Parken Sonsbeek, Zijpendaal en Gulden Bodem

Zomer 2007, jaargang 19, nummer 2

2

Contrast

Veel lezers van dit Infobulletinzullen het niet met mij eenszijn. Sterker nog, waarschijn-lijk verguizen zij mijn meningover de Park- en Rijntoren bijhet centraal station in relatie totPark Sonsbeek. Het is vloekenin de kerk! Toch vind ik beidetorens mooi van architectuur eneen markante toevoeging aanhet stadsbeeld. Ze contrasterenbovendien prachtig met de groeneoase van het park. Arnhem ont-stijgt met deze wolkenkrabberszijn status van provinciestadjeen zet zich ermee op de kaart.Nog meer hoogbouw domineertstraks het centrum. In de nabijetoekomst oogt de skyline compleetanders. Het is gewoon wennen.Arnhem wordt als New York. Ookin die stad is Manhattan onver-brekelijk verbonden met het Cen-tral Park. Gebruik op het terrasvan deWitte Villa een consumptieen geef daarbij ogen en oren dekost. Tussen twee majestueuzeboompartijen vragen nu nog tweetorens om aandacht. Torenflatsdie krachtig afsteken tegen devilla’s aan de Zijpendaalsewegen de huizen erachter. Bloeienderode rododendrons komen sierlijkuit bij de grazende koeien opde dieper gelegen achtergrond.Fluitende vogels zijn nadrukke-lijk aanwezig. Op de achtergrondis het rumoer van de stad als eenlichte ruis hoorbaar. De sirenevan een brandweerauto komt erduidelijk bovenuit. Het contrasttussen rustig stadspark en drukkestad op loopafstand is geweldig.

Kees Crone

De Vereniging Vrienden van Sonsbeek wil eenklankbord zijn voor de bezoekers van de monu-mentale parken en voor de eigenaar van de parken,de Gemeente Arnhem. Het doel van de Verenigingis in woord en daad mee te werken aan de instand-houding en verfraaiing van de parken Sonsbeek, Zy-pendaal en Gulden Bodem. De Vereniging Vriendenvan Sonsbeek ondersteunt het BezoekerscentrumSonsbeek financieel met een vaste bijdrage per lid.

De contributie per lid bedraagt per jaar:voor particulieren c 12,50, voor verenigingen c 35,-voor bedrijven c 50,-; Bankrekeningnummer:40 63 33 505 t.n.v Vrienden van Sonsbeek.

Bestuur Vereniging Vrienden van Sonsbeek:Hendrik Broekhuizen (voorzitter) tel. 4426212,Luuk Broer (secretaris) tel. 4424956,Kees Hoogendijk (penningmeester) tel. 4458408,Loes Prakke (ledenadm/promotie) tel. 4433495,Tjada van den Eelaart-de Sitter (schouw/gidsen/website) tel. 4455098, Koos de Vos (educatie) tel.3634971. Adviseurs: Joop Morsink (historie), JeroenGlissenaar (Stadsbeheer), Jeroen Voskuilen (Bezoe-kerscentrum).

De Stichting Bezoekerscentrum Sonsbeek wilbezoekers bewust maken van de mooie groene kan-ten van Arnhem. Dit gebeurt door het organiserenvan tentoonstellingen, excursies en evenementen.Het bezoekerscentrum levert informatie over de par-ken Sonsbeek, Zypendaal en Gulden Bodem en hetis een goed startpunt bij een bezoek aan de parken.Website: www.bezoekerscentrumsonsbeek.nl

Bestuur Stichting Bezoekerscentrum Sonsbeek:Leo van der Meer (voorzitter), Bart Beukema (se-cretaris), Marijke de Bruïne (penningmeester), JaapNieuwenhuis, Aaltje Koopman, Wim Roddenhof.

Secretariaat/ledenadministratie:Vereniging Vrienden van Sonsbeek per adresBezoekerscentrum Sonsbeek, Zypendaalseweg 24a,6814CL Arnhem, Telefoon: 4450660,Email: info@parksonsbeek.nlWebsite: www.parksonsbeek.nl

HET PAVILJOEN

Een warme zomeravond, als het meezitHoort wie goed luistert verre echo’s klinken:Beschaafde zang, orkestmuziek, gerinkelVan glazen, fluisterstemmen in de nacht

Geen schlagers of de laatste Doris-Day-hitMaar wel weemoedig koper; kijk: ze drinkenChampagnewijn waarin het speels getwinkelVan maan en kaarslicht dreigend leed verzacht

