University of Groningen

Evaluatie Schattingsmethodiek PTSS-protocolFokkens, Andrea; Bakker, Roel H.; Brouwer, Sandra; Holwerda, Anja; Tuinstra, Jolanda;Dijkstra, Geesje

IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite fromit. Please check the document version below.

Document VersionPublisher's PDF, also known as Version of record

Publication date:2016

Link to publication in University of Groningen/UMCG research database

Citation for published version (APA):Fokkens, A., Bakker, R. H., Brouwer, S., Holwerda, A., Tuinstra, J., & Dijkstra, G. (2016). EvaluatieSchattingsmethodiek PTSS-protocol. Universitair Medisch Centrum Groningen / Toegepast Onderzoek.

CopyrightOther than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of theauthor(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).

Take-down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.

Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons thenumber of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.

Download date: 02-04-2020

Evaluatie Schattingsmethodiek PTSS-protocolOnderzoeksrapportage

Evaluatie

SchattingsmethodiekPTSS-

protocol

Onderzoeksrapportage

dr.A.S.Fokkens1&dr.R.H.Bakker1

prof.dr.S.Brouwer2

dr.A.Holwerda1

dr.J.Tuinstra1

dr.G.J.Dijkstra1

1ToegepastGezondheidsOnderzoek,Gezondheidswetenschappen,UMCG

2AfdelingSocialeGeneeskunde,Gezondheidswetenschappen,UMCG

UniversitairMedischCentrumGroningen/RijksuniversiteitGroningen

Groningen,december2016

©TGO/UMCG

Colofon

Titel: EvaluatieSchattingsmethodiekPTSS-protocol

ISBN: 978-90-367-9477-0 Auteurs: dr.A.S.Fokkens&dr.R.H.Bakker,prof.dr.S.Brouwer,dr.A.Holwerda,

dr.J.Tuinstra,dr.G.J.Dijkstra

Uitvoering: ToegepastGezondheidsOnderzoek(TGO)enSocialeGeneeskunde

UniversitairMedischCentrumGroningen(UMCG)

Opdrachtgever: MinisterievanDefensie

Datum: december2016

Contact: a.s.fokkens@umcg.nl,r.h.bakker@umcg.nl

SamenvattingEvaluatieSchattingsmethodiekPTSS-protocol

Achtergrondvanhetonderzoek

Sinds1juli2008gebruikenhetBedrijfvoorBijzondereMedischeBeoordelingen(BMB)vanhet

MinisterievanDefensieendeafdelingSociaalMedischOnderzoek(SMO)vanhetABPeenprotocol

metbijbehorendeschattingsmethodiekvoorhetbepalenvanhetpercentageinvaliditeitbijmilitairen

metbeperkingendoorpsychischeaandoeningen.Deschattingsmethodiekbestaatuiteen

scoringslijstdienaeenverzekeringsgeneeskundigebeoordelingwordtingevulddooreen

verzekeringsartsvanBMBofSMO.Deschattingsmethodiekisonderverdeeldinvierrubrieken,die

vervolgensweeronderverdeeldzijnintotaaltiensubrubrieken.Deernstvandebeperkingenisper

subrubriekbeschrevenengeclassificeerd,variërendvanklasse0‘normaal’,totenmetklasse5

’extremebeperkingen’.Opbasisvandegescoordeklassenopdetiensubrubriekenwordthet

invaliditeitspercentageberekend.Echter,alvorenseenuitspraakoverditpercentagegedaankan

wordendienteersttewordenvastgesteldofersprakeisvaneenobjectiveerbareziekteenvaneen

dienstverbandaandoening.AlsisvastgestelddatdePTSSdoordedienstisveroorzaaktwordtinhet

protocolvervolgensonderscheidgemaakttusseneenverergerendenoorzakelijkdienstverband.Na

vaststellingvandemedischeeindtoestandvolgtdebeoordelingvandedoordeziekteveroorzaakte

beperkingenvoorhetvaststellenvaneendefinitiefMilitairInvaliditeitsPensioen(MIP).

Onderzoeksvragenvandeevaluatie

HetministerievanDefensieheefteenexternwetenschappelijkinstituut(TGO,UMCG)deopdracht

gegevenomeenevaluatieonderzoeknaardetoepasbaarheidvanhetprotocoluittevoeren.

Ditonderzoekbestaatuittweedelen:

1. EeninhoudelijkeevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol;

2. EenervaringenonderzoeknaardetoepassingvanhetPTSS-protocol.

Dealgemenevraagstellingenvanhetevaluatieonderzoekzijn:

Ad1.InhoudelijkevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol

• Watisdesamenhang,structuurenopbouwvandevierrubriekenentiensubrubriekenvan

hetschattingsinstrument?

• HoezienopbasisvanmomenteelbinnenDefensiebeschikbaregegevensdeuitkomstmaten

vanhetschattingsinstrumenteruit,tewetenhetInvaliditeitspercentage(IP)?

Ad2.ErvaringenonderzoeknaardetoepassingvanhetPTSS-protocol

• WatzijndeervaringenmethetPTSS-protocolvanuitdeperspectievenvanverschillende

professionals1diemethetprotocoltemakenhebben?

• Watzijndeervaringenmetdetoepasbaarheidvanhetprotocolenwelkeverbeterpunten

(knelpunten)zijner?

Watzijnopbasisvanderesultatenvanvraag1en2endeadviezenvaneenexpertgroepde

aanbevelingenvooreventueleaanpassingenvanhetPTSS-protocol?

Methodevanhetonderzoek

Inhoudelijkeevaluatie

Voordeinhoudelijkeevaluatieisgebruikgemaaktvanindepraktijkverzameldegeanonimiseerde

gegevensvanzowelhetBMBalsSMO.BMBenSMOhoudendegescoordeklassenopdetien

subrubrieken(ziehoofdstuk2)bijenhiervanzijnalledossiersvandejaren2011-2015geselecteerd.

Voorhetbepalenvandesamenhang,structuurenopbouwvanderubriekenensubrubriekenzijnde

frequentiesbepaaldvanhetaantalscoresopdeverschillendeklassenpersubrubriek.Voorhet

bepalenvandesamenhangvandeverschillendesubrubriekenisdecorrelatiebepaald.Daarnaastis

voorhetinkaartbrengenvandeopbouwvandesubrubriekenenrubriekengebruikgemaaktvan

factoranalyseenMokkenanalyseenisdeinterneconsistentievanhetschattingsinstrument

berekend.Tenslottezijndegemiddelden,deverdelingendesamenhangvanhetIPmetde

afzonderlijkesubrubriekenbepaald.

Ervaringenonderzoek

OmdeervaringenmethetPTSS-protocolzogoedmogelijkinkaarttebrengenisgebruikgemaakt

vandriemanierenvandataverzameling:

1. eenkwantitatievevragenlijst;

2. kwalitatievediepte-interviews;

3. kwalitatievefocusgroepen.

1OnderprofessionalswordenpersonenverstaandieberoepshalvemethetPTSS-protocoltemakenhebben,ofwelomdatzehetprotocoltoepassen(zoalsverzekeringsartsenenpensioenverzekeringsautoriteiten),ofwelomdatzedirectofindirectzijnbetrokkenbijdebehandelingofbegeleidingvanpersonenmetpsychischeklachten,welke(mogelijkerwijs)aaneendienstverbandbijdefensietewijtenzijn(zoalsbehandelaren,cliëntenvertegenwoordigers,casecoördinatorenenmanagers)

Dekwantitatievevragenlijstisverstuurdnaarverzekeringsartsen,pensioenverzekeringsautoriteiten

(penvauts),behandelaren,case-coördinatoren/zorgcoördinatoren,managers/

beleidsmedewerkers,advocatenenbelangenbehartigers/cliëntenvertegenwoordigers.

Erzijnintotaal14individueleface-to-face-interviewsgehoudenmettelkenstwee

vertegenwoordigersvandezelfdeachtergrond.Vervolgenszijnertweefocusgroepengeorganiseerd,

metrespectievelijkzesvertegenwoordigersvandirectofindirectbijhetprotocolbetrokken

disciplines(focusgroep1)entweevertegenwoordigersvanindirectbijhetprotocolbetrokken

disciplinesenzesveteranen(focusgroep2).

Tenslottezijnderesultatenuitdeinhoudelijkeevaluatieenhetervaringenonderzoekvoorgelegd

aaneenexpertgroepdietenbehoevevanditonderzoekissamengesteld.Dezeheeftopbasisvande

inhetonderhavigerapportbeschrevenresultatenenconclusieseenaantalaanbevelingen

geformuleerd.

Gedurendehetgeheleonderzoekheeftoverlegplaatsgevondenmetdeopdrachtgeverende

begeleidingscommissie.

Resultatenenconclusiesvanhetonderzoek

Inhoudelijkeevaluatie

Debelangrijksteresultatenenconclusiesvandeinhoudelijkeevaluatiezijndevolgende:

• opdesubrubrieken1(persoonlijkehygiëneenzelfzorg),4(seksuelefunctie)en5(basale

communicatie)wordtinmeerdan97%vandegevallendeklasse‘0’(normaal)gescoord.

• subrubriek4(seksuelefunctie)laatalsenigesubrubriekgeenenkelesamenhangzienmet

éénvandeanderenegensubrubrieken,terwijldezesubrubriekmetdrieandere

subrubriekenweldeeluitmaaktvaneenzelfderubriek,namelijkrubriek1(activiteitenvan

hetdagelijksleven).

• defactoranalyselaatziendatsubrubriek4(seksuelefunctie)geenfactormetdeanderedrie

subrubriekenvanrubriek1vormtenalseenopzichstaande(‘losstaande’)componentkan

wordenbeschouwd.

• vooralle10subrubriekengeldtdatzijnietovereenkomenmetderubrieksindelingvanhet

schattingsinstrument.Voordebeoogdestructuurvandevierrubriekenmetdedaaronder

vallendetiensubrubriekenbestaatdaarmeegeenwetenschappelijkeonderbouwing.

• demanierwaaropdesubrubriekeningedeeldzijninrubriekenzorgterwelvoordatdie

subrubriekenwaarvakerhogereklassenopwordengescoordzwaardermeewegeninde

berekeningnaarhetIP.

• bijhettoetsenvandehiërarchischeordeningvanhetschattingsinstrumentaandehandvan

eenMokkenschaalanalyseblijktsubrubriek4‘seksuelefunctie’deenigesubrubriektezijndie

nietaandeminimalehomogeniteitseis(H-waarde)voldoet.

• subrubriek4vertoontookgeensamenhangmetdeuitkomstmaat,hetIP.

• uithetonderzoeknaarderubriekenensubrubriekenvanhetschattingsinstrumentblijktdat

hetMIPvoorhetmerendeel(nagenoegnegenvandetien)vande(post)actievemilitairen

tussende0en25%ligt.

Ervaringenonderzoek

Debelangrijksteresultatenenconclusiesvanhetervaringenonderzoekzijndevolgende:

• hetprotocolbevorderteengestructureerdewijzevanbeoordeleneneengrotere

uniformiteitbijdebeoordelingvanpsychischeklachten;

• doorhetgebruikvanhetprotocolwordtdebeoordelingtheoretischbeteronderbouwd.De

gebiedendieerinwordenuitgevraagdzijnookgebiedendieerinhetkadervanpsychische

problematieknauitzendingdaadwerkelijktoedoenenkunnenindiezinalsvalideworden

aangemerkt;

• hetfeitdatvaneenprotocolgebruikwordtgemaaktleidttoteengroteretransparantie,

zoweltussenprofessionalsonderling,alsinderichtingvande(post)actievemilitair;

• detitelvanhetprotocolwordtdoorveeldeelnemersaanzowelhetvragenlijstonderzoek,de

interviewsalsdefocusgroepenalsnietpassendervaren.Debelangrijksteredendaarvooris

dathetprotocolontworpenisvoormeerdanalleenPTSS,namelijkookvoorandere

psychischestoornissendieverbandkunnenhoudenmeteenopgelopentrauma;

• hetmerendeelvanderespondentenvanhetvragenlijstonderzoekdatzichthadopdevraag

naardebruikbaarheidvanhetprotocol,heeftaangegevendathetprotocolgoedbruikbaar

is.

• verzekeringsartsen,penvautsenzorgcoördinatorenzijnpositieverinhunoordeeloverde

vraagofhetprotocolzorgtvooreenrechtvaardigewijzevanvaststellingvanhet

invaliditeitspercentagedancliëntenvertegenwoordigersenbeleidsmedewerkers/managers.

• hetprotocolwordtbetergeaccepteerddoorpersonendieerberoepshalvemeetemaken

hebbenofmeemoetenwerkendandoorde(post)actievemilitairen,dieermeeworden

beoordeeld;

• erbestaatveelonduidelijkheidoverdetermenoorzakelijkversusverergerenddienstverband

endezetermenwordenindepraktijknieteenduidiggehanteerd;

• nagenoegdriekwartvanderespondentenvanhetvragenlijstonderzoekisvanmeningdater

methetprotocolgeeneenduidigeuitspraakkanwordengedaanoverdebeperkingenende

co-morbiditeitdiewelendiegeenverbandhebbenmetdeuitzending;

• erisbehoefteaanmeervakkundigeexterneexpertsenerbestaattwijfeloverde

onafhankelijkheidvandehuidigeexperts.Daarbijwordendehuidigeexpertssomstweekeer

bijdezelfdecliëntinhettrajectingezet:bijtwijfeloverdediagnosedoordeverzekeringsarts

enbijeenbezwaarprocedure;

• erbestaatbijverzekeringsartsendebehoefteomgebruiktemakenvanwaarheidsvinding,

bijvoorbeeldwanneerertwijfelsbestaanoverdejuistheidvandegegevensdievolgensde

cliëntoorzaakzijnvoorhetontstaanvanpsychischeklachten;

• erbestaateenspanningsveldtussendebehandelingvanklachtenenerzijdsende

beoordelingvanbeperkingenanderzijds:eensuccesvollebehandelingkaneenlaagofgeen

invaliditeitspensioenbetekenen.Vanwegedeze‘perverseprikkel’pleitenbehandelarenen

casemanagerservooromhetMIPnietbijdestartvandebehandelingreedsaantevragen,

maarineenlaterefase,alsdecliëntgrotendeelsis‘gestabiliseerd.’

Aanbevelingenvanuitdeexpertgroep

• Bijdesubrubriekenwaaropweiniggescoordwordtishetvanbelangomdeoorzaken

daarvanzoheldermogelijktekrijgen:hetkanintheoretischezinomdesubrubriekgaat,om

deoperationaliseringdaarvan,ofomdemanierwaaropinformatieverzameldwordt.

• Hetiswenselijkomhetschattingsinstrumentopenkeleonderdelenaantepassen.Zokan

subrubriek4,tewetenseksuelefunctie,uitrubriek1wordenverwijderdenvervangendoor

eensubrubriek(intieme)relaties.Bijdergelijkeaanpassingenishetvanbelanginhetoogte

houdendathetombeperkingengaat,endatdeverzekeringsartsdezemoetkunnenscoren.

• Debegrippenverergerendenoorzakelijkdienstverband,evenalsT1-enT2-traumakunnen

wordenafgeschaft.

• Indiensubrubriekenenrubriekengemoduleerdenopnieuwonderverdeeldworden,ishet

vanbelangomnaardewegingendeeffectendaarvantekijken.Invervolgonderzoekzou

bepaaldmoetenwordenwatdeeffectenzijnvandergelijkeaanpassingen.

Inhoudsopgave

Hoofdstuk1Achtergrondvanhetonderzoek..................................................................................1

1.1Inleiding........................................................................................................................................1

1.2.Organisatieenbetrokkenpartijen...............................................................................................3

1.3Leeswijzer......................................................................................................................................3

Hoofdstuk2PTSS-protocol..............................................................................................................5

2.1PTSS/WIA-IP-protocol..................................................................................................................5

2.2Beschrijvingvandeschattingsmethodiek.....................................................................................6

2.3Vanbeperkingennaarinvaliditeitspercentage.............................................................................7

Hoofdstuk3InhoudelijkeevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol.................9

3.2Methoden...................................................................................................................................10

3.3Resultateninhoudelijkeevaluatieschattingsmethodiek.............................................................11

Hoofdstuk4Methodeervaringenonderzoeknaardetoepasbaarheid,ervaringenenknelpunten

vanhetPTSS-protocol...................................................................................................................25

4.1Vraagstellingen...........................................................................................................................25

4.2Driemethodenbinnenhetervaringenonderzoek.......................................................................25

4.3Selectievandeonderzoeksgroep,voorbereidendefase.............................................................26

4.4Kwantitatievevragenlijst............................................................................................................28

4.5Kwalitatievediepte-interviews....................................................................................................29

4.6Kwalitatievefocusgroepen..........................................................................................................30

Hoofdstuk5Resultatenkwantitatievevragenlijst.........................................................................33

5.1Respons.......................................................................................................................................33

5.2BetrokkenheidbijPTSS-protocol.................................................................................................34

5.3KennisvanhetPTSS-protocol......................................................................................................35

5.4Ervaringen...................................................................................................................................36

5.5TiteleninhoudPTSS-protocol.....................................................................................................41

5.6Doelstelling.................................................................................................................................43

5.7StructuurenInhoudSchattingsmethodiek..................................................................................45

5.8Debruikbaarheidvanhetprotocol.............................................................................................53

5.9DeinbeddingvanhetPTSS-protocol...........................................................................................60

5.10DiagnosestellingenhetPTSS-protocol......................................................................................61

5.11GevolgenPTSS-protocolvoorinvaliditeitspercentageenjuridischeaspecten..........................66

Hoofdstuk6Resultatenkwalitatievediepte-interviews................................................................69

6.1Respons.......................................................................................................................................69

6.2Psychischeproblematiekpostactievemilitairen.........................................................................70

6.3Naam/titelvanhetprotocol.....................................................................................................71

6.4Hetoordeeloverhethuidigesysteem.........................................................................................73

6.5Verergerendversusoorzakelijkdienstverband...........................................................................75

6.6Diagnosestelling..........................................................................................................................80

6.7Deinvloedvanpersoonskenmerkenophetverloopvanhetbeoordelingsgesprek....................81

6.8Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid...........................................................................................82

6.9Alofnietsimulerenenwaarheidsvinding...................................................................................84

6.10Rubriekenensubrubrieken.......................................................................................................85

6.11DehoogtevanhetMIP.............................................................................................................90

6.12Aanvullendeverbeterpunten....................................................................................................92

Hoofdstuk7ResultatenvandeFocusgroepen...............................................................................95

7.1Focusgroep1:zesvertegenwoordigersvanbijhetprotocolbetrokkenberoepsgroepen...........95

7.2Focusgroep2:Veteranenentweevertegenwoordigersvanbijhetprotocolbetrokken

beroepsgroepen..............................................................................................................................102

Hoofdstuk8VerslagExpertgroep................................................................................................111

Hoofdstuk9Conclusies,discussieenaanbevelingen...................................................................117

Bijlage1Organisatieenbetrokkenpartijen.................................................................................131

Bijlage2Deschattingsmethodiek(PIM-rapport,PTSS-protocol)..................................................133

Bijlage3VragenlijstevaluatiePTSS-protocol...............................................................................143

Bijlage4Doorparticipantengenoemdeknel-enverbeterpuntentijdensdeinterviewsen

focusgroepen..............................................................................................................................157

Bijlage5Verdelingscoressubrubriekenperjaar.........................................................................159

Geraadpleegdeliteratuur............................................................................................................163

1

Hoofdstuk1Achtergrondvanhetonderzoek

1.1Inleiding

Naoperationeleactieskunnenbijmilitairenpsychischeklachtenontstaan,zoalsPostTraumatische

StressStoornis(PTSS),angststoornissen,depressieofaanpassingsstoornissen.1Bijblijvendletsel

heefteen(post)actievemilitairrechtopeenMilitairInvaliditeitspensioenindien(1)hijofzijeen

beroepsmilitair,reservistofdienstplichtigmilitairwas,(2)deaandoeningofgebrektemakenheeft

metdeuitoefeningvandemilitairedienstonderbuitengewoneofdaarmeevergelijkbare

omstandighedenen(3)dematevaninvaliditeit10%ofmeeris.23

Hetbeoordelenvanpsychischeinvaliditeitisnieteenvoudig.Veelfactorenbepalen,vaakin

onderlingesamenhang,oferbeperkingenzijnenwatdebelastbaarheidisvaneenpersoonmet

psychischeklachten.2BijdeInvaliditeitsPensioen(IP)-beoordelingdientdeverzekeringsartsinzijn

rapporteenuitspraaktedoenoverhetaldannietbestaanvaneencausaalverbandtussen

vastgesteldebeperkingenendedienstverrichtingenonderbuitengewoneomstandigheden;tevens

dienthij/zijdezebeperkingenuittedrukkenineeninvaliditeitspercentage.Ditlaatstegebeurtdoor

hetfunctionerenvandecliëntinhetdagelijkslevenuitgebreidinkaarttebrengen.

Sinds1juli2008gebruikenhetBedrijfvoorBijzondereMedischeBeoordelingen(BMB)vanhet

ministerievanDefensieendeafdelingSociaalMedischOnderzoek(SMO)vanhetABPeenprotocol

metbijbehorendeschattingsmethodiekvoorhetbepalenvanhetpercentageinvaliditeitbijmilitairen

metbeperkingendoorpsychischeaandoeningen.Ondereenbeperkingwordthiereenvermindering

ofhetverliesverstaanvandemogelijkheidtothetuitvoerenvaneenvoordemensnormaleactiviteit

doordedienstverband-aandoening.DezemethodiekisontwikkeldopbasisvanhetPIM-rapport2dat

richtlijnenbevatvoordebeoordelingvandeinvaliditeitvanmilitairen.

DirectgerelateerdaanhetPIM-rapportishetPTSS-protocol.4HetPTSS-protocolbenutderichtlijnen

enaanbevelingenvanhetPIM-rapportvolledigenkanwordentoegepastbijdebeoordelingvande

beperkingeningevalvanPTSSenanderepsychischeaandoeningen.Inhetkadervandemilitaire

pensioenwetgevingishetnoodzakelijkdatbeperkingenbijpsychischeaandoeningenworden

vertaaldineeninvaliditeitspercentage.

HetministerievanDefensieheeftdemilitairevakbondenendeTweedeKamertoegezegd,mede

geletophetgroteaantaljuridischeprocedures,denieuweschattingsmethodiekzoalsverwoordin

hetPTSS-protocolenhetPIM-rapporttelatenonderzoeken.Indatkaderheefteen

betrouwbaarheidsstudieplaatsgevonden,getiteld“BetrouwbaarheidschattingsmethodiekPTSS-

2

protocolIenII”56,waaringeconcludeerdwordtdatersprakeisvaneengoede

interbeoordelingsbetrouwbaarheidtussenverzekeringsartsenbijdebeoordelingvandeernstvan

beperkingenbijpsychischeaandoeningenvaneenpostactievemilitair.Endathet

invaliditeitspercentageMIPoverhetalgemeenhogerisdanhetinvaliditeitspercentageAMA.

Eenwetenschappelijkevaluatieonderzoeknaardetoepasbaarheidvanhetprotocolisdevolgende

stap.HetministerievanDefensieheefteenexternwetenschappelijkinstituutdeopdrachtgegeven

omhetonderzoekuittevoeren.Daarbijzijnvoorafdoordeopdrachtgeverkeuzesgemaaktomde

onderzoeksopdrachtaftebakenenennadertedefiniëren.

HetevaluatieonderzoekisuitgevoerddooreenonderzoeksteamvanToegepast

GezondheidsOnderzoek(TGO),onderdeelvanhetUniversitairMedischCentrumGroningen,waarbij

tegemoetgekomenwordtaandevoorwaardenvandeopdrachtgever.

Hetonderzoekbestaatuittweedelen:

1) EeninhoudelijkeevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol;

2) EenervaringenonderzoeknaardetoepassingvanhetPTSS-protocol.

Dealgemenevraagstellingenvanhetevaluatieonderzoekzijn:

1) InhoudelijkevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol

a) Watisdesamenhang,structuurenopbouwvandevierrubriekenentien

subrubriekenvanhetschattingsinstrument?

b) Hoezienopbasisvanmomenteelbinnendefensiebeschikbaregegevensde

uitkomstmatenvanhetschattingsinstrumenteruit,tewetenhet

Invaliditeitspercentage(IP)?

2) ErvaringenonderzoeknaardetoepassingvanhetPTSS-protocol

a) WatzijndeervaringenmethetPTSS-protocolvanuitdeperspectievenvande

verschillendeprofessionals2dieermeetemakenhebben?

2OnderprofessionalswordenpersonenverstaandieberoepshalvemethetPTSS-protocoltemakenhebben,ofwelomdatzehetprotocoltoepassen(zoalsverzekeringsartsenenpensioenverzekeringsautoriteiten),ofwelomdatzedirectofindirectzijnbetrokkenbijdebehandelingofbegeleidingvanpersonenmetpsychischeklachten,welke(mogelijkerwijs)aaneendienstverbandbijdefensietewijtenzijn(zoalsbehandelaren,cliëntenvertegenwoordigers,casecoördinatorenenmanagers)

3

b) Watzijndeervaringenmetdetoepasbaarheidvanhetprotocolenwelke

verbeterpunten(knelpunten)zijner?

3) Watzijnopbasisvanderesultatenvanvraagstelling1en2endeadviezenvaneen

expertgroepdeaanbevelingenvooreventueleaanpassingenvanhetPTSS-protocol?

Voordeinhoudelijkeevaluatiewordtgebruikgemaaktvanindepraktijkverzameldegegevensvan

zowelhetBedrijfvoorBijzondereMedischeBeoordelingen(BMB,onderdeelvanCommando

DienstenCentra/DivisieDefensieGezondheidszorgOrganisatieCDC/DGO)alsdeafdelingSociaal

MedischOnderzoek(SMO)vanAlgemeenBurgerlijkPensioenfonds/AlgemenePensioenGroep

(ABP/APG).Voorhetervaringenonderzoekzijnverschillendeperspectievenvanbijhetprotocol

betrokkenprofessionalsinkaartgebrachtdoormiddelvaneenkwantitatievevragenlijst,kwalitatieve

diepte-interviewsenkwalitatievefocusgroepen.Resultatenuitdeinhoudelijkeevaluatieenhet

ervaringenonderzoekzijnvoorgelegdaaneenexpertgroepdietenbehoevevanditonderzoekis

samengesteld.Gedurendehetgeheleonderzoekheeftoverlegplaatsgevondenmetde

opdrachtgeverendebegeleidingscommissie.

1.2.Organisatieenbetrokkenpartijen

Bijditonderzoekzijnverschillendepartijenbetrokken,zoalshetministerievanDefensie(de

opdrachtgever),hetonderzoeksteamTGOUMCGeneenbegeleidingscommissie.Bijlage1geefteen

overzichtvanallebetrokkenen.

1.3Leeswijzer

Naditinleidendehoofdstukvolgthoofdstuk2metinformatieoverhetPTSS-protocolenhet

schattingsinstrument.Vervolgenswordendetweestudieonderdelenbeschreven;hoofdstuk3

betreftdeinhoudelijkeevaluatieeninhoofdstuk4wordtdemethodenvanhetervaringenonderzoek

gepresenteerd.Inhoofdstuk5wordendeuitkomstenvanhetervaringenonderzoekbesproken.

Hoofdstuk6betrefteenverslagvandeinterviewseninhoofdstuk7wordendefocusgroepen

besproken.Deexpertgroepwordtinhoofdstuk8beschreven.Tenslottewordeninhetlaatste

hoofdstukdeconclusies,aanbevelingenendiscussiepuntenvanhetgehelerapportbeschreven.

4

5

Hoofdstuk2PTSS-protocol

Indithoofdstukwordtvanuitbeschikbaretheoretischedocumenteneenkortetoelichtinggegeven

ophetPTSS-protocolenhetschattingsinstrument.

2.1PTSS/WIA-IP-protocol

Militairenhebbenrechtopeenmilitairinvaliditeitspensioenalszijblijvendletselc.q.invaliditeit

oplopendoordeuitoefeningvandemilitairedienstonderbuitengewoneomstandigheden.In

opdrachtvanhetministerievanDefensieheeftdecommissie“WPC-Psychischeinvaliditeitmilitairen

(PIM)”eenschattingsmethodiekvoordebeoordelingvandepsychischeinvaliditeitontwikkeld.2De

methodiekispositiefbeoordeelddoorledenvandeGezondheidsraad.Injuni2008heefthet

ministerievanDefensiemedischeprotocolleningevoerdvoordeinvaliditeitsbeoordelingbij

militairen,waaronderhetPTSS/WIA-IP-protocol.4

HetPTSS-protocol4heeftalsdoelomdedienstverbandendeinvaliditeitsbeoordelingte

harmonisereneniseenaanvullingophetWIA-IP-protocolvanhetministerievanDefensie.Bijhet

aanvragenvaneenmilitairinvaliditeitspensioenwordtonderscheidgemaakttussendeaanvraagvan

eenactieveeneenpostactievemilitair,aldannietlangerdan66maandenuitdienst.Debeoordeling

vandeactievemilitairendepostactievemilitairdieminderdan66maandenuitdienstisgeschiedt

doorBMBendebeoordelingvandeoverigepostactievemilitairengeschiedtbijdeafdelingSMOvan

ABP/APG.Alvorenseenuitspraakgedaanwordtoverhetaldannietbestaanvaneen

dienstverbandaandoeningeninvaliditeit,wordteerstvastgesteldofersprakeisvaneen

objectiveerbareziekte.

DediagnosePTSSmaggesteldwordenalsvoldaanwordtaandevoorwaardenvandeDiagnosticand

StatisticManualofMentalDisorders(DSM)IV-TR.7Pasnaoptimalediagnostiekenbehandelingkan

eenbetrouwbarebeoordelingvandeinvaliditeitwordengedaan.AlsisvastgestelddatdePTSSdoor

dedienstisveroorzaaktwordtinhetprotocolonderscheidgemaakttusseneenverergerenden

oorzakelijkdienstverband.Vaneenverergerenddienstverbandwordtinhetprotocolgesproken

wanneerdeuitoefeningvandedienstonderbuitengewoneomstandighedeneenduidelijkefactoris

bijhetontstaanvanPTSSenvaneenoorzakelijkdienstverbandalsPTSSinoverwegendematedoor

dedienstisveroorzaakt.Indiendienstverbandaannemelijkwordtgeacht,wordteenvoorlopigMIP

toegekend.

6

Navaststellingvandemedischeeindtoestandvolgtdebeoordelingvandedoordeziekte

veroorzaaktebeperkingenvoorhetvaststellenvaneendefinitiefMIP.TijdensdezogenaamdeIP-

beoordelingwordendezevoorwaardengetoetstendematevaninvaliditeitvastgesteld.4

IndeMilitairepensioenwetgevingisinvaliditeitalsvolgtweergegeven:“deineenpercentageuitte

drukkenmatevanlichamelijkeen/ofgeestelijketekortkomingenenbeperkingen,welke

belanghebbendeinverhoudingtoteengeheelvalidepersoonvangelijkeleeftijdinhetdagelijks

leveninhetalgemeenondervindt”.4Arbeiddientbuitenbeschouwingteblijven.Klachten,lijdensdruk

engederfdelevensvreugdemogennietwordenmeegewogen.24Degevondenbeperkingenworden

omgezetnaareeninvaliditeitspercentage.

