Ontwikkelingspsychologie 1

De peuter (1,5 jaar – 3 jaar)

1. Lichamelijke ontwikkeling

• Groei lengte/gewicht vertraagt• Blijft asynchroon

1. Lichamelijke ontwikkeling

Baby Peuter

1. Lichamelijke ontwikkeling

Peuter Jonge kleuter

1. Lichamelijke ontwikkeling

• Melkgebit volledig

2. Motorische ontwikkeling

• Fundamentele bewegingsactiviteiten– Bvb. springen, rennen, klimmen, vangen,

werpen, zwemmen, etc.– Fundamenteel = Belangrijk in leven

• Zelfstandigheid/

zelfredzaamheid

2. Motorische ontwikkeling

• Middagdutje

• Zindelijkheidstraining• Potje doet zijn intrede • Stimuleren, NIET forceren!

3. Tekenontwikkeling

• Krabbelstadium blijft (tot 4 j)

• Oudere peuter: beheerst krabbelen

4. Perceptuele ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• Voorwerp herkennen met ≠ zintuigen• Globale waarneming

– Hoe ouder, hoe meer oog voor details– Bvb. tekening van opa

• Peuter: opa = cirkel • Jonge kleuter: opa = kopvoeter• Schoolkind: opa heeft armen, benen, handen,

voeten, hoofd, mond, neus, etc.

• Aandacht voor boeiende details

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• Pre-operationeel stadium (Piaget)– ‘Geïnterioriseerd experimenteren’– Imitatie van modellen

= Leren via nabootsing, bvb. mama, zus, …

– Uitgesteld = Beginnend symbolisch denken Voorstellingsvermogen - fantasie ‘Doen alsof’-spelletjes Geboeid door sprookjes, verhalen, etc. Anticiperen

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• Pre-operationeel stadium (Piaget)– Voorstellingsvermogen

Voorstelling van het zelf• Geheugen

– Uitgestelde imitatie– Absorberen, maar geen bewust/ intentioneel

gebruik

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• MAAR: Denkfouten!– Enkele experimenten:

• Conservatieproeven• Het ‘drie bergen’-experiment• De ‘Sally en Anne’-proef• Het klasse-inclusie-experiment

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• Conservatieproeven– Inhoud

– Aantal

Filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=YtLEWVu815o&feature=related

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• Conservatieproeven– Massa

Filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=U64V-z56TRg

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

Verklaring conservatieproeven?

3 denkfouten:

1. Centratie: één opvallend kenmerk

2. Geen reversibel (omgekeerd) denken

3. Statisch-gericht denken: geen oog voor

‘overgang’ of transformatie

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• ‘Drie bergen’-experiment

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

Verklaring ‘Drie bergen’-experiment

4de denkfout

4. Egocentrische perspectiefname

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• ‘Sally en Anne’-proef

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

• Klasse-inclusie-experiment

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter en Kleuter)

Verklaring Klasse-inclusie-experiment

5de denkfout

5. Geen onderscheid deel-geheel

5. Cognitieve ontwikkeling(Peuter)

• Verwarring fantasie – werkelijkheid• Peuterverwarring• Antropomorfisme of animisme

– Objecten krijgen eigenschappen die kind zelf ervaart

• Fysiognomisch waarnemen– Objecten krijgen een ‘gezicht’ met emotionele geladenheid.

• Artificialisme– Alles wordt door ‘iemand’ gemaakt.

5. Cognitieve ontwikkeling(Kleuter)

• Verwarring fantasie – werkelijkheid• Kleuterverwarring• Finalisme

– Alles heeft een bedoeling.

• Onlogische, irrationele verbanden– Verbanden tussen dingen die toevallig samengaan.

• Magisch denken– ‘Ik kan dingen beïnvloeden.’

6. Taalontwikkeling• Betekenisvol taalgebruik

– Begrijpt meer dan het kan zeggen– Volwassene = spreekbuis, want leren door

‘nazeggen’/ imitatie– Bedmonologen

• ‘s Avonds in bed• Over gebeurtenissen, verhalen, etc.• Uiten van diepste wensen, fantasieën, angsten• Soms al zingend brabbelen

6. Taalontwikkeling• Betekenisvol taalgebruik

– Egocentrisch taalgebruik– Vanaf 2j:

Tweewoordzinnen Gebruik persoonlijke voornaamwoorden

– Meertaligheid• Tweede taal: associatie met persoon/situatie• Langzamer leren praten en communiceren• Hoe vroeger, hoe beter

