Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen? Er bestaan zeer vele en...
-
Upload
mathilda-vink -
Category
Documents
-
view
239 -
download
1
Transcript of Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen? Er bestaan zeer vele en...
Visies op het ontstaan van gedragsproblemen
Hoe ontstaan gedragsproblemen?
Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie) van GP
Er kan onderscheid worden gemaakt tussen theorieën die verklaring situeren in het kind de context
de nabije omgeving van het kind (ouders, gezin) de bredere omgeving (school, buurt, maatschappij)
“nature” versus “nurture” en wisselwerking tussen beide Recente theorieën gaan ervan uit dat er meerdere verklaringen
zijn voor GP op verschillende niveaus (kind, gezin, bredere context) integratieve, multifactoriële of ecologische modellen
Kindgerichte verklaringen, bv. psychoanalytische theorie biologische theorieën temperamenttheorie
Interactionele verklaringen, bv. gehechtheidstheorie sociale leertheorie systeemtheorie(ën)
Integratieve verklaringen Visie vanuit orthopedagogisch perspectief
Kind
Kind
Omgeving
Biologische theorieën
Gedrag wordt gestuurd door interne biologische processen; bij foute sturing kunnen GP ontstaan
Gedrag is een epifenomeen van deze processen Verschillende invalshoeken
neuroanatomie dysfuncties op het niveau van de structuur van de hersenen
neurochemie dysfuncties in de chemische processen in de hersenen
genetica gedrag heeft een erfelijk bepaalde component (“behavior
genetics”) sommige GP komen meer voor in bepaalde families voorbeeld: ADHD
Gehechtheidstheorie
cf. werk van Bowlby Baby ontwikkelt in eerste levensjaar een hechte
affectieve band met één gepriviligieerd persoon (moeder-kind dyade)
Via gedrag van moeder tijdens voedings-, verzorgings- en spelsituaties beschikbaarheid sensitiviteit: adequaat herkennen van én reageren op
signalen van kind onvoorwaardelijke liefde
veilig gehechte baby exploreert de wereld rondom zich leert zijn gedrag te reguleren bouwt een intern werkmodel op dat vertrouwen
schenkt lokt gehechtheidsgedrag bij verzorgers uit bouwt affectieve relaties met anderen op
onveilig gehechte baby’s kunnen dit niet, met als gevolg: diverse gedragsproblemen
onrustig, gebrek aan concentratie angstig of paniekerig bij scheiding of extreem
teruggetrokken negativiteit overheerst latere relaties
Model over gehechtheid
Sociale leertheorie
Gedrag in sociale situatie kan worden gevat in ABC-schema A: antecedenten B: gedrag C: gevolgen
Leerprincipes (o.a. operante conditionering) gedrag dat direct wordt bekrachtigd (beloond), neemt
toe gewenst gedrag + beloning = meer gewenst gedrag ongewenst gedrag + beloning = meer ongewenst
gedrag gedrag dat niet direct wordt beloond, neemt af
Illustratie: ontstaan van agressief gedrag Theorie van Patterson over coërciviteit (dwang) in
opvoedingssituaties A: kind moet iets doen (eten, huiswerk) B: het wil dit niet en protesteert (roepen) conflict C: wat kan de ouder doen?
toegeven kordaat disciplineren negeren dreigen (met straf) fysiek straffen
Bij toegeven krijgt het kind zijn zin en hieruit leert het dat agressief zijn rendeert; zijn gedrag wordt negatief bekrachtigd
Wat gebeurt er bij herhaaldelijk en onbeperkt toegeven? kind en ouders ontsnappen aan iets wat ze niet graag
hebben kind: huiswerk, karweitjes, iets eten wat het niet lust,... ouder: conflict
ouders verliezen de gedragscontrole over het kind kind leert dat met agressief gedrag veel valt te
bereiken kind gaat elders hetzelfde gedrag stellen gevolg: zeer veel problemen thuis en op school, een
“onhandelbaar kind”
Systeemtheorie(ën)
Deze theorieën kijken naar het gezin als systeem
GP bij een individu doen zich voor in de context van dysfunctionele gezinsrelaties, bv. chaotische relaties, gebrek aan samenhang
tussen de gezinsleden (“los zand” gezinnen) gezinsleden hangen teveel vast aan elkaar en
schermen zich zeer sterk af van de buitenwereld (“kluwen” gezinnen)
GP van kind kunnen functioneel zijn en de aandacht afleiden van andere problemen in het gezin één kind is “zondebok” of “bliksemafleider” er is een gezinsgeheim (bv. incest)
Ecologische modellen
Deze modellen integreren diverse theorieën over het ontstaan van GP
Uitgangspunten GP hebben niet één, maar meerdere oorzaken
(multicausaliteit) men spreekt over risico- en protectieve factoren
risicofactoren: verhogen de kansen op GP protectieve factoren: verlagen de kansen op GP
cumulatieve risicomodellen hoe meer risico’s, hoe groter kans op ontwikkeling van
GP hoe minder protectieve factoren, hoe groter kans op
ontwikkeling van GP
Er zijn risico- en protectieve factoren op kind-, gezins- en omgevingsniveau
In het kind intelligentie vs. zwakbegaafdheid gemakkelijk vs. moeilijk temperament meisje vs. jongen veilige vs. onveilige gehechtheid normale neurologische ontwikkeling vs. verstoorde
ontwikkeling normale zwangerschap vs. veel stress tijdens
zwangerschap ...
In het gezin afwezigheid vs. aanwezigheid van pathologie bij ouder stabiel vs. problematisch opvoedingsverleden sensitieve vs. weinig sensitieve ouder veel vs. weinig draagkracht om met problemen om te gaan ingrijpende levensgebeurtenissen sociale steun vs. isolatie ...
In de omgeving “goede” vs. “slechte” vrienden een “goede” vs. “slechte” school gewone vs. kansarme buurt ingrijpende levensgebeurtenissen opgroeien in eigen vs. vreemde cultuur ...
Ecologisch model agressief gedrag (Scholte)
Visie op GP vanuit orthopedagogisch perspectief In de veelheid van dagelijkse interacties
tussen ouder en kind
Manifesteert het kind in zijn gedrag de vraag naar een bepaalde pedagogische aanpak (pedagogische vraag)
Manifesteren de ouders in hun handelen hun pedagogisch aanbod
GP van kinderen wijzen er op dat het aanbod van de opvoeder niet geheel is afgestemd op de noden en de vraagstelling van het kind
Daar kunnen zeer vele redenen voor zijn, bij zowel kind als ouder vraag van het kind is multigedetermineerd
temperament, biologie,... schoolcontext,...
zo ook het aanbod van de ouder geschiedenis, persoon, vaardigheden echtelijke relatie, sociale context,...
cf. ecologische modellen Kinderen uiten gebrek aan afstemming door gedrag
bv. kind met veel nood aan ondersteuning toont bij gebrek hieraan (faal)angst
Model vanuit orthopedagogisch perspectief (Hellinckx)