Eenmilitairheeftaanspraakopeeninvaliditeitspensioenalshijuitzijnmilitairebetrekkingis

ontslagen,éénofmeerdereziektenofgebrekenheeftdieverbandhoudenmetdeuitoefeningvan

demilitairedienstendezeziektenofgebrekenminimaaleenmatevaninvaliditeitveroorzakenvan

10procent.

Hetinvaliditeitspensioenkomtpastotuitbetalingindiendithogerisdandesomvande(eventueel

toegekende)arbeidsongeschiktheidsuitkering,desuppletie-uitkeringenhet

arbeidsongeschiktheidspensioen.

2.2Beschrijvingvandeschattingsmethodiek

DeschattingsmethodiekbinnenhetPTSS-protocolisontwikkeldvoorhetbepalenvandematevan

invaliditeitbijpsychischeaandoeningeninhetkadervandeinvaliditeitsbeoordelingen.Hetinvullen

vandescoringslijstdoordeverzekeringsartsishetresultaatvaneendaaraanvoorafgaande,ineen

rapportagevastgelegdeverzekeringsgeneeskundigebeoordeling.

Debeperkingenwordenonderverdeeldinvierrubriekenmettiensubrubrieken,zoalsweergegeven

intabel2.1.

7

TABEL2.1:DEVIERRUBRIEKENMETDETIENSUBRUBRIEKENVANDESCHATTINGSMETHODIEK

Rubriek Subrubriek

1.Activiteitenvanhetdagelijkseleven1. Persoonlijkehygiëneenzelfzorg2. Mobiliteit3. Slapen4. Seksuelefunctie

2.Sociaalfunctioneren5. Basalecommunicatie6. Communicatiefsociaalfunctioneren7. Communicatieve(emotionele)vaardigheid

3.Concentratie,doorzettingsvermogenentempo 8. Structuuraanbrengen9. Huishoudelijkeactiviteiten

4.Adaptatieaanstressvolleomstandigheden 10. Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

Deernstvandebeperkingenwordtinhetprotocolpersubrubriekinklasseningedeeld.Dezeernst

wordtonderverdeeldin:klasse0;normaal,klasse1;geringebeperkingen,klasse2;milde

beperkingen,klasse3;matigebeperkingen,klasse4;ernstigebeperkingenenklasse5;extreme

beperkingen.Vooriederesubrubriekwordtiedereklasseinhetprotocoltevensuitgebreid

omschreven(zieBijlage2).

Totslotdienendealdusgerubriceerdeengeclassificeerdebeperkingentewordengeconverteerd

naareeninvaliditeitspercentagezoalshiernabeschreveninparagraaf2.3.

2.3Vanbeperkingennaarinvaliditeitspercentage

Persubrubriekwordtdeernstvandebeperkinggeduidengescoord.Bijdezescoringtellendevier

rubrieken,onafhankelijkvanhetaantalsubrubrieken,evenzwaarmee.Descoresvanalle

subrubriekendietotdezelfderubriekbehoren,wordennamelijkbijelkaaropgeteldenvervolgens

gedeelddoorhetaantalsubrubrieken.Vervolgenswordendesubscoresvandevierrubriekenbij

elkaaropgeteldengedeelddoorvier.Ditquotiënt,zijndeeengetaltussende0en5,geeftde

gemiddelderubriekscoreaan.Dewaarden0-5vertegenwoordigeneenpercentagetussende0en

100procent.Devertaalslagvanrubriekscorenaarinvaliditeitspercentageverlooptvervolgenslineair.

Zokomteengemiddelderubriekscorevan2,4uitopeeninvaliditeitspercentagevan48%.

Alsopiederesubrubriekklasse1wordtgescoord,bedraagthetMIP20%,alsopiederesubrubriek

klasse5wordtgescoord,bedraagthetMIP100%.

8

9

Hoofdstuk3InhoudelijkeevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol

IndithoofdstukwordtdeinhoudelijkeevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol

beschreven.Hiertoezijndeuitdepraktijkverkregenscoresopdeverschillendesubrubriekenvanhet

schattingsinstrumentgeanalyseerd.EenkortebeschrijvingvanhetPTSS-protocolenhet

bijbehorendeschattingsinstrumentistevindeninhoofdstuk2.Voordeleesbaarheidvanhet

onderhavigehoofdstukzijndesubrubriekenvandeschattingsmethodieknogmaalsintabel3.1

weergegeven.

TABEL3.1:DEVIERRUBRIEKENMETDETIENSUBRUBRIEKENVANDESCHATTINGSMETHODIEK

Rubriek Subrubriek

1.Activiteitenvanhetdagelijkseleven1. Persoonlijkehygiëneenzelfzorg2. Mobiliteit3. Slapen4. Seksuelefunctie

2.Sociaalfunctioneren5. Basalecommunicatie6. Communicatiefsociaalfunctioneren7. Communicatieve(emotionele)vaardigheid

3.Concentratie,doorzettingsvermogenentempo 8. Structuuraanbrengen9. Huishoudelijkeactiviteiten

4.Adaptatieaanstressvolleomstandigheden 10. Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

Achtereenvolgenswordendevraagstellingen(3.1)endemethoden(3.2)beschreven,waarbijde

laatsteparagraafbestaatuitdesubparagrafenopzet(3.2.1),dataverzameling(3.2.2)endata-analyse

(3.2.3).Inparagraaf3.3wordenderesultatenvandeinhoudelijkeevaluatiebeschreven.Dedata

wordenbeschrevenin3.3.1,deopbouwenwegingvanhetinvaliditeitspensioenin3.3.2ende

structuur,opbouwensamenhangvandesubrubriekenin3.3.3.Tenslottevolgenin3.4beknopte

conclusies.

3.1Vraagstellingen

DevraagstellingenbehorendebijdeinhoudelijkevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-

protocolluiden:

10

a) Watisdesamenhang,structuurenopbouwvandevierrubriekenentiensubrubriekenvanhet

schattingsinstrument?

b) Hoezienopbasisvanmomenteelbinnendefensiebeschikbaregegevensdeuitkomstmatenvan

hetschattingsinstrumenteruit,tewetenhetinvaliditeitspercentage(MIP)?

3.2Methoden

Indezeparagraafwordendemethodenbeschrevendiezijngebruiktomdevraagstellingente

beantwoorden.Deopzetwordtweergegevenendemanierwaaropdegegevensverzameldzijn.

Vervolgensvolgteenbeschrijvingvandeanalysesdiezijnuitgevoerd.

3.2.1Opzetevaluatie

OmdeinhoudelijkeevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocoltekunnenuitvoeren

isgebruikgemaaktvangeanonimiseerdegegevensverzameldvanuitdepraktijk:de

uitvoeringseenhedenBMBenSMO.

Hieronderwordendeverschillendeonderdelentoegelicht.

3.2.2.Dataverzameling

Teneerstezijnergeanonimiseerdegegevensverzameldvanuitdepraktijk.BMBenSMOhoudende

gescoordeklassenopdetiensubrubrieken(ziehoofdstuk2)bijenhiervanzijndegegevensvande

jaren2011-2015geselecteerd.Erisgekozenomvanaf2011alledossiersteverzamelen,aangeziener

deeerstetweejaarwaarinmethetprotocolgewerktis,sprakewasvaneenovergangssituatieen

mogelijkeopstartproblemen.Devolgendevariabelenzijnverzameld:

− beoordelingsinstantie(BMBofSMO);

− jaartaleerstebeoordeling;

− geslacht;

− leeftijd;

− hoofddiagnose;en

− descoresopde10subrubrieken.

11

Allegegevenszijnanoniemverwerktenopgroepsniveaugerapporteerd.Indieneen(post)actieve

militairbezwaarhadtegenhetgebruikvandegegevenskonhij/zijditkenbaarmaken.Erisdaartoe

doordeopdrachtgevereenmededelinginhetjuninummer2016vanhetbladCheckpointgeplaatst

metinformatieoverdeanoniemedataverzamelingendemogelijkheidomhierbezwaartegente

maken.VeteranenuitdienstontvangenCheckpointautomatischthuis,veteraneninwerkelijkedienst

hebbendezeafleveringvandeCheckpointeveneensthuisontvangen.Indienerbezwaargemaaktis,

zijndegegevensverwijderduithetdatabestand.Eénpersoonheeftaangegevendathij/zijnietwil

datzijn/haargegevensgebruiktwordeninhetkadervanditonderzoek.Dezegegevenszijn

verwijderduithetdatabestandvandeonderzoekers.

3.2.3.Data-analyse

Voorhetbepalenvandesamenhang,structuurenopbouwvanderubriekenensubrubriekenzijnde

frequentiesbepaaldvanhetaantalscoresopdeverschillendeklassenpersubrubriek.Vervolgenszijn

staafdiagrammengemaaktvoordeweergavevandeverdelingvandescoresopdeklassenper

subrubriek.Voorhetbepalenvandesamenhangvandeverschillendesubrubriekenisdecorrelatie

bepaaldaandehandvannonparametrischetoetsen,deSpearman’sRho.Omdeopbouwvande

subrubriekenenrubriekeninkaarttebrengeniseenfactoranalyseuitgevoerd.Enommeerinzichtin

dehiërarchietussendesubrubriekenvanhetschattingsinstrumenttekrijgeniseenMokkenanalyse

uitgevoerd.Vervolgensisdeinterneconsistentievanhetschattingsinstrumentgetoetstdoorhet

berekenenvandeCronbach’sAlfa,dezedientminimaal0.7tezijnvooreenconsistentinstrument.

VoordeopbouwendewegingvanhetIPzijndegemiddeldenendeverdelingvanhetIPinstappen

van5%weergegeven.TenslottewordtdesamenhangvanhetIPmetdeafzonderlijkesubrubrieken

bepaald.Voordeleesbaarheidzijndeanalysesdieuitgevoerdzijnookbeschrevenindebetreffende

resultatensecties.

3.3Resultateninhoudelijkeevaluatieschattingsmethodiek

Indezeparagraafwordenderesultatenbeschreven.Omtebeginnenwordtdesamenhang,structuur

enopbouwvandetiensubrubriekenenvierrubriekenvanhetschattingsinstrumentbeschreven.

Vervolgenswordtverderingegaanopdeopbouwenwegingvande(sub)rubriekenbijdeberekening

vanhetuiteindelijkeinvaliditeitspensioen(IP).

12

3.3.1Beschrijvingdata

Intotaalzijnervan483(post)actievemilitairengegevensverzameld,233vanBMBen250vanSMO.

Eriséénpersoondiebezwaargemaaktheefttegendedataverzamelingenerzijn4personenvanwie

ergegevensontbrekenomhetIPteberekenen.EénpersoonisdoorBMBbeoordeeldendrie

personendoorSMO.Naverwijderingvande4bovengenoemdepersonenblijvenerintotaal

gegevensvan478(post)actievemilitairenovervoordeanalyses,zietabellen3.1en3.2.Intabel3.3

staandekenmerkenvandezepersonenweergegeven.Hetmerendeelervanismanende

gemiddeldeleeftijdis41,2jaar.Dehoofddiagnoseisbij87,9%(n=420)vande(post)actieve

militairenPTSS(tabel3.3).Anderegerapporteerdehoofddiagnoseszijnaanpassingsstoornissen

(n=16),angststoornissen(n=13)depressievestoornissen(n=13)enoverigepsychiatrischestoornissen

(n=8).Alsnevendiagnoseszijno.a.stemmingsstoornissen,addictieproblemenendepressieve

stoornissengerapporteerd.

TABEL3.1:AANTALVERZAMELDEDOSSIERS,UITGESPLITSTNAARBMBENSMO

(Post)actievemilitairen Aantalbijdebeoordelingbetrokkenverzekeringsartsen

Totaal 478 18BMB 231 10SMO 247 8

TABEL3.2:JAARTALEERSTEBEOORDELINGVERZAMELDEDOSSIERS

Jaareerstebeoordeling Aantaldossiers2011 712012 1082013 982014 1252015 67onbekend 9totaal 478

TABEL3.3:KENMERKEN(POST)ACTIEVEMILITAIREN

Range

Man,n(%)Vrouw,n(%)

458(96%)20(4%)

Gemiddeldeleeftijdinjaren(sd) 41,2(14%) 22-94DiagnosePTSS,n(%) 420(88%)

13

3.3.2Structuur,opbouwensamenhangsubrubrieken

Frequentiesscoresinklassenpersubrubriek

Deeerstevraagstellingbetreftdestructuur,opbouwensamenhangvandetiensubrubriekenende

vierrubriekenvanhetschattingsinstrument.

Alseerstezijndefrequentiesvanhetaantalscoresopdeklassen0t/m5persubrubriekbepaald,

weergegevenintabel3.4.Watopvaltisdatopdesubrubrieken1Persoonlijkehygiëneenzelfzorg,4

Seksuelefunctieen5Basalecommunicatieoverwegend(≥97%)klasse0gescoordwordt.Opalletien

desubrubriekenwordtklasse5vrijwelnooitgescoord(≤0.7).

TABEL3.4:FREQUENTIESKLASSENPERSUBRUBRIEK,N(%)

Subrubriek* 0^ 1 2 3 4 5

1 461(96,4) 13(2,7) 1(0,2) 2(0,4) 1(0,2) 0

2 293(61,3) 113(23,6) 42(8,8) 16(3,3) 11(2,3) 3(0,6)

3 42(8,8) 95(19,9) 220(47,7) 91(19,0) 21(4,4) 1(0,2)

4 468(97,9) 2(0,4) 5(1,0) 2(0,4) 1(0,2) 0

5 468(97,9) 9(1,9) 1(0,2) 0 0 0

6 144(30,1) 155(32,4) 121(25,3) 44(9,2) 14(2,9) 0

7 149(31,2) 157(32,8) 128(26,8) 32(6,7) 12(2,5) 0

8 249(52,1) 141(29,5) 72(15,1) 14(2,9) 2(0,4) 0

9 306(64,0) 115(24,1) 45(9,4) 8(1,7) 4(0,8) 0

10 33(6,9) 224(46,9) 189(39,5) 24(5,0) 8(1,7) 0

Ntotaal=478,*1.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg,2.Mobiliteit,3.Slapen,4.Seksuelefunctie,5.Basalecommunicatie,6.

Communicatiefsociaalfunctioneren,7.Communicatieve(emotionele)vaardigheid,8.Structuuraanbrengen,9.

Huishoudelijkeactiviteiten,10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen^klasse0:normaal;klasse1:geringebeperkingen;klasse2:mildebeperkingen;klasse3:matigebeperkingen;klasse4:

ernstigebeperkingen;klasse5:extremebeperkingen.

Verdelingscoresinklassenpersubrubriek

Vervolgensisdeverdelingvandescoresopdeklassen1t/m5vandesubrubriekenweergegeven.

Desubrubrieken2:mobiliteit,8:structuuraanbrengenen9:huishoudelijkeactiviteitenlateneen

scheveverdelingzien,endesubrubrieken3:slapen,6:communicatiefsociaalfunctioneren,7:

communicatieve(emotionele)vaardigheiden10:omgaanmetstressvollegebeurtenissenlateneen

meernormaleverdelingzienoverde4klassen(klasse5wordtvrijwelnooitgescoord).Bijsubrubriek

14

10:omgaanmetstressvollegebeurtenisseniseenpiektezienindescoresopklasse1en2.Ditis

weergegeveninstaafdiagrammeninfiguur3.1.Defigurenvansubrubriek1:persoonlijkehygiëneen

zelfzorg,4:seksuelefunctie,en5:basalecommunicatiezijnnietweergegevenomdathiervooral

klasse0opgescoordis.

15

FIGUUR3.1:VERDELINGSCORESOPDESUBRUBRIEKENWEERGEGEVENINSTAAFDIAGRAMMEN

Omervoortezorgendateenvraagvoldoendekandifferentiërenwordtdoorgaansalstheoretisch

uitgangspuntgenomendaterinalleantwoordcategorieëndienttezijngescoord,zodaterminof

meersprakevaneennormaalverdelingis.Bijeengrotepiekinbijvoorbeeldklasse0,isersprakevan

eenslechtedifferentiatievandebetreffendevraag.Hierligtechterindepraktijkeenbeleidsmatige

keuzeaantengrondslag;inhoeverredienenallesubrubriekenindezelfdematetedifferentiëren?

Dezevraagwerdvoorgelegdaandeexpertgroep.Deuitkomstenhiervanzijnbeschrevenin

hoofdstuk8.

Samenhangtussendesubrubrieken

Desamenhangtussendeverschillendesubrubriekenisbepaaldmetbehulpvancorrelatie-

coëfficiëntenvolgensSpearman’sRho.EenRhobovende0,4wordtalseenredelijkverbandgezien,

eenrhobovende0,6wordtalseensterkverbandbeschouwd,eneenRhobovende0.8alseenzeer

sterkverband.8Eenenanderwordtweergegevenintabel3.5.

Hierbijvaltopdatereensterkepositievesamenhangisgevondentussensubrubriek6:

communicatiefsociaalfunctionerenen7:communicatieve(emotionele)vaardigheid,evenalstussen

subrubriek6:communicatiefsociaalfunctionerenen10:omgaanmetstressvollegebeurtenissen.

Eenhogescoreopdeenesubrubriekhangtsamenmeteenhogescoreopdeanderesubrubriek.In

tabel3.5isteziendatelkesubrubriekeensignificantesamenhanglaatzienmetdeandere

subrubrieken,metuitzonderingvansubrubriek4:seksuelefunctie.Dezesubrubriekheeftgeen

enkelecorrelatiemeteenvandeandere9subrubrieken.

16

TABEL3.5:CORRELATIECOËFFICIËNTENTUSSENDETIENSUBRUBRIEKEN(SPEARMAN’SRHO).N=478

Subrubriek 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 1,00

2 ,156** 1,00

3 ,116* ,404** 1,00

4 -0,03 -0,02 ,048 1,00

5 ,210** ,125** ,059 -0,02 1,00

6 ,183** ,466** ,412** ,066 ,188** 1,00

7 ,204** ,368** ,315** ,066 ,143** ,660** 1,00

8 ,264** ,424** ,361** -0,03 ,169** ,495** ,425** 1,00

9 ,263** ,448** ,356** -0,02 ,212** ,432** ,414** ,563** 1,00

10 ,244** ,471** ,358** ,023 ,170** ,645** ,604** ,569** ,472** 1,00

**statistischsignificant>0.01,*statistischsignificant>0.051.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg,2.Mobiliteit,3.Slapen,4.Seksuelefunctie,5.Basalecommunicatie,6.Communicatief

sociaalfunctioneren,7.Communicatieve(emotionele)vaardigheid,8.Structuuraanbrengen,9.Huishoudelijkeactiviteiten,

10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

Factoranalysevandesubrubriekenenderubrieken

Vervolgensisdeopbouwvandesubrubriekenenrubriekeninzichtelijkgemaaktmetbehulpvaneen

factoranalyse.Eenfactoranalysekijktnaaronderliggendepatronenencorrelatiestussen

verschillendefactoren,inditgevalsubrubrieken,enplaatstdesubrubriekendievergelijkbare

patronenhebbenbijelkaar.7Uitdeanalysekomentweefactorennaarvoren,zoalstezienisintabel

3.6,component1bestaatuitdesubrubrieken2,3,6,7,8,9en10encomponent2uit1,4en5.

Dezecomponentenkomennietovereenmetdeindelingvande10subrubriekenoverdevier

rubriekenvanhetschattingsinstrument.

17

TABEL3.6:FACTORANALYSESUBRUBRIEKEN.N=478 Component 1 Component 21.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg ,6112.Mobiliteit ,719 3.Slapen ,643 4.Seksuelefunctie -0,4705.Basalecommunicatie ,6546.Communicatiefsociaalfunctioneren ,821 7.Communicatieve(emotionele)

vaardigheid,779

8.Structuuraanbrengen ,726 9.Huishoudelijkeactiviteiten ,712 10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen ,822

Omnategaanofdesubrubriekenperrubrieksamenhangenisperrubriekeenfactoranalyse

uitgevoerd.Uitdefactoranalysevoorrubriek1komtnaarvorendatdezeuittweecomponenten

bestaat,tabel3.7.Component1metdesubrubrieken1,2en3,encomponent2bestaandeuit

subrubriek4seksuelefunctie.Subrubriek4vormtdusgeenfactormetdeanderedriesubrubrieken

vanrubriek1,zoalstezienisintabel3.7.Rubriek2komtvolgensdefactoranalysewelovereenmet

subrubriekenvanhetschattingsinstrumentenbestaatuitééncomponentmetdesubrubrieken5,6

en7.Rubriek3en4bestaanuitrespectievelijktweeoféénsubrubriek,waardooreenfactoranalyse

nietmogelijkis.

TABEL3.7:FACTORANALYSESUBRUBRIEKENBINNENRUBRIEK1:ACTIVITEITENVANHETDAGELIJKSLEVEN,N=478

1.Activiteitenvanhetdagelijkseleven

Component 1 Component 2Persoonlijkehygiëneenzelfzorg ,538 Mobiliteit ,835 Slapen ,754 Seksuelefunctie ,952

Interneconsistentievanhetschattingsinstrument

Vervolgensisdeinterneconsistentievanhetschattingsinstrumentgetoetst.Deinterneconsistentie

geeftaaninhoeverreverschillendeitemsvaneenvragenlijst/instrumenthetzelfdeconceptmeten

doorteberekenenofdescoresvande(post)actievemilitairenopdesubrubriekenconsistentzijn.De

maathiervoorisdeCronbach’sAlfa(dezedientminimaal0.7tezijnomdevragenlijstverantwoordte

18

kunnengebruiken).7910DeCronbach’sAlfavooralle10subrubriekenis0.84.DeAlfastijgtwanneer

desubrubrieken4en5verwijderdwordentot0.86,bijverwijderingvaneenvandeandere

subrubriekendaaltdeAlfa.

Mokkenanalyse

Omvasttestellenofindesubrubriekenvanhetschattingsinstrumenteenbepaaldehiërarchiete

onderkennenis,iseenMokkenanalyseuitgevoerd.DeMokkenanalyseheeftalsdoelhetopsporen

vaneenbepaaldpatroonbinnenitems,inditgevaldesubrubrieken,envormteenoplopende

hiërarchischeordeningindeitems.Hierbijwordtveronderstelddatalseenitemeenbepaalde

hogerescoreheefthetheelwaarschijnlijkisdatopdeitemsdieeerderindehiërarchiekomenook

eenhogereklasseisgescoord.Erisdaarbijeencorrectiegemaaktvoordeordeningopgrondvan

toeval.VoordeMokkenanalyseisgebruikgemaaktvandeparameterLoevinger’sH.11Deze

parametergeefteenbeeldvandematewaarindeitemseenhomogenesetvormen.Hierbijgeldtdat

deH(i)-waardetenminste0.3moetzijnvooreengoedresultaat.12Hierdoorkanwordenbepaaldof

(sub)rubriekeneengoedinstrumentvormen.13Demoeilijkheidof‘difficulty’vaneensubrubriek

wordtgebruiktomdevolgordevandeitemsvasttestellen.

Uitdehiërarchischeordening(tabel3.8entabel3.9)blijktbijvoorbeelddatwanneereenhogere

klasseopsubrubriek7gegevenwordt,de(post)actievemilitairookeenhogereklasseopsubrubriek

10en3scoort.14Alleensubrubriek4ismetH(i)<0.3nietpassendvolgensdeMokkenanalyse.9Inhet

schattingsinstrumentissubrubriek3‘slapen’delaatsteinderangorde,dezeheefthethoogsteaantal

(post)actievemilitairenmeteenhooggescoordeklasse.

TABEL3.8:HIËRARCHISCHEOPLOPENDEORDENING(N=478)

Subrubriek P(i)5Basalecommunicatie, 0.021Persoonlijkehygiëneenzelfzorg 0.059Huishoudelijkeactiviteiten 0.512Mobiliteit 0.648Structuuraanbrenge 0.707Communicatieve(emotionele)vaardigheid 1.176.Communicatiefsociaalfunctioneren 1.2210Omgaanmetstressvollegebeurtenissen 1.483Slapen 1.91

Subrubriek4isnietopgenomenindeschaalomdatH9(4)<0.30.

19

OokisdeH-waardevoordeafzonderlijkerubriekenberekend.Ditkanalleenvoorderubrieken1en

2,omdateenschaalminstensdrieitemsmoetbevatten,tabel3.10entabel3.11.Bijminderitems

kangeenvolgordewordenvastgesteld.Rubriek1en2zijnbeidehomogeen,zietabel3.10.

TABEL3.9:MOKKENANALYSEVOORALLERUBRIEKENSAMEN

Rubriek Subrubriek P(i) H(i)1.Activiteitenvanhet

dagelijkseleven1.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg 0.05 0.592.Mobiliteit 0.64 0.543.Slapen 1.91 0.46

4.Seksuelefunctie(niet opgenomenindeschaal)

0.05 0.03

2.Sociaalfunctioneren 5.Basalecommunicatie 0.02 0.366.Communicatiefsociaal functioneren

1.22 0.61

7.Communicatieve(emotionele) vaardigheid

1.17 0.57

3.Concentratie,doorzettingsvermogenentempo

8.Structuuraanbrengen 0.70 0.589.Huishoudelijkeactiviteiten 0.51 0.58

4.Adaptatieaanstressvolleomstandigheden

10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

1.48 0.67

DeH-waardevoordeheleschaalis0.57,subrubriek4isnietopgenomenindeschaalomdatH9(4)<0.30.IndekolomP(i)wordtdehiërarchischeordeningvanhetitemgenoemd.DekolomH(i)bevatdeH-waardenbehorendbijdeitems(N=478).

TABEL3.10:MOKKENANALYSEVOORALLEENACTIVITEITENVANHETDAGELIJKSLEVEN

Rubriek Subrubriek P(i) H(i)

1.Activiteitenvanhetdagelijkseleven

1Persoonlijkehygiëneen zelfzorg

0.05 0.38

2Mobiliteit 0.64 0.54

3Slapen 1.91 0.53

4Seksuelefunctie(niet opgenomenindeschaal)

0.05 0.00

DeH-waardevoordeheleschaalis0.51,subrubriek4isnietopgenomenindeschaalomdatH9(4)<0.30.IndekolomP(i)wordtdemoeilijkheidvanhetitemgenoemdalsmededevolgordeindeschaal.DekolomH(i)bevatdeH-waardenbehorendbijdeitems(N=478).

Bijrubriek1issubrubriek4nietopgenomenomdatdeH-waardekleinerdan0,30is.

20

TABEL3.11:MOKKENANALYSEVOORALLEENRUBRIEKSOCIAALFUNCTIONEREN

Rubriek Subrubriek P(i) H(i)

2.Sociaalfunctioneren 5Basalecommunicatie 0.02 0.47

6Communicatiefsociaalfunctioneren

1.22 0.70

7Communicatieve(emotionele)vaardigheid

1.17 0.68

DeH-waardevoordeheleschaalis0.68.IndekolomP(i)wordtdemoeilijkheidvanhetitemgenoemd.DekolomH(i)bevatdeH-waardenbehorendbijdeitems.(n=478)

3.3.3Opbouwenweginginvaliditeitspensioen

Vraagstellingtwee,dieingaatopdeuitkomstmaatvanhetschattingsinstrumentopbasisvan

momenteelbinnendefensiebeschikbaregegevens,tewetenhetMilitairInvaliditeitspercentage,

heeftbetrekkingopdeopbouwenwegingvandeverschillendeonderdelenbinnenhetMIP.

Vanalle(post)actievemilitairenismetbehulpvandetiensubrubriekenhetIPberekend.Zoalseerder

omschreventellendevierrubrieken,onafhankelijkvanhetaantalsubrubrieken,daarbijevenzwaar

mee.Descoresvanallesubrubriekendietotdezelfderubriekbehoren,wordenbijelkaaropgetelden

vervolgensgedeelddoorhetaantalsubrubrieken.Daarnawordendesubscoresvandevierrubrieken

bijelkaaropgeteldengedeelddoorvier.Ditquotiënt,zijndeeengetaltussende0en5,geeftde

gemiddelderubriekscoreaan.Dewaarden0-5vertegenwoordigeneenpercentagetussende0en

100procent.Devertaalslagvanrubriekscorenaarinvaliditeitspercentageverlooptvervolgenslineair

enwordtweergegeveninstappenvan5%.Zokomteengemiddelderubriekscorevan2,4uitopeen

invaliditeitspercentagevan48%.EenIPonderde10%wordtnietuitgekeerd,maarvoorde

inzichtelijkheidvandegegevenswordthierwel5%weergegeven.

GemiddeldeIP

Tabel3.12geefteenoverzichtvandeminimum,maximumengemiddelderubriekscores,evenalsvan

hetIP,uitgesplitstnaarSMOenBMB.HetgemiddeldeIPis18%,16%voorBMBen19%voorSMO.

HethoogsteMIPis70%,ditisechtereenuitschieter,hetIPligtvoorhetmerendeel(88%)vande

(post)actievemilitairentussende0en25%,zietabel3.12enfiguur3.2.WanneeralleenhetMIP-

gemiddeldewordtbepaaldvande(post)actievemilitairendieeenMIPontvangen(MIPbovende

10%)betreftditgemiddeldeenMIPvan22%(sd=10.0),n=129.

21

TABEL3.12:MINIMUM,MAXIMUMENGEMIDDELDERUBRIEKSCORES,IP.

N Minimum Maximum Gemiddelde Sd

R1 478 0 3 0,7 0,5

R2 478 0 3 0,8 0,7

R3 478 0 4 0,6 0,8

R4 478 0 4 1,5 0,8

IP 478 0 70% 17,7% 11,1

BMB MIP 231 0,0 70% 16,2% 10,8

SMOMIP 247 0,0 60,8% 19,2% 11,2

Erzijn129(post)actievemilitairenmeteenIPlagerdan10%.Vandeze129ishetgemiddeldeIP6,3%

(SD=2,9)meteenrangevan0-9,58%.

FIGUUR3.2:VERDELINGPER5%-STAPPERCENTAGEMIP(N=478)

22

WegingIP-berekening

DeIP-bepalingwordtberekendaandehandvandescoresoprubrieksniveau.Ditbetekentdatereen

wegingplaatsvindtopsubrubriekniveau.Zoteltsubrubriek1voor25%meeinrubriek1,en

subrubriek10inhetgeheelmeeinrubriek4.Wanneerderubriekennietmeegenomenworden,

maarhetIPberekendwordtdoorde10subrubriekenevenzwaartelatenmeewegendaalthetIP

met2,2%.HetgemiddeldeIPisdan15,5%(sd=10.1).

Uitbovenstaandeanalyseskomtnaarvorendateropdesubrubrieken1,4,en5vaak‘0’wordt

gescoord.WanneerdezesubrubriekenuitdeberekeningvoorhetIPgehaaldworden,(hetIPwordt

danbepaalddoorde7overigesubrubrieken)gaathetIPomhoogmet4,1%naareengemiddeldMIP

van21,8%.VoorBMBgaatditvan16,2%naar19,7%envoorSMOvan19,2%naar23,7%.

VerbandsubrubriekenenIP

TenslotteishetverbandtussendesubrubriekenenhetIPbepaaldaandehandvancorrelaties

volgensSpearman’sRho,zietabel3.13.

TABEL3.13:CORRELATIONEELVERBANDTUSSENSUBRUBRIEKENENIPSubrubriek 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

IP ,260** ,613** ,560** ,071 ,193** ,807** ,747** ,743** ,669** ,864**

1.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg,2.Mobiliteit,3.Slapen,4.Seksuelefunctie,5.Basalecommunicatie,6.Communicatief

sociaalfunctioneren,7.Communicatieve(emotionele)vaardigheid,8.Structuuraanbrengen,9.Huishoudelijkeactiviteiten,

10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

Watopvaltisdatdesubrubriek4geensamenhanglaatzienmethetIP.Subrubriek1en5lateneen

zwakverbandzien.Ditkomtmededoordathierzovaakklasse0opgescoordis.

