VAN ABBEMUSEUM TRENDVERHAAL Strip verovert museummuur · 2020. 1. 22. · 18 DE VOLKSKRANT VRIJDAG...
1
18 DE VOLKSKRANT VRIJDAG 14 OKTOBER 2011 ‘M aritieme kunst springlevend’, kopt de site van het Scheep- vaartmuseum in Am- sterdam. Het bewijs voor die stelling is geleverd door een striptekenaar, Peter van Dongen, die gevraagd werd een zeestuk te schilde- ren. Aanleiding voor deze wonderlij- ke opdracht was de heropening van het museum op 1 oktober jongstle- den. Na drie zalen vol zilte, deinende doeken stuit de bezoeker op een drie- luik dat bescheiden afmetingen heeft, maar wel de actualiteit het museum binnenhaalt. Het heet Africa-Holland Lijn en gaat over bootvluchtelingen. ‘We kennen de term uit de tijd dat Vietnamezen hier aankwamen in bootjes’, zegt Van Dongen, ‘maar het thema bootvluchtelingen is zo oud als de wereld.’ Nieuw is echter de nauwe betrok- kenheid van een stripmaker bij een eerbiedwaardig instituut als het Scheepvaartmuseum. ‘Wij hadden al eerder met Van Dongen gewerkt en bewonderen zijn stripverhalen, waarin vaak maritieme elementen zijn verwerkt’, verklaart Remmelt Daalder, senior conservator pictura- lia van het museum. ‘Zijn werk past, denk ik, goed bij de beeldcultuur van onze tijd. Dat hij niet eerder in olie- verf had gewerkt was een gok, maar die durfden wij wel aan.’ Van Dongen is bepaald niet de eni- ge stripmaker met wie instellingen ‘een gok’ wagen. In 2005 kreeg Guido van Driel van de gemeente Dongera- deel en Stichting Kunst en Openbare Ruimte het verzoek om een grafische roman over Noord-Friesland te ma- ken. Dat werd het boek Ommekaar in Dokkum. Tegelijkertijd kreeg Donge- radeel een nieuw stadhuis naar een ontwerp van architect Gunnar Daan, die 26 tegeltableaus in de voorgevel liet aanbrengen. De voorstellingen op die tableaus waren afkomstig uit de strip van Guido van Driel. Eerbiedwaardigheid en strips, dat zijn grootheden die elkaar dus niet bijten. Voor de Gravenzaal van een ander stadhuis, dat van Haarlem, ontwierp Joost Swarte enkele jaren terug een grijs, rood en groen tapijt dat in 61 pictogrammen de geschie- denis van de Noordhollandse hoofd- stad samenvat. Alle voorstellingen zijn weergegeven in antraciet, maar in het kapsel van verzetsheldin Han- nie Schaft, ook bekend als het meisje met het rode haar, heeft Swarte rode stippen aangebracht. In 2008 werd een afgekeurde ver- sie van het tapijt in stukken geknipt en voor het goede doel in de statige Gravenzaal geveild. Het bracht 12.700 euro op. En een maand gele- den onthulde de Kunsthal in Rotter- dam een muurtekening van de Spaanse stripmaker Nacho Simal in het kader van het project Kunsthal Light, specifiek gericht op ‘modern muralists, urban-, graffitti- en strip- kunstenaars’. Zijn tekening heet Het Kraaipotlood en is aangebracht op een hellende wand achter de glazen pui, ‘zodat het werk ook voor publiek buiten te zien is en de toegangsprijs geen barrière vormt’. Gratis kunst. Wat glazeniers en schrijnwerkers (houtbewerkers) voor de middel- eeuwse kerken waren, zijn stripma- kers voor de culture instelling van nu. Dat heeft te maken met ambach- telijkheid, want tekenaars hebben verstand van materie en kunnen in verschillende stielen aan de slag. Peter van Dongen ontwierp eerder al een tegeltableau over de V.O.C. voor het Haags Gemeentemuseum en werd verleden jaar door het ministe- rie van Financiën gevraagd een ont- werp voor de Erasmus-munt te ma- ken. Hanco Kolk, bekend van strips als Gilles de Geus en