Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen? Er bestaan zeer vele en...

20
Visies op het ontstaan van gedragsproblemen

Transcript of Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen? Er bestaan zeer vele en...

Page 1: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Visies op het ontstaan van gedragsproblemen

Page 2: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Hoe ontstaan gedragsproblemen?

Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie) van GP

Er kan onderscheid worden gemaakt tussen theorieën die verklaring situeren in het kind de context

de nabije omgeving van het kind (ouders, gezin) de bredere omgeving (school, buurt, maatschappij)

“nature” versus “nurture” en wisselwerking tussen beide Recente theorieën gaan ervan uit dat er meerdere verklaringen

zijn voor GP op verschillende niveaus (kind, gezin, bredere context) integratieve, multifactoriële of ecologische modellen

Page 3: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Kindgerichte verklaringen, bv. psychoanalytische theorie biologische theorieën temperamenttheorie

Interactionele verklaringen, bv. gehechtheidstheorie sociale leertheorie systeemtheorie(ën)

Integratieve verklaringen Visie vanuit orthopedagogisch perspectief

Kind

Kind

Omgeving

Page 4: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Biologische theorieën

Gedrag wordt gestuurd door interne biologische processen; bij foute sturing kunnen GP ontstaan

Gedrag is een epifenomeen van deze processen Verschillende invalshoeken

neuroanatomie dysfuncties op het niveau van de structuur van de hersenen

neurochemie dysfuncties in de chemische processen in de hersenen

genetica gedrag heeft een erfelijk bepaalde component (“behavior

genetics”) sommige GP komen meer voor in bepaalde families voorbeeld: ADHD

Page 5: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Gehechtheidstheorie

cf. werk van Bowlby Baby ontwikkelt in eerste levensjaar een hechte

affectieve band met één gepriviligieerd persoon (moeder-kind dyade)

Via gedrag van moeder tijdens voedings-, verzorgings- en spelsituaties beschikbaarheid sensitiviteit: adequaat herkennen van én reageren op

signalen van kind onvoorwaardelijke liefde

Page 6: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

veilig gehechte baby exploreert de wereld rondom zich leert zijn gedrag te reguleren bouwt een intern werkmodel op dat vertrouwen

schenkt lokt gehechtheidsgedrag bij verzorgers uit bouwt affectieve relaties met anderen op

onveilig gehechte baby’s kunnen dit niet, met als gevolg: diverse gedragsproblemen

onrustig, gebrek aan concentratie angstig of paniekerig bij scheiding of extreem

teruggetrokken negativiteit overheerst latere relaties

Page 7: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Model over gehechtheid

Page 8: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Sociale leertheorie

Gedrag in sociale situatie kan worden gevat in ABC-schema A: antecedenten B: gedrag C: gevolgen

Leerprincipes (o.a. operante conditionering) gedrag dat direct wordt bekrachtigd (beloond), neemt

toe gewenst gedrag + beloning = meer gewenst gedrag ongewenst gedrag + beloning = meer ongewenst

gedrag gedrag dat niet direct wordt beloond, neemt af

Page 9: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Illustratie: ontstaan van agressief gedrag Theorie van Patterson over coërciviteit (dwang) in

opvoedingssituaties A: kind moet iets doen (eten, huiswerk) B: het wil dit niet en protesteert (roepen) conflict C: wat kan de ouder doen?

toegeven kordaat disciplineren negeren dreigen (met straf) fysiek straffen

Bij toegeven krijgt het kind zijn zin en hieruit leert het dat agressief zijn rendeert; zijn gedrag wordt negatief bekrachtigd

Page 10: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)
Page 11: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Wat gebeurt er bij herhaaldelijk en onbeperkt toegeven? kind en ouders ontsnappen aan iets wat ze niet graag

hebben kind: huiswerk, karweitjes, iets eten wat het niet lust,... ouder: conflict

ouders verliezen de gedragscontrole over het kind kind leert dat met agressief gedrag veel valt te

bereiken kind gaat elders hetzelfde gedrag stellen gevolg: zeer veel problemen thuis en op school, een

“onhandelbaar kind”

Page 12: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Systeemtheorie(ën)

Deze theorieën kijken naar het gezin als systeem

GP bij een individu doen zich voor in de context van dysfunctionele gezinsrelaties, bv. chaotische relaties, gebrek aan samenhang

tussen de gezinsleden (“los zand” gezinnen) gezinsleden hangen teveel vast aan elkaar en

schermen zich zeer sterk af van de buitenwereld (“kluwen” gezinnen)

Page 13: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

GP van kind kunnen functioneel zijn en de aandacht afleiden van andere problemen in het gezin één kind is “zondebok” of “bliksemafleider” er is een gezinsgeheim (bv. incest)

Page 14: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Ecologische modellen

Deze modellen integreren diverse theorieën over het ontstaan van GP

Uitgangspunten GP hebben niet één, maar meerdere oorzaken

(multicausaliteit) men spreekt over risico- en protectieve factoren

risicofactoren: verhogen de kansen op GP protectieve factoren: verlagen de kansen op GP

cumulatieve risicomodellen hoe meer risico’s, hoe groter kans op ontwikkeling van

GP hoe minder protectieve factoren, hoe groter kans op

ontwikkeling van GP

Page 15: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Er zijn risico- en protectieve factoren op kind-, gezins- en omgevingsniveau

In het kind intelligentie vs. zwakbegaafdheid gemakkelijk vs. moeilijk temperament meisje vs. jongen veilige vs. onveilige gehechtheid normale neurologische ontwikkeling vs. verstoorde

ontwikkeling normale zwangerschap vs. veel stress tijdens

zwangerschap ...

Page 16: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

In het gezin afwezigheid vs. aanwezigheid van pathologie bij ouder stabiel vs. problematisch opvoedingsverleden sensitieve vs. weinig sensitieve ouder veel vs. weinig draagkracht om met problemen om te gaan ingrijpende levensgebeurtenissen sociale steun vs. isolatie ...

In de omgeving “goede” vs. “slechte” vrienden een “goede” vs. “slechte” school gewone vs. kansarme buurt ingrijpende levensgebeurtenissen opgroeien in eigen vs. vreemde cultuur ...

Page 17: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Ecologisch model agressief gedrag (Scholte)

Page 18: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Visie op GP vanuit orthopedagogisch perspectief In de veelheid van dagelijkse interacties

tussen ouder en kind

Manifesteert het kind in zijn gedrag de vraag naar een bepaalde pedagogische aanpak (pedagogische vraag)

Manifesteren de ouders in hun handelen hun pedagogisch aanbod

Page 19: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

GP van kinderen wijzen er op dat het aanbod van de opvoeder niet geheel is afgestemd op de noden en de vraagstelling van het kind

Daar kunnen zeer vele redenen voor zijn, bij zowel kind als ouder vraag van het kind is multigedetermineerd

temperament, biologie,... schoolcontext,...

zo ook het aanbod van de ouder geschiedenis, persoon, vaardigheden echtelijke relatie, sociale context,...

cf. ecologische modellen Kinderen uiten gebrek aan afstemming door gedrag

bv. kind met veel nood aan ondersteuning toont bij gebrek hieraan (faal)angst

Page 20: Visies op het ontstaan van gedragsproblemen. Hoe ontstaan gedragsproblemen?  Er bestaan zeer vele en uiteenlopende theorieën over het ontstaan (etiologie)

Model vanuit orthopedagogisch perspectief (Hellinckx)