Conclusiesnaaraanleidingvandevraagstellingen

Watisdesamenhang,structuurenopbouwvandevierrubriekenentiensubrubriekenvanhet

schattingsinstrument?

Descoresopsubrubrieken1(persoonlijkehygiëneenzelfzorg),4,(seksuelefunctie)en5(basale

communicatie)latenindeverschillendeanalysesziendatdezeanderszijndandescoresopandere

subrubrieken.Zowordterbijnaaltijd,inmeerdan97%vandegevallen,klasse0gescoordopdeze

23

driesubrubrieken.Indefactoranalysevormendezedriesubrubriekentezamendetweede

component.Deeerstecomponentbestaatuitdeoverige7subrubrieken.

Subrubriekvier,seksuelefunctie,valtdaarnaastookuitdeschaalvandeMokkenanalyse.Een

verklaringhiervoorisdatopsubrubriek1en5bijnaaltijdklasse0isgescoord,terwijlindegevallen

daterwelhogeropgescoordwordtdan‘0’,datindemeestegevallenklasse1is.Opsubrubriek4

wordtookbijnaaltijdklasse0gescoord,maaralsdaarophogergescoordwordtisdatindemeeste

gevallen(n=5)klasse2ennietklasse1.Hiermeeheeftsubrubriek4eenwatanderscorepatroon,wat

ookterugtezienisindesamenhangtussendesubrubrieken.Subrubriekvierheeftalsenige

subrubriekgeenenkelecorrelatiemeteenvandeandere9subrubrieken.

Opdeoverige7subrubrieken(2,3,6,7,8en9)wordtwelhogerdanklasse0gescoord,waarbij

sommigesubrubriekeneenscheveverdeling(2,8,9)latenzienenanderesubrubriekeneenmeer

normaleverdeling(3,6,7en10).Voorallesubrubriekengeldtdatklasse5vrijwelnooitgescoord

wordt.Devraagwelkeverdelingwenselijkisopeenbepaaldesubrubriekkannietdoorde

wetenschapwordenbeantwoord,ditbetreftprimaireenbeleidsmatigekeuze.

Detiensubrubriekenvanhetschattingsinstrumentmakenonderdeeluitvanvierrubrieken.Uitde

statistischegegevensblijktdatderubriekenzoalszenuzijnvastgelegdinhetschattingsinstrument

nietteherleidenzijnvanuitdegegevens,zoalstezienisindeuitkomstenvandefactoranalyse(twee

componenten).DerubriekenwaaropeenMokkenanalysetoegepastkanworden(1en2)latenwel

eenhomogeenbeeldzien,echterzondersubrubriek4.

Hoezienopbasisvanmomenteelbinnendefensiebeschikbaregegevensenopbasisvangegevensuit

eerderonderzoekdeuitkomstmatenvanhetschattingsinstrumenteruit,tewetenhet

invaliditeitspercentage(IP)?

DerubriekenwordengebruiktindeberekeningvanhetIP.Wanneerhiervanafgestaptwordtenin

deberekeningnaarhetIPdewegingdiederubriekenaanbrengengenegeerdwordtdaalthetIPlicht.

Ditisteverklarenvanuithetfeitdatindehuidigeberekeningdesubrubriekenwaaropveelvuldig

klasse0wordtgescoordrelatiefminderzwaarmeewegenindeberekeningvanhetIP.

TheoretischkanmethetschattingsinstrumenteenIPvanmaximaal100%behaaldworden.Het

maximaleIPinditonderzoekis70%;ditisechtereenuitschieter.HetgemiddeldeIPis17,7%,terwijl

24

88%vandeIP’stussende0en25%ligt.Ookhierbijkandevraaggesteldwordenwelkgemiddeldeen

welkeverdelingquabeleidwenselijkis.

Samenvattendkanuitbovenstaandegeconcludeerdwordendatopdesubrubrieken1,4en5

veelvuldigklasse0gescoordwordt.Eenanderebelangrijkeconclusieisdatsubrubriek4hetmeest

afwijktinvergelijkingmetdescoringspatronenvandeoverige9subrubrieken.Entenslottekan

geconcludeerdwordendatdeonderverdelinginrubrieken,zoalsdezeinhetinstrumentis

beschreven,nietzozeerterugtehalenisuitdesubrubriekscores.Derubriekenzorgenerinde

berekeningvanhetIPwelvoordatdesubrubriekenwaarvakerhogeropgescoordwordt,ook

zwaardermeewegen.

25

Hoofdstuk4Methodeervaringenonderzoeknaardetoepasbaarheid,

ervaringenenknelpuntenvanhetPTSS-protocol

Indithoofdstukwordtdemethodevanhetervaringenonderzoeknaardetoepasbaarheid,ervaringen

enknelpuntenvanhetPTSS-protocoltoegelicht.EenkorteomschrijvingvanhetPTSS-protocolenhet

bijbehorendeschattingsinstrumentistevindeninhoofdstuk2.Achtereenvolgenswordenindit

hoofdstukdevraagstellingenherhaaldin4.1enwordenin4.2dedriegebruiktemethodenbinnen

hetervaringenonderzoekgenoemd,tewetendekwantitatievevragenlijst,dekwalitatievediepte-

interviewsendefocusgroepen.In4.3wordtdeselectievandeonderzoeksgroepbeschreven,in4.4

volgteentoelichtingopdekwantitatievevragenlijst,in4.5wordendekwalitatievediepte-interviews

beschrevenenin4.6dekwalitatievefocusgroepen.

4.1Vraagstellingen

DevraagstellingendiebijhetervaringenonderzoeknaardetoepassingvanhetPTSS-protocolleidend

warenzijndevolgende:

a. WatzijndeervaringenmethetPTSS-protocolvanuitdeperspectievenvanverschillende

professionalsdiemethetprotocoltemakenhebben?

b. Hoewordtdetoepasbaarheidvanhetprotocolervaren;watzijnpositieveervaringenenwelke

verbeterpuntenenknelpuntenzijner?

Ervaringenzijndemeningenvandeverschillendebijhetprotocolbetrokkenprofessionalsoverde

inhoudenbruikbaarheidvanhetPTSS-protocolenhetschattingsinstrument.

4.2Driemethodenbinnenhetervaringenonderzoek

Indezeparagraafwordendemethodenvanhetervaringenonderzoekbeschreven.Deopzetvanhet

onderzoekwordtweergegeven,demanierwaaropdeervaringenverzameldzijnentenslottevolgt

eenbeschrijvingvandeanalysesdiezijnuitgevoerd.

Opzet

OmdeervaringenmethetPTSS-protocolzogoedmogelijkinkaarttebrengenisgebruikgemaakt

vandriemanierenvandataverzameling:

26

1.kwantitatievevragenlijst,

2.kwalitatievediepte-interviews,

3.kwalitatievefocusgroepen.

Dekwantitatievevragenlijstisverstuurdnaarzoveelmogelijkrelevantesleutelfiguren.Datzijn

personendievanuitverschillendeachtergrondeneninvalshoekenmethetPTSS-protocoltemaken

hebben.Intotaalhebben60personendelijstingevuld.Indevragenlijstkondenrespondenten

aangevenofzijaaneeninterviewen/offocusgroepwildendeelnemen.Vervolgenszijnuitde

respondentendiedaartoebereidwaren,personengeselecteerdvoordekwalitatievediepte-

interviews.Erzijnintotaal14interviewsgehoudenentweefocusgroepengeorganiseerd,met

respectievelijk6vertegenwoordigersvandirectofindirectbijhetprotocolbetrokkendisciplines

(focusgroep1)en2vertegenwoordigersvandirectofindirectbijhetprotocolbetrokkendisciplines

en6veteranen(focusgroep2).Hieronderwordendeverschillendeonderdelentoegelicht.

4.3Selectievandeonderzoeksgroep,voorbereidendefase

Hetselecterenvanrelevantesleutelpersonenisbesprokenmetalleledenvande

begeleidingscommissie.Tijdensditoverlegkoniederlidvandebegeleidingscommissie(groepenvan)

personenaandragendierelevantzijnvoorditonderzoek.Ondersleutelpersonenwordeninhet

kadervandezeevaluatiepersonenverstaan,dieberoepsmatigwerkenmetofvanuithunberoepmet

hetPTSS-protocoltemakenhebben.Selectievandezesleutelpersonenvondinoverlegmetde

opdrachtgeverendebegeleidingscommissieplaats.Devolgendepartijenzijnrelevantomte

betrekkeninhetervaringenonderzoek:verzekeringsartsen(SMOenBMB),behandelaren,

zorgcoördinatoren/casemanagers,beleidsmedewerkers,managers,

cliëntvertegenwoordigers/belangenbehartigers,pensioenverzekeringsautoriteiten(penvauts)en

externeexperts.Aangeziendevragenlijstinhoudelijkoverhetwerkenmethetprotocolgaatenniet

overdevraaghoehetisomaandehandvanhetprotocoltewordenbeoordeeld,isdezenietnaar

(post)actievemilitairenzelfgestuurd.Aangeziendeervaringenvande(post)actievemilitairenwel

degelijkvanbelangzijn,isbesloteneenfocusgroeptehoudenwaardeervaringenvande

(post)actievemilitairenwerdenmeegenomen.Vanallebetrokkenpartijenzijndoorde

begeleidingscommissierelevantecontactpersonengeselecteerd.VandezepersonenontvingTGO

vandefensieeenlijstmetnamenenemailadressenomzetekunnenbenaderenvoordeelname.

27

Aanzowelhetvragenlijstonderzoekalsdeinterviewshebbendevolgendeprofessionals

deelgenomen:

- verzekeringsartsen

- pensioenverzekeringsautoriteiten(penvauts)

- behandelaren

- case-coördinatoren/zorgcoördinatoren

- managers/beleidsmedewerkers/advocaten

- belangenbehartigers/cliëntenvertegenwoordigers

Binnenhetbehandelings-enbeoordelingsprocesvaninvaliditeitinhetkadervanpsychischeklachten

enPTSShebbendezeprofessionalsuiteenlopendetaken:

Verzekeringsartsenzijnverantwoordelijkvoordeinvaliditeitsbeoordelingvande(post)actieve

militairenenvoorhetadviserenoverdehoogtevanheteventueleinvaliditeitspensioen,beideaan

dehandvanhetPTSS-protocol.Erhebbenindatkaderverzekeringsartsendeelgenomendieindienst

zijnvanhet‘civiele’ABP/SMOenbijBMBvanDefensie.Deeerstegroepbeoordeeltpostactieve

militairenvanaf5,5jaarnadedatumwaaropzijuitdienstzijngetreden.Detweedegroepisgericht

opmilitairendienogindienstvanDefensiezijnofminderdan5,5jaaruitdienst.

Pensioenverzekeringsautoriteitencontrolerenenbekrachtigen(viseren)deinvaliditeitsbeoordeling

endeberekeningvanhetinvaliditeitspensioendoordeverzekeringsartsen.Datbetrefteen

‘papieren’exercitie,zijziendecliëntdaarvoorniet,maarcheckenofhetprotocoljuistisgebruikten

deprocedurescorrectzijnuitgevoerd.

BehandelarenzijnbetrokkenbijdebehandelingvanPTSSenpsychischeklachtendiealofniet

gerelateerdzijnaanhetdienstverbandvan(post)actievemilitairen.Hetbetreftdoorgaans

psychologenenpsychotherapeutendieindienstzijnvaneencivieleGGZ-instellingdieisaangesloten

bijhetLandelijkZorgsysteemvoorVeteranen(LZV)ofwerkenbijdeGGZ-instellingvanDefensie,te

wetendeMGGZ.

Case-coördinatoren/zorgcoördinatorenvormenvoor(post)actievemilitaireninprincipeheteerste

aanspreekpuntbijeenhulpvraag.Zijbiedeneenondersteunende,voorwaardelijkefunctie,maar

geenzorginhoudelijke.Erwordtdanookgeenzorggerichtecliëntinformatiemethengedeeld.Iedere

28

veteraanmeteenmateriëleofimmateriëlehulpvraagkrijgteenzorgcoördinatortoegewezen.De

zorgcoördinatormonitortdeverdereafhandelingvandeimmateriëlezorgvraagenstaatbovendien

regelmatigmetdecliëntincontactomtrentdevoortgang.Decase-coördinatorenzijnindienstbij

hetVeteranenloket,eeninstantiedietoegangbiedttotbestaandezorgendienstverleningvanhet

ministerievanDefensie,hetVeteraneninstituut(Vi),hetLandelijkZorgsysteemvoorVeteranen(LZV),

hetAlgemeenBurgerlijkPensioenfonds(ABP)enhetVeteranenPlatform(VP).

Managers/beleidsmedewerkerszijnbetrokkenbijdetotstandkomingvanbeleidrondomhet

behandelings-enbeoordelingsprocesvan(post)actievemilitairen(beleidsmedewerkers)ofgeven

leidingaanpersonendiehierbijbetrokkenzijn(managers).Zijkunnenwerkzaamzijnbijverschillende

afdelingenbinnenDefensie.

Belangenbehartigers/cliëntenvertegenwoordigersbehartigende(juridische)belangenvan

(post)actievemilitairen.Zebehartigendebelangenvan(post)actievemilitairen,bemiddelentussen

(post)actievemilitairenenhetministerievanDefensieentreffensomsaanvullenderegelingen,

waardoordienstslachtoffersgecompenseerdkunnenwordenvoorhetopgelopenletsel.Zekunnen

werkzaamzijnbijverschillendeinstellingen,zoalsbijeenmilitairevakbond,verenigingenofbij

andereinstellingen,diezijnaangeslotenbijhetVeteranenPlatform.

4.4Kwantitatievevragenlijst

OmdeervaringenmethetPTSS-protocolvanzoveelmogelijkprofessionalsdieermeetemaken

hebbenteverzamelenisgebruikgemaaktvaneendigitalevragenlijst.

Deinhoudvandevragenlijstissamengesteldopbasisvanmeerdereinformatiebronnen,namelijk:de

literatuur,deeerdergenoemdebetrouwbaarheidsstudiesvanhetPTSS-protocolenexpertsophet

gebiedvanzowelhetPTSS-protocolalsvanmethodiekendiegebruiktwordeninde

verzekeringsgeneeskunde.

Devragenlijstbestaatuitmeerdereonderdelen.Delijstbegintmethetuitvragenvanenkele

achtergrondgegevens,zoalshetberoependemanierwaaroprespondentenbijhetPTSS-protocolzijn

betrokken(directofindirect).Vervolgenskomenverschillendethema’saanbod:titeleninhoud

PTSS-protocol,structuureninhoudschattingsmethodiek,inbeddingvanhetPTSS-protocol,gevolgen

vanhetPTSS-protocol,juridischeaspectenendebruikbaarheidvanhetprotocol.Binneniederthema

wordenverschillendevragengesteld.Bijdemeestevragenbetreftheteenstellingwaarbij

29

aangegevenkanwordeninwelkematederespondenthethiermeeeens/oneensis.Daarnaastiser

naiederthemagelegenheidomopmerkingentemakenofeentoelichtingtegeven.Derespondent

kanzelfkiezenofhij/zijeentoelichtingwilgevenofdathij/zijhiernietsinvult.Zievoorverdere

detailsvandevragenlijstBijlage3.

AangeziennietallerespondentendezelfdeachtergrondenbetrokkenheidbijhetPTSS-protocol

hebben,isvoorafmetdebegeleidingscommissiebeslotenaanwelkegroepwelkevragenvoorgelegd

werden,zodatiederegroepvanrespondenteneeneigenvragenlijstontving.

Aanheteindevandevragenlijstkonderespondentaangevenofhij/zijmeewildewerkenaaneen

vervolginterviewoffocusgroep.

Delinknaardedigitalevragenlijstisintotaalnaar96sleutelpersonenverstuurd.Zestigpersonen

hebbendelijstuiteindelijkingevuld.Degegevensvandevragenlijstzijngeanonimiseerd

geanalyseerdmetstatistischesoftwareSPSS.Deuitkomstenzijnweergegeveninfrequentietabellen

(ziehoofdstukresultaten)endeantwoordenvandeverschillendedoelgroepenzijnmetelkaar

vergeleken.Detoelichtingenopdevragenzijnperberoepsgroepbeschreven.

4.5Kwalitatievediepte-interviews

Opbasisvandeverzameldegegevensvanuitdekwantitatievevragenlijstisbepaaldwieer

uitgenodigdwerdenvooreeninterview.Leidendhierbijwasdealgemeneervaringvande

respondentmethetPTSS-protocol,evenalszijn/haaralgemeenoordeeloverhetprotocol,zoals

weergegevenintabel3.5vanhetresultatenhoofdstuk.Intotaalzijn14personengeïnterviewd.

Hiervoorwerdentelkenstweevertegenwoordigersvaneenbetrokkenpartijuitgenodigd.Daarbijis

steedsgekozenvoordietweerespondentendieopbasisvanhunantwoordopvraag5vande

vragenlijst,waarinnaareenalgemeenoordeeloverhetprotocolwordtgevraagd,eenmaximaal

contrastlietenzien.Idealiterbetekentdatdattelkenstweerespondentenvoorhetinterviewzijn

uitgenodigd,waarvandeeendezevraagmet‘zeerpositief’endeandermet‘zeernegatief’

beantwoordde.Blekendeze‘meestextreme’scoresnietvoortekomen,danwerdgekozenvoorhet

grootsteweltevindencontrast.

Deantwoordendierespondentengavenopvragenuitdekwantitatievevragenlijstvormdenin

belangrijkematedeinhoudvoorhetinterview.Datbetekentdatdeparticipantentijdenshet

interviewomeenverdereuitlegvanentoelichtingophunantwoordenwerdgevraagd.Daarnaastis

30

ereenalgemeeninterviewschemagemaaktaandehandvanverschillendethema’s,vooralmet

betrekkingtotdeervaringenmethetPTSS-protocol.Ditinterviewschemaisvoorgelegdaandeleden

vandebegeleidingscommissievooreventueleaanvullingenofwijzigingen.

Alleinterviewszijn–natoestemming–opgenomenmetaudioapparatuurenvervolgensletterlijk

uitgetyptdooreenprofessioneeltranscriptiebureau.

DeanalysevandeinterviewsisuitgevoerdmethetkwalitatieveanalyseprogrammaAtlas.ti.In

Atlas.tikunnenallestukkentekstsystematischonderverdeeldengecodeerdworden.Codeszijnper

tekstfragmentgegevenenzijngebaseerdopdevraagstellingenvanenthema’sbinnendeinterviews.

Opdezemanierkanuitalleinterviewsdeinformatie,zoalsbijvoorbeeldoverpositieveaspectenvan

hetprotocol,wordengebundeldensamengevat.

Opbasisvandeeersteinterviewshebbentweeonderzoekersonafhankelijkvanelkaarop

thematischewijzeeencodeboekinAtlas.tiontwikkeld.Huncodeszijnvervolgensnaastelkaargelegd

endoorhetonderzoeksteamisbepaaldofdezeperthemaquainhoudenbeeldovereenstemden.

Toenhiergeengroteverschilleninaanwezigblekentezijn,isompragmatischeredenenderestvan

deinterviewsdooréénonderzoekergecodeerdaandehandvanhetcodeboek.

Perthemaisvervolgensbeschrevenwatdeervaringenvandeparticipantenmethetprotocolzijn.

Omdathethiereengroepprofessionalsbetreftdiewerkzaamisineenrelatiefkleinspeelveldisuit

oogpuntvanhetwaarborgenvandeprivacyuitsluitendgebruikgemaaktvanletterlijkecitatenindien

dezenietdirectherleidbaarzijn.Daarvoorzijnsommigegroepenvanparticipanteninderapportage

bijelkaargevoegd,zoalsverzekeringsartsenenpenvauts,evenalscase-coördinatorenen

belangenbehartigers.Hetaantalvertegenwoordigersvandezeberoepen–zozijnerinNederland

driepenvautswerkzaam–issomsdermatekleindatandershetrisicoopherleidingnaarpersonente

grootwordt.Daarnaastisereenmatrixgemaaktmetdebelangrijksteknel-enverbeterpuntenvan

hetPTSS-protocolopbasisvandegegevensvandeinterviewsendefocusgroepen(zieBijlage4).

4.6Kwalitatievefocusgroepen

Opbasisvandeuitkomstenvandekwantitatievevragenlijstendekwalitatievediepte-interviewsis

vervolgenseenaantalkwalitatievefocusgroepengeorganiseerd.Eenfocusgroepiseen

gestructureerdediscussieineenkleinegroepvanbetrokkenen,begeleiddooreenervaren

onafhankelijkegespreksleider.Hetdoelvandefocusgroepeniseendiscussieopgangtebrengen

overeenaantalstellingendiezijnopgesteldopbasisvandegevondenresultatenvanuitde

31

verschillendeonderdelenvanhetonderzoek(zoweldeinhoudelijkeevaluatiealshet

ervaringenonderzoek)enalduseenverdiepingsslagtemaken.Eenbijkomenddoelvande

focusgroepenwasdatde(post)actievemilitairenzelfookbetrokkenengehoordwerden.

Dedeelnemersvandefocusgroepenkondenopdegepresenteerdestellingenreagerenen

standpuntenuitwisselen,maarerhoefdegeenconsensusbereikttewordenoververschillende

visies.Bijeenfocusgroepdietotdoelheeftverdiepingaantebrengenmoetenmensenzoveel

mogelijkonbelemmerdkunnenpratenendienentegenstellingenbinnendegroepssamenstellingte

wordenvermeden.Hetisvanbelangdatalledeelnemersoptimaaltothunrechtkunnenkomenen

nietbelemmerdwordendooreventuelespanningenvoortkomenduitverschillendebelangenen

positiesdoordesamenstellingvandegroep.Inditkaderisdaaromgekozenvooreenhomogene

samenstellingvandefocusgroepen.Detweefocusgroepenhaddenuiteindelijkdevolgende

samenstelling:

Focusgroep1:eenverzekeringsartsBMB,eenverzekeringsartsSMO,tweecase-coördinatorenen

tweebehandelaars.

Focusgroep2:zes(post)actievemilitairenvanverschillendemissies,eencase-coördinatoreneen

belangenbehartiger.

Eenvoorbeeldvaneenstellingis:

Degrondenwaaropnuhetonderscheidtussen‘oorzakelijk’en‘verergerend’dienstverbandberusten,

zijnonvoldoendehelderenmoetenwordenaangepast.

Voordeoverigestellingenwordtverwezennaarhoofdstuk7.

Debeidefocusgroep-sessieszijnmetdigitalegeluidsapparatuuropgenomen.Zezijngeleiddooreen

onafhankelijkevoorzitter,terwijltweeonderzoekersbijdebijeenkomstenaanwezigwaren.Erzijn

perfocusgroepzesstellingenonderwerpvandiscussiegeweest.

Deverschillendemeningenoverenreactiesopdestellingenzijnverzameldenuitgewerktinhet

resultatenhoofdstuk6.

32

33

Hoofdstuk5Resultatenkwantitatievevragenlijst

Indithoofdstukwordenderesultatenvandekwantitatievevragenlijstvanhetervaringenonderzoek

gepresenteerd.In5.1wordtderesponsbeschreven,in5.2wordtbeschrevenwieopwelkemanier

betrokkenisbijhetprotocol.Inparagraaf5.3wordtbeschrevenhoeveelkennisderespondentenvan

hetprotocolhebbenenin5.4wordtgerapporteerdoverdeervaringenmethetprotocoldoorde

verschillenderespondenten.In5.5wordtingegaanopdemeningoverdetitelvanhetprotocolenin

paragraaf5.6vervolgensopdedoelstellingervan.In5.7,5.8en5.9volgenderapportagesvande

meningenoverdestructuureninhoud,overdebruikbaarheidenoverdeinbeddingvanhetprotocol.

In5.10wordendemeningenoverdediagnosestellingbeschrevenentenslottewordtdithoofdstukin

5.11afgeslotenmetdegevolgenvanhetprotocolvoorinvaliditeitspercentageenwordtaandacht

besteedaanenkelejuridischeaspectendiedaarbijeenrolspelen.

5.1Respons

Voordebeantwoordingvandeonderzoeksvragenzijn96betrokkenenbenaderdvoorhetinvullen

vaneendigitalevragenlijst.Hetgaatomdevolgendedoelgroepen:verzekeringsartsen,

pensioenverzekeringsautoriteiten,externeexperts,behandelaren,belangenbehartigers,

managers/beleidsmedewerkers,case-coördinatorenenzorgcoördinatoren.Vierpersonen;twee

cliëntvertegenwoordigers/belangenbehartigersentweemanagers/beleidsmedewerkers,hebben

aangegevennietbetrokkentezijnbijhetPTSS-protocol.

Vandeovergebleven92betrokkenenhebbenintotaal60respondentendevragenlijstingevuld.De

hoogstepercentagesrespondentenwerdengevondenonderdeverzekeringsartsen(86%),managers

enbeleidsmedewerkers(80%),pensioenverzekeringsautoriteitenenexterneexperts(64%)en

behandelaren(64%).Eenbeperktaantalcliëntvertegenwoordigersenbelangenbehartigersheeftde

vragenlijstingevuld.Ditkantoteenvertekeningvanderesultatenhebbengeleid.Zietabel5.1voor

eenoverzichtvanderesponse.

34

TABEL5.1:OVERZICHTRESPONSEKWANTITATIEVEVRAGENLIJST

Beroepsgroep Aantal Volledigingevuld

Percentage

Verzekeringsartsen 14 12 85,7%Pensioenverzekeringsautoriteiten+Externeexperts 11 7 63,6%Behandelaren 11 7 63,6%Cliëntvertegenwoordigers/belangenbehartigers 12 6 50,0%Zorgcoördinatoren+casecoördinatoren 29 16 55,2%Managers/beleidsmedewerkers 15 12 80%Totaal 92 60 66,3%

Voordeleesbaarheidwordeninhetvervolginhetrapportindetekst

pensioenverzekeringsautoriteitenbeschrevenalspenvauts,zorgcoördinatoren/casecoördinatoren

alszorgcoördinatoren,managers/beleidsmedewerkersalsmanagersen

cliëntvertegenwoordigers/belangenbehartigersalscliëntvertegenwoordigers.

5.2BetrokkenheidbijPTSS-protocol

EenkwartvanderespondentengeeftaanhetPTSS-protocolzelftoetepassen(zietabel5.2).Ruim

dehelftvanderespondentengafaandatzijindirectmethetprotocoltemakenhadden,namelijkin

debehandelingvan,zorgvoorenhetcontactmetcliënten,indeaansturingvanverzekeringsartsen,

inverbandmetpersoneelszaken,enindetoetsingenbeoordelingvanaanvragenvoorMIP.Zes

personendieaangegevenhebbenindirectmethetPTSS-protocoltemakenhebben,hebbengeen

toelichtinggegevenopwelkemanierdeterm‘indirect’moetwordengeduid.

TABEL5.2:OPWELKEMANIERHEEFTUMETHETPTSS-PROTOCOLTEMAKEN?N=60

Aantal(%)respondentenIkpashetzelftoe 15(25,0%)Ikheberindirectmeetemaken,namelijk 34(56,7%)Anders,namelijk 11(18,3%)

BijnaéénopdevijfrespondentenwasopeenanderemanierbetrokkenbijhetPTSS-protocol,

namelijkbetrokkenbijdetotstandkomingvanhetprotocol(4x),hadermeetemakeninhetcontact

metcliënten(3x),controleerdedejuistetoepassingvanhetprotocol(3x)ofwasbetrokkenbijhet

beoordelenvanbezwaar-enberoepzaken(1x).

Erkoneentoelichtinggegevenwordenopdevraag‘OpwelkemanierheeftumethetPTSS-protocol

temaken?’Uitdetoelichtingenblijktdatookrespondentendieindirecttemakenhebbenmethet

35

protocolgrotendeelsdezelfderedenenaanvoeren,metnameinhetcontactmetenbehandelingvan

cliëntenendebetrokkenheidbijhetbeoordelenvanbezwaar-enberoepzaken.Daarnaastwerden

hetgevenvanvoorlichtingenhetverstrekkenvaninformatieoverhetprotocolgenoemdalsredenen

voorbetrokkenheid.

Tenslottewerdennogdevolgendeopmerkingengemaakt:

● “ZorgcoördinatorenencasemanagersbegeleidenklantenmetpsychischeklachtendievolgenshetPTSS-

protocolgekeurdwordenendehoogtevanhetIP-percentageleidtregelmatigtotdiscussies.”

● “CliëntenwordtopbasisvanhetPTSS-protocoleenmilitairinvaliditeitspensioentoegekendofniet.In

juridischedanwelmedischezinwordtbeoordeeldofhetPTSS-protocoljuististoegepast.Medischkandit

alleenaandehandvanmedische(contra)expertises.”

● “HetbeoordelingsprocesvolgenshetPTSS-protocolheeftinvloedopde(identiteitvande)cliënten

daarmeeophetbehandelproces.Hetgeeftvaakveelspanning,onrustennaderhandsomsonvredeen

juridischestrijd.”

5.3KennisvanhetPTSS-protocol

Demeerderheidvandeverzekeringsartsen,penvautsencliëntenvertegenwoordigersgafaanruim

voldoendekennistehebbenvanhetPTSS-protocol.Demeerderheidvandemanagersen

behandelarengafaanmatigeofbeperktekennisvanhetprotocoltehebben(zietabel5.3).

TABEL5.3:DOORRESPONDENTENINGESCHATTEKENNISVANHETPTSS-PROTOCOLN=60*

Functie Totaalaantalpersonenpergroep

Ruimvoldoendekennis

Voldoendekennis

Matigekennis

Beperktekennis

Geenkennis

Verzekeringsarts 12 10(83,3%) 2(16,7%) 0(0%) 0(0%) 0(0%)

Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

7 5(71,4%) 1(14,3%) 0(0%) 1(14,3%) 0(0%)

Behandelaar(psychiater,psychotherapeut/psycholoog)

7

0(0%) 1(14,3%) 6(85,7%) 0(0%) 0(0%)

Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 3(60%) 2(40%) 0(0%) 0(0%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager 15 1(6,7%) 8(53,3%) 4(26,7%) 2(13,3%) 0(0%)

Beleidsmedewerker/manager 9 3(33,3%) 1(11,1%) 1(11,1%) 4(44,4%) 0(0%)*Vijfpersonenhebbennietsingevuld

36

Alleendeverzekeringsartsenendepenvautsmaaktenfrequentgebruikvanhetprotocol.Vande

overigerespondentenmaaktedemeerderheidgeengebruikvanhetprotocol(zietabel5.4).Bij

‘anders’gaathetomhetbeoordelenvandejuistetoepassingvanhetprotocolinhetcontactmet

cliënten.