Meccano, maak- te voor kasteel Groeneveld in Baarn een wandtapijt en was daarvoor ac- tief voor het Van Gogh Museum, dat hem een zes meter lang diorama over Koning Arthur liet ontwerpen. Minstens zo belangrijk als die am- bachtelijkheid is het vermogen van stripmakers om een thema verha- lend uit te werken: dat ligt in de aard van hun artistieke wezen besloten. ‘Exhibition architects’ Kossmann.de- jong maken tentoonstellingsconcep- ten toegankelijk door ‘ruimtelijke verhalen te vertellen’. Een voorbeeld van die narratieve aanpak is het project Kerk vol verha- len: een nieuwe laag van betekenis in de Laurenskerk in Rotterdam, waar striptekenaar Paul Bodoni vorig jaar de kapel van de Zending voorzag van 12-meter hoge stripverhalen over, on- der meer, de onthoofding van de zen- deling Hambrouck op Formosa. De striptekenaar werd vanuit Koss- mann.dejong aangestuurd door kunsthistorica Kathelijne Eisses. De Laurenskerk is nog steeds als kerk in functie, maar over stripverha- len in de kapel heeft Eisses geen wan- klank vernomen. Sterker, er is al een paar in de echt verbonden. Maar waarom een striptekenaar? ‘Strips zijn hier goed op hun plek’, zegt Eis- ses, ‘omdat strips ook passen in de geschiedenis van de zending. Zende- lingen namen vaak strips mee naar verre landen om aan analfabeten hun verhaal te kunnen vertellen.’ Dat verhaal vertelt Bodoni nu aan ons. Peter van Dongen neemt deel aan een symposium over Ne- derlands-Indië in strips, 19/10, Museum Bronbeek in Arnhem. Strip verovert museummuur TRENDVERHAAL STRIPS WORDEN STEEDS MONUMENTALER C harles Esche, directeur van het Eindhovense Van Abbemuse- um ontvangt begin volgend jaar de prestigieuze Routes Prinses Margriet Award. Esche krijgt de prijs (25 duizend euro) van de European Cultural Foundation voor zijn bijdra- ge aan de ‘dialoog tussen kunst en sa- menleving’. Tegelijk werd deze week bekend dat in de Eindhovense gemeenteraad kritiek bestaat over hoe het museum juist tekortschiet om een breder pu- bliek te bedienen. In het licht van de prijs kan die kritiek niet op een on- gunstiger moment komen. Komende dinsdag zal de PvdA-frac- tie een initiatief raadsvoorstel indie- nen. Daarin wordt het Van Abbemu- seum opgeroepen de komende jaren meer betalende bezoekers te trek- ken. De PvdA stelt dat het museum nu te elitair en radicaal is, en ‘de weg naar het hart van het publiek is kwijt- geraakt’. De PvdA staat in zijn kritiek overi- gens niet alleen. Ook het CDA roert zich. Die fractie dient volgende week een motie in, waarin het Eindhoven- se museum wordt gevraagd om min- stens eenmaal in de twee jaar een blockbustertentoonstelling te orga- niseren, ter ‘verbetering van de eigen financiële positie’. Esche zelf vindt de kritiek twee- slachtig. ‘Enerzijds is het ingegeven door de naderende bezuinigingen. Alsof blockbusters winstgevend zou- den zijn. Wat maar de vraag is. Ze kos- ten enorm veel geld en een lange voorbereidingstijd. Anderzijds wor- den er vraagtekens gesteld bij onze eigenzinnigheid om een modern, ei- gentijds en gespecialiseerd museum te zijn. Terwijl dat juist onze huidige opdracht is vanuit de gemeente.’ Maar hoe vreemd is het dat beide gebeurtenissen – de toekenning van een Europese cultuurprijs en gemor in de gemeente – zo haaks op elkaar staan? Charles Esche beleidt al lan- ger het idee dat hij met zijn museum de plaatselijke bevolking én de hoog- opgeleide kunstelite wil bedienen. Plus de ‘gedeelde belangen in Europa en de wereld’, zoals hij in reactie op de prijstoekenning schrijft. Hij ge- looft in een mengeling van tentoon- stellingen, lezingen en debat, waar- bij niet alleen de kunst centraal staat, maar ook de ‘identiteit en missie’ van het museum zelf. Dat deed hij al van- af begin jaren negentig in Glasgow en Malmö, en sinds 2004 in Eindho- ven. En de European Cultural Foun- dation steunt hem daarin. Kenmerkend voor die erkenning is het taalgebruik dat de Europese stichting voor zijn laureaat gebruikt. Esche wordt geprezen voor zijn visie ‘hoe individuele burgers samen kun- nen leven en hun collectieve toe- komst kunnen bepalen’. Om zijn ‘voortrekkersrol in het herdefiniëren van centra en musea voor heden- daagse kunst als publieke ruimte’. Esche zou het zelf geschreven kun- nen hebben. Voor wie weleens bij de lezingen en debatten aanwezig is ge- weest, weet dat. Het vergt doorgaans geen geringe krachtsinspanning zijn gedachten goed te volgen. Door die brede, theoretische aspi- raties van het Van Abbe onderscheidt het zich van veel andere musea in Ne- derland. Het Haagse Gemeentemuse- um, de Rotterdamse Kunsthal en het Groninger Museum wordt veelal ver- weten een populistische koers te va- ren. Met gemakkelijk verteerbare ex- posities. Grote debatten en intelli- gente geschriften over ‘individuele burgers’ en hun ‘collectieve toe- komst’ zal je in Den Haag, Rotterdam en Groningen niet tegenkomen. Maar ze trekken wel veel publiek. Een veelvoud van de 85 duizend bezoe- kers die het Van Abbe jaarlijks heeft. Esche wil een eigentijds en maat- schappelijk bewust museum leiden. Daar oogst hij bewondering mee. Dat hij zich niet alleen op tentoonstellin- gen richt maar ook debatten en sym- posia; zich niet fixeert op bezoekers- cijfers maar oog heeft voor het maat- schappelijke belang. Maar of hij daarmee de ‘dialoog tussen kunst en samenleving’ bevordert blijft een kwestie. Europese erkenning voor het Eindhovense museum is gunstig – een morrende gemeenteraad niet. Rutger Pontzen Directeur Charles Esche krijgt prijs en zware kritiek VAN ABBEMUSEUM Nieuws De vierde ECF Routes Prinses Mar- griet Award wordt begin volgend jaar uitgereikt aan de Engelse film- maker John Akomfrah en eveneens Engelse museumdirecteur Charles Esche van het Van Abbemuseum. De prijs, 25 duizend euro groot, is een initiatief van de European Cul- tural Foundation, in samenwerking met het ministeries van OCW en Buitenlandse Zaken, en wordt on- dersteund door de Rabobank. Eer- dere prijswinnaars waren onder an- dere de Turkse videokunstenaar Kutlug Ataman, de Zwitsere thea- termaker Stefan Kaegi en de Franse choreograaf Jérôme Bel. Met de prijs wil de stichting de unieke rol van kunst belichten bij ‘het over- bruggen van culturele verschillen’. Routes Prinses Margriet Award Charles Esche. Foto Marcel van den Bergh/ de Volkskrant Wat glazeniers en houtbewerkers voor middeleeuwse kerken waren, zijn stripmakers voor culture instellingen van nu. Meest recente voorbeeld: een drieluik dat Peter van Dongen tekende voor het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Door Joost Pollman Stripwand in de Laurenskerk. Tentoonstellingsontwerp Kossmann.dejong Foto Thijs Wolzak Tekenaars zijn ambachtelijk en hebben het vermogen om een thema verhalend uit te werken Het zeestuk Africa- Holland Lijn dat Peter van Dongen in opdracht maak- te van het Scheep- vaartmuseum.
Transcript of VAN ABBEMUSEUM TRENDVERHAAL Strip verovert museummuur · 2020. 1. 22. · 18 DE VOLKSKRANT VRIJDAG...
