Van Gedragsproblemen naar gewenst gedrag · interventie, leerkracht gedrag - enkele kinderen:...

Van Gedragsproblemen naar gewenst gedrag

Anton Horeweg

Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het

basisonderwijs

Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet

onderwijs

www.gedragsproblemenindeklas.nl

Twitter: @meesgroep8

Mail: [email protected]

Waarom deze lezing? Sept. 2015: M-Decreet

Horeweg, A. (2015). Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs

Wat gaan we bekijken?

• Probleemgedrag

• Plannen voor:

- alle kinderen: groepsvorming, leerkrachtgedrag

- sommige kinderen: observatie, korte interventie, leerkracht gedrag

- enkele kinderen: observatie, permanente ondersteuning, leerkracht gedrag


Probleemgedrag, wat is dat eigenlijk?

• Ontelbare definities

• Dat gedrag dat jij als leerkracht op dit moment niet wil zien


Probleemgedrag komt door:

• Karakter van de leerling

• Opvoeding (die niet deugt)

• Laag IQ

• Verkeerde coping strategieën

• Klasgenoten

• Maatschappij / regering

• Collega’s, schoolleiding,…


Stoornis of probleem?

• Stoornis: in aanleg aanwezig, permanent, niet gebonden aan situatie

• Probleemgedrag: niet bij geboorte, interactieprobleem, oplosbaar


Wat vind jij probleemgedrag?

• Externaliserend gedrag

• Uitdagend, explosief, druk, brutaal, agressief

• Internaliserend gedrag

• Stil, teruggetrokken, angstig, passief, gesloten


3de niveau:

kinderen met

ernstige

problemen

2de niveau:

kinderen met

matige, veelal

kortdurende

problemen

1e niveau:

kinderen

zonder

problemen

<5%

15%

80%


Een plan voor alle leerlingen..


Schoolregels*

• Wij pesten niet

• Wij gebruiken geen geweld

• Ik neem geen mes of ander wapen mee

• Ik speel geen spelletjes om geld

• Ik neem geen drugs mee.

• En in je taalgebruik?

• *Ontleend aan reglement De Sprong Praktijkschool Deurne


Voorbeeld gedrags afspraken

• We werken ongestoord en optimaal

• We gedragen ons Veilig vriendelijk en Verantwoordelijk

Bron: Peter Teitler (2012) lessen in orde.

Horeweg, A. (2015). Gedragsproblemen in

de klas in het voortgezet onderwijs

Organisatie van professionals? Of professionele organisatie?

• ‘De fijne echtgenoot.’ Het verhaal van mama, de moeilijk opvoedbare zoon en papa die nergens last van had

• Op school gebeurt vaak precies hetzelfde…

• De perverse triade


Eensgezind optreden is een must!

• Het voorkomt gedragsproblemen

• Het werkt de-escalerend als zich problemen voordoen*

• Dus afspreken en weten van elkaar hoe of wat

*(Compernolle, 2002)


Benut het begin van het schooljaar (Een stukje groepsdynamica)

Groepsvorming bestaat uit een aantal fases:

• Forming

• Storming

• Norming

• Performing

• Termination


Forming • Wie zijn die

anderen?

• Wat wordt van mij verwacht?

• Wat wordt van ons verwacht?

• Veiligheid bieden

• Informatie geven

• Jezelf voorstellen

• Kennis laten maken


Het goede pedagogische klimaat

• Stel je zelf echt voor

• Bespreek de regels en leg vast

• Herhaal regels regelmatig

• Ik verwacht dat..


Storming • Opkomen voor

jezelf

• Laten zien wie je bent

• Je plekje in de groep innemen

• Hoe lossen we conflicten op?


