van baby naar peuter met vitamines en mineralen

Het Vitamine Informatie Bureau

www.vitamine-info.nl | info@vitamine-info.nl | www.facebook.com/vitamineinfo | www.twitter.com/vitamineinfo

Dertien verschillende vitaminesEr zijn dertien vitamines: vier vetoplosbare vitamines en negen wateroplosbare vitamines.

De vetoplosbare vitamines zijn vitamine A, vitamine D, vitamine E en vitamine K. Deze vitamines

zitten voornamelijk in het vet van voedingsmiddelen en kunnen in het lichaam worden opgeslagen.

Bètacaroteen is een provitamine; het wordt door het lichaam omgezet in vitamine A.

De wateroplosbare vitamines zijn de verschillende B-vitamines en vitamine C. Deze vitamines zitten

juist in het vocht dat in voedingsmiddelen zit. Het lichaam kan deze wateroplosbare vitamines

(met uitzondering van B12) niet goed opslaan; een teveel verlaat het lichaam via de urine.

We weten dat we ze elke dag nodig hebben. Maar wat

zijn het nu eigenlijk?

Vitamines en mineralen zijn voedingsstoffen (zogenaamde

micro-nutriënten) die onmisbaar zijn voor het lichaam.

Ze spelen een rol bij de groei, het herstel en het goed

functioneren van het lichaam. Daarnaast zijn ze belang-

rijk voor het in stand houden van een goede gezondheid.

Vitamines en mineralen kunnen ook helpen om bepaalde

ziektes te voorkómen. Voorbeelden hiervan zijn foliumzuur

(vitamine B11) om een open ruggetje te voorkomen en

vitamine D en calcium tegen rachitis (Engelse ziekte).

Vitamines en mineralen komen van nature voor in

onze voeding. Het lichaam kan ze niet of niet voldoende

zelf maken. Gezond, voldoende en gevarieerd eten is

dus belangrijk.

In bepaalde levensfasen en onder bijzondere omstandig-

heden is extra aandacht voor vitamines en mineralen

nodig. Van de meeste vitamines en mineralen is bekend

hoeveel je ervan nodig hebt, waar het in zit en wat de

veilige bovengrens is. Deze brochure gaat over het belang

van vitamines en mineralen voor baby’s en peuters.

Die informatie staat bij elkaar in twee overzichten.

Vitamines en mineralen: we kunnen geen dag zonder

Ouders willen het beste voor hun kind. Gezond

opgroeien is belangrijk voor nu, maar geeft ook

een gezonde basis voor later. Goede voeding is

een belangrijke basis.

Kinderen zijn erg actief en verbruiken veel energie.

De energie die ze verbruiken moet uit de voeding

komen. In de periode van baby tot peuter groeien

kinderen heel snel. De groei en het actieve leventje

van kinderen stellen hoge eisen aan hun voeding.

Voldoende vitamines en mineralen zijn nodig voor

een goede geestelijke en lichamelijke ontwikkeling.

Baby’s (tot 1 jaar)Het eerste halfjaar bestaat het dagmenu van baby’s

alleen uit borst- of flesvoeding. Vanaf een half jaar komt

daar langzaam steeds meer vaste voeding bij. Als eerste

groente en fruit. Daarna gaan ook brood, zuivel en vlees

tot het menu behoren.

Borst- of flesvoedingBorstvoeding bevat bijna alle voedingsstoffen die baby’s

nodig hebben. Alleen vitamine K en vitamine D zitten

niet in voldoende mate in moedermelk. Vitamine K

is belangrijk voor de bloedstolling. Vitamine D is nodig

voor een goede botontwikkeling. Een supplement met

deze vitamines is noodzakelijk. Wanneer ouders er voor

kiezen om flesvoeding te geven is alleen een supple-

ment met vitamine D nodig. Deze vitamine zit niet

in voldoende mate in flesvoeding.

Supplementen voor baby’sBaby’s hebben dus extra vitamines nodig. Direct na

de geboorte krijgen ze vitamine K toegediend. Vanaf

dag 8 tot 12 weken na de geboorte wordt een supple-

ment met 150 microgram vitamine K geadviseerd aan

borstgevoede baby’s. Alle kindjes hebben dagelijks

10 microgram extra vitamine D nodig, vanaf dag 8

totdat ze minimaal 4 jaar zijn.