TABEL5.4:FREQUENTIEGEBRUIKPTSS-PROTOCOLDOORRESPONDENTENN=60*

Functie

N

pergroep Dagelijks Wekelijks Maandelijks

Eenpaarkeerperjaar

Nooit(pastnietbijfunctie)

Anders,namelijk

Verzekeringsarts 12

4(33,3%) 7(58,3%) 1(8,3%) 0(0%) 0(0%) 0(0%)

Pensioenverzekerings-autoriteit/externeexpert

7 0(0%) 3(42,9%) 0(0%) 0(0%) 2(28,6%) 2(28,6%)

Behandelaar,namelijkpsychiater,psychotherapeut/psycholoog

7 0(0%) 0(0%) 0(0%) 0(0%) 6(85,7%) 1(14,3%)

Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 2(40%) 0(0%) 0(0%) 2(40%) 1(20%)

Zorgcoördinator/casemanager

15 0(0%) 1(6,7%) 0(0%) 0(0%) 11(73,3%) 3(20%)

Beleidsmedewerker/manager

9 1(11,1%) 1(11,1%) 0(0%) 1(11,1%) 5(55,6%) 1(11,1%)

*Vijfpersonenhebbennietsingevuld

5.4Ervaringen

Deruimemeerderheidvanderespondentenhadzowelpositievealsnegatieveervaringenmethet

protocol(50-91,7%).Geenenkelerespondenthaduitsluitendpositieveervaringenmethetprotocol

(zietabel5.5).Inalleberoepsgroepen,behalveonderdeverzekeringsartsen,warenerrespondenten

metoverwegendofuitsluitendnegatieveervaringenmethetprotocol.Zevenrespondenten(12,5%)

gavenaangeenervaringmethetprotocoltehebben.

37

TABEL5.5:ERVARINGENVANRESPONDENTENMETHETPTSS-PROTOCOL(VANUITPERSPECTIEFVANFUNCTIE)N=60*

FunctieN

Uitsluitendpositief

Overwegendpositief

Zowelpositiefalsnegatief

Overwegendnegatief

Uitsluitend

negatief

Ikhebgeen

ervaringmethetprotocol(%totaal)

Verzekeringsarts 12 0(0%) 1(8,3%) 11(91,7%) 0(0%) 0(0%) 0(0%)Pensioenverzeke-ringsautoriteit/externeexpert

7 0(0%) 1(16,7%) 4(66,7%) 1(16,7%) 0(0%) 1(14,3%)

Behandelaar,namelijkpsychiater,psychotherapeuten/ofpsycholoog

7 0(0%) 0(0%) 3(50%) 2(33,3%) 1(16,7%) 1(14,3%)

Cliëntenvertegen-woordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 0(0%) 4(80%) 1(20%) 0(0%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager

15 0(0%) 1(8,3%) 7(58,3%) 3(25,0%) 1(8,3%) 3(20%)

Beleidsmedewerker/manager

10 0(0%) 2(25,0%) 4(50%) 1(12,5%) 1(12,5%) 2(20%)

*VierpersonenhebbennietsingevuldIndetoelichtingophunantwoordkondenderespondentendriepositieveendrienegatieve

ervaringentoelichtenineenopentekstveld.Hieronderwordendezekortweergegeven,uitgesplitst

naarprofessie/achtergrond.

Positieveervaringen

Positieveervaringenvanverzekeringsartsenhebbentemakenmeteengroterestandaardiseringen

uniformiteitenbetereonderbouwingvandebeoordeling,transparantieindetoetsingscriteriaenhet

beterinkaartbrengenvandebeperkingeninhetdagelijksfunctioneren.Daarnaastgevenzijaandat

ermindersprakeisvaninter-artsvariatie,vaneengoedebetrouwbaarheideneengestructureerde

manieromhetMIPtebepalen.

Pensioenverzekeringsautoriteitengevenindetoelichtingaan,dathetPTSS-protocolhelptmethet

definiërenvandediagnosePTSS,hetdefiniërenvandecontextvandebeoordelinginhetkadervan

hetMIP,hetbeschrijvenvandeoverwegingenronddebeoordelingvanhetdienstverbandenhet

inkaderenvandematevaninvaliditeit.Volgenshenbevordertditdeverdiepingenuniformiteit.

Externeexpertsnoemendegoede‘inter-observer-validiteit’(waarmeenaarallewaarschijnlijkheid

38

interbeoordelaarsbetrouwbaarheidwordtbedoeld)endeovereenkomstmetdeAMA-guides

(AmericanMedicalAssociation’sGuidestotheEvaluationofPermanentImpairment).

Ookbehandelarenzijnpositiefoverdegestructureerdewijzevanbeoordelen,zoblijktuitde

toelichting,waardoorwillekeurbijbesluitvormingafneemtendecontroleerbaarheidvande

besluitvormingwordtvergroot.Welwordtaangegevendatdetoepassingnogafhankelijkisvande

betreffendeverzekeringsarts.Ookwordtaangegevendatheterkenningkangevenalseenmilitair

invaliditeitspensioenwordttoegekend,enfinanciëleduidelijkheidvoorcliëntenendaardoorruimte

omtewerkenaanmaatschappelijkeparticipatieendoorbehandelingverminderingvanpsychische

klachtenenpsychosocialestress.Eénbehandelaarkongeenenkelepositieveervaringnoemen.

Cliëntenvertegenwoordigersenbelangenbehartigersgevenindetoelichtingvandezevraagaan,dat

debeoordelinguniformerenobjectieverisgewordenendatwillekeurindebeoordelingzoveel

mogelijkisuitgebannen.Daarnaastwordtaangegevendathetprotocolmeerduidelijkheidgeeftover

debeoordelingvanpsychischeproblematiek.Eéncliëntenvertegenwoordigerofbelangenbehartiger

gafaan,geenenkelepositieveervaringtekunnennoemen.

Depositieveervaringenvanzorgcoördinatorenencasemanagershebbentemakenmetmeer

duidelijkheidoverelementendievanbelangzijnomtoteenscoretekunnenkomen,het

overeenkomenvandezeelementenmetdegebiedenwaaropcliëntenhinderkunnenondervindenin

hundagelijkselevenenhetzorgvuldigerkijkennaardeklachtenvanmilitairenenhoeverredezeaan

deuitzendingzijngerelateerd.Ookwordtaangegevendatdeuitkomsteenredelijkgoedbeeldgeeft

vandebetrokken(post)actievemilitairmetPTSS.

Beleidsmedewerkersenmanagersgevenaandatdetransparantie/verifieerbaarheiden

toetsbaarheidbijhetvaststellenvandematevaninvaliditeitisverbeterdtenopzichtevandesituatie

vanvóórhetprotocolendathetprotocoleengoedeleidraadisindeclaimbeoordeling.Ookis

aangegevendatdecliëntvaakbegripheeftvoordewegingenbeoordelingvandebeperkingenals

dezevoldoendeaandachtenuitlegvandeverzekeringsartsheeftervaren.

Intabel5.6AwordendepositieveervaringenvanverschillendeprofessionalsmethetPTSS-protocol

samengevat.

39

TABEL5.6A:OVERKOEPELENDESAMENVATTINGPOSITIEVEERVARINGENMETHETPTSS-PROTOCOL

Positieveervaringenophoofdlijnen

Meeruniformiteit/zekerematevanstandaardisering(n=7)

Meeronafhankelijkvandebeoordelendarts(n=3)/meerobjectief(n=2)/minderinter-artsvariatie(n=2)

Eengestructureerdemaniervanbeoordelen(n=2)

Beteretoetsbaarheid/transparantiemetbetrekkingtottoetsingscriteria(n=2)

Beterereproduceerbaarheid(n=2)

Negatieveervaringen

Negatieveervaringenvanverzekeringsartsen,zoblijktuitdetoelichting,hebbentemakenmethet

huidigelagereinvaliditeitspercentagedandestijdswerdvastgesteldmetdevoorgaandemethodiek,

waardoordeernstvandebeperkingenvaakonvoldoendewordtgewaardeerd.Ookisaangegeven

datdecriteriabinnendesubrubriekennieteenduidigzijn,elkaaronderlingoverlappenofnietzijn

toegespitstopdedoelgroepmetvoornamelijkPTSS-symptomenenbeperkingen.Ookdevertaling

vanpsychischecomponentenvanlichamelijkeaandoeningenwordtlastiggevonden.Daarbijwerd

aangegevendatdoorhetrubricereneenschijnobjectiviteitwordtgesuggereerd.Tevensis

aangegevendatdenaamvanhetprotocolnietklopt,hetprotocolmoetvooriederepsychische

aandoeningwordentoegepast,nietalleeninhetgevalvaneenPTSS.

Tenslottewordtaangegevendathetmoeilijkisomeenonderscheidtemakentussenbeperkingen

ontstaandoordedienstverbandaandoeningenendeniet-dienstverbandaandoeningen.Eén

verzekeringsartsgeeftaandatdediagnosePTSStesnelwordtgesteldennietvoldoendewordt

onderzocht.Volgensdezeverzekeringsartsishetvanbelangomeenscheidingaantebrengentussen

debehandelingendeclaimdiedoorcliëntgelegitimeerdwordtmetdiebehandeling.

Pensioenverzekeringsautoriteitenenexterneexpertsgevenaandathetprotocolonvoldoende

wetenschappelijkonderbouwdengevalideerdis,dateenaantalelementenuitdedefinitiesdiehet

protocolgeeftvoorinvaliditeitenPTSSnietismeegenomeninhetschattingsinstrumentenniet

gescoordmagwordenendatsommigethema’s,subrubriekenenklassenonvoldoendeworden

toegelicht.Daarnaastisaangegevendathetprotocolonvoldoendeduidelijkheidgeeftoverhet

onderscheidtussenverergerendenoorzakelijkdienstverbandendebeoordelingvanandere

40

psychischestoornissen.Ookwordtaangegevendatdegroteeffectenvandeinvoeringvanhet

protocolzijnonderschatendatditveelonrustheeftgegeven.

Behandelarengevenaandaterinhetprotocolteweinigaandachtisvoorposttraumatische

persoonlijkheidsveranderingenstemmingsproblematiekendatcomplexePTSS,PTSSvanhet

dissociatievesubtypeenandereuitzendgerelateerdeproblematiek,zoals‘operationalinjurystress’

of‘moralinjury’,nietwordtherkendofmeegenomenindebeoordeling.Daarnaastisaangegeven

datdekeuring(debehandelingvan)cliëntenzodanigontregelt,datbehandelingenlangerdurendan

nodigis.

Cliëntenvertegenwoordigersenbelangenbehartigersgevenaandatdepercentagesveellager

uitkomenmetdenieuwebeoordelingssystematiekendatdeinvoeringvanhetprotocoleigenlijkeen

bezuinigingsoperatieisgeworden.Debejegeningvancliëntentijdensherkeuringenlietvolgenshen

tewensenover.Ookwordtaangegevendatgeenruimteindesystematiekisopgenomenvoor

controlevanverzekeringsartsen,zowelopdeinhoudalsopderapportage.Ditwordtversterktdoor

deinternebeleidsrichtlijnen,dienietgepubliceerdzijnendaaromnietgetoetstkunnenworden,

wordtaangegeven.HetonderscheidtussenhetT1-enT2-criterium,waarhetverergerenden

oorzakelijkdienstverbandaangekoppeldwordt,ismoeilijkennietduidelijk,zowordtaangegeven.

Eenandererespondentgeeftalsnegatiefpuntindetoelichtingaan:“hetnieterkennenvanveelal

ookdoordedienstveroorzaakteproblemenendelagepercentagesdiewordentoegekend,totopde

tiendenauwkeurig….,‘terwijlmendethuissituatienieteenskent.’”Tenslottewordtaangegevendat

deofficiëlescorevan0tot100%loopt,maarindepraktijknietendataanwezigeco-morbiditeitleidt

totdeconclusiedatergeensprakeisvandienstverbandgerelateerdeklachten,terwijlditnietaltijd

zohoefttezijn.

Dooréénzorgcoördinatorofcasemanagerwordtaangegeven,datdevragenvoordecliëntnietaltijd

evenduidelijkzijngesteld,waardooreenonjuisteweergavevandeklachtenvandecliëntkan

ontstaan.

Beleidsmedewerkersenmanagerstenslotte,hebbengeentoelichtinggegevenopdezevraag.

41

Intabel5.6BwordendenegatieveervaringenvanverschillendeprofessionalsmethetPTSS-protocol

samengevat.

TABEL5.6B:OVERKOEPELENDESAMENVATTINGNEGATIEVEERVARINGENMETHETPTSS-PROTOCOLNegatieveervaringenophoofdlijnenCliëntenzijnhetvaaknieteensmetdeuitkomstvanhetgeneeskundigonderzoek(n=8)DeinvoeringvanhetPTSS-protocolheeftvaaktotverlagingvanhetmilitairinvaliditeitspensioengeleid(n=7)Denaamvanhetprotocolgeeftonduidelijkheid,omdathetnietalleenomPTSSgaat,maarookomanderepsychischeklachten,dienietaltijdworden(h)erkend(n=6)Erisoverlaptussendeverschillendesubrubrieken(n=6)Hetismoeilijkonderscheidtemakentussenbeperkingenontstaandoordedienstverbandaandoeningenendeniet-dienstverbandaandoeningen(n=2)Deonderbouwingvanhetinstrumentisonvoldoendetransparant(n=2)Detotstandkomingvandescoresopzichblijktvoordecliëntonduidelijk(n=2)Dedoorlooptijdenvandekeuringen(n=2)

5.5TiteleninhoudPTSS-protocol

Demeerderheidvanderespondentenindemeesteberoepsgroepenishetermeeeensdathet

passendisomdeterm‘PTSS’indetitelvanhetprotocol(PTSS-Wia-IP-protocol)tehanteren(zie

tabel4.7).Ditgeldtnietvoordeverzekeringsartsen,vanhenisdemeerderheidhethiermeeoneens.

Inelkeberoepsgroepzijnminimaaltweerespondentenhetoneensmetdezestelling.Negen

respondenten(16,4%)hebbengeenzichtopdematewaarindetermPTSSindetitelvanhetprotocol

passendis.

TABEL5.7:MENINGRESPONDENTENOFHETPASSENDISOMDETERM‘PTSS’INDETITELVANHETPROTOCOL(PTSS-WIA-IP-PROTOCOL)TEHANTEREN,N=60*

Functie Nhelemaalmeeeens

meeeens

meeoneens

helemaalmee

oneens

Geenzichtop

(%vantotaal)

Verzekeringsarts

11 0(0%) 3(27%) 2(18%) 6(55%) 0(0%)

Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexperts

7 0(0%) 5(71%) 2(29%) 0(0%) 0(0%)

Behandelaar,(psychiater,psychotherapeut,psycholoog)

7 2(33%) 1(17%) 1(17%) 2(33%) 1(14%)

Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 2(50%) 1(25%) 1(25%) 1(20%)

Zorgcoördinator/casemanager 15 0(0%) 7(70%) 1(10%) 2(20%) 5(33%)Beleidsmedewerker/manager

10 1(13%) 5(63%) 2(25%) 0(0%) 2(20%)

*Vijfpersonenhebbennietsingevuld

42

Suggestiesvooreenbeterpassendetitelvoorhetprotocol:

Demeesterespondentensuggerereneentitelgerichtoppsychischeaandoeningeninhetalgemeen

inplaatsvanspecifiekgerichtopPTSS,ofomhiervoortweeverschillendeprotocollenoptestellen.

Eenkleinaantal(n=3)vindtdathetprotocolwelspecifiekgerichtmoetzijnopposttraumatische

problematiek.Enkeleanderegenoemdeopties:

- Protocoldienstgerelateerdepsychischeproblematiek/aandoeningen/klachten

- Protocoldienst-enuitzendgerelateerdeklachten

- Verzekeringsgeneeskundigprotocol/modeldienstverbandgerelateerdepsychischeklachten

- WIA-IP-protocolpsychischeinvaliditeit

- Protocolpsychischeinvaliditeit

- Tweeprotocollen,namelijkeenPTSS-protocolenprotocol‘schattingpsychischeinvaliditeit’

VijfrespondentenzijnvanmeningdatdeinhoudvanhetPTSS-protocolzowelcompleetisals

duidelijk(zietabel5.8).Ruimeenkwartvanderespondenten(27%)vindthetprotocolwelcompleet,

maarnietaltijdduidelijk.Ditgeldtmetnamevoorverzekeringsartsen,penvautsenexterneexperts

enookvoorcliëntenvertegenwoordigers.EénopdezesrespondentenvindtdeinhoudvanhetPTSS

protocolnochduidelijk,nochcompleet:ditgeldtmetnamevoorverzekeringsartsenen

beleidsmedewerkersenmanagers.Vanderespondentengaf41,8%(n=23)aannietinstaattezijnom

eenmeningtegevenoverdeinhoudvanhetPTSS-protocol(kolomdaarhebikgeenzichtop).

TABEL5.8:MENINGENOVERDEINHOUDVANHETPTSS-PROTOCOL,N=60*

Functie N Zowelcompleetalsduidelijk

Welcompleet,nietaltijdduidelijk

Welduidelijk,nietcompleet

Nochduidelijk,nochcompleet

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts

11 1(9%) 5(46%) 0(0%) 5(46%) 0(0%)

Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

5 0(0%) 5(100%) 0(0%) 0(0%) 2(29%)

Behandelaar

1 0(0%) 0(0%) 1(100%) 0(0%) 6(86%)

Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 3(60%) 1(20%) 1(20%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager

4 2(50%) 1(25%) 1(25%) 0(0%) 11(73%)

Beleidsmedewerker/manager

6 2(33%) 1(17%) 0(0%) 3(50%) 4(40%)

*Vijfpersonenhebbennietsingevuld

43

Respondenten(n=10)benoemenbijdetoelichtingopdezevraagdevolgendethema’sals

ontbrekendeonderdeleninhetprotocol:

- BeperkingentenaanzienvangebruikOpenbaarVervoerversusbeperkingenin

autogebruikenfietsgebruik.

- GevolgenvanPTSSvoorzoweldecliëntalszijnomgevingendeimpactvoor/op

volgendegeneraties

- Herbelevingenenpaniekaanvallen

- Moralinjuryc.q.operationalinjurystress

- Posttraumatischepersoonsveranderingen

- ChronischePTSSmetrecidiverendeklachten/lateonsetPTSS

- Anderedienst-enuitzendgerelateerdeklachten

- Etnischeachtergrondmetinvloedopbepaaldegebieden

- Alternatievenvooragressiviteit

- Aandachtvoorman-vrouwverschilleninuitingvanklachten

Respondentenbenoemenbijdetoelichtingopdezevraagenkeleonderdelenvanhetprotocoldie

metnameomverhelderingvragen(17personenhebbendetoelichtingingevuld):

- debegrippenverergerendenoorzakelijkdienstverbandmoetenwordenverduidelijkt(n=6)

- verhelderdmoetwordenwatdoorslaggevendefeitenzijnbijdeindelingindeklassen(n=6).

Verderisnoggenoemddatdejurisprudentiemeegenomenzoumoetenwordeninhetdocument,

datnietgeheelduidelijkiswelkepsychischeaandoeningenonderhetprotocolvallen,endatveel

individuelecasussenmaarbeperktpassenbinnenhetprotocol.

5.6Doelstelling

HetPTSS-protocolheeftalsdoelomtoteengoedesamenhangtekomentussende

verzekeringsgeneeskundige,dedienstverband-endeinvaliditeitsbeoordelingbij(post)actieve

militairenmetpsychischeklachten.DaarnaastvormtheteenaanvullingophetWIA-IP-protocolvan

hetministerievanDefensie.Derespondentenisgevraagdnaarhunmeningoverdesamenhang

tussendeverzekeringsgeneeskundige,dedienstverband-endeinvaliditeitsbeoordelingbij

(post)actievemilitairenmetpsychischeklachteninhetPTSS-protocol.

44

MetnamedeverzekeringsartsenenpenvautszijnheteensmetdestellingdathetPTSS-protocol

leidttoteengoedesamenhangtussendeverzekeringsgeneeskundige,dedienstverband-ende

invaliditeitsbeoordelingbij(post)actievemilitairenmetpsychischeklachten(zietabel5.9).

Behandelarenencliëntvertegenwoordigerszijnhetvakeroneensmetdezestelling.Vande

respondentenhadnagenoegeenkwart(n=13)geenzichtopdesamenhanginhetprotocoltussende

verzekeringsgeneeskundige,dedienstverband-endeinvaliditeitsbeoordelingbij(post)actieve

militairenmetpsychischeklachten.

TABEL5.9:MENINGRESPONDENTENOVERDESTELLING:ERISEENGOEDESAMENHANGTUSSENDEVERZEKERINGSGENEESKUNDIGE,DEDIENSTVERBAND-ENDEINVALIDITEITSBEOORDELINGBIJ(POST)ACTIEVEMILITAIRENMETPSYCHISCHEKLACHTENINHETPTSSPROTOCOL,N=60*

Functie N Helemaalmeeeens

Meeeens Meeoneens Helemaalmeeoneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts 11 0(0%) 9(82%) 1(9%) 1(9%) 0(0%)Penvaut/externeexpert

6 0(0%) 5(83%) 1(17%) 0(0%) 0(0%)

Behandelaar 4 0(0%) 1(25%) 0(0%) 3(75%) 3(43%)Cliëntenvertegen-woordiger/belangen-behartiger

4 0(0%) 0(0%) 3(75%) 1(25%) 1(20%)

Zorgcoördinator/casemanager

9 0(0%) 3(33%) 4(44%) 2(22%) 6(40%)

Beleidsmedewerker/manager

7 1(14%) 4(57%) 1(14%) 1(14%) 3(30%)

*ZespersonenhebbennietsingevuldDemeerderheidvandeverzekeringsartsen,penvautsencliëntenvertegenwoordigersisheteensmet

destellingdathetPTSS-protocolenhetWIA-IP-protocolgoedopelkaaraansluiten(zietabel5.10).

Zorgcoördinatorenenbeleidsmedewerkerszijnhetvakeroneensmetdezestelling.Vande

respondentenhad42%(n=22)geenzichtopdeaansluitingtussenhetPTSS-protocolenhetWIA-IP-

protocol.Bijdetoelichtingwordenverschillendenzakenvermeldwelkenietallemaalbetrekking

hebbenopdevraagoverdesamenhangWIA-IP-protocol.Derespondentengevenaandathet

verschilinIP-percentagesenAO-percentagesvoorverwarringzorgtbijcliënten.Daarnaastwordt

dooreenaantalpersonenaangegevendathetomafzonderlijketoekenninggaat,eenpersoonvoegt

daaraantoedathetoudeideeomdezetecombinereneenslechtideeis.Anderepersonengeven

aandathetPTSS-protocolgoedophetWIA-IP-protocolaansluit.Daarnaastwordtaangevendatde

preciezeinhoudvanhetWIA-IP-protocolnietbekendisbijeenaantalrespondenten.

45

TABEL5.10:MENINGOVERDESTELLING:HETPTSS-PROTOCOLENHETWIA-IP-PROTOCOLSLUITENGOEDOPELKAARAAN,N=60*

Functie N

Helemaalmeeeens

Meeeens Meeoneens

Helemaalmeeoneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts

8 0(0%) 5(63%) 3(38%) 0(0%) 2(20%)

Penvaut/externeexpert

5 0(0%) 4(80%) 1(20%) 0(0%) 1(17%)

Behandelaar 1 0(0%) 0(0%) 0(0%) 1(100%) 6(86%)Cliëntenvertegenwoordiger/be-langenbehartiger

3 0(0%) 3(100%) 0(0%) 0(0%) 2(40%)

Zorgcoördinator/casemanager

8 0(0%) 2(25%) 3(38%) 3(38%) 7(47%)

Beleidsmedewer-ker/manager

6 1(17%) 1(17%) 3(50%) 1(17%) 4(40%)

*Zevenpersonenhebbennietsingevuld

5.7StructuurenInhoudSchattingsmethodiek3

Onderstaandeparagrafengaanoverdeschattingsmethodiek,alsonderdeelvanhetPTSS-protocol.

Zegaaninophetbelangvande(sub)rubriekenvoorhetbepalenvanhetinvaliditeitspercentage,op

declassificatievandeernstvandebeperkingenenopdemeningofdeschattingsmethodiektoteen

‘passende’bepalingvandematevaninvaliditeitleidt.

Demeerderheidvanderespondenten(verzekeringsartsen,penvautsenbehandelaren)vindtallevier

rubriekenvan(zeer)grootbelangvoorhetbepalenvan(dehoogtevan)hetinvaliditeitspercentage

(zietabel5.11).Ookindetoelichtinggevendemeesterespondenten(verzekeringsartsen,penvauts

enbehandelaren)aandatallevierrubriekenvanbelangzijn.Rubriek4‘Adaptatieaanstressvolle

omstandigheden’wordtvangrootbelanggeachtenookwordtaangegevendatderubrieken1en2

bepalendzijnvoorintegraalfunctioneelherstel.

Rubriekendienaardemeningvanrespondenten(n=10)ontbrekenzijn:verslavingen;

relatieproblematiek;financiëleproblemen;belastbaarheidvoorarbeid;agressie;(ernst)psychische

klachten;suïcidaliteit;algemeneimpactophetdagelijksleven;ervarenvanperspectief.Volgens5

respondentenontbrekenergeenrubriekenindeschattingsmethodiek.

Door8respondentenisaangegevendatgeenvanderubriekenoverbodigis.Alsweleenthema

wordtbenoemd,betrefthetsubrubrieken.

3Dezevraagisuitsluitendingevulddoordeverzekeringsarts,pensioenverzekeringsautoriteit,externeexpertendebehandelaar

46

TABEL5.11: DEINSCHATTINGVANHETBELANGVANDEVIERRUBRIEKENVANDESCHATTINGSMETHODIEKVOORHETBEPALENVAN(DEHOOGTEVAN)HETINVALIDITEITSPERCENTAGEDOORVERZEKERINGSARTSEN,PENSIOEN-VERZEKERINGSAUTORITEITEN,EXTERNEEXPERTSENBEHANDELAREN,N=26*

Rubriek Ntotaal

Belangvoorhetbepalenvaninvaliditeitspercentage

zeergroot groot matig gering geen1. Activiteitenvandagelijksleven 24 9(38%) 10(42%) 1(4%) 3(13%) 1(4%)2. Sociaalfunctioneren 24 8(33%) 12(50%) 3(13%) 1(4%) 0(0%)3. Concentratie,doorzettingsvermogenen tempo

24 6(25%) 13(54%) 3(13%) 2(8%) 0(0%)

4. Adaptatieaanstressvolleomstandigheden 24 12(50%) 8(33%) 3(13%) 1(4%) 0(0%)*TweepersonenhebbennietsingevuldOpdevraagnaarhetbelangvandetiensubrubriekenvandeschattingsmethodiekvoorhetbepalen

van(dehoogtevan)hetinvaliditeitspercentage,wordtdoorderespondenten(verzekeringsartsen,

penvautsenbehandelaren)aangegevendathetgrootstebelangwordtgehechtaandesubrubrieken

3(slapen),6(socialeactiviteiten),7(communicatievevaardigheden)en10(omgaanmetstressvolle

gebeurtenissen).Aandesubrubrieken1(persoonlijkehygiëneenzelfzorg),4(seksuelefunctie)en5

(basalecommunicatie)wordtdoorderespondentenhetminstbelanggehecht(zietabel5.12).

Opdevraagnaardesubrubriekendienaardemeningvanrespondentenontbreken,wordenineen

toelichtingdevolgendethema’sbenoemd:lijdensdruk,intiemerelaties,verslavingenarbeid.

Daarnaastgeven14respondentenaandaternaarhunmeninggeensubrubriekenontbreken.

Opdevraagnaardesubrubriekendienaardemeningvanrespondentenoverbodigzijn,wordendrie

subrubriekenbenoemd,namelijksubrubriek1(n=6),subrubriek4(n=13)ensubrubriek5(n=7).Dit

zijnookdesubrubriekenwaaraanhetminstebelangwordtgehecht.Daarnaastgaven13

respondentenaandatergeenenkelesubrubriekoverbodigis.

Tenslottewerddooreenrespondentaangegevendathetgoedzouzijnomapartesubrubriekente

onderscheidenvoor‘Omgaanmetbuurt,kennissenenvrienden’,‘Ingroepsverbandfunctioneren’,

en‘Recreatieveactiviteiten’.

47

TABEL5.12: DEINSCHATTINGVANHETBELANGVANDETIENSUBRUBRIEKENVANDESCHATTINGSMETHODIEKVOORHETBEPALENVAN(DEHOOGTEVAN)HETINVALIDITEITSPERCENTAGEDOORVERZEKERINGSARTSEN,PENSIOENVERZEKERINGSAUTORITEITEN,EXTERNEEXPERTSENBEHANDELAREN(NTOTAAL=26*)

BelangvoorhetbepalenvaninvaliditeitspercentageSubrubriek zeergroot groot matig gering geenSubrubriekenonderderubriekactiviteitenvandagelijksleven1.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg 2(8%) 8(33%) 2(8%) 7(29%) 5(21%)2.Mobiliteit 4(17%) 11(46%) 7(29%) 2(8%) 0(0%)3.Slapen 9(38%) 13(54%) 1(4%) 1(4%) 0(0%)4.Seksuelefunctie 2(8%) 4(17%) 6(25%) 6(25%) 6(25%)Subrubriekenonderderubrieksociaalfunctioneren5.Basalecommunicatie(cognitieveaspecten) 4(17%) 7(29%) 4(17%) 8(33%) 1(4%)6.Socialeactiviteiten(communicatiefsociaal functioneren,socialeenrecreatieve activiteiten)

10(42%) 10(42%) 3(13%) 1(4%) 0(0%)

7.Communicatieve(emotionele) vaardigheden/activiteiten* 10(44%) 11(48%) 2(9%) 0(0%) 0(0%)

Subrubriekenonderderubriekconcentratie,doorzettingsvermogenentempo8.Structuuraanbrengen 5(21%) 12(50%) 5(21%) 2(8%) 0(0%)9.Huishoudelijkeactiviteiten 4(17%) 10(42%) 8(33%) 2(8%) 0(0%)Subrubriekenonderadaptatieaanstressvolleomstandigheden10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen 11(46%) 11(46%) 2(8%) 0(0%) 0(0%)

*Tweepersonenhebbennietsingevuld.Eénrespondentheeftvoorsubrubriek7nietaangegevenhoebelangrijkdezeisvoordebepalingvanhetinvaliditeitspercentage.Vervolgensisrespondenten(verzekeringsartsen,penvautsenbehandelaren)gevraagdhunmening

tegevenoverdebeschrijvingvandeklassenvanernstvan0totenmet5(‘normaal’totenmet

‘extremebeperkingen’),diebijelkvandetiensubrubriekenwordtgegeven.Devraagheeft

betrekkingophoedeeenduidigheidwaarmeealleklassenvanernstzijnbeschrevendoorde

respondentenwordtervaren;metanderewoordenofdeklassenvanernstzodanigbeschrevenzijn

datdesituatievande(post)actievemilitairgemakkelijkinéénvandeklassenteduidenis.

Demeerderheidvanderespondentenisvanmeningdatdeklassenvanernstvoordesubrubrieken

1,3,4,5,6,9en10eenduidigzijnbeschreven.Deklassenvoordesubrubrieken2,7en8werden

mindereenduidiggenoemd(zietabel5.13).

48

TABEL5.13: DEMENINGVANVERZEKERINGSARTSEN,PENSIOENVERZEKERINGSAUTORITEITEN,EXTERNEEXPERTSENBEHANDELARENMETBETREKKINGTOTDEEENDUIDIGHEIDVANDEBESCHRIJVINGVANDEKLASSENVANERNSTVANDEBEPERKINGEN(NTOTAAL=26)*

*Zevenpersonenhebbendezevraagnietbeantwoord.Eénrespondentheeftvoorsubrubriek5nietaangegevenhoeeenduidigdezedebeschrijvingvandeklassenvanernstvandebeperkingenvond.