18 DE VOLKSKRANTVRIJDAG 14 OKTOBER 2011
‘Maritieme kunstspringlevend’, koptdesitevanhetScheep-vaartmuseum in Am-sterdam. Het bewijs
voor die stelling is geleverd door eenstriptekenaar, Peter van Dongen, diegevraagdwerd een zeestuk te schilde-ren. Aanleiding voor deze wonderlij-ke opdracht was de heropening vanhet museum op 1 oktober jongstle-den. Na drie zalen vol zilte, deinendedoeken stuit de bezoeker op een drie-luikdatbescheidenafmetingenheeft,maar wel de actualiteit het museumbinnenhaalt. Het heet Africa-HollandLijn en gaat over bootvluchtelingen.‘We kennen de term uit de tijd dat
Vietnamezen hier aankwamen inbootjes’, zegt Van Dongen, ‘maar hetthema bootvluchtelingen is zo oudals de wereld.’Nieuw is echter de nauwe betrok-
kenheid van een stripmaker bij eeneerbiedwaardig instituut als hetScheepvaartmuseum. ‘Wij hadden aleerder met Van Dongen gewerkt enbewonderen zijn stripverhalen,waarin vaak maritieme elementenzijn verwerkt’, verklaart RemmeltDaalder, senior conservator pictura-lia van het museum. ‘Zijn werk past,denk ik, goedbij de beeldcultuur vanonze tijd. Dat hij niet eerder in olie-verf had gewerkt was een gok, maardie durfden wij wel aan.’Van Dongen is bepaald niet de eni-
ge stripmaker met wie instellingen‘eengok’wagen. In 2005 kreegGuidovan Driel van de gemeente Dongera-deel en Stichting Kunst en OpenbareRuimte het verzoek omeengrafischeroman over Noord-Friesland te ma-ken. Dat werd het boek Ommekaar inDokkum. Tegelijkertijd kreeg Donge-radeel een nieuw stadhuis naar eenontwerp van architect Gunnar Daan,die 26 tegeltableaus in de voorgevelliet aanbrengen. De voorstellingenop die tableaus waren afkomstig uitde strip van Guido van Driel.Eerbiedwaardigheid en strips, dat
zijn grootheden die elkaar dus nietbijten. Voor de Gravenzaal van eenander stadhuis, dat van Haarlem,ontwierp Joost Swarte enkele jarenterug een grijs, rood en groen tapijtdat in 61 pictogrammen de geschie-denis van de Noordhollandse hoofd-stad samenvat. Alle voorstellingenzijn weergegeven in antraciet, maarin het kapsel van verzetsheldin Han-nie Schaft, ook bekend als het meisjemet het rode haar, heeft Swarte rodestippen aangebracht.In 2008 werd een afgekeurde ver-
sie van het tapijt in stukken geknipten voor het goede doel in de statigeGravenzaal geveild. Het bracht12.700 euro op. En een maand gele-den onthulde de Kunsthal in Rotter-dam een muurtekening van de
Spaanse stripmaker Nacho Simal inhet kader van het project KunsthalLight, specifiek gericht op ‘modernmuralists, urban-, graffitti- en strip-kunstenaars’. Zijn tekening heet HetKraaipotlood en is aangebracht opeen hellende wand achter de glazenpui, ‘zodat hetwerk ook voor publiekbuiten te zien is en de toegangsprijsgeen barrière vormt’. Gratis kunst.Wat glazeniers en schrijnwerkers
(houtbewerkers) voor de middel-eeuwse kerken waren, zijn stripma-kers voor de culture instelling vannu. Dat heeft te maken met ambach-telijkheid, want tekenaars hebbenverstand van materie en kunnen inverschillende stielen aan de slag.Peter van Dongen ontwierp eerder