Geen tekens van geweld nog, slechts geruisVan zomerjurken, schuldeloos vermaak

Maar dan: je knippert en het is voorbij

Wat rest: het hedendaags verkeersgesuisEen populaire wok- en afhaalzaak

Geen schim meer van de oude schenkerij

Cees van der Pluijm

3

De nieuwe vrijheid van de beeldhouwerstaat dichter bij het gewone leven

Op weg naarSonsbeek 10

In de aanloop naar de tiendeSonsbeektentoonstelling in 2008kijken we elk kwartaal waarindit Infobulletin verschijnt, terugnaar een van de voorgaandeexposities. Dit keer Sonsbeek’66,het eerste lustrum. Er wordt werktentoongesteld van 147 kunste-naars.Het jaar 1966: rellen tijdenshuwelijk Claus en Beatrix;oorlogsmisdadiger Albert Speervrijgelaten uit Spandau-gevange-nis in Berlijn; D66 opgericht;Walt Disney overlijdt; Beatlesgeven laatste concert; Schmelzer(KVP) stuurt kabinet-Cals naarhuis; eerste t.v.-aflevering StarTrek; Provo wordt wereldnieuws;beeldhouwer Jean Arp overlijdt;eerste jaar culturele revolutieChina; debuut Cruyff in Neder-lands elftal.

Het is 1966. Dit keer heeft het acht jaargeduurd tot er een nieuwe Sonsbeekten-toonstelling is ingericht. Alle betrokkenenhebben diep ademgehaald en meer dan ooitafwegingen gemaakt. Moest er nog wel eennieuwe expositie komen, had men zichzelfs afgevraagd. Een ding stond vast: detijden waren veranderd, geld speelde meerdan ooit in het verleden een rol. Ook alkrijgt het publiek daar niet veel van mee,volgens sommige criticasters hangt de com-mercie als een waas boven dit evenement.Prof. dr. H.L.C. Jaffé, lid van het werkco-mité, waarin ook onder anderen beeldhou-wer Piet Slegers en drs. R.W.D. Oxenaarvan Kroller-Muller zitting hebben, is bij deaanvang van de expositie opgetogen. Hijheeft gesignaleerd “dat de beeldhouwkunst(…) haar verhoogde, haast gewijde plaatsheeft verlaten en is neergedaald op het vlakvan het gewone leven”. Het kunstwerkheeft zich daarmee bevrijd, meent hij. “Hetheeft zich ontdaan van de taboes en van deeerbiedige schroom van weleer, maar komt

daardoor dan ook dichter bij het dagelijkseleven van de mens”.

Tegen die achtergrond levert Sonsbeek ‘66de organisatoren een enorme teleurstellingop. Weliswaar verschijnen er 85.000 be-zoekers, dus 18.000 meer dan bij de vorigeexpositie, maar de vertegenwoordiger vande gemeente in het stichtingsbestuur, mr.H. Kuijper, signaleert dat het niet lukt omde interesse van het grote publiek ook overte dragen op jonge generaties. Het klimaatin ons land had andere verwachtingengewekt. Een van de iconen die hier eenbijdrage aan levert is Pierre Janssen. Hijwerkt van 1946 tot 1956 als kunstredac-teur bij Het Vrije Volk in Arnhem, wordtdan conservator van het Stedelijk Museumin Schiedam en begint in 1959 met zijnbefaamde tv-voordrachten in het pro-gramma Kunstgrepen. Omdat televisie danin de kinderschoenen staat en er slechtséén zender in de lucht is, kijken regelmatigtwee miljoen Nederlanders naar een lange,magere man, die met trillende handen eneen expressief gezicht begeesterd verteltover het tot stand komen en de betekenisvan kunstwerken.

Met het oog op de eerstvolgende tentoon-stelling na ’58 komt er een stevige begro-ting op tafel. Het blijkt noodzakelijk dat deorganisatoren inkomsten gaan verwervenom de voorgenomen uitgaven te kunnendekken. In die tijd komt men dan onmid-dellijk terecht bij alle overheden die maaraan te schrijven zijn, gemeente, provincieen rijk. Het stichtingsbestuur van Sonsbeeklaat de Arnhemse politiek in 1960 wetendat een expositie in ’61 er niet in zit. Naargoed Nederlands gebruik wordt in 1962een commissie in het leven geroepen diealle facetten maar eens op een rij moetzetten. Dat wordt de adviescommissiebeeldhouwtentoonstellingen Sonsbeek. Diegaat onder leiding van erkend beeldendekunstkenner professor A.M. Hammacheraan de slag. Natuurlijk bestonden de leden