Deindetoelichtingopdezevraaggegevenadviezenterverbeteringvandeeenduidigheidvande

beschrijvingvanklassenvanernstvandebeperkingenluidenalsvolgt:

● Hetuitsplitsenvanmobiliteitinvervoerpervoet,perfiets,perautoenperopenbaarvervoeriniedere

klasse;

● Opditmomentzijnmeerdereverschillendeuitingenvanfunctionerenbeschreveninéénklasseenalle

criteriawordenevenbelangrijkgeacht.Hetbenoemenvaneendoorslaggevendfeitperklasse,datals

minimaleondergrensgeldt,zoumeerhelderheidkunnenscheppen;

● Somswordtonderscheidgemaaktdoorietsals‘normaal’tebenoemen,maarditisnietobjectiefte

maken;

● Beschrijfminimumenmaximumfunctioneringscriteriaineenklasse;

● Maakbeschrijvingenmetcriteriawaarbijaanminimaal1tot3vandecriteriamoetwordenvoldaan

perklasse,netalsbijdeDSM.

Ikvinddebeschrijvingvandeklassenvanernstvandebeperkingenbinnendezesubrubriek:

Subrubriek Zeereenduidig

Eenduidig Nietzoeenduidig

Nieteenduidig

Subrubriekenonderderubriekactiviteitenvandagelijksleven1. Persoonlijkehygiëneenzelfzorg 4(21%) 12(63%) 3(16%) 0(0%)2. Mobiliteit 1(5%) 8(42%) 8(42%) 2(11%)3. Slapen 2(11%) 12(63%) 5(26%) 0(0%)4. Seksuelefunctie 3(16%) 10(53%) 3(16%) 3(16%)Subrubriekenonderderubrieksociaalfunctioneren5. Basalecommunicatie(cognitieveaspecten)* 1(6%) 11(61%) 4(22%) 2(11%)6. Socialeactiviteiten(communicatiefsociaal functioneren,socialeenrecreatieveactiviteiten)

8(42%) 9(47%) 2(11%) 0(0%)

7. Communicatieve(emotionele) vaardigheden/activiteiten

0(0%) 8(42%) 9(47%) 2(11%)

Subrubriekenonderderubriekconcentratie,doorzettingsvermogenentempo8. Structuuraanbrengen 1(5%) 8(42%) 9(47%) 1(5%)9. Huishoudelijkeactiviteiten 0(0%) 12(63%) 7(37%) 0(0)Subrubriekenonderadaptatieaanstressvolleomstandigheden10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen 0(0%) 13(68%) 6(32%) 0(0%)

49

Ruim80%vanderespondentenishetoneensmetdestellingdatergeenoverlapbestaattussende

subrubriekenvandeschattingsmethodiek(zietabel5.14).Concreetwordtaangegevendatmetname

subrubrieken6en7ensubrubrieken8en9elkaaroverlappenendaarnaastwordtgestelddat

subrubriek10alsoverkoepelenderubriekwordtgezien,waarveelklachtenondergeschaardkunnen

worden.

TABEL5.14:MENINGENVANVERZEKERINGSARTSEN,PENSIOENVERZEKERINGSAUTORITEITEN,EXTERNEEXPERTSENBEHANDELAREN

M.B.T.STELLINGENOVERDESUBRUBRIEKENENDEKLASSENVANHETSCHATTINGSINSTRUMENT,N=26*

Nr Stelling NHelemaalmeeeens Meeeens

Meeoneens

Helemaalmee

oneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

1 Erbestaatgeenoverlaptussendesubrubriekenvandeschattings-methodiekvanhetPTSS-protocol.

16 0(0%) 3(18%) 8(50%) 5(31%) 8(31%)

2 Detoenemendematevanernstvandebeperkingenvandeklassen0naar5,c.q.van‘normaal’naar‘extremebeperkingen’,verlooptindeschattingsmethodiekbijallesubrubriekeningelijkestappen.

16 0(0%) 9(56%) 7(44%) 0(0%) 8(31%)

3 Doordeuitgebreideomschrijvingvandeverschillendeklassenbijelkeafzonderlijkesubrubriekweetiktelkenszondertwijfeldejuistekeuzetemaken.

15

1(7%) 2(14%) 12(80%) 0(0%) 9(49%)

4 Hetstellenvanrandvoorwaardenbijhetscorenvanenkelesubrubrieken(voorbeeld:bijdesubrubriek‘slapen’magklasse3alleenwordengescoordalserdaadwerkelijkslaapmedicatiewordtgebruikt)doetafbreukaandebruikbaarheidvanhetinstrument.

16 1(6%) 3(19%) 6(38%) 6(38%) 8(31%)

*Tweepersonenhebbendezevraagnietingevuld

Vanderespondentenis56%vanmeningdatdetoenemendematevanernstvandebeperkingenvan

deklassen0naar5bijallesubrubriekeningelijkestappenverloopt.Indetoelichtingbijdezestelling

wordtaangegevendatdecriteriavoordeklassen1t/m3dichtbijelkaarliggen,terwijlklassen4en5

alleenvantoepassingzijnbijdagelijksebegeleiding.Ookwordtaangegevendathetverschiltussen

50

destappen0en1insubrubriek1erggrootisendestappeninsubrubriek4onvoldoende

onderscheidendzijn,omdathetmetnamegaatomwelofgeenbehandelingvoorditthema.

Tachtigprocentvanderespondentenishetoneensmetdestellingdatzijzondertwijfeldejuiste

keuzekunnenmaken.Indetoelichtingbijdezestellingwordtaangegevendathetwegenvande

verschillendeonderdelenperklassenieteenvoudigis,dathetnietduidelijkiswelkecriteria

onderscheidendzijnendateroverlapzitindeverschillendeklassen.

Tenslotteisruimdriekwartvanderespondentenhetnieteensmetdestellingdathetstellenvan

randvoorwaardenbijhetscorenvanenkelesubrubriekenafbreukdoetaandebruikbaarheidvanhet

instrument.Indetoelichtingbijdezestellingwordtaangegevendatderandvoorwaarden

duidelijkheidgevenenbelangrijkzijnomdeklassenvanelkaartekunnenonderscheidenende

objectiviteitteverhogen.Daarnaastwordtaangegevendathetvoorbeeldoverslaapmedicatie

misleidendis,omdaterverschillenderedenenzijnwaarommensenwelofgeenslaapmedicatie

gebruikenenditnietperdefinitieeenindicatieisvandeernstvandeslaapproblemen.

Destellingoverdematewaarinhetaandehandvandeschattingsmethodiekuiteindelijkbepaalde

percentageinvaliditeitpassendisvoordesituatievande(post)actievemilitairisaanalle

respondentenvoorgelegd(zietabel5.15).Demeerderheidvanverzekeringsartsenenpenvautsisvan

meningdathetmetdeschattingsmethodiekuiteindelijkbepaaldepercentageinvaliditeit(meestal)

passendisvoordesituatievande(post)actievemilitair.Decliëntenvertegenwoordigersen

belangenbehartigersgevenaandatditpercentagemeestaltelaagis.Ditgeldtookvoorruimeen

kwartvandezorgcoördinatorenenbehandelaren.Bij‘anders,namelijk’gevenrespondentenaan,dat

hetpercentagewisselendpassendoftelaagisofnietaltijdpassendis.Eénrespondentgafaan,dat

hetpercentagevaakadequaatis,maarsomsverrassend.Ookgeefteendeelvandecliëntenen

zorgcoördinatorenaandeuitslagbijdeverzekeringsgeneeskundigeonbegrijpelijktevinden.Bijde

toelichtingopdezestellingwordteenaantalzakengenoemd.Enkeleverzekeringsartsen(n=3)geven

aanhetpercentagetelaagtevinden,bijvoorbeeldbijmensendienietextravertzijnmaarbijwiewel

sprakeisvaneenaanzienlijkelijdensdrukenbijernstigebeperkingen.Doortweeverzekeringsartsen

wordtaangegevendatdevraagwelkinvaliditeitspercentagebijeenbepaaldematevan

disfunctionerenhoortgrotendeelseenpolitiekvraagstukis.Ookwordtdoorverschillende

51

respondentenaangegevendathetverschiltussendepercentagesvoorennahet

schattingsinstrumentgrootzijn.Deeenisdaarbijvanmeningdatditpercentagenutelaagisende

anderdatditvoorheentehoogwas.

Vanderespondentenhadnagenoegeenderde(n=17)geenzichtopdematewaarinhetmetde

schattingsmethodiekuiteindelijkbepaaldepercentageinvaliditeit,passendisvoordesituatievande

(post)actievemilitair.

TABEL5.15: DEMENINGVANRESPONDENTENM.B.T.DEPASSENDHEIDVANHETMETDESCHATTINGSMETHODIEKUITEINDELIJK

BEPAALDEPERCENTAGEINVALIDITEITVOORDESITUATIEVANDE(POST)ACTIEVEMILITAIRN=60*

FunctieN

Ja,dit%isaltijdpassen

d

Ja,dit%is

meestalpassend

Nee,dit%isaltijdte

laag

Nee,dit%ismeestalte

laag

Anders,namelijk:

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts

11

2(18%) 4(36%) 0(0%) 2(18%) 3(27%) 0(0%)

Penvaut/externeexpert

4 0(0%) 2(50%) 1(25%) 1(25%) 0(0%) 2(33%)

Behandelaar 4 0(0%) 0(0%) 0(0%) 2(50%) 2(50%) 3(43%)Cliëntenverte-genwoordiger/belangenbehar-tiger

5 0(0%) 0(0%) 0(0%) 5(100%) 0(0%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager

7 0(0%) 1(14%) 1(14%) 4(57%) 1(14%) 8(53%)

Beleidsmede-werker/manager

6 0(0%) 2(33%) 0(0%) 2(33%) 2(33%) 4(40%)

Zespersonenhebbendezevraagnietbeantwoord.*Decategorieën“nee,ditpercentageisaltijdtehoog”en“nee,dit

percentageismeestaltehoog”zijnnietgeantwoord.

Indetoelichtingopdezevraagwordendevolgendesuggestiesgegeventerverbeteringvande

aansluitingvandeuitkomstenvandeschattingsmethodiekopdesituatievande(post)actieve

militair:

● Vanuitdeverzekeringsartsenisaangegevendathetvanbelangisklassenzodanigintedelendat

desubrubrieken3,4en5vakerkunnenwordengescoord,waardoorhetinvaliditeitspercentagein

depraktijkmeerinovereenstemmingkomtmetdevoorgaandesystematiekopbasisvan

Kuilmancriteria.

● Vanuitdepensioenverzekeringsautoriteitenenexterneexpertsisaangegevendathetvanbelang

isindewegingvanhetuiteindelijkepercentageeenbeterevenwichtmetdeuitkomstenvolgens

52

deWPCschaalbijanderestoornissentezoekenenopbasisdaarvaneencorrectiefactortoete

passen(bijvoorbeeldmeteenfactor2).

● Vanuitdebehandelarenisaangegevendathetvanbelangisdeproblematiekvanhetprotocolte

verbredenenookanderetrauma-enstressgerelateerdestoornissenmeetenemen,zoals

dissociatievestoornissen,uitzendgerelateerdestemmingsstoornissen,paniekstoornissenen

posttraumatischepersoonlijkheidsverandering.

● Eensuggestievanuitcliëntenvertegenwoordigersheeftbetrekkingophetvooraflateninvullen

vaneenvragenlijstdoordecliënt,waarinwordtgevraagdnaarervarenbeperkingene.d.,diedoor

deverzekeringsartsalsbasiskanwordengebruiktvoordebeoordeling,waarbijdecliënt

vervolgensookcorrectierechtkrijgtalsdezevanmeningisdatzijnervaringennietgoedinde

beoordelingzijnmeegenomen.

● Eenanderesuggestievanuitcliëntenvertegenwoordigersbetrofintensievercontacttussende

behandelendesectorendebeoordelendverzekeringsarts.

● VanuitdezorgcoördinatorenisaangegevendathetgoedzouzijnhetPTSS-invaliditeitspercentage

veelmeertelatenaansluitenbijhetWIA-percentage.

● Vanuitdezorgcoördinatorenisdaarnaastaangegevendathetgoedzouzijndecliënten,die

schadehebbenondervonden,teverzekerenvanminimaaleenuitkeringvanietsboven

bijstandsniveau.

● Ookisdoorzorgcoördinatorenaanbevolenmeerderegesprekkenmetdecliëntdoorde

verzekeringsartstelatenhouden,eventueelmetpartnerofiemanderbijdiecliëntgoedkent,ook

uithetverleden,voordeuitzending.

● Tenslotteisvanuitzorgcoördinatorenaangegevendathetvanbelangisdatdeerkenningniet

langerafhangtvandehoogtevanhetpercentage,maardateenofficieeldocument,bijvoorbeeld

eenoorkonde,aancliëntenkanwordenoverhandigd,waaruitblijktdatererkenningvanDefensie

is.

● Vanuitbeleidsmedewerkersisaangegevendathetvanbelangisdatereen(extern)coördinerend

controlemiddelindebezwarenfasevoorhandenis.Opditmomentwordteencollegaals

bezwaargeneeskundigeaangewezenenditisgeenonafhankelijketoetsing.

● Daarnaastisdoorbeleidsmedewerkersaangegevendatdemethodiekisgekoppeldaande

methodiekdielichamelijkeschadediedepersoonheeftopgelopeninkaartbrengt.Psychische

schadeheeftechtereenveelgrotereffectophetfunctionerenbinnendearbeidsmarktdanalleen

lichamelijkeschadeenditzoumoetenwordenmeegenomenindebeoordeling.

53

Demeerderheidvandeverzekeringsartsenenvandepenvauts/externeexpertsdiehierzichtop

haddenisvanmeningdathetdoordepenvautsmetdeschattingsmethodiekuiteindelijkbepaalde

percentageinvaliditeit(meestal)overeenkomtmethetadviesdatdeverzekeringsartsdaaroverheeft

gegeven(zietabel5.16).Netnadeinvoeringheeftwelveeldiscussieplaatsgevondentussen

verzekeringsartsenenpenvautsoverdebeoordelingenhetdaaruitvoortvloeiendepercentage

invaliditeit.Aangegevenis,datopbasisvandezediscussiesdezogenaamde

Beleidsincidentenrapporten(BIR)zijnopgesteld,waarinafsprakenzijngemaaktoverdewijzevan

beoordelingenoverdedoordepenvautstetoetsenonderwerpenindedoordeverzekeringsarts

opgestelderapportages.Demeerderheidvanderespondenten(n=7)heeftdezevraagoverhet

overeenkomenvanhetoordeelvandeverzekeringsartsmethetbepaaldepercentageinvaliditeit

echternietbeantwoord(27%).

TABEL5.16: DEMENINGVANRESPONDENTENOVERHETOVEREENKOMENVANHETDOORDEPENSIOENVERZEKERINGSAUTORITEITMETDESCHATTINGSMETHODIEKUITEINDELIJKBEPAALDEPERCENTAGEINVALIDITEITMETHETADVIESDATDEVERZEKERINGSARTSDAAROVERHEEFTGEGEVEN(ALLEENVOORGELEGDAANVERZEKERINGSARTSEN,PENSIOENVERZEKERINGSAUTORITEITENENEXTERNEEXPERTS(N=26)*

Functie

Percentageovereenkomst^

Daarhebikgeenzicht

op(%vantotaal)

NtotaalJa,ditpercentagekomtaltijdovereen

Ja,ditpercentagekomtmeestal

overeen

Nee,percentageismeestal

lagerdanvanverzekeringsarts

Verzekeringsarts 9 3(33%) 6(67%) 0(0%) 2(18%)

Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

3 0(0%) 3(100)% 0(0%)

3(50%)

Behandelaar 0 0(0%) 0(0%) 0(0%) 2(100%)*Zevenpersonenhebbendezevraagnietingevuld.^deantwoordcategorieën‘nee,ditpercentageisaltijdhogerdandatvandeverzekeringsarts’,‘nee,ditpercentageismeestalhogerdandatvandeverzekeringsarts’en‘nee,ditpercentageisaltijdlagerdandatvandeverzekeringsarts’zijnnietgekozen.

5.8Debruikbaarheidvanhetprotocol

Devolgendevijfstellingenvandevragenlijstzijnaanallerespondentenvoorgelegdengaaninopde

rolvanhetPTSS-protocolinhettotalebeoordelingsgesprek,opdeefficiencyvanhetprotocol,ophet

effectvanhetprotocolopintercollegialecommunicatieensamenwerkingenopde(algemene)

bruikbaarheidvanhetprotocol.

54

Demeerderheidvanderespondentenisheteensmetdestellingen(zietabel5.17).Ruimeenkwart

ishetechternieteensmetstelling2overefficiëntie,stelling3overrechtvaardigheidvanhet

invaliditeitspercentageenstelling4overintercollegialecommunicatie.Vanderespondentenheeft

23%(n=15)stelling1en2nietbeantwoorden26%(n=17)heeftstelling3,4en5nietbeantwoord.

TABEL5.17:MENINGENRESPONDENTENM.B.T.DEROLVANHETPTSS-PROTOCOLINHETTOTALEBEOORDELINGSGESPREK,OVERDEEFFICIENCYVANHETPROTOCOL,OVERHETEFFECTVANHETPROTOCOLOPINTERCOLLEGIALECOMMUNICATIEENSAMENWERKINGENOVERDE(ALGEMENE)BRUIKBAARHEIDVANHETPROTOCOL.N=60*

STELLING

NTotaal

Helemaalmeeeens Meeeens Meeoneens

Helemaalmeeoneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

1.HetPTSS-protocolhelptomallerelevanteaspecteninhetbeoordelings-gesprekaanbodtelatenkomen.

34 6(18%) 20(59%) 6(18%) 2(6%) 17(33,3%)

2.HetPTSS-protocolzorgtervoordathetinvaliditeits-percentageopeenefficiëntewijzewordtvastgesteld.

35 1(3%) 19(54%) 9(26%) 6(17%) 16(31,4%)

3.HetPTSS-protocolzorgtervoordathetinvaliditeits-percentageopeenrechtvaardigewijzewordtvastgesteld.

34 1(3%) 19(56%) 10(29%) 4(12%) 15(30,6%)

4.HetPTSS-protocolbevordertintercollegialecommunicatieensamenwerking.

33 2(6%) 20(61%) 9(27%) 2(6%) 16(32,7%)

5.HetPTSS-protocolisgoedbruikbaar.

30 0(0%) 23(77%) 6(20%) 1(3%) 19(38,8%)

*Negenpersonenhebbendezevraagnietingevuldbijstelling1en2,11personenhebbenstelling3,4en5nietingevuld

DemeerderheidvanderespondentenisheteensmetdestellingdathetPTSS-protocolhelptomalle

relevanteaspecteninhetbeoordelingsgesprekaanbodtelatenkomen(zietabel5.17-I),alleenvan

behandelarenencliëntvertegenwoordigersiseenmeerderheidhetoneensmetdezestelling.Vande

respondentenhad33%hiergeenzichtop(n=17).

55

Naaraanleidingvandezestellingzijnineenopenantwoordvelddoorvijfrespondentendevolgende

aspectengenoemd,dieopditmomentnietwordenmeegenomeninhetprotocol:etnischeen

geloofsachtergronden,gevolgenPTSSvoorvolgendegeneratie,financiëlegevolgenvande

uitkomstenenlijdensdruk/verdriet/wanhoop,e.d.Daarnaastisaangegevendateenjuridische

vertaalslag,vastteleggenineenregulierregelgevenddocumentvanbelangis.

TABEL5.17-I: MENINGENRESPONDENTENM.B.T.DESTELLING“HETPTSS-PROTOCOLHELPTOMALLERELEVANTEASPECTENINHETBEOORDELINGSGESPREKAANBODTELATENKOMEN.”N=60*

Functie NHelemaalmeeeens Meeeens Meeoneens

Helemaalmee

oneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts 11 3(27%) 7(646%) 1(9%) 0(0%) 0(0%)

Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

5

1(20%) 4(80%) 0(0%) 0(0%) 1(17%)

Behandelaar 2 0(0%) 0(0%) 2(100%) 0(0%) 5(71%)

Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 2(40%) 2(40%) 1(20%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager

6 2(33%) 3(50%) 1(17%) 0(0%) 8(57%)

Beleidsmedewerker/manager 5 0(0%) 4(80%) 0(0%) 1(20%) 3(38%)*Negenpersonenhebbendezevraagnietingevuld.

AlleenvanverzekeringsartsenenpenvautsiseenmeerderheidheteensmetdestellingdathetPTSS-

protocolervoorzorgtdathetinvaliditeitspercentageopeenefficiëntewijzewordtvastgesteld(zie

tabel5.17-II).Deandereberoepsgroepenwarenhetvakeroneensmetdezestelling.Vande

respondentenhad31%hiergeenzichtop(n=16).

Naaraanleidingvandezestellingoverefficiëntievanhetprotocolwordendoorverschillende

respondentenvraagtekensgeplaatstbijhetwoord‘efficiëntie’inrelatietothetprotocol.Hetzou

nieteendoelstellingmoetenzijnomhetMIPopefficiëntewijzevasttestellen,maarhetMIPmoet

rechtdoenaan(desituatievan)demilitair,zowordtdooreenrespondent(manager)aangegeven,

maardaarmeeishetgeenkritiekpuntophetprotocol.Aangegevenis(penvaut/externeexpert)dat

hetprotocolnietkostenbesparendisindeuitvoeringenookveeltijdvraagt.Ookisdooreen

cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartigeraangegevendathetprotocolvaakdiscussiegeeft

uitmondendinprocedures,wattenkostegaatvandeefficiëntie.Daartegenoverstaatdatsommige

56

respondenten(verzekeringsartsen)aangavendathetprotocoleenduidigis,structuurgeeften

bijdraagtaantransparantie,consistentie,inzichtelijkheidenreproduceerbaarheid.

TABEL5.17-II:MENINGENRESPONDENTENM.B.T.DESTELLING“HETPTSS-PROTOCOLZORGTERVOORDATHETINVALIDITEITSPERCENTAGEOPEENEFFICIËNTEWIJZEWORDTVASTGESTELD.”N=60*

Functie NHelemaalmeeeens Meeeens

Meeoneens

Helemaalmeeoneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts 11 0(0%) 9(82%) 2(18%) 0(0%) 0(0%)

Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

4 0(0%) 3(75%) 1(25%) 0(0%) 2(33%)

Behandelaar 1 0(0%) 0(0%) 0(0%) 1(100%) 6(86%)Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 2(40%) 2(40%) 1(20%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager

90(0%) 4(44%) 3(33%) 2(22%) 5(36%)

Beleidsmedewerker/manager

5 1(20%) 1(20%) 1(20%) 2(40%) 3(38%)*Negenpersonenhebbennietsingevuld

Demeerderheidvanverzekeringsartsen,penvautsenzorgcoördinatorenisheteensmetdestelling

dathetPTSS-protocolervoorzorgtdathetinvaliditeitspercentageopeenrechtvaardigewijzewordt

vastgesteld(zietabel5.17-III).Cliëntvertegenwoordigersenbeleidsmedewerkerszijnhetvaker

oneensmetdezestelling.Vanderespondentenhadnagenoegéénopdedriehiergeenzichtop

(n=15).

Naaraanleidingvandezestellingwordtdoorrespondentenaangegevendatderechtvaardigheid

onderdrukstaatdoordeuitvoeringvanhetprotocolendathetprotocolvaakgeenrechtdoetaan

debelangenenbeperkingenvandecliënt.Ookisaangegevendatervaakeenverschilbestaattussen

devastgesteldeinvaliditeitendepraktischebelastbaarheidvancliënten.Daartegenoverwordt

gestelddatcliëntenaandehandvanhetprotocolopdezelfdemanierwordenbeoordeeld.Door

enkelerespondentenzijnervraagtekensgeplaatstbijderechtvaardigheidtenaanzienvande

vertalingvanscoresvanhetprotocolnaareeninvaliditeitspercentage.

57

TABEL5.17-III: MENINGENRESPONDENTENM.B.T.DESTELLING“HETPTSS-PROTOCOLZORGTERVOORDATHETINVALIDITEITSPERCENTAGEOPEENRECHTVAARDIGEWIJZEWORDTVASTGESTELD”N=60*

Functie NHelemaalmeeeens Meeeens

Meeoneens

Helemaalmeeoneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts 11 0(0%) 8(73%) 2(18%) 1(9%) 0(0%)Penvaut/externeexpert 5 0(0%) 4(80%) 1(20%) 0(0%) 1(17%)Behandelaar 1 0(0%) 0(0%) 1(100%) 0(0%) 6(85,7%)Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 1(20%) 3(60%) 1(20%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemana-ger

7 0(0%) 5(71%) 1(14%) 1(14%) 6(46%)

Beleidsmedewerker/manager

5 1(20%) 1(20%) 2(40%) 1(20%) 2(29%)

*Elfpersonenhebbenhiernietsingevuld.

Demeerderheidvanverzekeringsartsen,penvauts,behandelarenenzorgcoördinatorenisheteens

metdestellingdathetPTSS-protocolintercollegialecommunicatieensamenwerkingbevordert(zie

tabel5.17-IV).Cliëntvertegenwoordigersenbeleidsmedewerkerszijnhetvakeroneensmetdeze

stelling.Vanderespondentenhadeenderdehiergeenzichtop(n=16).

NaaraanleidingvandestellingdathetPTSS-protocolintercollegialecommunicatieensamenwerking

bevordert,isdoorrespondentenaangegevendatvansamenwerkingnauwelijksofgeensprakeisen

dathetprotocoljuisttotveeldiscussieleidttussenbehandelarenenverzekeringsgeneeskundigen.

Welisaangegevendathetprotocolhandvattengeeftvooruitwisselingvangegevensenstandpunten

tussenverzekeringsgeneeskundigenonderling.

TABEL5.17-IV: MENINGENRESPONDENTENM.B.T.DESTELLING“HETPTSS-PROTOCOLBEVORDERTINTERCOLLEGIALE

COMMUNICATIEENSAMENWERKING.”N=60*

Functie NHelemaalmeeeens Meeeens

Meeoneens

Helemaalmee

oneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts 11 1(9%) 10(91%) 0(0%) 0(0%) 0(0%)Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

4

0(0%) 3(75%) 1(25%) 0(0%) 2(33%)

Behandelaar 4 0(0%) 3(75%) 1(25%) 0(0%) 3(43%)Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

2 0(0%) 0(0%) 2(100%) 0(0%) 3(60%)

Zorgcoördinator/casemanager 5 0(0%) 3(60%) 2(40%) 0(0%) 8(62%)Beleidsmedewerker/manager 7 1(14%) 1(14%) 3(43%) 2(28%) 0(0%)*Elfpersonenhebbenhiernietsingevuld

58

Demeerderheidvandeberoepsgroepen,behalvecliëntvertegenwoordigersenbelangenbehartigers

isheteensmetdestellingdathetPTSS-protocolgoedbruikbaaris(zietabel5.17-V).Geenenkele

respondentwashethier‘helemaal’meeeens.Vanderespondentenhad39%hiergeenzichtop

(n=19).Naaraanleidingvandezestellingoverdebruikbaarheidvanhetprotocolwordtdoorde

meesterespondentenaangegeven(tabel5.17-V),dathetprotocolwelalsbruikbaarwordt

beschouwd,maardathetzekernogverbeteringbehoeft,bijvoorbeeldindeaansluitingmetde

praktijkendegebruiksvriendelijkheidendateengoedeentransparanteuitvoeringvanhetprotocol

essentieelis.Daarnaastisaangegevendatveeltijdenervaringnodigisomgoedmethetprotocolte

lerenwerken.Tenslottewordtdoordrierespondentenaangegevendathetprotocolwelbruikbaaris

maardatditnietbetekentdatdejuistematevaninvaliditeitwordtgemeten.Ookgeefteen

respondentaandatdewerkvloerbetrokkenhadmoetenzijnbijdeontwikkelingvanhetprotocol.

DevolgendesuggestiesterverbeteringvandebruikbaarheidvanhetPTSS-protocolzijngegeven

doorrespondentenvanuitdezorgcoördinatoren/casemanagers,beleidsmedewerkers/managersen

cliëntenvertegenwoordigers/belangenbehartigers:

● Laathetprotocolbeteraansluitenopdepraktijkenmaakhetgebruiksvriendelijker;

● Laatdeverzekeringsartsaanhetbeginvandebeoordelingeentoelichtingophetprotocolgeven

aande(post)actievemilitair,zodatdezeweetopwelkewijzedebeoordelingtotstandkomt;

● Laathetonderscheidtussenverergerendenoorzakelijkdienstverbandvervallen;

● Biedtdemogelijkheidvooreenonafhankelijkesecondopinion;

● Laatbehandelaarhetschattingsinstrumentookinvullenenkijkennaarevt.discrepanties.

Deandereberoepsgroepenhebbenopdezevraaggeensuggestiesvoorverbeteringgegeven.

TABEL5.17-V:MENINGENRESPONDENTENM.B.T.DESTELLING“HETPTSS-PROTOCOLISGOEDBRUIKBAAR”N=60*

Functie NHelemaalmeeeens Meeeens

Meeoneens

Helemaalmee

oneens

Daarhebikgeenzichtop(%vantotaal)

Verzekeringsarts 11 0(0%) 10(91%)

1(9%) 0(0%) 0(0%)

Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

4 0(0%) 4(100%)

0(0%) 0(0%) 2(33%)

Behandelaar 1 0(0%) 1(100%)

0(0%) 0(0%) 6(86%)

Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

4 0(0%) 2(50%) 2(50%) 0(0%) 1(20%)

Zorgcoördinator/casemanager 5 0(0%) 3(60%) 2(40%) 0(0%) 8(62%)Beleidsmedewerker/manager 5 0(0%) 3(60%) 1(20%) 1(20%) 2(29%)*Elfpersonenhebbenhiernietsingevuld

59

DemeerderheidvanderespondentenishetoneensmetdestellingdathetPTSS-protocolwordt

geaccepteerddoorzowelde(post)actievemilitairen,alsdoordeprofessionalsdieergebruikvan

maken,waarbijdemeesterespondentenaangevendathetprotocolweldoorprofessionalswordt

geaccepteerdmaarminderdoorde(post)actievemilitairen(zietabel5.18).Vanderespondenten

heeftruimeenkwart(n=17)dezestellingnietbeantwoord.Derespondentengevenindetoelichting

aandathethogeaantalbezwaarproceduresaantoontdatersprakeisvaneenmindereacceptatie

vanhetprotocolonder(post)actievemilitairen.Ditbetreftechtereerderdegevolgenvanhet

protocolintermenvandehoogtevanhetMIPdandeinhoudvanhetprotocolzelf.