Norming • Hoe gaan we met

elkaar om

• Regels

• Wat kan (niet)

• Grenzen aangeven

• Hoe nemen we besluiten


Performing • Lekker aan het werk

• Je plekje in de groep houden

• Samenwerking

• De groep werkt, maar pas op…


Termination • We kijken terug

• Regels? Niet nodig

• ‘t Was toch niet zo leuk

• Regels handhaven

• Beroep doen op de groep


Beïnvloeden groepsproces

forming

storming

norming storming

norming

forming

Performing en termination Horeweg, A. (2015). Gedragsproblemen in


Je eigen klassenklimaat

• Geef een hand bij binnenkomst

• Geef persoonlijke aandacht

• Gebruik veel samenwerkingsvormen

• Breng structuur aan (regels en routines)


Groepsverantwoordelijkheid aanleren

• Betrek de leerlingen

• Zoek samen naar mogelijke oplossingen


Wij!

groepsidentiteit


Programma’s voor Sociaal Emotioneel Leren (SEL)

• Kanjertraining voor het vo**

• Vreedzame school in het vo*

• PAD**

• SWPBS voor het vo* * Theoretisch goed onderbouwd

** Effectief volgens goede aanwijzingen

Zie www.NJI.nl


SEL: Sociaal Emotioneel Leren

• Besef hebben van jezelf

• Zelfmanagement

• Besef van de ander

• Relaties kunnen hanteren

• Verantwoordelijke keuzes maken

• The Missing Piece: A National Teacher Survey on How Social and

Emotional Learning Can Empower Children and Transform Schools Bridgeland, J., Bruce, M., & Hariharan, (2013). The Missing Piece: A National Teacher Survey on How Social and Emotional Learning Can Empower Children and Transform Schools. Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning


De positieve groep zorgt ervoor dat:

• Kinderen met plezier naar school gaan

• Er minder orde problemen zijn

• Er betere leerresultaten behaald worden

• Kinderen elkaar corrigeren/helpen

• Er effectiever onderwijs mogelijk is


De leerkracht is een onderschatte factor

• Je kunt veel doen om probleemgedrag te bestrijden en te voorkomen

• 4:1 ratio

• Waarom moet JIJ voorkomen dat kinderen zich misdragen?


Ecologische benadering

Leerling

Docent Situatie

Wat deze kinderen moeten maar (vaak) niet kunnen:

• Opletten, stilzitten, concentreren, precies werken, vriendelijk zijn, niet voor je beurt praten, stil zijn, netjes werken, je niet laten afleiden, goed plannen, alles bij je hebben, op tijd komen, snel switchen van taak, emoties onder controle hebben, ….

Wat de leerling laat zien in de klas

Wat er onder het gedrag zit

Angst

Paniek

Schaamte

Minderwaardigheid gevoel

Kind dat controle wil

‘Doen waar hij zin in heeft..’ Boosheid

Onverschilligheid

Pijn Wantrouwen

Verdriet

Controleverlies

Opstandigheid

Plannen voor sommigen


De turflijst

• Een heel simpel handig hulpmiddel

Roepen door de klas


De tijdsteekproef

Tijdsteekproef-formulier

Observator:

Naam leerling:

Groep:

Datum observatie:

Categorie

Aantal

Procenten

Ta

Kij

Sto

Lo

An

Totaal 100%

Min Na 20 sec. Na 40 sec. Na 60 sec. Opmerkingen

1 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An






7 Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Ta Kij Sto Lo An Horeweg, A. (2015). Gedragsproblemen in


Uitvoeren ABC-analyse

Antecedents Behaviour Consequences

Buurman Jeroen fluistert naar hem

Jeroen praat terug (luid)

Terechtwijzing.

Bas snapt wiskunde niet.

Gooit gum naar buurman

Tafelgroepje lacht en stopt met werken

Wanneer komt het gedrag NIET voor?


Die ene leerling… Een individueel plan


GFA (Gedrags Functie Analyse)

• Alleen ‘allerergste probleemgevallen’

• Gegevens via:

Leerlingdossier

Vraaggesprek docent (of jezelf)

Herhaalde observatie (gedragsspecialist/leerlingbegeleider/zorgcoördinator)


Gedragsfunctieanalyse maken:

• Welk concreet gedrag zie je?

• Wanneer zie je dat?

• Zijn er situaties waarin het gedrag niet voorkomt?


Vervolg gedragsfunctieanalyse

• Hoe lang en hoe vaak is het gedrag aanwezig?

• Gevolgen voor klasgenoten, docent, leerling

• Versterkende en/of uitlokkende factoren

• Wat heeft de leerling er aan?

.


Wat heeft die leerling eraan?