Eén van de twee affiches voorSonsbeek ‘66, ontworpen door OttoTreumann (1919-2001). Grafischontwerper Treumann heeft ookde affiches voor Sonsbeek ‘49,‘52 en ‘55 gemaakt. Vanaf 1958is hoofdletter uit de gratie. Bijnadertig jaar lang houdt Nederlandniet van hiërarchie, allesmoetonderkast. Pas bij Sonsbeek ‘86keerde de hoofdletter weer terug,op het affiche.

4

Paviljoen van Aldo van EyckArchitect Aldo Van Eyck (1918-1999) ontwierp dit paviljoen voor Sonsbeek ‘66. Het stond op het voormalige basketbalveld op het voorterreintussenWitte Villa en de Hertenkamp. Dit bijzondere paviljoen kreeg een vaste plaats in de architectuurgeschiedenis ondanks dat het maar éénzomer heeft bestaan. Het Van Eyck Paviljoen is in 2005 herbouwd als expositieruimte in de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum.

uit ‘vooraanstaande personen’. Begin1963 lag er een voorstel aan de gemeente,inclusief een begroting, voor het geval erhet jaar erna weer een Sonsbeekexpositiezou komen. Wat blijkt? Voor het eerst inde geschiedenis dreigt een tekort ontstaanop de begroting. De tijden zijn zakelijk enartistiek veranderd. En gelukkig wijzenniet alle neuzen één kant op.

In het Museumjournaal nummer 5 uit1966, het periodiek van ‘de Nederlandsecentra voor moderne kunst’, waaronderhet Gemeentemuseum Arnhem, schrijftA. Schulze Veilinghausen kritisch overde tentoongestelde werken, maar ze geeftheel goed de context aan van wat in dezeomgeving geplaatst is: “Wat overal op dezeaarde in de ateliers, al is het misschienmaar in een op de duizend, aan vormenvan spirituele duiding en verhoging vanhet schamele leven gevonden, uitgedachten uitgedrukt wordt en in een voortdurend

experimenteren wordt verwezenlijkt, iseen uiting van die zeldzame tegenkrachtendie dit bedreigde aardse leven dragelijkmaken”.

De Sonsbeek-organisatie en de uitgestaldecollectie krijgt de wind van voren vanbeeldhouwer en kunstrecensent Hans Re-deker. In het Algemeen Handelsblad van 2juli 1966 beschrijft hij onder welk gestern-te deze expositie tot stand is gekomen: “Aldit schermutselen, touwtrekken, intrigerenen intimideren behoort (…) tot de machts-strijd die de situatie van de hedendaagsebeeldende kunst kenmerkt”. En een van debelangrijkste factoren die in dit Sonsbeekspeelt: “Zelfs de huidige museummensen(komen) in een afhankelijke positie te ver-keren ten opzichte van de macht der groteinternationale galeries”. Die noemt hij ook.Er liggen in het geval van Sonsbeek “teexclusieve banden” met de galerieën Gim-pel en Marlborough in Londen en Claude

5

Bernard in Parijs. Hij is kei- en keihard inzijn kritiek over wat het publiek is voor-geschoteld en meent dat “het verrassendeen onthullende” ontbreekt: “Een prach-tig paviljoen (van Van Eyck, RvO), maardiscutabel in functioneel opzicht. Te veelplaatsingsmisverstanden, te weinig bui-tenbeelden, te eenzijdige voorkeuren watde buitenlandse plastiek betreft, tegenovereen ruggengraatloze representatie van onze

landgenoten. Een aantal hoogtepuntennaast veel middelmatigheid”. Als het aanhem ligt moet de organisatie haar preten-ties maar fluks bijstellen: “Alles samen eenaltijd nog aan te bevelen, bezienswaardigemanifestatie, niet van internationaal ni-veau, maar meer als nationaal gebeuren.”

Of de verantwoordelijke cultuurwethouderH. Bisterbosch (KVP) dit gelezen heeft,weten wij niet. Wel dat hij na afloop vol-doende indringende adviezen kreeg om hetover een andere boeg te gaan gooien. Duswerd er weer eens een comité opgericht, ditkeer met als leden louter bekende namen:Rudi Oxenaar, Wim Beeren, Pierre Jans-sen, Johan Mekkink, Piet Slegers en PeterStruycken. In april ’69 presenteren zij eenadvies, de volgende tentoonstelling is in1971. Daarover volgende keer meer.