TABEL5.18: MENINGENRESPONDENTENM.B.T.DEACCEPTATIEVANHETPTSS-PROTOCOLDOORZOWELDE(POST)ACTIEVE

MILITAIREN,ALSDOORDEPROFESSIONALSDIEERGEBRUIKVANMAKEN.N=60*

Functie

Acceptatie

Daarhebikgeenzicht

op(%vantotaal)

N

Meeeens

Deelseensendeelsoneens:weldoorde(post)actievemilitairen,

maarminderdoorde

professionals

Deelseensendeelsoneens:weldoordeprofessionals,maarminder

doorde(post)actievemilitairen

Meeoneens

Verzekeringsarts 10 1(10%) 0(0%) 7(70%) 2(20%) 1(11%)Pensioenverzekeringsauto-riteit/externeexpert

4 0(0%) 0(0%) 3(75%) 1(25%) 2(33%)

Behandelaar 5 1(20%) 1(20%) 0(0%) 3(60%) 2(29%)Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 0(0%) 4(80%) 1(20%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager

12 1(8%) 0(0%) 7(58%) 4(33%) 1(8%)

Beleidsmedewerker/manager

7 0(0%) 0(0%) 5(71%) 2(29%) 0(0%)

*Elfpersonenhebbenhiernietsingevuld

Opdevraagnaarsuggestiesterverbeteringvandeacceptatievanhetprotocoldoordecliënten,

werdendevolgendepuntenaangegeven:

● Beterevoorlichtingoverentoelichtingophetprotocolaancliëntenenbeterecommunicatiemet

cliënten(inclusiefinzichtgevenindewijzewaaropdebeoordelingtotstandkomt);

● Bejegeningvancliëntenspeelteenbelangrijkerol:cliëntenwillenzichgehoordengezienvoelen;

● Betereaansluitingbijervarenbeperkingenc.q.invaliditeit;

● Hogerepercentageszullenervoorzorgendatcliëntenzicherkendvoelen.

60

Opdevraagnaarsuggestiesterverbeteringvandeacceptatievanhetprotocoldoorde

professionals,zijndevolgendepuntenaangegeven:

● BetereaansluitingbijdeAMA-guidelines;

● Meerruimtevoorandersoortigeproblematiekindebeoordeling;

● Betereafbakeningvandeverschillendeklassen;

● Volledigevalideringvanhetinstrument.

5.9DeinbeddingvanhetPTSS-protocol

Onderstaandestellingengaanoverdeverhoudingvanhetprotocoltotanderestandaarden,zoalsde

DSM-56enhetverzekeringsgeneeskundigprotocolangststoornissenvandeGezondheidsraadDeze

stellingenzijnuitsluitendingevulddoordeverzekeringsartsen,pensioensverzekeringsautoriteit,

behandelaarsenexterneexperts.Demeerderheidvanderespondentengafaanhiergeenzichtopte

hebben(zietabel5.19).Ruimdriekwartvanderespondentenisheteensmetdestellingdathet

PTSS-protocolgoedaansluitopdemomenteelingebruikzijndeDSM-5enbijnaveertigprocentvan

derespondentenisheteensmetdestellingdathetPTSS-protocolgoedaansluitopdeinde

toekomsttegebruikenDSM-5.Zesrespondentenhebbenhunmeninggegevenoverdevraagofhet

PTSS-protocolgoedaansluitophetverzekeringsgeneeskundigprotocolangststoornissenvande

Gezondheidsraad:vijfwarenhetdaarmeeeens,éénoneens.

TABEL5.19: MENINGENVERZEKERINGSARTSEN,PENSIOENVERZEKERINGSAUTORITEITEN,BEHANDELARENENEXTERNEEXPERTSM.B.T.DEVERHOUDINGVANHETPTSS-PROTOCOLTOTANDERESTANDAARDEN.N=26*

STELLING NHelemaalmeeeens

Meeeens

Meeoneens

Helemaalmee

oneens

Daarhebikgeenzicht

op(%vantotaal)

HetPTSS-protocolsluitgoedaanopdeDSM-IV

13 1(8%) 9(69%) 3(23%) 0(0%) 8(31%)

HetPTSS-protocolsluitgoedaanopdetoekomstigeDSM-V

11 0(0%) 5(39%) 5(39%) 1(8%) 10(38%)

HetPTSS-protocolsluitgoedaanopverzekerings-geneeskundigprotocolangststoornissenvandeGezondheidsraad

6 0(0%) 5(83%) 1(17%) 0(0%) 15(58%)

*5Vijfpersonenhebbenhiernietsingevuld

61

5.10DiagnosestellingenhetPTSS-protocol

DezeparagraafgaatinopdebepalingeninhetPTSS-protocoltenaanzienvanhetstellenvande

diagnose.Daarnaastwordtingegaanophetvaststellenvandecausaliteitenoverhet

onderscheidendvermogenvanhetprotocolendemeningvanderespondentenhierover.

Demeerderheidvandeverzekeringsartsen,penvautsenzorgcoördinatorengeeftaandathetPTSS-

protocoleeninstrumentisdatvooralle(post)actievemilitairentegebruikenis,ongeachtleeftijd,

geslacht,opleidingsniveauofcultureleachtergrond,terwijldemeerderheidvanbehandelarenen

cliëntvertegenwoordigersaangafhethiermeeoneenstezijn(zietabel5.20).Vanderespondenten

heeftmeerdaneenkwart(n=18)dezestellingnietbeantwoord.

Indetoelichtingwordtdoorverschillenderespondentenaangegevendateronvoldoenderekening

wordtgehoudenmetdeetnischeencultureleachtergrondvancliënten.Dooreenaantal

respondentenzijnhierbijtolkenalsvoorbeeldgenoemd.Opgemerktwordtdathetbijdetoepassing

vanhetprotocolbovendienvanbelangisdatmenzichrealiseertdatfactorenzoalsleeftijd,geslacht

enopleidingsniveau(grote)invloedkunnenhebbenopdeuitkomst.Daarnaastgeeftmenaandat

sommigesubrubrieken,indienhetouderen,vrouwenenlaagopgeleidemannenbetreft,lastigerte

scorenzijn.

TABEL5.20:MENINGENRESPONDENTENOVERHETPTSS-PROTOCOLALSINSTRUMENTDATVOORALLE(POST)ACTIEVEMILITAIRENTEGEBRUIKENIS,ONGEACHTLEEFTIJD,GESLACHT,OPLEIDINGSNIVEAUOFCULTURELEACHTERGRONDN=60*

FUNCTIEN

TotaalHelemaalmeeeens

Meeeens

Meeoneens

Helemaalmee

oneens

Daarhebikgeenzicht

op(%vantotaal)

Verzekeringsarts 11 1(9%) 7(64%) 2(18%) 1(9%) 0(0%)Pensioenverzekeringsautoriteit/externeexpert

5 0(0%) 4(80%) 1(20%) 0(0%) 1(17%)

Behandelaar 3 0(0%) 0(0%) 1(33%) 2(67%) 4(57%)Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 0(0%) 1(20%) 4(80%) 0(0%) 0(0%)

Zorgcoördinator/casemanager 8 0(0%) 5(63%) 2(25%) 1(13%) 4(33%)Beleidsmedewerker/manager 6 1(17%) 2(33%) 1(17%) 2(33%) 1(14%)*Twaalfpersonenhebbenhiernietsingevuld

Devolgendestellingengaaninopdematewaarinermethetprotocoltoteenduidigeuitspraken

gekomenkanworden(zietabellen5.21en5.21At/m5.21E).Demeerderheidvanderespondenten

(n=19)geeftaanheteenstezijnmetdeuitspraakdatermethetPTSS-protocoleeneenduidige

uitspraakkanwordengedaanoverdecausaliteitvandebeperkingenvandetebeoordelen

62

(post)actievemilitair(54%).Demeerderheid(n=21)ishetechter(helemaal)oneensmetdeuitspraak

datermethetPTSS-protocoleeneenduidigeuitspraakkanwordengedaanovereenoorzakelijk

versuseenverergerenddienstverbandbijPTSS(62%).Ruim75%vanderespondenten(n=12)ishet

(helemaal)oneensmetdeuitspraakdatermethetPTSS-protocoleeneenduidigeuitspraakkan

wordengedaanoverdeverschillendevormenvanPTSSbijdetebeoordelen(post)actievemilitair

(zoalsT1PTSS,T2PTSS,latente,latermanifestePTSSenDesnos).Bijnadriekwart(n=11)vande

respondentenishet(helemaal)oneensmetdeuitspraakdatermethetPTSS-protocoleen

eenduidigeuitspraakkanwordengedaanoverhetonderscheidtussenco-morbiditeit(klachten)

welkewelenwelkegeencausaalverbandheeftmetdemilitairedienst(73%).Tenslottewas81%van

derespondenten(n=13)het(helemaal)oneensmetdeuitspraakdatermethetPTSS-protocoleen

eenduidigeuitspraakkanwordengedaanoverbeperkingendiewelendiegeencausaalverband

hebbenmetdemilitairedienstbijeenbestaandPTSS.Vanderespondentenheefteenvijfde(n=12)

stellingAenBnietbeantwoord,terwijlnagenoegdriekwart(n=43)stellingC,DenEnietbeantwoord

heeft.

TABEL5.21: MENINGENRESPONDENTENOPEENAANTALSTELLINGENBETREFFENDEDEPOTENTIËLEEENDUIDIGHEIDVANHETPROTOCOLN=60*

MethetPTSS-protocolkanereenduidigeenuitspraakwordengedaanover…. N

Helemaalmeeeens Meeeens

Meeoneens

Helemaalmee

oneens

Hebikgeenzichtop(%vantotaal)

A.decausaliteitvandebeperkingenvandetebeoordelen(post)actievemilitair.

35 0(0%) 19(54%) 10(29%) 6(17%) 13(27%)

B.eenoorzakelijkversuseenverergerenddienstverbandbijPTSS.

34 0(0%) 13(38%) 18(53%) 3(9%) 14(29%)

C.deverschillendevormenvanPTSSbijdetebeoordelen(post)actievemilitair(T1PTSS,T2PTSS,latente,latermanifestePTSSenDesnos).

16 0(0%) 4(25%) 9(56%) 3(19%) 1(6%)

D.hetonderscheidtussenco-morbiditeit(klachten)welkewelenwelkegeencausaalverbandhebbenmetdemilitairedienst.

15 0(0%) 4(27%) 10(67%) 1(7%) 2(12%)

E.hetonderscheidtussenbeperkingenwelkewelenwelkegeencausaalverbandhebbenmetdemilitairedienstbijeenbestaandePTSS.

16 0(0%) 3(19%) 11(69%) 2(13%) 1(6%)

*Twaalfpersonenhebbenhiernietsingevuld,43personenhebbennietsingevuldbijC,D,E.

63

Tabel5.21AStellingAuitgesplitstperfunctie

A.decausaliteitvandebeperkingenvan

detebeoordelen(post)actievemilitair. NHelemaal

meeeens MeeeensMee

oneens

Helemaal

mee

oneens

Hebikgeen

zichtop

(%van

totaal)

Verzekeringsarts 11 0 7(63,4) 2(18,2) 2(18,2) 0

Pensioenverzekeringsautoriteit/

externeexpert5 0 4(80,0) 1(20,0) 0 1

Behandelaar3 0 0 0 3(100) 4

Cliëntenvertegenwoordiger/

belangenbehartiger5 0 2(40,0) 3(60,0) 0 0

Zorgcoördinator/casemanager5 0 4(80,0) 1(20,0) 0 7

Beleidsmedewerker/manager6 0 2(28,6) 3(42,9) 1(14,3) 1

Tabel5.21BStellingBuitgesplitstperfunctie

B.eenoorzakelijkversuseen

verergerenddienstverbandbijPTSS. NHelemaal

meeeens MeeeensMee

oneens

Helemaal

mee

oneens

Hebikgeen

zichtop

(%van

totaal)

Verzekeringsarts 11 0 4(36,4) 5(45,5) 2(18,2) 0

Pensioenverzekeringsautoriteit/

externeexpert5 0 1(20,0) 4(80,0) 0 1(16,7)

Behandelaar2 0 0 2(100) 0 5(71,4)

Cliëntenvertegenwoordiger/

belangenbehartiger5 0 2(40,0) 3(60,0) 0 0

Zorgcoördinator/casemanager6 0 5(83,3) 1(16,6) 0 6(50,0)

Beleidsmedewerker/manager5 0 1(20,0) 3(60,0) 1(20,0) 2(40,0)

64

Tabel5.21CStellingCuitgesplitstperfunctie

C.deverschillendevormenvanPTSSbij

detebeoordelen(post)actievemilitair

(T1PTSS,T2PTSS,latente,later

manifestePTSSenDesnos). NHelemaal

meeeens MeeeensMee

oneens

Helemaal

mee

oneens

Hebikgeen

zichtop

(%van

totaal)

Verzekeringsarts 11 0 1(9,1) 7(63,4) 3(27,7) 0

Pensioenverzekeringsautoriteit/

externeexpert5 0 3(60,0) 2(40,0) 0 1(16,7)

Behandelaar0 0

Cliëntenvertegenwoordiger/

belangenbehartiger0 0

Zorgcoördinator/casemanager0 0

Beleidsmedewerker/manager0 0

Tabel5.21DStellingDuitgesplitstperfunctie

D.hetonderscheidtussenco-morbiditeit

(klachten)welkewelenwelkegeen

causaalverbandhebbenmetde

militairedienst. NHelemaal

meeeens MeeeensMee

oneens

Helemaal

mee

oneens

Hebikgeen

zichtop

(%van

totaal)

Verzekeringsarts 11 0 2(18,2) 7(63,4) 0 1(9)

Pensioenverzekeringsautoriteit/

externeexpert5 0 2(40,0) 3(60,0) 0 1(16,7)

Behandelaar0 0

Cliëntenvertegenwoordiger/

belangenbehartiger0 0

Zorgcoördinator/casemanager0 0

Beleidsmedewerker/manager0 0

65

Tabel5.21EStellingEuitgesplitstperfunctie

E.hetonderscheidtussenbeperkingen

welkewelenwelkegeencausaal

verbandhebbenmetdemilitairedienst

bijeenbestaandPTSS. NHelemaal

meeeens MeeeensMee

oneens

Helemaal

mee

oneens

Hebikgeen

zichtop

(%van

totaal)

Verzekeringsarts 11 0 1 8 2 0

Pensioenverzekeringsautoriteit/

externeexpert5 0 2 3 0 1(16,7)

Behandelaar0 0

Cliëntenvertegenwoordiger/

belangenbehartiger0 0

Zorgcoördinator/casemanager0 0

Beleidsmedewerker/manager0 0

Indetoelichtingwordenperstellingdeonderstaandeopmerkingengemaakt:

A.Hetblijftmensenwerk.Hetopeengoedewijzebepalenvandecausaliteitwordtweleenster

discussiegesteld.Eénrespondentisvanmeningdathetvaststellenvandecausaliteitnietwordt

vereenvoudigddoorhetprotocol.Daarnaastgeefteenrespondentaandaterinzichtontbreektover

devaliditeitvandeuitkomst.

B.Hetisnietaltijdduidelijkwelkeinvloeddejeugdkanhebbengehadopiemandspsychische

klachtenenvanachterhetbureauvaltdatnietaltijdgoedvasttestellen,geefteenverzekeringsarts

aan.Eenandereverzekeringsartsisvanmeningdathierpasduidelijkheidoverisontstaannainterne

discussie.Metnamevanwege(onduidelijke)predisponerendefactorenblijfthetonderscheid

complex,zowordtaangegeven.Vanuitdehoekvandebelangenbehartigerswordtdooreen

respondentgemelddateenverergerenddienstverbandmeestalwordtontkend.

66

C.VierrespondentengevenaandatdecriteriavoordesubtypesvanPTSSonduidelijkzijn,ofdat

dezepasduidelijkwerdennainternediscussie.Eenrespondentgeeftaandatvoordeverdere

beoordelingditonderscheidindepraktijknauwelijksnoguitmaakt.

D.EenrespondentlichttoedatPTSSveelco-morbiditeitkent,diezometelkaarinterfereertdatinde

praktijkgeenonderscheidincausaliteitkanwordengemaakt,behalvevoorafhankelijkheids-en

ontwikkelingsstoornissen.Tweeandererespondentenlichtentoedathetlastigishiereen

eenduidigeuitspraakovertedoen.

E.Eenrespondentgeeftaandathetmaarsporadischnodigisomonderscheidtemakentussen

beperkingen.Inhetgevaldatwelnodigiszouditbeterbeschrevenmoetenwordeninbijvoorbeeld

mediprudentie.Hetprotocolhelptnietbijhetvaststellenvanhetonderscheidtussenbeperkingen,

geefteenrespondentaan.Ditonderscheidisvoorallastigomdaterveeloverlapvanklachten

bestaat,dieallepassenbijverschillendediagnoses.

5.11GevolgenPTSS-protocolvoorinvaliditeitspercentageenjuridischeaspecten

Delaatsteparagraafvandebeschrijvingvanderesultatenvandekwantitatievevragenlijstengaatin

opdegevolgenvanhetPTSS-protocolvoordetoekenningvaneeninvaliditeitspensioenenhet

realiserenvaneeneenduidigeinvaliditeitsbeoordeling.

De(ruime)meerderheidvanderespondentenonderschrijftdesignalenuitdepraktijkdatdehoogte

vanhetinvaliditeitspercentagedoordekomstvanhetPTSS-protocollagerisgeworden(zietabel

5.22).Eénrespondentgafaandezesignalennietteonderschrijven,omdathetwatdezerespondent

betreftomreactiesgaatvan(post)actievemilitairendiemenendatzijtekortzijngedaan.Vande

respondentenheefteenvijfde(n=12)dezevraagnietbeantwoord.Indetoelichtinggeefteenaantal

respondenten(n=6)aandatervoorheensprakewasvantehogepercentages:“vroegerwerden

exorbitanthogepercentagestoegekendzondereengoedeonderbouwing”.Eenandererespondent

geeftaandatdecrucialevraagisofervroegertehoogwerdgescoordoftegenwoordigtelaag.

67

TABEL5.22:MENINGENRESPONDENTENOPDEVRAAG:‘UITDEPRAKTIJKKOMENSIGNALENDATDEHOOGTEVANHETINVALIDITEITSPERCENTAGEDOORDEKOMSTVANHETPTSS-PROTOCOLLAGERISGEWORDEN.’ONDERSCHRIJFTUDEZESIGNALEN?N=60*

Functie

NTotaalJa,zeerzeker

Ja,eenbeetje Nee

Daarhebikgeenzicht

op(%vantotaal)

Verzekeringsarts 8 7(88%) 1(13%) 0(0%) 3(27%)Pensioenverzekerings-autoriteit/externeexpert

4 2(50%) 2(50%) 0(0%) 2(33%)

Behandelaar 5 3(60%) 2(40%) 0(0%) 2(29%)Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

5 4(80%) 1(20%) 0(0%) 0(0%)Zorgcoördinator/casemanager 10 9(90%) 0(0%) 1(10%) 2(17%)Beleidsmedewerker/manager 6 4(67%) 2(33%) 0(0%) 1(14%)*Twaalfpersonenhebbenhiernietsingevuld

68

69

Hoofdstuk6Resultatenkwalitatievediepte-interviews

Indithoofdstukwordenderesultatenvandekwalitatievediepte-interviewsgepresenteerd.In

paragraaf6.1wordtderesponsbehandeld,in6.2wordtingegaanopdepsychischeproblematiekvan

de(post)actievemilitairen.Paragraaf6.3gaatoverdenaamvanhetprotocolen6.4gaatinophet

oordeeloverhethuidigesysteem,6.5opverergerendversusoorzakelijkdienstverbanden6.6opde

diagnosestelling.In6.7wordtingegaanopdeinvloedvanpersoonskenmerkenophetverloopvan

hetbeoordelingsgesprek.Deinterbeoordelaarsbetrouwbaarheidwordtbehandeldin6.8enin6.9

wordthetnutvandeverdelinginrubriekenensubrubriekenbesproken.In6.10wordtdehoogtevan

hetMIPbehandeldenin6.11wordentenslotteaanvullendeverbeterpuntengepresenteerddiede

participantenhebbenbenoemd.

6.1Respons

Vande60respondentendiedevragenlijstinvulden,zijnveertienmensenbenaderdvooreen

interview.Tweeaanvankelijkgeselecteerdekandidatenblekenuiteindelijkomverschillenderedenen

(ziekte,zwangerschapsverlof)aftevallen,omdathetnietmogelijkwashenbinnendevooraf

gesteldetijdslimietteinterviewen.Daarvoorzijnvergelijkbareandereparticipantengeselecteerd.

Allebenaderdekandidatengaventoestemmingvoorhetinterview.Tussen20meien26juli2016zijn

alleinterviewsafgenomen.Deinterviewszijnopbandopgenomenendooreenonafhankelijk

professioneeltranscriptiebureaugetranscribeerd.Detranscriptenzijntergoedkeuringaanalle

respondentenvoorgelegdendatleiddeniettotaanpassingenindetekst.

Hieronderzullenderesultatenvandeinterviewswordengepresenteerd.Erwordtdaarbijzowel

ingegaanopfactorendietemakenhebbenmetdecontextvanhetprotocolalsmetdeinhoud/

structuurvanhetprotocol.Methetoogopdeanonimiteitc.q.herleidbaarheidvanderesultatenis

eenaantalparticipantenmetverschillendeachtergrondbijelkaargevoegdenwordenbijcitatende

volgendeachtergrondenvanparticipantengenoemd:

A. verzekeringsartsenen/ofpenvauts

B. behandelaren

C. case-coördinatorenen/ofbelangenbehartigersen/ofadvocaten

D. managersen/ofbeleidsmedewerkers

70

Opdezemanierisherleidingnaarpersonenbijgroepenmetslechtsenkelevertegenwoordigers,

zoalsbijpenvautshetgevalis,nagenoegonmogelijk.

Devolgendeonderwerpen,dietijdensdeinterviewsaanbodkwamen,zullenwordenbehandeld.Tot

eenkeuzevoordezeonderwerpenisgekomenopzoweltheoretischegrondenalsopbasisvan

reactiesvanrespondentenopdevragenlijst:

● Depsychischeproblematiekwaar(post)actievemilitairenmeekunnenkampen;

● Denaam/detitelvanhetprotocol;

● Hetoordeeloverhethuidigesysteem;

● Verergerendversusoorzakelijkdienstverband;

- T1enT2

- Deaanstellingskeuring

- Heteffectvanhetafgevenvaneenoorzakelijk/verergerenddienstverband

● Dediagnosestelling;

● Deinvloedvanpersoonskenmerkenophetverloopvanhetbeoordelingsgesprek;

● Deinterbeoordelaarsbetrouwbaarheid;

● Hetalofnietsimulerenenwaarheidsvinding;

● Rubriekenensubrubrieken;

- nietofnauwelijksgescoordesubrubrieken

- seksueelfunctioneren

- Overlaptussensubrubriekenenverschillentussenklassen

● DehoogtevanhetMIP;

● Verbeterpunten.

6.2Psychischeproblematiekpostactievemilitairen

Onderstaandeschetsistoegevoegdomeenbeeldtegevenvandesituatiewaarinpostactieve

militairenmetPTSSvolgensdeparticipantenkunnenverkeren.Hetbetrefthiereenbeschrijvingvan

datdeel(5%)vandepostactievemilitairendatgetroffenwordtdoorernstigepsychischeproblemen.

Dezeschetsisnietbedoeldalsblauwdrukvoorhetontstaaneninstandblijvenvanpsychische

klachten/PTSSbij(post)actievemilitairen.Hierisslechtseenvaakvoorkomende‘tendens’geschetst,

zoalsweergegevendoormeerdereparticipantenaanhetonderzoek.

71

Departicipantengevenaandathetvaakvoorkomtdatmilitairendieeenemotioneelingrijpende

missiehebbenmeegemaaktpasnauitdiensttezijngetredenintoenemendematepsychische

problemenontwikkelen.Daaraandraagtnaarhunoordeeleenaantalfactorenbij.Jonge,en

regelmatigookkansarmejongenskomenineenminofmeergespreidbedwanneerzebijDefensie

gaanwerken.Zemoetenweliswaarhardwerkenenzichbewijzen,maarveelwordtvoorhen

geregeldenbepaald,zehebbendirecteensalarisenkomenineensettingterechtdiehenbeschermt

enwaarbinnenjeook‘watvoorstelt’.Enbinnendedienstsettingzijnerookhunmatendiehen

steunen.Alszevervolgensopdeéénofanderemanierpsychischbeschadigdrakentijdenseen

missie,dankunnenzedaarvaaklangmeedoorblijvenfunctionerenzolangdiebeschermende

structuuromhenheenblijftbestaan.Wordthetdienstverbandomwelkeredendanookbeëindigd

of–indienheteennogactievemilitairbetreft–raaktiemanddoorpsychischeproblemen(tijdelijk)

arbeidsongeschiktenkomthijofzijthuistezittendanvaltdiebeschermendestructuurwegen

kunnenproblemenontstaan.Medeomdatzijgeenervaringhebbenmethetopbouwenvaneen

carrièrebinnendeburgermaatschappijofdaartoeonvoldoendemogelijkhedenzienc.q.hebben.Dat

maaktdathunpsychischeproblemenwordenversterkt,meeropdevoorgrondkomentestaan.

Tochwordendezeklachtenvaakweggedruktenwordtzorgvermeden,somsookomdatdeze

personenvanwegeeenbepaaldeaversienietgeholpenwillenwordendoordemilitaire

gezondheidszorg.Omdathuninkomenafneemtkunnenschuldenontstaan.Somsontstaatde

behoefteaan‘thrills’,bijvoorbeeldindevormvandrankendrugsenontwikkeltzichagressie-

regulatieproblematiek.Ookkanmiddelengebruikaltijdensdeactieveloopbaanbinnendefensiezijn

ontstaan,zowordtaangegeven.Daarnaastkunnenschuldgevoelensopdeachtergrondeenrol

spelen,bijvoorbeeldinsituatieswaarinpersonenmatenhebbenverlorenbijeenmissie.Vaakwordt

pashulpingezetalsdepartner,oudersofhuisartsaandebeltrekken.Erzijnookpostactieve

militairendie,omdatzenietoverhuntrauma’sdurventebeginnen,inhetverkeerdehulpcircuit

terechtkomen,omdathetonderliggendeprobleemnietgezienwordt.

6.3Naam/titelvanhetprotocol

Participantenmeteenuiteenlopendeachtergrondhebbentijdensdegesprekkenaangegevendatze

denaamvanhetprotocol,namelijkWIA-PTSS-protocol,nietgelukkiggekozenvinden.Hetmeest

genoemdebezwaartegendezenaambetrefthetfeitdathetprotocolinprincipemoetworden

gebruiktbijallepsychischeaandoeningendiegeconstateerdwordenbijmilitairen,waarbij

72

dienstverbandwordtaangenomenendietoteeninvaliditeitspensioenkunnenleiden.Voorbeelden

diegenoemdwordenzijntraumagerelateerdeangststoornissen,aanpassingsstoornissen,geïsoleerde

slaapstoornissen,dissociatievestoornissenendepressie.

“NuwordthetonterechtgeassocieerdmetPTSS,ookdoorklanten”,zowordtvanuitdekantvande

verzekeringsartsen/penvautsaangegeven,“enmisschienheeftdaardooropdeachtergrondbijde

beoordelinghetziektebeeldPTSStocheengrotererolgespeelddanbijvoorbeeldeenpsychotische

aandoeningofeendepressieveaandoening.”(A1)

Eenandermetdezelfdeachtergrondgeeftaan:

“AlserPTSS-protocolopstaatishetsimpelgezegdnatuurlijkvreemddatjehetookgebruiktvoorietsdat

geenPTSSis.”(A2)

Eénverzekeringarts/penvautgeeftindatverbandaandatderechterheeftbepaalddathetprotocol

voormeerdereaandoeningenwaarvoordienstverbandisaanvaard,moetwordentoegepast.Dat

wordtbevestigddoorvertegenwoordigersuitdehoekvanbelangenbehartigers,evenalsuitdehoek

vanmanagers.

Eénvandebehandelarenisvanmeningdathetprotocolnietalleengebruiktzoumoetenworden

voor(post)actievemilitairenmaarookvoor‘dienstslachtoffers’:

“Alsjenietopuitzendingbentgeweestendusgeenveteraanbent,kanjenogweldienstslachtofferzijn.

JekuntbijvoorbeeldhulphebbengebodenbijeenwatersnoodinBangladeshendaarallemaal

verschrikkelijkedingenhebbengezien.Danbenjegeenformeleveteraan,maarhebjeweleenmissie

meegemaakt.Datzouookindenaamgevingtotuitingmoetenkomen.”(B1)

Welwordtdoordeverzekeringsartsen/penvautsaangegevendathetbijgebruikvanhetprotocolin

depraktijkwelgrotendeels,misschienwelinnegenvandetiengevallen,omPTSSgaat.

“Maarhetistoepasbaarvoorallepsychischeaandoeningenomdathetdematevanbeperkingeninkaart

brengt,”zowordtdooréénvanhenaangegeven.(A3)

73

6.4Hetoordeeloverhethuidigesysteem

MetverschillendeparticipantenisinalgemenezingesprokenoverhetinNederlandgehanteerde

systeemvoorhettoekennenenverstrekkenvanfinanciëletegemoetkomingenbijpsychische

klachtenenPTSSvan(post)actievemilitairen.Hetgingdannietlouteroverdeinhoudenimplicaties

vanhetprotocol,maarookoverderoldie‘erkenning’bij(post)actievemilitairenspeeltendeinvloed

vandetoekenningvaneensteedsterugkerendemaandelijkseuitkeringvanhetinvaliditeitspensioen.

Eenaantalparticipantenplaatstdaarkritischekanttekeningenbij.Eenmanager:

“ErblijftinhethuidigesysteemvooreeuwigeenbandtussenDefensieenhetdienstslachtofferbestaan.

Hetisinfeiteeenziekhoudendsysteem,wantophetmomentdatjijinvalidebenteninvalideblijft,dan

houjijeenuitkering.Ophetmomentdatjebeterwordt,jegaatwerkenaanjeherstel,danisheteffect

alsjevooreenherbeoordelingkomt,datjeuitkeringnaarbenedengaat.Dusdathelesysteemvaneen

uitkering,levenslang,terugmoetenkomenvoorbeoordelingen,daarmoetjedenkikvanaf.Iemands

herstelenrustwordtveeleerderbevorderddoortezeggen,nouoké,wehebbenditobjectiefbeoordeeld

envastgesteld,ditisintotaalwatjeschadeis,datbedragkrijgjeinéénkeervanonsuitgekeerd,

inclusiefletselschade,allesbijelkaar.Wanthethuidigesysteemhoudtmensenafhankelijkenpastniet

meerbijdezetijd.”(C5)

Dezeparticipantvoegteraantoedateendergelijkaangepastbeleidbetreffendeeenéénmalige

verrekeningookinhetbelangisvanDefensie:

“Defensiewordtnuvoortdurendindehoekgezetvan‘slechtomgaanmethunvoormaligmilitairen.’

Terwijlergeenrechtspositieinditlandiswaarzulkerianteaansprakenvoorkomenvoorwerknemers,die

alsgevolgvanhetwerkenvoordebaasschadeoplopen.Dieaansprakenzijnterecht,maarhetsysteem

datermeeomgaatisverouderd,hoortbijdejaren80vandevorigeeeuw,sluitnietaanopdesociale

zekerheidNederlandbreed.Hetisnietgerichtopiemandsresterendeverdiencapaciteitmaaropiemands

beperking.”(C5)

Ookvanuitdehoekvandeverzekeringsartsen/penvautskomteenkritischgeluidoverhethuidige

‘systeem’:

“Hetheeftallestemakenmetpolitiek.Alsjeervoorwiltzorgendatiedereendieeenhoopellendeheeft

meegemaaktinhetkadervaneenlevensgevaarlijkeopdrachtineenuitzendgebiedeentegemoetkoming

krijgtenjewiltzoiemandzominmogelijkonderwerpenaanallerleilastigeonderzoekendanvraagikme

74

afwaaromjeditsysteemoptuigt.Indepraktijkkomtheternamelijkopneerdatermeestalzoveel

discussieoveroorzaak-gevolgontstaatdatbijiederetwijfeleencausaalverbandwordtaangenomen.En

datondankshetfeitdathetinhetprotocolveelstrikterisbeschreven.”(A5)

Hij/zijvoegterhetvolgendeaantoe:

“Erisietstezeggenvoordeopvattingdatjeiemandindienstneemtmetalzijnslechteengoede

kwaliteiten.Enalslaterblijktdatdieslechtekwaliteitenervoorzorgendathijmeerschadeheeftdanik

hadgehoopt,danmoetikdatvergoeden.MaardatheeftDefensiekennelijknietbeslotenendeoverheid

ookniet.”(A5)

VanuitdebehandelaarswordtaangegevendathetvaaktegelijkertijdstartenvaneenMIP–aanvraag

metdebehandeling,evenalshetsysteemvanperiodiekherkeurenvoordateendefinitief

invaliditeitspercentagewordtvastgesteld,dezebehandelingsomsindewegstaat.Inprincipeis

daarbijsprakevaneenperverseprikkel:omvooreenzohoogmogelijkpensioeninaanmerkingte

komenmoetsprakezijnvanbeperkingen,terwijldebehandelingerjuistopisgerichtomdeze

beperkingenzoveelmogelijk‘optelossen.’Daarbijmoetdebehandelaarervoorwakenomnietinde

rolvanbelangenbehartigervandecliëntterechttekomen,omdatdatnietsamengaatmetdievande

behandelaar.