al een tegeltableauoverdeV.O.C. voorhet Haags Gemeentemuseum enwerd verleden jaar door het ministe-rie van Financiën gevraagd een ont-werp voor de Erasmus-munt te ma-ken. Hanco Kolk, bekend van stripsals Gilles de Geus en Meccano, maak-te voor kasteel Groeneveld in Baarneen wandtapijt en was daarvoor ac-tief voor het Van Gogh Museum, dathemeenzesmeter langdioramaover
Koning Arthur liet ontwerpen.Minstens zo belangrijk als die am-
bachtelijkheid is het vermogen vanstripmakers om een thema verha-lenduit tewerken: dat ligt in de aardvan hun artistieke wezen besloten.‘Exhibition architects’ Kossmann.de-jongmaken tentoonstellingsconcep-ten toegankelijk door ‘ruimtelijkeverhalen te vertellen’.Een voorbeeld van die narratieve
aanpak is het project Kerk vol verha-len: een nieuwe laag van betekenis inde Laurenskerk in Rotterdam, waarstriptekenaar Paul Bodoni vorig jaarde kapel van de Zending voorzag van12-meter hoge stripverhalen over, on-dermeer, de onthoofding vande zen-deling Hambrouck op Formosa. Destriptekenaar werd vanuit Koss-mann.dejong aangestuurd doorkunsthistorica Kathelijne Eisses.De Laurenskerk is nog steeds als
kerk in functie,maar over stripverha-len in de kapel heeft Eisses geenwan-klank vernomen. Sterker, er is al eenpaar in de echt verbonden. Maarwaarom een striptekenaar? ‘Stripszijn hier goed op hun plek’, zegt Eis-ses, ‘omdat strips ook passen in degeschiedenis van de zending. Zende-lingen namen vaak strips mee naarverre landen om aan analfabetenhunverhaal te kunnenvertellen.’ Datverhaal vertelt Bodoni nu aan ons.
Peter van Dongen neemt deelaan een symposium over Ne-derlands-Indië in strips, 19/10,Museum Bronbeek in Arnhem.
Strip verovertmuseummuur
TRENDVERHAAL STRIPS WORDEN STEEDS MONUMENTALER
Charles Esche, directeur van hetEindhovense Van Abbemuse-um ontvangt begin volgend
jaar de prestigieuze Routes PrinsesMargriet Award. Esche krijgt de prijs(25 duizend euro) van de EuropeanCultural Foundation voor zijn bijdra-ge aande ‘dialoog tussenkunst en sa-menleving’.Tegelijk werd deze week bekend
dat indeEindhovensegemeenteraadkritiek bestaat over hoe hetmuseumjuist tekortschiet om een breder pu-bliek te bedienen. In het licht van deprijs kan die kritiek niet op een on-gunstigermoment komen.Komende dinsdag zal de PvdA-frac-
tie een initiatief raadsvoorstel indie-nen. Daarin wordt het Van Abbemu-seum opgeroepen de komende jarenmeer betalende bezoekers te trek-ken. De PvdA stelt dat het museumnu te elitair en radicaal is, en ‘de wegnaarhethart vanhetpubliek is kwijt-geraakt’.
De PvdA staat in zijn kritiek overi-gens niet alleen. Ook het CDA roertzich. Die fractie dient volgende weekeen motie in, waarin het Eindhoven-semuseumwordt gevraagd ommin-stens eenmaal in de twee jaar eenblockbustertentoonstelling te orga-niseren, ter ‘verbetering vande eigenfinanciële positie’.
Esche zelf vindt de kritiek twee-slachtig. ‘Enerzijds is het ingegevendoor de naderende bezuinigingen.Alsof blockbusters winstgevend zou-den zijn.Watmaarde vraag is. Ze kos-ten enorm veel geld en een langevoorbereidingstijd. Anderzijds wor-den er vraagtekens gesteld bij onzeeigenzinnigheid om een modern, ei-gentijds en gespecialiseerd museumte zijn. Terwijl dat juist onze huidigeopdracht is vanuit de gemeente.’