Rob van Otterloo

Bronnen: catalogus tentoonstelling Sonsbeek’58, De Sonsbeek Beeldententoonstellingen inArnhem, een blijvende traditie? van HermanHofman (1988), Alg. Handelsblad 2-7-1966,Het Museumjournaal serie 11 no 5 1966.

Pablo Gargallo - De Profeet (1933)De Spaanse beeldhouwer Pablo Gargallo (1881-1934) leefde in Barcelona en Parijs. Zijn werkvarieert van art nouveau tot expressionisme en ku-bisme. De Profeet, El Gran Profeta, is één van zijnlaatste werken. Dit prachtige en beroemde bronzenbeeld is 236 cm hoog. Er bestaan meer exemplarenvan. In elk geval in Museum Middelheim (Antwer-pen), in Museum Koningin Sofia (Madrid), in Mu-seum Pablo Gargallo (Zaragossa, Aragon) en inhet Hirshheim Museum (Washington). Slechts tweemaal stond hetzelfde beeld op een Sonsbeek-exposi-tie. Een exemplaar van El Gran Profeta stond er in1949 én in 1966. Net als “Het bronzen tijdperk”,een naakte man in brons, van Auguste Rodin datSonsbeek leende van het Gemeentemuseum DenHaag. De Profeet werd ook vertoond op anderetijdelijke tentoonstellingen in de buitenlucht zoalsin 1967 op de wereldtentoonstelling in Canada, in1996 op “Champs de la Sculpture” op de Champs-Elysées in Parijs en in 1998 op de soortgelijkebeeldenroute op de Lange Voorhout in Den Haag

6

Mysterieuze kolos met natte voeten

Bijzondere bomen

Tegenover het Sonsbeekpaviljoenstaat een oude Moerascypres(Taxodium distichum) van 35m hoog. Een paar jaar geledensneuvelde een tweede in eenstorm. Het is één van de oudsteen grootste Moerascypressen vanons land. Links staat een tweede,jonger exemplaar. Dicht in debuurt zijn rond 1970 ook enkeleChinese watercypressen (Metase-quoia glyptostroboides) geplant,zodat beide soorten goed kunnenworden vergeleken.

Baron Theodorus De Smeth koopt in 1806van Sebastiaan Cornelis Nederburgh hettoenmalige Sonsbeek, het gebied rond deSonsbekermolen die stond bij de huidigeKleine Waterval. De Smeth laat onderandere een Tulpenlaan, Europese lariksen,een Treurbeuk en waarschijnlijk ook deKaukasische vleugelnoot aanplanten. Enrond 1810 ook de grote Moerascypressen.De boomgroep staat waar in Sonsbeek deVroege Landschappelijke aanleg overgaatin Late Landschappelijke aanleg (EngelseLandschapsstijl). Het besloten en mys-terieuze karakter van het gebied rond deGrote Vijver en de watervallen weerspie-

gelt de Vroege landschapsstijl. Op zoeknaar openheid en vergezichten creëerdende landschapsarchitecten het in Laterelandschapsstijl aangelegde gebied nabijtuinmanswoning en de Witte Villa. Lopendlangs de cypressen richting Grote Vijverervaar je de stilte en eenzaamheid van hetbos. In tegengestelde richting kom je in eenlandschap met graslanden en boomgroe-pen, een open landschap dat naar buitengericht is. De cypressen vertegenwoordigenbeide landschappen. Bij somber weer zijnde Moerascypressen mysterieuze kolossen.Schijnt de zon, dan versterken de stammenhun ruimtelijke werking in het landschap.

De tuinman moet vanuit de tuinmanswo-ning een prachtig uitzicht op de bomenhebben gehad. De tuinmanswoning wasvoor 1806 het ‘lusthuis’ (zomerwoning)van Sebastiaan Cornelis Nederburgh. Hetkan best dat Nederburgh deze bijzonderebomen voor zijn zomerhuis liet aanplanten.We zullen het nooit weten want deze bo-men vormen valse jaarringen. Natellen vande jaarringen biedt dan geen enkele zeker-heid over de ouderdom van de boom. Nade verkoop van Sonsbeek aan de gemeenteArnhem in 1899 werd de tuinmanswoningde Theeschenkerij. Deze ‘theepit’ werd uit-gebreid en een paar maal verbouwd. En in1950 doopte de exploitant de uitspanningom tot Sonsbeekpaviljoen.