Eenanderknelpuntdatvanuitdebehandelaarswordtgesignaleerdbetrefthetfeitdat,indiende

verzekeringsartstwijfeltofindieneronduidelijkheidisoverdetestellendiagnose,erexterneexperts

wordeningehuurd.Hoeweldeopdrachtisdatdiebredernaaruitzendgerelateerdeklachtendienen

tekijken,hebbendezeexpertseigenlijkalleenoogvoorde‘hardcore’diagnose(acute)PTSS,zo

wordtgesteld.Hetgevolgisdat(post)actievemilitairenmetanderepsychischeklachtendietot

invaliditeitleideninzo’nsituatiedoorgaansgeenMIPkrijgentoegewezen;zehebbenimmersgeen

PTSS.Daarbijishetopvallenddatalsonenigheidoverdeze‘uitkomst’ineenlaterstadiumtoteen

beroepszaakleidt,vaakpreciesdezelfdeexpertopnieuwwordtingeschakeld,zowordtaangegeven.

Ookdeintegratievandebeoordelingvanarbeidsongeschiktheidenhetvaststellenvanbeperkingen

inhetkadervaneeneventueelinvaliditeitspensioenisindeinterviewsnaarvorengekomen.

EenmanagerlegtuitdathetaanvankelijkdebedoelingwasomaandehandvanhetWIA-IP-protocol

eengeïntegreerdeuitvoeringspraktijkoptetuigen,waarbijéénverzekeringsartszowelhetéén

(arbeidsongeschiktheid)alshetander(beperkingeninhetkadervanMIP)beoordeelt:

75

“Numoeteencliëntvoorhetbeoordelenvaneenarbeidsongeschiktheidsaanspraaknaareen

verzekeringsartsvanhetUWV,terwijleenverzekeringsartsvanhetABPkijktwatzijnbeperkingenzijn

voorhetmilitairinvaliditeitspensioen.Menwildedelastvandiebeoordelingenverminderendoorze

–methetprotocolindehand–inéénkeergelijktijdigtedoen.DatwashetWIA-IP-protocol.Hetis

echternooitgeluktomdiecircuitsgoedbijelkaartebrengen,UWVenABPkwamendaarnietgoeduit.

InhetverlengdedaarvanzijndehiatenvandeWPC-schaalgedichtmethetPTSS-protocol.”(D1)

Inhetlichtvandehuidigebeoordelingssystematiekkwamindeinterviewsderolnaarvorendie

erkenningbij(post)actievemilitairenspeelt.Eencase-coördinator/belangenbehartigergeeftaandat

voordemeestecliëntengeldtdatzijmeteenbepaaldevoorstellingnaarhetbeoordelingsgesprek

metdeverzekeringsartsgaanendatderolvanerkenningdaarbijgrootis:

“Mensenverwachtendateendokterdiehunkeurtookempathieaandedagzalleggen,metdie

voorstellinggaanzehetgesprekin.Maarzekomenvaaktotaalgedesillusioneerdterug,wantzehadden

gehooptdatdiepersoonzezoubegrijpenendaarmeeookerkenningzougeven.Danisdat

invaliditeitspercentagenognieteenszobelangrijk,maarofzezich‘gezien’voelen.”(C1)

Juistomdatmensenzichvaakonvoldoendegezienvoelentijdenshetbeoordelingsgesprekverlegt

hetgevoelvanerkenningzichdannaardehoogtevanhetMIP,zolegthij/zijuit.Een

verzekeringsarts/penvaut:

“Ja,erzijnmilitairendiezeggenhetgaatmijnietomhetgeld,hetgaatmijomerkenning.Maarerzijner

ookwaarbijhetweldegelijkomhetgeldgaat.Diehebbenbijvoorbeeldtegenhunzindedienstmoeten

verlatenwegenseindecontractenlopenvastindeburgermaatschappij,missendefensieheelerg.Soms

bestaatdandeindrukdatdiepsychischeproblemennietwarenontstaanalszeindienstzoudenzijn

gebleven.”(A3)

6.5Verergerendversusoorzakelijkdienstverband

Hetvaststellenvaneencausalerelatietussenhetdienstverbandc.q.deuitzendingendepsychische

klachtendieinvaliditeitteweegbrengenblijktindepraktijkeencomplexeaangelegenheid,zokomt

uitdeinterviewsnaarvoren.Deverzekeringsartsprobeertzichhierbijeenbeeldtevormenofenin

76

welkematedepsychischeklachtenmetdeuitzendingverbandhouden.Hijzetzijnbevindingen

daarbijaftegendemogelijkheiddatdeklachtenreedsvóóruitzendingbestondenen/oftoete

schrijvenzijnaananderefactorenc.q.gebeurtenissen,dienietsmethetdienstverbandtemaken

hebben.Uitdeinterviewsblijktdathetvaststellenvanhetdienstverbandendedaaraangekoppelde

inschattingofvaneenverergerendofoorzakelijkdienstverbandsprakeissomstotonduidelijkheden

leiden.Eénvandieonduidelijkhedenisdatdetermen‘oorzakelijk’en‘verergerend’door

verzekeringsartsennietaltijdeenduidigwordengehanteerd.Eenverzekeringsarts/penvaut

hierover:

“Jekunthetopverschillendemanierenuitleggen.’Verergerend’suggereertdatiemandietsheeftendan

opuitzendinggaat,waarnadeklachtenofbeperkingblijvendzijnverergerd.Maarhetwordtookopeen

anderemanieruitgelegd.‘Oorzakelijk’wildanzeggendatdeuitzendingservaringenéénopéénhebben

geleidtotdeaandoening,terwijlbij‘verergerend’ookanderefactoreneenrolgespeeldkunnenhebben,

terwijlernietietshoefttehebbenbestaan.Eénvandieanderefactorenkanookeensoort‘gevoeligheid’

of‘predispositie’zijn.Datnoemjedan–refererendaanhetprotocol–hetmulti-causale

verklaringsmodel.Dietheorieisinmijnogentochwatkunstmatig.Almetalishetingewikkeldenvoor

onsooknietaltijdgoedtebegrijpen.”(A3)

Delaatstgeciteerdeparticipantlichtvervolgenseenenandertoeaandehandvaneen

praktijkvoorbeeld:

“Stel:iemandheefteenblancopsychiatrischevoorgeschiedenis,defamilie-anamneseisnegatief,hij/zij

heeftaltijdgoedgefunctioneerd(geenklachten,geenziekteverzuim),maaktopuitzendingeen

enkelvoudigetraumatischeervaringmeeenontwikkeltdaneenPTSS,danmoetjetocheenverergerend

dienstverbandaannemenomdathetdanzogenaamdmulti-causaalzouzijn.Tsja……..”

Deverzekeringsarts/penvautgeeftaandateropzijnafdelingheelveeldiscussieisgeweestoverde

vraagwanneerjeeenoorzakelijkeneenverergerenddienstverbandaanneemt.Hetprotocolbiedt

daarvoornaarzijn/haarmeningteweinighouvast.Daarnaastwordtaangegevendatervaaksprake

isvancomplexetrauma’s,waarbijhetheelmoeilijkisomtebepaleninwelkematedezeaande

dienstzijntoeteschrijven.

77

Eenandereverzekeringsarts/penvautgeeftinbovenstaandverbandaandathetmulti-causaal

verklaringsmodelgeenduidelijkheidverschaftoverwatonderpre-existentieenpredispositiemoet

wordenverstaan:

“Alsiemandalvóórhetdienstverbandverslaafdwasaanalcoholofinaanrakingisgeweestmetjustitie

endannogeentrauma,dankanjeduidelijksprekenvaneenpredispositie.Maarscheidingvande

oudersofblijvenzittenopschooloféénkeermetdepolitieinaanrakinggeweestwegenshetvernielen

vaneenbushokje,noemjedatpredispositie?”(A4)

T1-enT2-trauma

Watdediscussieovereenverergerendversuseenoorzakelijkdienstverbandverdercompliceert,zo

wordtaangegeven,betrefthetonderscheidtussenT1-enT2-trauma.BijT1-traumagaathetinhet

PTSS-protocolomeenenkelvoudigeschokkendegebeurtenis,zoalseenoverval,eenhinderlaag,een

ernstigschietincidentofeenkortdurendegijzeling.BijeenT2-traumagaathetom(zeer)ernstige

en/ofmultipleen/oflangdurendeschokkendegebeurtenissen,zoalslangdurigeeenzameopsluiting

metdoodsbedreiging,dagenlangebeschietingenenmartelingen.4Vanuitdehoekvan

verzekeringsartsen/penvautswordtaangegevendathetonderscheidtussenT1-enT2-traumaniet

isgebaseerdopwetenschappelijkeinzichtenoverpsychischeklachtenbijvolwassenendietot

invaliditeitkunnenleiden.Hetonderscheidheeftechterwelimplicatiesvoordevaststellingvaneen

verergerendversuseenoorzakelijkdienstverband:

“HetonderscheidtussenT1-enT2-traumaisontleendaaneenbehandelingscontextbinnende

kinderpsychiatrieenisnooitontwikkeldomtewordengebruiktbijvolwassenenindecontextvande

diagnosestellingvanpsychischeklachtenenPTSS.DitonderscheidheeftbinnenhetPTSS-protocolechter

welimplicatiesomdaterbijeenT2-trauma,ondankshetbestaanvaneenpredispositie,tocheen

oorzakelijkdienstverbandkanwordenaanvaard.”(A1)

Aanstellingskeuring

Inhetkadervandedienstgerelateerdheidvanpsychischeklachteniseenaantalparticipantenook

ingegaanopdeselectieenvoorgeschiedenisvan(post)actievemilitairen.Immers,bijhetaannemelijk

makenofpsychischeklachtendietotinvaliditeitleidenaldannietzijntoeteschrijvenaanhet

dienstverband,istevensdevraagaandeordeofdezeklachtenwellichtreedsbestondenophet

78

momentvankeuringbijindiensttredingc.q.selectievooreenmissie.Overdezeselectieismet

meerdereparticipantenmeteenuiteenlopendeachtergrondgesproken.Zowelvanuitdehoekvan

debehandelarenalsuitdievandecasemanagersenbelangenbehartigerswordtaangegevendateen

verergerenddienstverbandbijeengedegenaanstellingskeuringnietzoumoetenkunnenbestaan.

“Indienjenaselectiebijdepoortgoedgenoegblijkttezijnomtedienendanmoetjeooknietzeuren

overvóórhetdienstverbandopgelopentrauma,maarjecriteriadaaropbijstellen.”(C1)

Eenbehandelaar:

“Ikdenk,alsjescreentenmensentochuitzendt,ookalhebbenzeeenbeschadigdevoorgeschiedenis,

danmoetjeookdeverantwoordelijkheidnemenvoordegevolgen.Wantwatisdienstgerelateerdophet

momentdatdefensieervoorkiestomeenbeschadigdpersoonopuitzendingtesturen?Wijzieninieder

gevaleenhelekwetsbaregroepwaarinweinigmenseneenhelegezondevoorgeschiedenishebbenener

vaakvanallesindevoorgeschiedenisspeelt.”(B1).

AandeanderekantwordtaangegevendathettemakkelijkisomDefensieteverwijtendatiemands

completevoorgeschiedenisenpre-existentiebijeenbesluittotaannemenbekendzoumoetenzijn.

Eenverzekeringsarts/penvaut:

“Defensievoerteenuitgebreidepsychologischeselectieuit,evenalseenmedischeaanstellingskeuring.Er

zijndustweelokettenwaarmensenlangsmoeten.Datsollicitantendaarhetachterstevanhuntongniet

latenzienbetekentnietdatdieselectieverkeerdisgeweest.Hetextreemstevoorbeelddatikheb

meegemaaktgingomiemanddiegedwongenopgenomenwasgeweestineenpsychiatrischeinrichting.

Toenhemwerdgevraagdwaaromhijdatniethadverteld,zeihij:ikbendaargek,danwordik

afgekeurd!”(A2).

Daarbijkomt,zowordtvanmeerderekantenaangegeven,datPTSSzichnietgemakkelijklaat

voorspellen,zekernietbinnenhettijdsbestekvaneenaanstellingskeuring:

“WijwetennietwatdeoorzaakvanhetontstaanvanPTSSis.Alsjetienmensenineenbusjezetenze

makeneenongelukmee,krijgenertweeklachtenenkrijgtéénblijvendeklachten.Maarwaarom?Dat

kunnenwenietuitleggen.”(A4).

79

Eenmanagersteltinditverband:

“JezultnooitaandevoorkantkunnenuitsluitendatiemandeenPTSSoploopt.”(D1).

Eenaantalparticipantenmetdeachtergrondvancase-coördinatorofbehandelaarisdemening

toegedaandatdestrengheidvandedienstkeuringenbijdefensiefluctueertopbasisvantendensen

binnendemarkt.Eénverzekeringsarts/penvautonderschrijftdatechterniet:

“Erisbinnendeaanstellingskeuringenabsoluutgeensprakevanverschuivingvancriteria,datiseen

misverstand.Dewerkgeverzoudatwellichtwillen,maarzoishetniet.Menhoudtzichaande

keuringsnormenen–waarden,zoalsdoordeartsenenpsychologengesteld.Ikspreekhardtegendatde

serieusheidvandeselectiefluctueertopbasisvanhetmarktmechanisme.”(A2)

Heteffectvanhetafgevenvaneenoorzakelijk/verergerenddienstverband

Deresultatenvandeinterviewsovereenoorzakelijkofverergerenddienstverbandbeperktenzich

niettothetvaststellendaarvan;doorenkeleparticipantenisookingegaanopheteffectvanhet

afgevendaarvan.Zowordtdooreenverzekeringsarts/penvautaangegevendathetindepraktijk

eigenlijkzeldeneentoegevoegdewaardeheeftomonderscheidtemakeninoorzakelijkof

verergerenddienstverband,omdatditnauwelijksinvloedheeftopdehoogtevanhetmilitair

invaliditeitspensioen.Vanuitdehoekvandecase-coördinatoren/belangenbehartigerswordt

gesignaleerddateenveteraanvaakteleurstellingvoeltbijeenafgegevenverergerenddienstverband:

“Zevoelenhetalsofzealgekverklaardwarenvóórdeuitzending.”(C3)

Eenanderecase-coördinator/belangenbehartigergeeftaandathetonderscheidtochweldegelijk

enigeinvloedopdehoogtevanhetinvaliditeitspensioenkanhebben:

“Hetafgevenvaneenverergerendofeenoorzakelijkdienstverbandheeftgevolgenvoorhet

verdisconterenvandeco-morbiditeit.Bijoorzakelijkdienstverbandkanco-morbiditeitworden

meegerekend,maarbijverergerenddienstverbandkanalleendeziektezelfinogenschouwworden

genomen,ennietalsdaarnogietsuitvoortisgekomen.”(C4)

80

6.6Diagnosestelling

Vanuitdebehandelaarswordtaangegevendathetstellenvaneendiagnosedoordeverzekeringsarts

tijdenshetbeoordelingsgesprekmetdecliënteencomplexeaangelegenheidis.Somswordtdoor

hengetwijfeldofdatbinnendebeperktecontextvanzo’ngespreküberhauptwelmogelijkis:

“Hetpuntisdatwijersomswekenoverdoenomdediagnostiekheldertekrijgen,datissomseen

eindeloosgepuzzel.Hetheefttemakenmethunpresentatie,methunmaniervancommunicerenenook

meterkenningenherkenningvandeklachtendoordecliëntzelf.Datjemetdepartneringesprekgaat

omdatiemandzelfdeboelbagatelliseert.Hetgaatsomsommannendietwintigofdertigjaargeleden

huntraumahebbenopgelopen.Diekunnennietineenpaaruuraangevenwatzehetaller-aller-

moeilijkstvindenenwaarzemisschienwelviergesprekkenvoornodighebbenomtevertellen.”(B2)

Bijtwijfelschakelteenverzekeringsartsalsneleenexterneexpertin,zogeefteenbehandelaaraan,

endiekijkenvaakteveelvanuiteen‘acutePTSS-bril.’IshetgeenPTSSdanvolgtvaakeennegatief

advies.Ookvanuitdebelangenbehartigerswordtdatbeeldenigszinsbevestigd:

“Alseenverzekeringsartstwijfelsheeftdanwordteenexternepsychiateringeschakeld.Wijweten

inmiddelspreciesomwelkepsychiatersdatgaatenwetendanvantevorenalwatdeuitkomstzalzijn.”

(C5)

Eenverzekeringsarts/penvautbevestigtdathetstellenvaneenjuistediagnosesomsergmoeilijk

kanzijnbinnendekadersvanhetbeoordelingsgesprek,zekeralsdaareenuitspraakaangekoppeld

moetwordenoverderelatiemethetdienstverband:

“Kijk,sommigemensenhebbenwelvierdiagnoses.ZehebbenPTSS,zehebbeneendepressievestoornis,

zehebbeneenpersoonlijkheidsstoornisenzehebbenADHD.Tweeweldienstverbandentweeniet.Tsja,

gadannogmaareensbepalenwelkeklachtenenbeperkingenwaarbijhoren,datisbijnageendoen.

Danwordtomheteenvoudigtehoudenvaakallestoegeschrevenaandedienstverbandaandoening,

andersishetindepraktijknietuitvoerbaar.Datwordtvaakookwelgeaccepteerddoordepenvaut.

Behalvealsiemandeenbeperkingheeftdiealduidelijkeerderbestond.”(A3)

Eenandereverzekeringsartsgeeftaandathetmoeilijkisomsommigeklachten,dieinprincipeonder

dediagnose‘partiëlePTSS’zoudenkunnenvalleneneenduidelijkdienstgerelateerdkarakterhebben

opdejuistemaniertelabelenomdiedienstgerelateerdheidte‘honoreren.’Dediagnosepartiële

81

PTSSleidternamelijktoedatdezeklachtennietwordenerkendalsaanleidingvoorhet

invaliditeitspensioen:

“VolgensdeDSM-classificatiemoetersprakezijnvanvijfcriteriawaaraanmoetwordenvoldaanomvan

PTSStekunnenspreken.VoldoejemaaraaneenpaardanspreekjevanpartiëlePTSS.Hetprotocolzegt:

partieelnieterkennen.Maarweziensomsouderemensen,dienoginIndonesiëwaren,diekomenhier

metheelveelslaapproblemenenherinneringen,gekleurddoordetrauma’svandestijds,maarhebbenin

geenenkelezinPTSS.Zehebbengeenvermijdingeneennormaalsociaalleven.Danmoetenweonssoms

inallebochtenwringenomtocheendienstverbandtoetekennen.”(A4)

Eenandereverzekeringsarts/penvaut:

“Tsja,jekunteigenlijkeendiscussievoerenofpartiëlePTSSalsdiagnosewelbestaat.Jezouhet

bijvoorbeeldook‘PTSSgedeeltelijkinremissie’ofanderskunnennoemen.”(A6)

6.7Deinvloedvanpersoonskenmerkenophetverloopvanhetbeoordelingsgesprek

Participantenmeteenuiteenlopendeachtergrondsignalerendatpersoonskenmerkenvan

(post)actievemilitairenhetverloopvanhetbeoordelingsgesprek,endaarmeehettoetekennen

invaliditeitspercentagekunnenbeïnvloeden.Eenverzekeringsarts/penvaut:

“Watikzieisdatmilitairendieeenbepaaldemaniervanomgaanmethunklachtenhebben,metname

heelagressiefennaarbuitengekeerdzijn,hogerscoren.Terwijlintrovertemensen,diezichthuis

helemaalopsluiten,eneigenlijkineenhogerecategorieinvaliditeitzitten,juistlageruitkomen.

Assertiviteitwordtbeloond.”(A2)

Eencase-coördinator/belangenbehartigerbrengtindatverbandnaarvoren:

“Datextravertekanooktemakenhebbenmethetvermogenomonderwoordentebrengenwaarjelast

vanhebt.Deeenisdaareerlijkerinengemakkelijkertoeinstaatdandeander.”(C3)

Eenmanagerdaarover:

“Ikkanhetvanuitmijnpositienietgoedbeoordelen,maarikvinddateenverzekeringsartsdanzijnwerk

nietgoeddoet,daardoorheenzoumoetenprikken.Enerisnatuurlijkniemanddiezegt:‘hetgaat

uitstekendmetmij,halveermijnuitkeringmaar’.”(D1)

82

Eenandereverzekeringsarts/penvautlaatzichindezelfdezinuit:

“Deenemilitairkanheelgoedmeteenkwinkslagklachtenaandikken,terwijlbijdeanderalleseruit

getrokkenmoetwordenenweereenanderpraatheelrationeeloverdemeestingrijpende,emotionele

zaken.Eenverzekeringsartsiservooropgeleidomdaardoorheenteprikken.”(A6)

Cultuurkanookinbelangrijkematevaninvloedzijnopdematewaariniemandinstaatisom

klachtenonderwoordentebrengen,zowordtgenoemdindeinterviews.Datkankomendoorhet

gespreksonderwerp–zowordeneventueleklachtenophetterreinvanseksualiteitdoorbijvoorbeeld

eenAfghaansetolknietgemakkelijkbespreekbaargemaakt–maarookgaanvertegenwoordigers

vaneenanderecultuurvaakandersommetpijnengezondheidsproblematiek.Eenverzekeringsarts/

penvautverwoordthetalsvolgt:

“Demanierhoemensenpijn,verdrietenschaamteuitenvoordefamilieofhunvrouwisheelanders,bij

deMoslimsbijvoorbeeld,daneenNederlandse,Hollandsejongenzoudoen.Dusmetdatfiltermoetje

tijdensdebeoordelingookrekeninghouden.”(A6)

Indecontextvanhetprotocolenhetbeoordelingsgesprekisdaarechternietvoldoendeaandacht

voor,wordtvanuitdehoekvanbelangenbehartigers/case-coördinatorenaangegeven.

6.8Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

AlseenbelangrijkvoordeelvanhetgebruikvanhetPTSS-protocolwordtdoorverschillende

participantengenoemddathetprotocoldeinterpretatieruimtevanverzekeringsartsenbeperkt,

zodateengrotereeenduidigheidindebeoordelingontstaat.Hetmaakthierdoorinprincipeminder

uitdoorwelkeverzekeringsartseen(post)actievemilitairwordtbeoordeeld,zowordtaangegeven.

DebevindingenuitheteerderdoorTGOuitgevoerdebetrouwbaarheidsonderzoek5bevestigendit

beeld.Tochwordendoorenkeleparticipantenkanttekeningengeplaatstbijde

interbeoordelaarsbetrouwbaarheid.

Eenbelangenbehartiger/case-coördinator:

“Jekuntineenprotocolopschrijvenwatjewilt,maariedereenheefttocheenbepaaldeeigen

interpretatie.IkweetdaterbijBMBzeskeuringsartsenzitten,maarwijkunnentochvaakzienwiede

83

keuringheeftuitgevoerd.Zohebjebijvoorbeeldkeuringsartsenmetofzondermilitaireachtergrond.Dat

maaktuitvoordebeoordeling.”(C2)

Eenverzekeringsarts/penvautdenktjuistdatdespreidingdoorhetprotocolistoegenomen:

“Datdeinterpretatieruimtekleinerisgewordenisniethelemaalwaar.Wantvroegergavenweallemaal

eenhoogpercentageaf,maarnulijkthetoferrelatiefzelfsnogmeerspreidingis.Jehebtnunamelijk

meerderebeoordelingselementenmetallemaalhuneigenspreidingsmarge,dusdaaromkandie

spreidingtochverderoplopen.Endemanierwaaropjekennishebtverworvenoverpsycheenhoeje

tegencliëntenaankijktisookheelandersperarts.”(A1)

Tweeandereverzekeringsartsen/penvautsbevestigenhetfeitdaternogsteedssprakeisvan

interpretatieruimteendatdaarmeedeeenduidigheidinhetgedingis.Eéndaarover:

“Eenobjectievebeoordelingbestaatniet.Iksteldevragenopdiemanierenmijncollegaopeenandere

manier.Ikzeg:cliëntheeftzelfsdrienachtenperweeknachtmerries,terwijlmijncollegazegt:hijheeft

slechtsdrienachtenperweeknachtmerries.Maarikdenkdatdespreidingvanhet

invaliditeitspercentagenietzoheelgrootis,maximaaleenrelatiefverschilvan20%”(A4)

Heteffectvaneventueleinterpretatieverschillenkangrootzijnalshetomverschillengaatdienet

rondde10%-invaliditeitsgrenszitten.Steldatdeeneverzekeringsartsopeeninvaliditeitspercentage

van9,8%uitkomt,terwijldeandere10,5%scoort,danzoudatinheteerstegevalbetekenendater

geeninvaliditeitspensioenwordtuitgekeerd,terwijlhetinhettweedegevalmogelijkweltoteen

uitkeringkomt.Eenverzekeringsartsdaarover:

“Wijproberendiegevallentevermijden.Danproberenweertochnaartoeteschrijvendatheteen

percentagevan10,1%wordtofzo.”(A4)

Eenbelangenbehartigersignaleerteenandereoorzaakvoorhetontstaanvan

interpretatieverschillen,namelijkdekeuzevandepsychiaterbijhetinschakelenvaneenexterne

expert:

“Alsikhetheelalgemeenmagzeggen:ikvinddekeuzevandepsychiaterdoorslaggevendvoorde

uitkomstvaneenexterneexpertise.Endiekeuzegeschiedtdoordeverzekeringsarts,zonder

84

raadplegingenvanbetrokkenen.Hijkiestdepsychiateruitenhijsteltdevraagstellingalleenop.Datkan

zekersturendzijn.”(C5)

6.9Alofnietsimulerenenwaarheidsvinding

Participantenmeteenuiteenlopendeachtergrondgevenaandatzijvermoedendater–naasteen

overgrotemeerderheidvancliëntenmetdaadwerkelijkeproblematiek–eenbeperktaantalcliënten

isdatminofmeerdoelbewustprobeertomoponeigenlijkegrondeneeninvaliditeitsuitkering‘inde

wachtteslepen.’Daarbijspeeltookhetfeitdathetprotocolophetinternetvrijtoegankelijkiseen

rol,zowordtgesteld,wantopdiemanierkunnencliëntenexactvaststellenopwelkeaspectenze

wordenbeoordeeldendezeaspectenzonodig‘aandikken.’Eencase-coördinator:

“Ja,erzouzelfsopreünieseenlijstjerondgaanmeteensamenvattingvanhetprotocoldatooiteenkeer

dooreenveteraangemaaktis,vanluister,ditiseenreceptvooreenhogerMIP,eenhoger

invaliditeitspensioen.”(C2)

Daarbijwordenverzekeringsartsensomsookbedreigd.Eenverzekeringsarts/penvaut:

“Wijzijnweliswaarzelfnietdeslecht-nieuws-brengers,maarinhunogenweldeboosdoeners.Enalsze

jehiermetdedoodbedreigendangaathetsomsommensendieinhunlevenaldaadwerkelijkhebben

geschoten.Datiseenanderedreigingdanwanneeriemanddattegenjeopstraatschreeuwt.Nietalle

artsenkunnendaartegen,ikbencollega’skwijtgeraakthierdoor.”(A1)

Hetvermoedenbestaatdatineenaantalgevallenviawaarheidsvindingkanwordenvastgestelddat

debetreffendecliënthelemaalnooithetgeclaimdetraumakanhebbenmeegemaakttijdenszijn

uitzending,omdatdedaaraangekoppeldegebeurtenisnooitheeftplaatsgevonden,depersoongeen

onderdeelvanhetgeclaimdebataljonheeftuitgemaakt,ofdezegebeurtenisniettijdenszijn

uitzendperiodeheeftplaatsgevonden.Ietsvakerkomthetvolgenssommigeparticipantenvoordat

cliënteneentraumaclaimendatweltijdenszijnuitzendperiodeheeftplaatsgevonden,maarwaarbij

sterkevermoedensbestaandatdebetreffendecliëntdaarnooitmeegeconfronteerdis.Nietaltijd

kanwaarheidsvindingdaarduidelijkheidoververschaffen.Psychischeklachtennaeeningrijpende

gebeurtenisoftraumahoevennamelijknietbeperktteblijventotbijhendierechtstreeksbijhet

incidentbetrokkenzijngeweest,maarkunnenzichookmanifesterenbijmatenofkennissendiehet

85

verhaalterorekomenofdiewordengeconfronteerdmethetberichtvanverwondingofoverlijden

vaneenvoorhenbekendslachtoffer.Bovendienwordtvanuitdehoekvandeverzekeringsartsen/

penvautsaangegevendatDefensieomnietgeheelduidelijkeredenenterughoudendismethet

verifiërenvanditsoortfeitenbijeenvermoedenvansimulatie;eenwensdaartoewordtlangniet

altijdgehonoreerd.

Bijeengroteregroep(post)actievemilitairen,waarbijtwijfelbestaatoverdeernstvandepsychische

klachten,isnietsprakevansimulerenvandezeklachten,maarhierbijwordtdoordecliëntindeogen

vanverzekeringsartsenenbehandelarensomstegemakkelijkeenlinkgelegdmethetdienstverband.

Indatkaderwordtvanuitverschillendekantenaangegevendatdevoorpostactievemilitairensoms

gunstigeuitsprakeninrechtszaken,zoalsderecentetoekenningvaneenschadevergoedingaaneen

Libanon-veteraaneenaanzuigendewerkingheeft.Hetlijktinhetgrosvandezegevallenaannemelijk

datbetrokkenpersonennietbewustsimuleren,maaroprechtvanmeningzijndatzijookvooreen

schadevergoedinginaanmerkingkomen,omdatzij‘minofmeerhetzelfde’hebbenmeegemaakt,zo

wordtdooreenaantalparticipantenaangegeven.

6.10Rubriekenensubrubrieken

Nietofnauwelijksgescoordesubrubrieken

Eendiscussiepuntdatdoorparticipantenmeteenverschillendeachtergrondfrequentisgenoemd

betrefthetfeitdatsommigesubrubriekeneigenlijknauwelijkstoteenscorekomen(klasse‘0’

krijgen).Hetgaatdanmetnameomdesubrubrieken1(persoonlijkehygiëneenzelfzorg),4(seksuele

functie)en5(basalecommunicatie).Erzijnparticipantendiezichophetstandpuntstellendat

subrubriekendienauwelijkswordengescoordbeterkunnenwordenverwijderden/ofvervangen

doormeer‘valide’subrubrieken.Infeitehoudendezesubrubriekendeinvaliditeitspercentages

kunstmatiglaag,zoishunredenering.Immers,alsersubrubriekenonderdeelvaneeninstrument

uitmaken,dienooittoteenscorekomen,danheeftdateenneerwaartseinvloedopditpercentage.