Maar hoe vreemd is het dat beidegebeurtenissen – de toekenning vaneen Europese cultuurprijs en gemorin de gemeente – zo haaks op elkaarstaan? Charles Esche beleidt al lan-ger het idee dat hijmet zijnmuseumdeplaatselijke bevolking énde hoog-opgeleide kunstelite wil bedienen.Plusde ‘gedeeldebelangen inEuropaen de wereld’, zoals hij in reactie opde prijstoekenning schrijft. Hij ge-looft in een mengeling van tentoon-stellingen, lezingen en debat, waar-bij niet alleendekunst centraal staat,maarookde ‘identiteit enmissie’ vanhetmuseum zelf. Dat deed hij al van-af begin jaren negentig in Glasgowen Malmö, en sinds 2004 in Eindho-ven. En de European Cultural Foun-
dation steunt hem daarin.Kenmerkend voor die erkenning is
het taalgebruik dat de Europesestichting voor zijn laureaat gebruikt.Esche wordt geprezen voor zijn visie‘hoe individuele burgers samen kun-nen leven en hun collectieve toe-komst kunnen bepalen’. Om zijn‘voortrekkersrol inhet herdefiniërenvan centra en musea voor heden-daagse kunst als publieke ruimte’.Esche zou het zelf geschreven kun-nen hebben. Voor wie weleens bij delezingen en debatten aanwezig is ge-weest, weet dat. Het vergt doorgaansgeengeringe krachtsinspanning zijngedachten goed te volgen.
Door die brede, theoretische aspi-raties vanhet VanAbbe onderscheidthet zich van veel anderemusea inNe-derland.HetHaagseGemeentemuse-um, de Rotterdamse Kunsthal en hetGroningerMuseumwordt veelal ver-weten een populistische koers te va-ren. Met gemakkelijk verteerbare ex-posities. Grote debatten en intelli-gente geschriften over ‘individueleburgers’ en hun ‘collectieve toe-komst’ zal je in DenHaag, Rotterdamen Groningen niet tegenkomen.Maar ze trekkenwel veel publiek. Eenveelvoud van de 85 duizend bezoe-kers die het Van Abbe jaarlijks heeft.
Esche wil een eigentijds en maat-schappelijk bewust museum leiden.Daar oogsthij bewonderingmee.Dathij zich niet alleen op tentoonstellin-gen richtmaar ook debatten en sym-posia; zich niet fixeert op bezoekers-cijfersmaar oog heeft voor hetmaat-schappelijke belang. Maar of hijdaarmee de ‘dialoog tussen kunst ensamenleving’ bevordert blijft eenkwestie. Europese erkenning voorhet Eindhovense museum is gunstig– eenmorrende gemeenteraad niet.Rutger Pontzen
Directeur CharlesEsche krijgt prijsen zware kritiek
VAN ABBEMUSEUM
Nieuws
De vierde ECF Routes Prinses Mar-griet Award wordt begin volgendjaar uitgereikt aan de Engelse film-maker John Akomfrah en eveneensEngelse museumdirecteur CharlesEsche van het Van Abbemuseum.De prijs, 25 duizend euro groot, iseen initiatief van de European Cul-tural Foundation, in samenwerkingmet het ministeries van OCW en
Buitenlandse Zaken, en wordt on-dersteund door de Rabobank. Eer-dere prijswinnaars waren onder an-dere de Turkse videokunstenaarKutlug Ataman, de Zwitsere thea-termaker Stefan Kaegi en de Fransechoreograaf Jérôme Bel. Met deprijs wil de stichting de unieke rolvan kunst belichten bij ‘het over-bruggen van culturele verschillen’.
Routes Prinses Margriet Award
Charles Esche. Foto Marcel van denBergh/ de Volkskrant
Wat glazeniers en houtbewerkers voormiddeleeuwse kerkenwaren,zijn stripmakers voor culture instellingen van nu. Meest recentevoorbeeld: een drieluik dat Peter van Dongen tekende voor hetScheepvaartmuseum in Amsterdam. Door Joost Pollman
Stripwand in de Laurenskerk.Tentoonstellingsontwerp Kossmann.dejong Foto Thijs Wolzak
Tekenaars zijnambachtelijk en hebbenhet vermogen om eenthema verhalend uit te
werken
Het zeestuk Africa-Holland Lijn datPeter van Dongenin opdracht maak-te van het Scheep-vaartmuseum.