AmerikaansDe Moerascypres is een tot 45 meter hogenaaldboom uit de moerassen van zuidoostNoord-Amerika, langs de Mississippi enin Florida. De komst van de Moerascypresnaar Europa bood de landschapsarchitectende mogelijkheid eens wat anders te gebrui-ken op de natste bodems dan een wilg ofeen Populier, en de Els kwam vanzelf welop. Net als de Lariks verliest de Moerascy-pres in de winter zijn naalden, wat hem on-derscheidt van de meeste andere naaldbo-men. Vooral de vorming van luchtwortelsop de natste standplaatsen maakt van de

7

boom daar een sprookjesachtige verschij-ning. Met deze luchtwortels kan de boomademhalen en langdurige overstromingenoverleven. Het hout is erg duurzaam. Debolle knobbels van de luchtwortels wer-den door de Indianen gebruikt voor hetmaken van bijenkorven. Het hout heeft eenheerlijke geur. De Moerascypres is familievan de Sequoia, de beroemde reuzenboomuit Californië. Daarvan staan er op GuldenBodem een paar, recht tegenover kasteelZypendaal.

Bart Lichtenberg

‘All Happy Now’ zonder molshopen

Op safari met deparkbeheerder

Mijn eerste “safari” vond plaatsin de tweede week van mei. Na dewarmte van april vielen de regenen de kou in die week wel rauwop ons dak. Vooral toen we zagendat een grote es in de KleineWeide van Sonsbeek het tijdenshet onweer en de storm begevenhad. De boom zal moeten wordengekapt. Gelukkig waren dekoeien, die bij warm weer graagde schaduw van de es opzochten,nog niet in de wei.

Onze tocht begint bij het Bezoekerscen-trum en rijdend langs de Zypendaalsewegis het eerste wat mij opvalt dat de fonteinin de Fonteinvijver weer aan is, wat tochaltijd wat extra’s aan het park geeft. Park-beheerder Jeroen Glissenaar vertelde datde regel is dat vanaf 30 april de Arnhemsefonteinen weer spuiten. Via de Zwanen-brug gaan we het park in, langs de SteileTuin, waar hard gewerkt wordt. Er wordtveel geplant, hopelijk komen er ook weerpapavers. Het vele onkruid dat er door dewarmte van april snel gegroeid is wordtgewied.Het buitenonderhoud aan de Witte Villa isbijna klaar. Het gebouw staat mooi in deverf, de bitumen dakbedekking is vervan-gen door pannen, wat fraaier is. De ‘voor-tuin’ is geëgaliseerd, schoongemaakt en zieter weer geweldig uit. De gazons hebben

een derde maaibeurt gehad waardoor desporen van het vele bezoek in de warmeweken zijn uitgewist. Er komen in het park20 nieuwe vuilnisbakken, deels vervanging,deels uitbreiding en dat is wel nodig met zoveel bezoekers.

Het hek van de hertenkamp aan de boven-zijde is weer hersteld nadat er bomen opgevallen waren. Er zijn herten “verhuisd”naar Berg en Bosch in Apeldoorn en erzijn nieuwe dieren bijgezet, waaronder eenopvallend lichtgekleurde bok. Acht hindenzijn zwanger, dus dat is uitkijken naarnieuw leven.

Na de grote bomenkap in Sonsbeek langsde Jansbeek en de Parkweg zijn er veelnieuwe bomen geplant: inlandse eiken, lin-des, essen, elzen, moerbei, beuken en rode

De Moerascypres tegenover het Sonsbeekpaviljoen

8

beuken. De ca honderd nieuw geplantebomen hebben in de droge weken al vierkeer water gekregen. Alle paden in hetpark worden schoongeblazen. De beukendie twee jaar geleden langs de laan om deRonde Weide zijn geplant zijn goed aange-slagen. In de overkapping van het mu-ziekpodium op deze weide komt glas. OpAmors’ Rond zijn weer bomen bijgeplantom de ontstane gaten te vullen.

‘All Happy Now’, de grasheuvel, het kunst-werk van Peter Santino uit Sonsbeek9,aan de Parkweg tegenover De Boerderij,is helemaal opgeknapt. De tientallenmolshopen zijn verdwenen en het ziet erweer fantastisch uit. Het nodigt weer uitom de ‘yin-yang tour’ te lopen. In Zypen-daal wordt - onder de zes bruine beukenvlakbij het kasteel, maagdenpalm geplant.Dat is goed voor de toevoer van zuurstofen misschien belet het de mensen ook bij

zonnig weer de schaduw van de beuken opte zoeken? Er is in de weiden in Zypendaalveel zuring door de vroege warmte.