7. Sociaal-emotionele ontwikkeling

• Zelfbewustzijn– Bvb. zichzelf herkennen op foto/in spiegel

• ‘Zelf doen’, ‘Niet willen’, ‘nee’,

driftbuien, gilpartijen peuterfase = koppigheidsfase

7. Sociaal-emotionele ontwikkeling

• Conflict zelfstandigheid - afhankelijkheid– Bvb. in de war bij vertrek ouders– Transitionele objecten: vervanging ‘ouders’ bij

afwezigheid

• Gevoelens– Schaamte versus trots– Afgunst / jaloezie– Agressie

8. Seksuele ontwikkeling

• Interesse voor eigen en ander lichaam

• Grote behoefte aan lichamelijk contact

• ‘Vieze woorden’-spelletjes

• Anale fase (Freud)– Stoelgang op potje = lustbeleving

– Geschenk of protest?

9. Persoonlijkheidsontwikkeling

• Zelfbewustzijn– ‘Ik kan zelf dingen willen en/of doen’

• Egocentrisch– Peuter kijkt vanuit ‘eigen’ standpunt– Ander standpunt bestaat niet

• Bvb. iemand pijn of verdriet doen, moeilijk te begrijpen want peuter voelt pijn zelf niet

9. Persoonlijkheidsontwikkeling• Autonomie versus schaamte/twijfel (Erikson)

– Voorwaarde autonomie• Veilige gehechtheid• Exploreren binnen veilige

grenzen

– Schaamte/twijfel• Exploreren beperken• Overbescherming

9. Persoonlijkheidsontwikkeling• Genderidentiteit

= Besef van eigen geslacht• Uiterlijke kenmerken• Seksestereotiep gedrag• Gendergerelateerde verwachtingen

10. Morele ontwikkeling

• Weten wat mag en wat niet– Gelinkt aan ‘aanwezigheid’ ouders

– Gericht op gevolgen van gedrag• Beloning of straf = mag/mag niet

– Later: • Weten wat niet mag maar ‘toch doen’• Of schuld op iemand anders steken• Geleidelijk ‘verinnerlijken’ van regeltjes

10. Morele ontwikkeling• Straffen

– Fysiek, activiteit, sociaal/psychologisch

• Aandachtspunten– Consequent zijn– Gedrag bestraffen, niet de persoon– Voorspelbare straf– Uitvoerbare straf– Volgen op ongewenste gedrag– …

10. Morele ontwikkeling• Belonen

– Materieel, activiteit, sociaal, symbolisch

• Aandachtspunten– Afspraken nakomen– Volgen op gewenst gedrag– Zorg voor afwisseling (verrassende beloning)– Niet overdrijven– Wegvallen van straf = beloning– …

11. Schoolse ontwikkeling• School: Nieuwe wereld gaat open.• 6 basisbehoeften peuters/jongste kleuters:

– Lichamelijke behoeften– Behoefte aan affectie, warmte en tederheid– Behoefte aan veiligheid, duidelijkheid en

continuïteit– Behoefte aan erkenning, ‘aan iemand zijn’ – Behoefte zichzelf als kundig te ervaren– Behoefte om moreel in orde te zijn

13. Indien ontwikkeling anders loopt …• Autisme

– Typisch autistisch gedrag bestaat niet

– Stoornis heeft betrekking op:• Communicatie• Sociaal inzicht• Verbeelding

– Begeleiding/ondersteuning:• Vertrekken van wat kind kan, zijn mogelijkheden

13. Indien ontwikkeling anders loopt …

• Eetstoornissen– Voedingsstoornis op zuigelingenleeftijd

• Onvoldoende voedselinname • Kind blijft achter op gewicht of verliest gewicht• Prikkelbaar, ontroostbaar, ontwikkelingsachterstand, …

– Pica • Eten van niet-voedzame stoffen• Minimum 1 maand

Samengevat• Groei lengte/gewicht vertraagt• Fundamentele bewegingsactiviteiten• Zelfredzaamheid • Tekenen = krabbelen = bewegingsspel• Globale waarneming• Pre-operationeel stadium

– Denkfouten– Verwarring fantasie – werkelijkheid

• Betekenisvol taalgebruik

• Koppigheidsfase• Ontwikkeling van sekse-identiteit• Anala fase: stoelgang lust• Egocentrisch• Morele regels aanwezigheid ouders• 6 basisbehoeften ( schoolse aanpak)• Bewegingsspel, ‘doen alsof’-spel, constructiespel maar

parallel• Autisme en eetstoornissen

Samengevat