijnschachten• toegang ondergrondse constructie• weiland met opvallend micro-reliëf• bunkers• begraafplaatsen• monumenten en herdenkingssites

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì

$+

æ

k

Messines Ridge Memorial to the Missing




Ruimtelijke dragers• “wederopbouw”-bossen

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì

$+

æ

k




Ruimtelijke dragers• “wederopbouw”-bossen• straten als ruimtelijke drager

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì

$+

æ

k




Ruimtelijke dragers• “wederopbouw”-bossen• straten als ruimtelijke drager • hoeves met historische rol • hoeves bijzondere locatie

hg ghg

overzicht

hg

Ì Ì

$+

æ

k

²³

²³



Relicten• kraters dieptemijnen (1gedempt ) • niet-ontplofte dieptemijnen • kleinere kraters• mijngangen en mijnschachten • toegang ondergrondse constructie• weiland met opvallend micro-reliëf • bunkers • begraafplaatsen • monumenten en herdenkingssites

Ruimtelijke dragers• “wederopbouw”-bossen• straten als ruimtelijke drager • hoeves met historische rol • hoeves bijzondere locatie

hg ghg

hg

Ì Ì

$+

æ

k

overzicht

²³

²³

Petit Bois en omgeving


Relicten en ruimtelijke dragers

Gewenste situatieMijnkraters• Bescherming, inclusief

kraterlip• Aangepast beheer

waterlichaam en oevervegetatie

• Grassige bufferstrook (uitgezonderd bosrand), preferentieel het hele omliggende perceel in extensief graslandbeheer

• Archeologische begeleiding noodzakelijke grondwerken (slibruiming, oeverherstel, …)


Gewenste situatieMijnkraters• Zichtbaarheid vanop

openbare plaats garanderendoor behoud vista’s


Gewenste situatieMijngangen• Bouwvrij houden van

schachten en tracé inclusief bufferVisuele beleving van trajectVeiligheidsaspecten

• Monitoring grondverzakking• Hoeve als herkenningspunt


Gewenste situatieWederopbouwbos• Behoud/herstel vooroorlogse

perimeter• Omgevende percelen bouwvrij

houden• Archeologische begeleiding

bosbeheerswerken


Gewenste situatieGrasland micro-reliëf


• Verbod op scheuren• Voorkeur extensief

graslandbeheer

Gewenste situatieContext• Behoud leesbaarheid oorlogslandschap door behoud

onderlinge visuele relaties en door vista’s op geheel


Conclusies en aanbevelingen vanuit WO I onderzoek

Conclusies en aanbevelingen

Bij ruimtelijke ontwikkelingen rekening houden met WO I landschappen

Aandachtspunten• Bouwvrij houden van bestaande open ruimtes

• Wederopbouwbossen in de frontzone- Perimeter- Bos- en natuurbeheerwerken archeologisch begeleiden

• Vista's vrijhouden



Belle AllianceHof van Vor Berghen

St-Maartenskerk

Zwanebeekvallei

Moortelweg

Turco farm


Bij ruimtelijke ontwikkelingen rekening houden met WO I landschappen

Aandachtspunten• Bouwvrij houden van bestaande open ruimtes

• Wederopbouwbossen in de frontzone- Perimeter- Bos- en natuurbeheerwerken archeologisch begeleiden

• Vista's vrijhouden



Bos 1911 (donkergroen)Bos 2001 (lichtgroen)

Aanbeveling:

Perimeter, bosvolume herkenbaar houden

Beheerwerken archeologisch begeleiden


Beschermen van WO I landschappelijke relicten• Mijnkraterrestanten, loopgraventracés


Mijnkrater Hooge


Nog bestaande mijnkratersites-Ondiep ten noorden van Hill 60- Dieptemijnen vanaf Hill 60


Loopgraventracé Kattenkerkhof (Heuvelland)


WO I-reliëfsporen• Microreliëf: voorzichtig bij de interpretatie van de

oorzaken van kleine niveauverschillen (natuurlijk reliëf, antropogeen)

• Kan wel een aanwijzing zijn voor goede bewaring van eventuele WO I-sporen, zeker in natuurlijke graslanden met langdurig gebruik.

• Advies: graslanden met langdurig gebruik niet scheuren



Archeologische WO I sporen zijn goed bewaard in het zuidelijke front• Schaars aan het Ijzerfront• Bewaringscondities zijn lokaal erg verschillend en dus moeilijk

voorspelbaar

1 maart 2012 — Persontbijt Colloquium WO I — © Onroerend Erfgoed 144

Bron: Massart 1919 Bron: Schlachten in Flandern 1918.


Archeologische beschermingPlaatsen waarvan een uitstekende bewaring is aangetoond: Pilkem, Hooge, St-Elooi


Archeologische


Stoffelijke resten van Franse gesneuvelden© Onroerend Erfgoed.

Pilkem :Een loopgraaf opgebouwd met A frames vervangt een greppel met duckboards op de bodem. © Onroerend Erfgoed.


Archeologische “hot spots”Plaatsen waar een goede bewaring kan worden vermoed

- graslanden met langdurig gebruik, bos, met microreliëf- langdurige frontlijn 2de slag- dijken, voormalige spoorwegbermen

Graslanden met langdurig gebruik niet scheuren Archeologisch onderzoek bij ruimtelijke ontwikkelingen of

bedreiging Werken aan dijken (of wegen) archeologisch begeleiden Bos- en natuurbeheerwerken archeologisch begeleiden



Diepliggende structuren: ondergrondse schuilplaatsen en mijntunnels

Registratie en monitoring Bij voorkeur bouwvrij houden Archeologisch onderzoek gericht op

bewaringstoestand Verder documenteren van de ligging

en de omvang van deep dugouts


Bremen redoubt© Onroerend Erfgoed


Deep dugoutsspreiding


Verdwenen WO I begraafplaatsen=> Archeologisch onderzoek op bedreigde site


laevergl

Getypte tekst

Met dank aan Aurel Sercu

laevergl

Getypte tekst

laevergl

Getypte tekst

laevergl

Getypte tekst

laevergl

Getypte tekst

laevergl

Getypte tekst

laevergl

Getypte tekst

Einde

Geïnteresseerd?

[email protected]@rwo.vlaanderen.beMoï[email protected]@rwo.vlaanderen.be


Van loopgravenkaart tot RUP (Hilde Verboven, Marc Dewilde, Moira Heyn, Pieter Trogh, )

Documents

Transcript of Van loopgravenkaart tot RUP (Hilde Verboven, Marc Dewilde, Moira Heyn, Pieter Trogh, )