Een groep IVN-vrijwilligers komt elke za-terdag onderhoud plegen in Zypendaal. Zijruimen ook de stormschade op. Het beeldvan Asklepios (halfgod van de geneeskun-de) met zijn dochter Hygieia (godin vande gezondheid), dat staat tussen de beideSpiegelvijvers, is weer schoongemaakt. Zo-als steeds met babyshampoo, waardoor dealgen weinig vat op het beeld krijgen en hetlanger ‘wit’ blijft. Voorbij de oudste sprengbroeden ijsvogels in de ijsvogelwand.

Sophia Mooldijk

Na het dunnen in Sonsbeek langsde wateras zijn er 100 nieuwebomen geplant

9

Wie heeft werken van Hendrik Postma?

Van de kunstenaar HendrikPostma zijn een aantal oudeschilderijen en tekeningen vanSonsbeek bekend. Hij woondevanaf 1901 in Arnhem en hijheeft voor 1945 met zijn werk inArnhem gecolporteerd. De vraagis: wie bezit werk van hem?

Hendrik Nicolaas Postma (1873-1945) wasleerling aan de Kunstnijverheidsschool inHaarlem die onder leiding stond van vanM.Crop en K. Sluijterman. Hij verhuisde in1901 naar Arnhem waar hij in het bevol-kingsregister eerst als drukker en later alskunstschilder vermeld stond. Onder dewijdse aanduiding “Graphische Inrichting‘Alpha’ voor Kunst en Wetenschap, Han-del en Nijverheid” had hij enkele jareneen grafisch bedrijfje aan de Rijnkade opnummer 12. Hij maakte litho’s en clichésvoor drukkerijen. Na een paar jaar koosPostma voor het kunstenaarschap: tekenin-gen, aquarellen en olieverfschilderijen. Hijverhuisde van het Willemsplein naar eenkleine woning aan de Jacob Cremerstraat.Als zoon van een familie in goeden doendacht hij het een tijdje te kunnen uitzingenvoordat erkenning zou komen.

KunstenaarAls kunstenaar vond hij echter weinigerkenning. In de jaren twintig en dertig van

de vorige eeuw ging hij met zijn schilder-en tekenwerk langs de deuren. TientallenArnhemmers moeten aan de deur iets vanhem gekocht hebben. Postma schilderdeen tekende interieurs, stillevens, stadsde-len en landschappen. Voor Arnhem zijnde stadsbeelden interessant. We zagen eenschilderij met gebouwen in de binnenstad.Postma kreeg van de gemeente Arnhem deopdracht een getekende reportage te makenvan de aanleg van de eerste Rijnbrug in dejaren 1932-1935. Aan landschappen zagenwij een serie schilderijen en tekeningen vanSonsbeek. Zonder kleur komen afdrukkenvan de schilderijen niet goed over. Daaromhebben we hieronder een tekening opge-nomen. Het is een tekening uit ca 1937van een poortwoning van Sonsbeek aan deApeldoornseweg.

ExpositieHendrik Postma was een familielid van deArnhemmer Carel Otten. De familie Ottenerfde een aantal jaren geleden schilderijenen tekeningen die Hendrik Postma heeftgemaakt. Het werk had een tijd in eenvochtige ruimte gelegen en dat is te zien.Restauratie van de schilderijen is nodig.Carel Otten is van plan een kleine tentoon-stelling organiseren. Hebben uw oudersmisschien werk van Hendrik Postmagekocht dat bij u hangt of op zolder staat?Bel of mail Carel Otten tel. 026-4450020,email: ampersand.arnhem@planet.nl

10

Wonen in een jeugdherinnering

Verre VriendenVrienden van Sonsbeek die nietin Arnhem wonen. Hen willen weaan het woord laten in de serieVerre Vrienden, waarin vooral hetverleden een rol speelt. GerardHerbers wás in zijn jeugd eenverre vriend. Hij verhuisde dertigjaar geleden naar Arnhem. Hijis onlangs verhuisd naar eenplekje aan de Jansbeek, is actiefin de wijkvereniging Burgemees-terskwartier en in het Bezoekers-centrum, ondermeer als parkgids.Wat heeft hij met Sonsbeek?