Gezond opgroeien

Peuters (1 t/m 4 jaar)Bij peuters kan het moeite kosten om een gezonde

hap naar binnen te krijgen. Ongezonde dingen lijken

daarentegen nooit een probleem. De smaak ontwikkelt

zich op deze leeftijd en het kan een tijdje duren voordat

een kind een smaak waardeert. Vaak lijkt een kind niet

(gezond) genoeg te eten. Als het langdurig slecht eet

is dat te merken. Als het echter actief is en goed groeit

is er weinig aan de hand. Meestal zijn eetproblemen

tijdelijk. Maar het is goed een aantal voedingsstoffen

wat extra aandacht te geven.

Vitamine DVitamine D is net als calcium nodig bij de vorming van

sterke botten. Vitamine D en calcium werken samen en

kunnen eigenlijk niet zonder elkaar. Vitamine D zorgt

er namelijk voor dat calcium uit de voeding wordt

opgenomen. Samen bouwen ze aan gezonde botten.

Vitamine D wordt in huid aangemaakt door zonlicht en

het zit in de voeding. De huid van een kind is niet staat

om voldoende vitamine D aan te maken. Daarom wordt

geadviseerd om een vitamine D-supplement te geven aan

kinderen tot 4 jaar. Daarom wordt er een supplement van

10 microgram per dag geadviseerd. Uit recent onderzoek

blijkt dat zeker een kwart van de kinderen geen vitamine

D-supplement krijgen, terwijl dit wel belangrijk is.

IJzerKinderen groeien snel. Er moet van alles in het lichaam

worden aangemaakt voor de groei: botweefsel, spieren

en bloed. Het mineraal ijzer is nodig voor de aanmaak van

bloed. Als er te weinig ijzer in de voeding zit kan bloedar-

moede ontstaan. IJzer is nodig voor de aanmaak van rode

bloedcellen die zorgen voor het vervoer van zuurstof door

het lichaam. Er bestaan twee soorten ijzer: ijzer uit plant-

aardig voedsel en ijzer uit dierlijk voedsel. IJzer uit dierlijk

voedsel wordt gemakkelijker opgenomen in het lichaam

dan ijzer uit plantaardig voedsel. Vitamine C bevordert de

opname van ijzer uit plantaardig voedsel. Een glas sinaas-

appelsap bij een boterham zorgt er bijvoorbeeld voor dat

het ijzer uit brood beter wordt opgenomen.

CalciumNa ongeveer een jaar gaan kinderen lopen, eerst wankel,

maar op den duur worden de beentjes steviger en gaat

het lopen ze steeds beter af. Om stevige en gezonde

botten op te bouwen is calcium nodig. Tot het dertigste

levensjaar wordt bot opgebouwd. Voor die tijd moet er

een flinke hoeveelheid bot zijn aangelegd zodat ook na

het dertigste levensjaar de stevigheid behouden blijft.

Calcium zorgt samen met vitamine D voor de opbouw en

instandhouding van een stevig skelet. Ook is calcium

nodig voor een goede spierwerking en bloedstolling.

Het mineraal calcium zit vooral in zuivelproducten.

Per dag heeft een kind van 1-4 jaar 3 deciliter zuivel

nodig (2 porties). Melk, kaas, yoghurt etc. voorzien in

Nederland in circa 75% van de calciumbehoefte.

Als kinderen deze producten niet lusten is het moeilijk

om voldoende calcium binnen te krijgen. Brood, groen-

ten, peulvruchten en aardappelen bevatten in verhouding

veel minder calcium. Bij kinderen die weinig of geen

zuivelproducten eten kan een calciumsupplement

overwogen worden.

Mineralen en spoorelementenMineralen en spoorelementen zijn, net als vitamines, stoffen die het lichaam niet zelf aan kan maken.

Het verschil tussen mineralen en spoorelementen is de hoeveelheid waarin het lichaam ze nodig

heeft. Van mineralen heb je meer nodig dan van spoorelementen.

Nog niet van alle mineralen en spoorelementen is aangetoond dat ze essentieel zijn, dus absoluut

noodzakelijk voor het functioneren van het lichaam. Dat geldt in elk geval wel voor de mineralen

calcium, magnesium, kalium, natrium, chloride en fosfor.

Essentiële spoorelementen zijn jodium, ijzer, chroom, koper, zink, mangaan, seleen en molybdeen.

Voor het gemak spreken we in deze folder alleen over mineralen.

Meer weten over vitamines en mineralen? Kijk dan op de website van het Vitamine Informatie Bureau:

www.vitamine-info.nl

Vitamine A (retinol)

Weerstand. Gezichtsvermogen. Normale groei. Gezonde huid, tandvlees en haar.

Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 400 µg Veilig: 3000 µg

leverworst 15 g 165 leverpastei 15 g 80 halvarine voor 1 snee 10 g 20

Bètacaroteen (provitamine A)

Weerstand. Gezichtsvermogen. Normale groei. Gezonde huid, tandvlees en haar.

Natuurlijke bronnen % ADH*

ADH: geen aanbeveling Veilig: 10 mg *na omzetting in vitamine A

wortelen 75 g 245 spinazie 75 g 85 broccoli 75 g 60

Vitamine B1 (thiamine)

Hart. Zenuwstelsel. Stofwisseling.

Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 0,3 mg Veilig: niet aan te geven

varkensvlees 50 g 100 2 sneden volkorenbrood 70 g 65 aardappelen 75 g 25

Vitamine B3 (niacine)

Energieproductie in de cellen.

Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 4 mg Veilig: als nicotinezuur 35 mg; als nicotinamide 900 mg. In supplementen zit meestal nicotinamide.

pindakaas voor 1 snee 15 g 55 gehaktbal 50 g 70 2 sneden volkorenbrood 70 g 30

Vitamine C (ascorbinezuur)

Weerstand. Gezonde botten, tanden en bloed- vaten. Bevordert ijzeropname. Antioxidant. Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 40 mg Veilig: 2000 mg

mandarijn 100 g 75 broccoli 75 g 65 aardappelen 75 g 15

Vitamine E (tocoferol)

Antioxidant. Beschermt meervoudig onverzadigde vetzuren. Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 5,5 mg (m) en 5,7 mg (j) Veilig: 300 mg

eetlepel zonnebloemolie 10 g 135 pindakaas voor 2 sneden 30 g 50 margarine voor 2 sneden 10 g 30

Vitamine B5 (pantotheenzuur)

Energiehuishouding in het lichaam. Vorming van bepaalde hormonen. Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 5 mg Veilig: niet aan te geven

1 ei 50 g 15 rundvlees 50 g 10 aardappelen 75 g 10 bekertje halfvolle melk 100 ml 10

Vitamine B6 (pyridoxine)

Afbraak en opbouw van eiwitten. Weerstand.

Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 0,4 mg Veilig: 5 mg

banaan 100 g 90 aardappelen 75 g 45 2 sneden volkorenbrood 70 g 45

Vitamine B8 (biotine)

Energieproductie. Vorming van vetzuren. Weerstand. Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: niet aan te geven

eieren melk noten en pinda’s

Vitamine B2 (riboflavine)

Haar en huid. Stofwisseling. Zenuwstelsel.

Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 0,5 mg Veilig: niet aan te geven

1 ei 50 g 50 bekertje halfvolle melk 100 g 40 broccoli 75 g 30

Vitamine K (fylochinon)

Bloedstolling. Botten. Aanmaak door darmbacteriën.

Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: niet aan te geven

broccoli bloemkool rundvlees

Vitamine B11 (foliumzuur)

Rode bloedcellen. Verlaagt risico op open ruggetje.

Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 85 µg Veilig: 200 µg (1-3 jaar) en 350 µg (4-8 jaar)

spinazie 75 g 75 broccoli 75 g 55 2 sneden volkorenbrood 70 g 20

Vitamine B12 (cobalamine)

Voorkomt vorm van bloedarmoede. Rode bloedcel- len. Zenuwstelsel. Werkt samen met foliumzuur. Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 0,7 µg Veilig: niet aan te geven

hamburger 50 g 180 vissticks 50 g 145 vruchtenyoghurt 100 g 45

Uitleg afkortingen

ADH= aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (1-4 jaar) Veilig= veilige bovengrens per dag (1-4 jaar) mg= milligram (0,001 gram) µg= microgram (0,001 milligram) Bron= Gezondheidsraad

Vitamine D (cholecalciferol)

Sterke tanden en botten. Bevordert calcium- en fosfor-opname. Weerstand. Aanmaak in de huid door zonlicht.

Natuurlijke bronnen

ADH: Sommige groepen hebben extra vitamine D nodig.

zonlicht vette vis halvarine/margarine

Vitamin

es ho

eveel & w

aarin

Calcium (Ca)

Opbouw van skelet en gebit. Bloedstolling. Spierwerking. Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 500 mg Veilig: 2500 mg

1 plak Goudse kaas 15 g 25 bekertje halfvolle melk 100 g 25 spinazie 75 g 20

Magnesium (Mg)

Opbouw skelet en gebit, spieren, energie- voorziening, enzymen. Natuurlijke bronnen % ADH*

*bij de berekening is een ADH van 65 mg aangehouden ADH: 60-70 mg Veilig: 250mg, maximum geldt alleen voor Mg uit suppletie of verrijkte voedingsmiddelen.