• Vermijden

• Controle

• Aandacht

• Zintuiglijke input

• …


Aanpak n.a.v. de analyses

• De Eerste Wet van de juf* (en ook de meester trouwens)

• De strafschoptraining**

* Uit: In het hoofd van de meester (2007). K. van der Wolff **Uit: Echt wel!(2010) M. Noordzij


Liever niet..

• Leerling heeft al veel problemen

• Praat, laat uitleggen

• Bespreek alternatieven voor het gedrag

• Oefen!!

• Steun

*Green, R. (2015).De weg kwijt op school

Waarom kinderen met gedragsproblemen moeilijk meekomen en hoe we ze kunnen helpen.

Amsterdam: Nieuwezijds


Bepaal functioneringsniveau*

• Hoog: met leerling zijn afspraken te maken

• Midden: Leerling komt afspraken niet na. Gedrag doet zich steeds weer voor

• Laag: Leerling wil niet praten, heeft geen probleem. Het komt door anderen

* Noordzij, M. (2011). Echt wel. De aanpak van gedragsproblemen.


Als je toch straft

• Zorg dat straf voorspelbaar is.

• Straf meteen /Straf consequent.

• Lange straf werkt niet beter dan korte.

• Relatie tot de overtreding.

• Ervaart jongere de straf als ‘straf?’


Tot slot: ontplofbare agressieve leerling


Daarom!

• Beperkte(re) zelfspraak

• Zeer lage frustratiedrempel

• Niet om kunnen gaan met uitstel

• Problemen met reguleren emoties

• Een over actief stress systeem

Agressiecurve

Bron: Colvin, G. (2004). Managing the Cycle of Acting-Out Behavior in the Classroom.


Let op triggers

• Onduidelijke gedragsverwachtingen

• Een correctie

• Lesovergangen en afwijken routines

• Provocatie klasgenoot

• Opmerking leerkracht


Let op je eigen reactie

• Sarcastisch reageren/kind voor gek zetten

• Zelf gaan schreeuwen

• Kind vastpakken

• In discussie gaan

• Op je strepen staan


Don’ts

• Lang oogcontact

• De handen in de heupen plaatsen

• Je handen of armen opheffen

• Aanraken

• Vluchtweg blokkeren

• Schelle stem


Do’s

• Praat kalm en zo zacht mogelijk

• Beweeg zo weinig mogelijk

• Laat de uitgang vrij

• Maak een hoek van 45 graden t.o.v. het kind dus niet face to face

• Wees begrijpend


In het algemeen

• Heldere gedragsverwachtingen

• Groepsvorming zeer belangrijk

• Groepsverantwoordelijkheid

• Routines aanhouden

• Veel complimenteren (4:1)

• Zo min mogelijk aandacht verkeerd gedrag

• Consequenties verbinden aan verkeerd gedrag


VRAGEN?


Een lezing voor uw eigen team?

• Ik kom graag bij u langs voor lezingen over:

• Moeilijk gedrag

• ADHD/ODD

• Autisme

• Hechtingsproblemen

• Leerlingen met trauma

• Executieve functies en gedrag in de klas

• [email protected]


Literatuur

• Essen, I. van (2014). Effectief en affectief lesgeven aan pubers. Houten: Lannoocampus.

• Horeweg, A.(2014). Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs. Houten: Lannoocampus.

• Horeweg, A.(2015). Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs. Houten: Lannoocampus.

• Horeweg, A. (2016) Gedragsproblemen in de klas in het vo WERKBOEK. Houten: Lannoocampus.

• Matthijs, W. (2011) Gedragsstoornissen bij kinderen. Diagnostiek en behandeling voor de professional. Amsterdam: Hogrefe.

• Mol, P. (2016) Passend onderwijzen in het voortgezet onderwijs. Houten: Lannoocampus.

• Overveld, K.van. (2016) Groepsplan gedrag in het voortgezet onderwijs. Huizen: Pica.

• Terpstra, K-J.; Bos-de Vos, M. & Soons, M. De zorgcoördniator van nu. De zoco als spil in de leerlingenzorg.


Van Gedragsproblemen naar gewenst gedrag · interventie, leerkracht gedrag - enkele kinderen:...

Documents

Transcript of Van Gedragsproblemen naar gewenst gedrag · interventie, leerkracht gedrag - enkele kinderen:...