Ik moet een jaar of tien geweest zijn, toenik mijn eerste schoolreisje meemaakte. Aanhet einde van de vijftiger jaren gingen wemet de bus naar Arnhem. Het Sonsbeek-park met de waterval en vooral de heuvelsmaakten op mij, jongetje uit het vlakkeland van Zuidoost Drente, een diepe in-druk.Pas tientallen jaren later kwam ik er weereens terug. In de zeventiger jaren hieldenwe als leraren met een paar mavo-klassenuit Raalte een werkweek in de jeugdher-berg op Alteveer. Natuurlijk bezochtenwe Burgers Dierenpark en het Openlucht-museum, maar we gingen ook naar hetGemeentemuseum voor een lezing doorPierre Janssen. Hij kreeg ze stil! Een vanmijn collega’s was een geboren Arnhemmeren als we naar het centrum liepen, wist hijde kortste weg – in elk geval de mooisteweg – door het Sonsbeekpark. De herken-ning was overweldigend. Lopend door de

grot onder de waterval kwamen alle herin-neringen weer boven. De lange trap met dehouten leuning bij de Theepit, de Zwanen-brug, de Fonteinvijver, de Witte Watermo-len, het betekende bijna een thuiskomst.

Dat rijtje huizenEen jaar kwam ik een vacature tegen aaneen school in Arnhem en ik aarzelde danook geen moment. Na een aantal jarenaan een lagere school in Drente te hebbengewerkt en nog een aantal jaren aan eenmavo in Overijssel, kwam ik nu dus inGelderland terecht. Gekscherend zei ik indie tijd wel eens dat ik tegen mijn pensioenin België zou zitten. Dat is niet doorgegaan.Het bevalt me nu al weer ruim dertig jaaruitstekend in Arnhem. Als leraar aardrijks-kunde sprak mij het dal van de Jansbeekzeer aan, want het Pleistoceen met zijnijstijden was mijn favoriete lesonderwerp.

Toen de bus waarmee ik mijn eerste school-reisje maakte Arnhem verliet, viel mijnoog op het rijtje huizen aan het begin vande Zypendaalseweg. De onderwijzer hadkort daarvoor in de aardrijkskundeles hetverschil uitgelegd tussen ‘het dorp’ en ‘destad’. In ‘het dorp’ stonden de huizen vrijvan elkaar, vertelde hij, in ‘de stad’ warenze aan elkaar vast gebouwd. Dat zag ikgedemonstreerd in die huizen (zie foto).Sinds driekwart jaar woon ik op het mooi-ste plekje van Arnhem, aan de Jansbeek,tussen het Sonsbeekpark en het spoor. Ennu heb ik uitzicht op dat rijtje huizen aande Zypendaalseweg. Ik woon dus in eenjeugdherinnering die mijn wereldbeeldheeft helpen vormen. Natuurlijk ben ikinmiddels lid van de Vrienden van Sons-beek en sinds voorjaar 2006 ben ik ookparkgids, zodat ik mijn liefde voor ParkSonsbeek kan delen met vele bezoekers.

Gerard Herbers

11

Redactioneel

FotoDe schitterende, gelaagdezomerfoto van de voorpaginais van Sophia Mooldijk. Sophiais al jaren de ‘hoffotograaf ’ vanhet Bezoekerscentrum voor deparken. U komt haar foto’s inveel folders en boekjes tegen.Inmiddels is zij ook begonnen aande artikelenserie ‘Op safari metde parkbeheerder’ waarin zij alsvriendin van Sonsbeek met JeroenGlissenaar het onderhoud vande parken bespreekt. Betrokken-heid bij onderhoud en beheer vande parken is het bestaansrechtvan de Vereniging Vrienden vanSonsbeek.

Klompé van SonsbeekIn het artikel over de expositie Sonsbeek‘58, in het lentenummer van ons Infobul-letin, werd de Arnhemse wethouder H.M.A.Klompé aangeduid als vader van de latereminister Marga Klompé. Dat is onjuist. Zijndochter, mevrouw M. Schoemaker–Klompécorrigeerde ons. KVP-wethouder Klompé,was een broer van de vader van MargaKlompé. Samen met VVV-directeur Jaap Vetging wethouder Klompé in 1948 naar Lon-den. Ze bezochten in het Battersea Park,aan de zuidzijde van Theems, een beelden-expositie in de openlucht die grote indrukop hen maakte. Daarop nam Klompé hetinitiatief voor een dergelijke manifestatie inArnhem. Najaar 1948 getuigde VVV-direc-teur Vet van een “historische” beslissing:Sonsbeek ‘49 was de gouden kans voorArnhem op toeristenbezoek bij een lang-durige openluchttentoonstelling waarinde “cultuurschatten van Europa” werdengetoond. Klompé en Vet kregen gelijk.Vanwege het grote succes van de eersteSonsbeektentoonstelling in 1949 werd