2 sneden volkorenbrood 70 g 70 hagelslag(puur) voor 2 sneden 30 g 55 broccoli gekookt 75 g 15

Fosfor (P)

Opbouw skelet, energievoorziening.

Natuurlijke bronnen % ADH*

*bij de berekening is een ADH van 600 mg aangehouden ADH: 400-800 mg Veilig: 4000 mg

1 plak Goudse kaas 15 g 15 gehaktbal 50 g 15 bekertje halfvolle melk 100 g 15

IJzer (Fe)

Bloedvorming, energievoorziening, spieren. Vitamine C bevordert de opname van ijzer in het lichaam. Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 7 mg Veilig: 50-75 mg

runderlapje 50 g 302 sneden volkorenbrood 70 g 25smeerleverworst voor 2 sneden 30 mg 15boerenkool 75 g 10

Koper (Cu)

bloedvorming samen met ijzer, zuurstof- voorziening, onderdeel van immuunsysteem.

Natuurlijke bronnen % ADH*

*bij de berekening is een ADH van 0,5 mg aangehouden ADH: 0,3-0,7 mg Veilig: 5 mg

hagelslag voor 2 sneden 30 g 405 2 sneden volkorenbrood 70 g 25 Sperziebonen gekookt 75 g 15

Jodium (I)

Vorming schildklierhormonen voor groei en stofwisseling. Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: 600 µg

gejodeerd (keuken)zout brood zeevis

Chroom (Cr)

Goede werking insuline.

Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: niet aan te geven

(volkoren) graanproducten groenten vlees

Mangaan (Mn)

Opbouw en afbraak van eiwitten, cholesterol en koolhydraten.

Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: 11 mg

graanproducten rijst noten

Molybdeen (Mo)

Werking enzymen. Stofwisseling.

Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: 600 µg

peulvruchten granen noten

Zink (Zn)

Onderdeel van enzymen. Weefselherstel. Immuunsysteem. Natuurlijke bronnen % ADH

ADH: 4 mg Veilig: 25 mg

sukadelapje 50 g 90 rundergehakt 50 g 60 2 sneden volkorenbrood 70 g 25

Seleen (Se)

Onschadelijk maken van zware metalen. Antioxidant.

Natuurlijke bronnen % ADH*

ADH: 10-30 µg Veilig: 300 µg

1 ei 50 g 50 kipfilet 50 g 45 vissticks 50 g 35

Kalium (K)

Werking lichaamscellen en –spieren.

Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: niet aan te geven

Kalium komt vrijwel in alle voedingsmiddelen voor. De belangrijkste bronnen zijn: aardappelen, brood, melk en melkproducten, vlees, vleeswaren en groenten.

Chloride (Cl)

Lichamelijk evenwicht, vorming maagzuur.

Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: niet aan te geven

Chloride komt in veel producten voor. De belangrijkste bronnen zijn: keukenzout, brood, vlees en vleeswaren.

Natrium (Na)

Lichamelijk evenwicht, zenuwstelsel.

Natuurlijke bronnen

ADH: geen aanbeveling Veilig: geadviseerd wordt niet meer dan 2400 mg natrium (6 gr keukenzout) te gebruiken.

Natrium komt vrijwel in alle voedingsmiddelen voor. De belangrijkste bronnen zijn: keukenzout, kant en klaar producten, soepen en sauzen, brood en vlees(waren).

Uitleg afkortingen

ADH= aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (1-4 jaar) Veilig= veilige bovengrens per dag (1-4 jaar) mg= milligram (0,001 gram) µg= microgram (0,001 milligram) Bron= Gezondheidsraad

Min

eralen h

oeveel &

waarin

Het Vitamine Informatie Bureau

Het Vitamine Informatie Bureau geeft informatie

over vitamines en mineralen. Die zijn onmisbaar

voor een goede gezondheid, en het is dus belangrijk

om er het nodige over te weten. De adviezen van

de Gezondheidsraad vormen de basis voor onze

informatie en we volgen het wetenschappelijk

onderzoek op de voet. Het meest uitgebreid is de

informatie op onze website: www.vitamine-info.nl.

www.vitamine-info.nl

Alles wat je wilt weten over vitamines en mineralen

www.vitamine-info.nl | info@vitamine-info.nl | www.facebook.com/vitamineinfo | www.twitter.com/vitamineinfo