wethouder Klompé benoemd tot erelid vanhet organisatiecomité. Bij die gelegenheidkreeg hij een boek aangeboden met foto’svan tientallen beelden die tijdens die eersteexpositie te zien waren. Het album is nu inbezit van zijn dochter die tegenwoordig inVelp woont. Klompé overleed in 1959.

Productie InfobulletinNa vier jaar heeft Raymond Paulus afscheidgenomen als vaste vormgever van ditblad. Zestien nummers gingen per Cd-rom vergezeld van een papieren dummynaar Raymond. Hij deed als Vriend vanSonsbeek de opmaak en het verkeer metdrukker. Raymond bedankt, het ga je goed!We hebben daardoor ook afscheid moetennemen van drukker Presikhaaf GrafischeBedrijven. Noes, Wim, Wytse en de anderemannen van Presikhaaf, bedankt. We zijnmet ingang van dit nummer in zee gegaanmet de Arnhemse ontwerpers/drukkersCoers&Roest: alles in één hand.

Luuk BroerDeWitteWatermolen vanuit deGroteWeide, 1925 (foto: collectieScheers-Rieter)

ColofonHet Infobulletin is een uit-gave van de Vrienden vanSonsbeek en van het Bezoe-kerscentrum Sonsbeek. Hetbulletin verschijnt vier keerper jaar. Het wordt gratistoegestuurd aan de leden vande Vereniging Vrienden vanSonsbeek. ISSN 1567-1054

Redactie:Jos DienderRob van OtterlooLuuk Broer (eindredacteur)

Vormgeving en druk:Coers&Roest

Redactie-adres:Bezoekerscentrum Sonsbeek,Zypendaalseweg 24a,6814CL Arnhememail: info@parksonsbeek.nl

Het Herfstnummer van hetInfobulletin verschijnt 21september. Uiterste datuminleveren kopij: 15 augustus.Vorige nummers vindt u opde websitewww.parksonsbeek.nlonder > Nieuws.

Retourafzender/adreswijziging

Mogelijkisdeadresseringnietjuist.Wiltuindatgevalzovriendelijkzijnomhieronderdejuistegegevensintevullenenhetblad“retourafzender”ofdezestrookineenenveloppeterugtesturennaar:VriendenvanSonsbeek,Zypendaalseweg24a,6814CLArnhem.

Hetcorrecteadresis:Naam:Straat:Postcode:Plaats:

Redenretourzending:

Ook boerderij ‘De Teerplaats’ is gerenoveerd

Het is de laatste drie jaar druk met ver-bouwbedrijven, dakbedekkers, loodgietersen schilders in de parken. Er wordt eenreeks gebouwen opgeknapt. Na Boerde-rij Dalzicht aan de Parkweg, het koets-huis van Gulden Bodem, (Brasserie) DeBoerderij aan de Parkweg, de Witte Villaen vóórdat Bezoekerscentrum Sonsbeekbinnenkort aan de beurt is wordt De Teer-plaats gerenoveerd.Sinds maart jl. is er hard gewerkt aangroot onderhoud van boerderij “De Teer-plaats” op de splitsing Zypendaalseweg/Parkweg. Tot 1883 was dit de teerplaatsvan de schutterij. Teerplaats staat voorstamkroeg, daar waar men de pot konverteren. Het Arnhemse schuttersgilde be-

stond al vanaf 1369. De schutters oefen-den bij de Teerplaats op een houten vogeldie op een paal was bevestigd.

Hoofdkwartier Sonsbeek10

Volgens een gemeentelijk rapport uit 2000heeft de Teerplaats een goede cultuurhistori-sche waarde. Aan die cultuurhistorie wordtbinnenkort een hoofdstuk toegevoegd. DeTeerplaats wordt het hoofdkwartier vanhet Projectbureau van Sonsbeek10 voor deorganisatie van de Sonsbeekexpositie die in2008 gaat plaatsvinden. De Teerplaats wordtniet alleen kantoor. Artistiek directeur AnnaTilroe gaat er ook tijdelijk wonen.