Dezesubrubriekenzijnimmersvaninvloedopdehoogtevanhetgetalwaarmeemoetworden

gedeeldomtotsubscoresvanhetinstrumentenopbasisdaarvantoteeninvaliditeitspercentagete

komen.

“Jemoetzeofwelschrappenofvervangendooranderesubrubriekenwaarhetbijdittypepsychische

klachtenwèlomdraait,”(A2)zoalseenparticipantvandeverzekeringsartsen/penvauts

aangeeft.

86

Nietiedereenishetmetdezeoplossingeens.Zowerpteenandereverzekeringsarts/penvauttegen

dateroptheoretischegrondeneenkeuzevoorverschillendesubrubriekenisgemaakt.Daarbijmag

duswordenaangenomendaterduidelijkeaandoeningsgerelateerdec.q.ziektespecifieke

argumentenzijnopbasiswaarvanisbepaalddatdezesubrubriekeneenrolspelenbijdepsychische

aandoeningenwaarvoorhetprotocolisbedoeld.Alsdiesubrubriekenvervolgensindepraktijk

nauwelijkswordengescoord,danbetekentdat,daterblijkbaarnogweinigbeoordeeldeveteranen

zijnwaarbijdeonderliggendefunctiesdusdanigbeperktzijndaterhogerdaneenklasse‘0’wordt

gescoord.Maardaarmeeblijfthetinhoudelijkeargumentomdezesubrubriekenonderdeelvanhet

protocoltelatenzijnovereindstaan:

“Diesubrubriekenzijnvanuitkennisenervaringtotstandgekomen.Opzichrepresenterenzehoeer

gedachtwordtindepsychiatrie,enhoejeiemandmoetbeoordelenqualevensgebieden.Jemoet

rubriekendiejenooitscoortdaaromnietlatenvervallen.”(A1)

Weereenandermetdeachtergrondvaneenverzekeringsgeneeskundige/penvautisomeenandere

redenvanmeningdatsubrubriekendienauwelijkshogerdanklasse‘0’scorengehandhaafddienen

teblijven:

“Laagscorendesubrubriekenwordengecompenseerddoorsubrubriekendievaakwelwordengescoord.

Zobestaatdelaatsterubriekmaaruitéénsub-item.Dusalsjedaarhoogscoort,danvliegthet

percentagealomhoog.Rubriek1echter,deeljeuiteindelijkdoor4.”(A2)

Eenvertegenwoordigeruitdehoekvandebelangenbehartigers/case-coördinatorenisvanmening

datjenietofnauwelijksgescoordesubrubriekenwelmoethandhaven,maarhun‘gewicht’bijhet

berekenenvanhetinvaliditeitspercentagenaarbenedenmoetbijstellen.Opdiemanierwordtnaar

zijn/haarmeningdeinvloedvansubrubriekendiehoofdzakelijkmeteen‘0’wordengescoordbijde

berekeningvanditpercentageinperspectiefgeplaatst.

Ookoverderedenenwaarombepaaldesubrubriekenniettoteenscorehogerdanklasse‘0’komen

wordtverschillendgedachtdoordeparticipanten.Volgenssommigeparticipantenmeteen

uiteenlopendeachtergrondhoudthetverbandmethetfeitdatdecliëntwelzeerernstigbeperkt

moetzijnwildittotuitingkomenineenscoreopdezesubrubrieken.Datgeldtdanmetnamevoor

desubrubrieken1(persoonlijkehygiëneenzelfzorg)en5(basalecommunicatie):

87

“Hetkomtgewoonnietzovaakvoordatmensennietinstaatzijnzichzelfteverzorgen.Alsjelangdurig

thuiszitdanhebjenatuurlijknietdeneigingomjeelkedagineendriedeligpaktehijsen,maardatwil

nietzeggendatmensendoordepsychischeaandoeningdaartoenietinstaatzoudenzijn,”zogeefteen

verzekeringsarts/penvautaantenaanzienvansubrubriek1(A3).

Eenandereparticipantbrengtinditverbandnaarvoren:

“Hetmoetwelheelergslechtgaanalsmensennietmeergaandouchenengeenenkelehygiënemeer

aandedagleggen.Alshijhierbijmijopeenspreekuurzitdienietstinktenredelijkschoneklerendraagt,

zoalsvijftigprocentvandehelepopulatie,waarommoetikdanaannemendaterietsmisismetzijn

persoonlijkehygiëneenzelfzorg?”(A2)

Enoversubrubriek5iseenillustratieveuitspraak:

“Basalecommunicatiewordtophetspreekuuraltijdmeteen‘0’gescoord.Jemoetbijnapsychotischzijn

ofwanenhebben,dingenindeomgevingnietmeerkunnenwaarnemenenjenietmeerverstaanbaar

kunnenmaken,voordatbasalecommunicatienietmeermogelijkis.”(A2)

Tochwordtdooreenenkeleparticipantvanuitdehoekvandebelangenbehartigers/case-

coördinatorenookdekeerzijdevanbovenstaandeconstateringenonderstreept:

“Wijkennenmensen,dieverzorgenzichzelfhelemaalnietmeerenophetmomentdatzenaarde

verzekeringsartsmoetenwassenzezich,kammenhunharenenkledenzezichzelfhelemaalnetjesaanen

scorenvervolgensgelijkminderopdelijst.”(C3)

Seksueelfunctioneren

Eenandereredenwaaromsubrubriekenmindervaakwordengescoordisgelegeninhetfeitdat

daaraanaanvullendeeisenzijngesteldbinnenhetprotocolomtoteenscoretekunnenkomen,zoals

bijsubrubriek4(seksuelefunctie)hetgevalis.Cliëntendieproblemenaangeveninhunseksueel

functioneren,diemogelijkerwijsaanhetdienstverbandzijntoeteschrijven,moetenvoordeze

problematiekonderbehandelingzijnwildezesubrubriekookdaadwerkelijkhogervan‘0’mogen

wordengescoord,zoschrijfthetprotocolvoor.Vertegenwoordigersmeteenuiteenlopende

88

achtergrondgevenaanmoeitetehebbenmetdezeaanvullendebepalingbinnenhetprotocol.Een

verzekeringsarts/penvaut:

“AlsiemandeenernstigePTSSheeft,heeftdiewelanderedingenaanzijnhoofddanzijnseksuele

verlangens.Bovendien:alsdiePTSSgoedbehandeldwordt,danlostdateventueleseksueleprobleem

zichookvanzelfop.Daarhoevenvaakgeenspecifiekebehandelingenvoorplaatstevinden.”(A3)

Eenandereparticipantmetdezelfdeachtergrond:

“Ikvindhetonterechtdatergeengradueelbeoordelingssysteemisvoorseksualiteit.Ikvindhet

onrechtvaardigomtezeggen:oh,uwordtnietbehandeld?,dankrijgtueennul.”(A1)

Vanuitdekantvandebehandelaarswordtaangegevendatdeaanvullendebepalinginhetprotocol

bijdeseksuelefunctietemakenheeftmetverifieerbaarheid:

“Allesubrubriekenvalleninmeerofminderemateteverifiëren.Zelfsalsiemandaangeeftslechtte

slapenzoudatopdeeenofanderemanieraandiepersoonzichtbaarmoetenzijn.Datgeldtnietvoorde

seksuelefunctie.”(B1)

Weereenandermetdeachtergrondvaneenverzekeringsgeneeskundige/penvaut:

“Alsvandebeperkingenmoetwordenuitgegaandiedoorcliëntenzèlfwordenaangegevendanmoet

datgeldenvooralleaspecten.Enniet:datverifieerikwel,endatverifieerikniet.Wantwaaromkaner

danookgeenslaaponderzoekwordengedaanalsiemandaangeeftslechtteslapen?Enofiemandhet

huishoudenofdeadministratiedoetwordttochooknietgecheckt,datallesisuitsluitend‘opverhaal

van.’”(A4)

Dedoordekoppelingaaneenbehandelingverhoogdeverifieerbaarheidisindeogenvanéén

verzekeringsarts/penvautjuistpositief:

“Derubriekseksualiteitvindikvaaggeformuleerdinhetprotocolenisheelmoeilijkindepraktijkte

toetsenvooreenverzekeringsarts.Bovendien:hoeveelmensenhebbenindealgehelebevolkingwelniet

89

libidoverliesendanhebjehetnognieteensoverseksueleklachten.Dekoppelingmeteenbehandeling

vindikhetdaarombetermaken,dankanjejeergensaanvasthouden.”(A5)

Vanuitdehoekvandebelangenbehartigers/case-coördinatorenwordtaangegevendathet

betrachtenvanopenheidoverseksueelfunctionerencultuurgebondenis,watmedeeenredenis

waaromsubrubriek4nauwelijkstoteenhogerescoredanklasse‘0’komt:

“BlankeNederlanders,noemikzemaareventjesvoorhetgemak,zijneerderbereidomtoetegevendat

erseksueleproblemenzijndanbijvoorbeeldAfghaansetolken.Diezullenhetnooitbekennenalserop

datterreinproblemenspelen,laatstaandatzezichdaarvoorlatenbehandelen.”(C3)

Oversubrubriek4tenslottenogeencitaatvaneenmanager,dieweereenanderekantvanhet

knelpuntbelicht:

“Hetkannetzogoedzijn,datzo’nrubriekalsseksueelfunctionerennietwordtgescoordomdatzo’n

verzekeringsartsdenkt:hetwordtzo’ngedoealsikdierubriekaandeordestelinhetgesprekmetde

cliënt.”(D1)

Degedachtehierachterisdatjealsverzekeringsartsgoedengedetailleerdmoetdoorvragenomhet

functionerenopdatterreinexactinkaarttebrengen,hetgeentotvragenkanleidendiedoor

cliëntenalsimpertinentwordenervaren.Datkannoginversterktematespelenalsdecliëntookzijn

partnernaarhetgesprekheeftmeegenomen.

Overigenswordtvanverschillendekantenaangegevendatindejurisprudentieinmiddelssoepeler

metdebehandelplichtbijseksueeldisfunctionerenwordtomgegaanalshetomhethanterenvanhet

protocolgaat.Tegenwoordigvolstaathetindieneenbehandelaarhetseksueelfunctionerenbijde

cliëntaantoonbaarheeftaangekaartzonderdatdaarookeenbehandelinguitvoortisgevloeiddie

opditfunctionerenisgericht.

Overlaptussensubrubriekenenverschillentussenklassen

Vanuitdehoekvandeverzekeringsartsen/penvautswordtaangegevendathetsomsarbitrairisin

welkesubrubriekjesommigebeperkingenbijhetscorenmoetonderbrengen:

90

“Wijkunnenbeperkingenbijiemandvaststellen,diewezowelindeenesubrubriekkunnenscorenalsin

deandere.Maaralsjedubbelscoortverhoogjedebeperkingenkunstmatig.Datgeldtmetnamebijde

subrubrieken6(socialeactiviteiten)en7(communicatievevaardigheden/activiteiten).”(A3)

DebetreffendeparticipantgeefthierbijwelaandatbijtwijfeldeBIR-adviezenbijhetmakenvan

duidelijkeonderlingeafsprakentussencollega-verzekeringsartsenkunnenhelpen.

Eenandereverzekeringsarts/penvautsignaleertdatookdesubrubrieken8(structuuraanbrengen)

en9(huishoudelijkeactiviteiten)elkaaroverlappen:

“Bijhuishoudelijkeactiviteitenstaat‘minstenseenhalfuurconcentratiemogelijk.’Bijstructuur

aanbrengengaathetover‘hetvermogenomconcentratieenaandachtlanggenoegvasttehoudenente

verdeleneninzichtineigenhandelen.’Erzalweleennuanceverschilzijn,maarikverdeeldebeperking

danmaarwatoverdietweesubrubrieken.”(A2)

Dezeparticipantdoetindatkaderdesuggestieomvandesubrubrieken‘huishoudelijkeactiviteiten’

en‘structuuraanbrengen’éénsubrubriektemaken.

Eenandergenoemdknelpuntmetbetrekkingtothetscorenvansubrubrieken,datgelieerdisaanhet

eerdergenoemdeknelpuntdatsubrubriek1(persoonlijkehygiëne)nauwelijkshogerdan‘0’wordt

gescoord,betrefthetfeitdathetverschiltussenklasse0enklasse1vandezesubrubriekerggrootis.

Eenverzekeringsarts/penvaut:

“Bij‘0’benjeinstaatzelfteeten,terwijlhetbij‘1’alzoverisdatjemorstofkledingstukkennietof

verkeerdaantrekt.Datgebeurtbijnaniet.”(A2)

6.11DehoogtevanhetMIP

DehoogtevanhetMilitairInvaliditeitsPensioenkwameveneensindeinterviewsaanbod.Hierbijis

ookgerefereerdaandesituatievanvóór2008,toennognietvanhetPTSS-protocolgebruikwerd

gemaakt.DemeningenoverdehoogtevanhetMIPlopenuiteen.Eénverzekeringsarts/penvautis

vanmeningdatdehuidigeafgegevenpercentagesreëelzijn:

91

“Ikkomzeldeninsituatiesofziezeldendossierswaarbijikdenk,oh.Zoernstighadikhetnogniet

gelezen,diekomtweluitopeenhéélhoogpercentage,ofnetandersom.Dusvoormijngevoelzitdaar

weleengoedebalansin.”(A6)

Eenandereparticipantmetdezelfdeachtergronddenktdaarandersover:

“Ikvinddiepercentagesaltijdtelaag,zowelinvergelijkingmetdevroegereWPC-schalen,alsin

vergelijkingmetdepercentagesdievoorlichamelijkeinvaliditeitwordengegeven.Alsjevooreenknie

30%krijgtdankrijgjevoorietspsychisch20%,terwijlikdenkdatpsycheeengrotereinvloedopiemands

functionerenheeftdanzo’nknie.Datisraar.Depercentagesvanvóór2008warenmeerinlijnmetdie

voorfysiekeklachten,maarnietinlijnmetdemoderneopvattingenoverfunctioneren.”(A5)

Hij/zijvoegtdaaraantoe:

“Ikdenkdatwijalsverzekeringsartsen/penvautsmedischinhoudelijkeengradatiekunnenaanbrengen,

maardepolitiekkiestvoordepercentagesdieerbijhoren.”(A5)

Eenbelangenbehartiger/case-coördinatorgeeftaanvaakmetschrijnendegevallentezijn

geconfronteerd:

“Bijpersonendiezowelmetdenieuwealsmetdeoudesystematiekzijnbeoordeeld,ziejesoms

verlagingenvan80%invaliditeitnaar30%ofvan70%naar20%,echthelesubstantiëleverlagingen.En

alsjedandemedischerapportennaastelkaarlegtdanziejeeigenlijknauwelijkseenverbeteringvande

medischesituatie.Daarliepenwijtegentehoop,wantermoetwelvanzo’nverbeteringsprakezijnwil

dematevaninvaliditeitnaarbenedenwordenbijgesteld.”(C4)

Hij/zijvervolgt:

“Ikvinddatalsjevoorvolkenvaderlandhebtgediendenjekomtdaarbeschadigduitdatdaariets

goedstegenovermoetstaan.Datisdenkikookdebenaderingvandeoud-militairen.Alsjeiemandzulke

gevaarlijkesituatiesinstuurtenhetgaatdanmis,jadanmoetjeookruimhartiginjetoekenningenzijn.”

92

6.12Aanvullendeverbeterpunten

Departicipantennoemennogeenaantalverbeterpunten,datnognietindevoorgaandeparagrafen

aandeordeisgeweest.

Eenbehandelaardoetdesuggestieominplaatsvanhetbijtwijfelinhurenvaneenexterneexpert

eentweedesessiemetdeverzekeringsartsinteplannen:

“Dankanjealscliëntzeggen:‘goh,deeerstekeerschrokikwelheelergvandemanierwaaropudat

deed’.Of:‘ikhadheelslechtgeslapendiedag.Ikvondhetheellastigommijnaandachterbijtehouden.’

Mensenkunnenopgeenenkelemanierterugkomenopzo'neerdergesprek.Enerwordtmeteenaleen

expertingeschakeld.Ikdenkdatwanneerdaareenstaptussenzouzetten,datdatweleenhoopellende

zouvoorkomenenookmeerbegripzou.....endanhebbendieverzekeringsartsenookgewooneen

tweedeindruk.”(B1)

Dezelfdebehandelaarvindtheteenbemoedigendeontwikkelingdatergeleidelijkmeer

samenwerkingtussendeverzekeringsartsenendebehandelarenontstaat:

“IkwilmetklemwilzeggendatdesamenwerkingmethetSMOenhopelijkmetBMBindetoekomst,en

debereidheidommetelkaarnaarverbeteringtoetewerken,datdatwatmijbetrefteenheelpositief

aspectis”.(B1)

Ookvanuitdebelangenbehartigers/case-coördinatorenwordthetbelangvansamenwerkingtussen

debehandelendeendeverzekeringsgeneeskundigesectoralseenhoopgevendperspectiefgezien:

“Ikdenkdateengroteresamenwerkingzekermeerwaardezouhebben.Van:ikhebmeneeropgesprek

gehad,hoeschatudatin,hoeheeftudatervaren?Ja,datzouabsoluutbijdragen,alwashetmaarom

onduidelijkhedenwegtenemen.Wantnublijfthetvaakbijhetopvragenvanschriftelijkeinformatie,ik

leesiniedergevalnietinrapportagesterugdaterenigevormvanoverlegisgeweesttussende

verzekeringsgeneeskundigeenbehandelendesector.”(C4)

Dezelfdebelangenbehartiger/case-coördinatorsignaleertdatersomsbijhetinvullenvande

subrubriekennietgoeddoordeverzekeringsartswordtdoorgevraagd.Hijofzijdoetindatkaderde

suggestieomsommigesubrubriekengewoonsamenmetde(post)actievemilitairintevullen:

93

“Alsiemandzegt,jaikbenlaatstnogopvakantiegeweestmethetvliegtuigofzevragenhemhoebentu

hiergekomenenhijantwoordt‘metdeauto’danwordtdeheleclassificeringaandatvoorbeeld

opgehangen:‘komtzelfstandigopbestemmingaanmetdeauto’.Ja,danhebjenietgoeddoorgevraagd,

wantjeweettotaalniethoedatpreciesisgegaan/geweest.”

Eenverzekeringsarts/penvautdoetdesuggestieomdeinvaliditeitsbeoordelingteobjectiverendoor

dezenietalleentebaserenophetgesprekmetdeverzekeringsartsendebekrachtigingvande

penvautdaarvan,maarookopobservatie:

“Ofhethaalbaarisdatweetikniet,maarerzijnpsychiatersinTilburggeweest,dieinhetkadervande

expertisemensendriedagengingenobserveren.Danwordtdecliëntvoordriedagenopgenomenen

geobserveerd.Erwordengesprekkenmeegevoerdenerwordtgekekenhoezeomgaanmetanderen,

netzoalszeinhetPieterBaancentrumzittenendankrijgjetochietsmeerindrukvaniemand.”(A4)

Eencase-coördinator/belangenbehartigerisvanmeningdathetfeitdateeninvaliditeitspercentage

datkleinerisdan10%niettotuitkeringkomttotgevolgheeftdatcliëntendiedatbetreftzichniet

erkendvoelen.Ookdeberichtgevingdaaroverschietnaarzijn/haarmeningtekort:

“DebriefdiezevanDefensiekrijgenisookheelraar.‘UkrijgtgeenMIP’staatdaarin.Nee,ukrijgteen

MIPvanminderdantienprocentendaarisoverafgesprokendatwedatdannietuitkeren.Maaruheeft

welrechtopvoorzieningen,benadrukdatdan.Daarkanjeeenhoopleedgemakkelijkmeevoorkomen.”

(C1)

Eenandereverzekeringsarts/penvautgeeftaandatereenaantalonderwerpendatvanbelangisbij

debeoordelingvaninvaliditeitbijpsychischeklachtengeenonderdeelvanhetprotocoluitmaken:

“Correctievooreenpersoonlijkheidsstoornis,belevingvangeluk,ziekzijn,tevredenheid,schuldgevoel,

spijt,suïcidaliteit,jakijk,datzijninmijnogenbelangrijkeonderwerpen.Sommigemensenkwijnen

bijvoorbeeldwegvanschuldgevoeloverhunmatendiezijnoverleden.Oflijdensdruk:hoedrukthetlijden

opiemand,hoegaathijdaarondergebukt?Erzoueensnagedachtmoetenwordenhoedezeaspectenop

tenemen.”(A1)

Weereenandereverzekeringsarts/penvautisvanmeningdatDefensiebijdreigingdoorcliënten

vanverzekeringsartseneenstandpuntmoetinnemen:

94

“Datisgedragdatniettetolererenis.Defensiezoumoetenzeggendateeninvaliditeitsuitkeringbijzulk

gedraggeenoptieis.Maardatgebeurthelaasniet.Kijk,erwordtheelveelwerkverrichtbijzowelSMO

alsBMB,hetgaatechtomergconsciëntieuswerkendemensen,diehetechtgoedwillendoen,hart

hebbenvoordezaak.Dielopentegenproblemenaandieopeenhogerniveaunietwordengezienen

opgelost.Datvindikechtzonde.”(A5)

Totslotwordtintabel6.1hetaantalcitatenperparticipantweergegeven.

Tabel6.1Aantallencitatenperparticipant

Participantcode AantalcitatenA1 7A2 10

A3 7A4 7A5 6A6 4B1 5B2 1C1 3C2 4C3 4C4 5C5 5D1 4

95

Hoofdstuk7ResultatenvandeFocusgroepen

Indithoofdstukwordenderesultatenvandefocusgroepenbesproken.Perstellingzullende

belangrijkstepuntendieaandeordekwamenwordensamengevat.

Deeerstefocusgroepbestonduitzesvertegenwoordigersvanuiteenlopendeberoepsgroepen,die

vanuitverschillendeachtergrondenbetrokkenzijnbijhetPTSS-protocol,teweteneen

verzekeringsartsSMO,eenverzekeringsartsBMB,tweebehandelarenentweecase-coördinatoren

/casemanagers.Vanuitdehoekvandebelangenbehartigerswasgeenvertegenwoordigeraanwezig,

omdatopéénnaallebelangenbehartigersandereverplichtingenhaddenopdedagdatde

focusgroepwerdgehouden.Debelangenbehartigerdiewelhadtoegezegdtekomen,moestzich

helaasvanwegeziekteafmelden.Behalvedeprofessionalswarenerooktweeonderzoekersbijde

sessieaanwezig(RHBenASF).Degroepwerdvoorgezetendooreenonafhankelijkvoorzitter.Erzijn

metalgemenetoestemminggeluidsopnamesgemaaktvandegehelefocusgroep.

Hieronderwordendestellingengepresenteerddieonderwerpvangesprekwaren,mettelkenseen

beknopteweergavevandediscussie.

7.1Focusgroep1:zesvertegenwoordigersvanbijhetprotocolbetrokkenberoepsgroepen

Stelling1

Hetvaststellenvandematevaninvaliditeitendehoogtevanhetinvaliditeitspensioenaandehand

vanhetprotocolisnietgoedmogelijkopbasisvanéénbeoordelingsgesprek.Hiervoormoetdecliënt

meerderekeren–wellichtzelfsdoortweeonafhankelijkeverzekeringsartsen–wordengezien.

Allereerstwordtaangegevendatverzekeringsartsensowiesoonafhankelijkzijnenhetdusnietnodig

isomdatexplicietindestellingtebenoemen.

Iedereenblijkhetvervolgensoneenstezijnmetstelling1.Dedeelnemersgevenaandateensituatie

waarintweeonafhankelijkeartsenbeideneenbeoordelingsgesprekuitvoerenommeerdereredenen

nietwenselijkis.Teneerstebemoeilijktdithetnemenvaneenuiteindelijkebeslissing,wantwelke

vandetweebeoordelingenisdandejuistebeoordeling?Daarnaast,zowordtvanuitBMB

aangegeven,zijnernualvijfmensendienaardeinhoudvanhetrapportkijken,tewetendepenvaut

en–ineencommissieverband–drieartseneneencommandant.Datwordtalsvoldoendecontrole

96

ophetoordeelervaren.Daarkomtbijdateenstandaardextrabeoordelingsgesprektevenseenextra

belastingvandecliëntbetekent.

Welwordtaangegevendathetmetenigeregelmaatvoorkomtdateencliëntzijnverhaalnietgoed

kwijtkaninhetbeoordelingsgesprek.Datkanbijvoorbeeldkomendoorallespanning–erhangt

immersveelvanhetgesprekaf–maarsomsookomdatdecliënteenandereverwachtingheeftvan

hetgesprek.Hetzouinzo’ngevalaantebevelenzijnomalsSMOen/ofBMBdecliëntde

mogelijkheidtebiedenomeentweedegesprekaantekunnenvragen.Daarstaattegenoverdat

inhoudelijketegenstrijdighedentussenbeidegesprekkeneencomplicerendeffectkunnenhebben,

wantwatdoejebijvoorbeeldmethetfeitdateencliëntinhetenegesprekaangeeftaltijdgoedte

slapeneninhetvolgendegesprekofbijeenandereverzekeringsartsaangeeftdatnooittekunnen?

Zo’ntweedegesprekkanwellichtdezaakcompliceren,maardatmagernooittoeleidendatdedeur

vandeverzekeringsarts‘dichtzit’,zowordtaangegeven.Daaromgeeftdezealtijdcontactgegevens

meeaandecliëntenwijstdaarbijopdemogelijkheidomcontactoptenemenmochternogietszijn

watdecliëntwiltoelichten.Devraagwordtwelopgeworpenofdezelaatstewerkwijzewel

toereikendis.Immers,eendergelijkbeleidbetekentdatdecliëntbijonduidelijkhedenzelfaandebel

moettrekken,terwijldezevaakzoblijisdathetbeoordelingsgesprekachterderugisdatveel

informatienietblijfthangen.Indatkaderwordtdesuggestiegedaanomeengoedeinformatiefolder

teontwikkelenoverdeprocedureronddebeoordeling,zodatookdeverwachtingenvancliënten

overdeinhoudvanhetgesprekenigszinsgestuurdkunnenworden.Watookinzo’nfoldervermeld

zoukunnenwordenishetfeitdatdebeoordelendartsgebruikmaaktvanallegegevensdieerzijn,

zoalsookdievandebehandelaren.Hiervanzijncliëntendoorgaansnietopdehoogte.Hetbeelddat

decliëntenhebbendatdeartsinanderhalfuurtijdeenbeoordelingdoetterwijldebehandelaar

wekenbezigismeteendiagnosekloptdanookniet,wantdebeoordelingvandeverzekeringsartsis

opveelmeergestoelddanalleendeanderhalfuurvanhetbeoordelingsgesprek,zowordt

aangegeven.

Eenanderaandachtspuntdatwordtgenoemdishetdathetdoorcliëntenalsheelvervelendwordt

ervarendatbijhetbeoordelingsgesprekopnieuwnaardejeugdwordtgevraagd,terwijldezeal

uitgebreidisbesprokenmetdebehandelaar.Datgeeftdecliënthetgevoeldathijallesopnieuw

moetvertellenendatdebehandelendeenverzekeringsgeneeskundigesectorblijkbaarnauwelijks

overleggen.

97

Eenanderknelpuntdatwordtaangegevenhoudtverbandmethetaanvragenvanexterneexpertise.

Omdatdaaraaneenapartestellingisgewijd(stelling2)wordthiervoorverwezennaardebespreking

vandezestelling.

Stelling2

Hetontbrekenvancriteriaoverinwelkesituatie,bijwieenopwelkemanierexterneexpertisewordt

ingezetleidttoteentewillekeurigentegrootberoepopexternedeskundigen.

Dedeelnemersgevenaandestellingnietalsmogelijkknelpuntteherkennen.Weliswaarzijnergeen

duidelijkecriteriawanneerdoordeverzekeringsartseenexternedeskundigedientteworden

ingeschakeld,maardezeafwegingkandezezelfgoedmaken.Nietalleenbijtwijfelbijde

verzekeringsartsoverdejuistediagnose,maarookbijbezwarenwordenvaakexterneexpertises

aangevraagd,zowordtaangegeven.

Weleenknelpuntbetreftdekwaliteitvandeexterneexpertise,zosignaleerteenaantaldeelnemers.

ZoiseenexterneexpertisebijdeverondersteldediagnosepartiëlePTSSvaakteeenzijdiggerichtop

hetverschiltussenacuteenchronischePTSS.Verschillendedeelnemers,ookdiemeteen

verzekeringsgeneeskundigeachtergrond,gevenaandatereenskritischgekekenmoetwordennaar

dewerkwijzevandeexterneexpertzelf.Ookbestaatenigetwijfeloverdiensonafhankelijkheid.Wel

blijkthetzeermoeilijkomgoedepsychiaterstevinden.Indatkaderwordtdesuggestiegedaandat

klinischpsychologenwellichteveneensalsexternedeskundigezoudenkunnenfunctioneren.

Vanuitverzekeringsgeneeskundigehoekwordtaangegevendatderedenvooreenaanvraagvoor

externeexpertiseookvaakgelegenisindebeperkteofonduidelijkeinformatiediedearts–zelfsbij

eenexplicietevraag–vandebehandelaarkrijgt.Daniseenaanvraagvooreenexterneexpertise

voorhenhetenigmogelijkalternatief.Vanuitdehoekvandebehandelarenwordtditnietherkend,

dezekrijgennaarhunzeggennooiteenverzoekvoorhetaanleverenvanaanvullendeinformatie.

98

Stelling3

Hetondervasttestellenconditiesinzettenvanwaarheidsvindingkandebeoordelingvanhet

dienstverbandaanmerkelijkvergemakkelijken.

Achtergrond:Onderwaarheidsvindingwordtverstaandatwordtgecontroleerdofeenbepaaldincidentdat(mede)deaanleidingvormt

voordepsychischeklachtenvande(post)actievemilitairinderdaadheeftplaatsgevondenenofbetrokkenedaarbij

aanwezigwas.

Iedereenisheterovereensdathetinvoerenvaneenduidelijkbeleidtenaanzienvandeinzetvan

waarheidsvindingcomplexis.Dedeelnemerszijnopzichwelvooreenmeerfrequenteinzetvan

waarheidsvinding,maardevraagdaarbijiswatbetrouwbaartecontrolerenvalt.Enhetkomtin

principenietzoheelvaakvoordaterechtietsnietkloptinhetverhaalvandecliënt,indezindat

personennooithebbendeelgenomenaandemissiesdiezijopvoerenalsoorzaakvoorhunklachten.

Welwordtaangegevendathetheellastigisomerookindespreekkamerachtertekomenofiemand

opdemissiegeweestiswaarhij/zijoververtelt.Nogmoeilijkerishetomteachterhalenofiemand

directaanwezigisgeweestbijeenincidentofindirecthierbijbetrokkenisgeweest,dusdanigdatdit

totpsychischeklachtenheeftkunnenleiden.Nietallesopdatterreinwordtdoordefensie

gerapporteerd,zowordtaangegeven.Sommigeincidentenhebbenjarengeledenplaatsgevonden,

somsishetnietmogelijkomdegoededossiersterugtevindenendaarnaastkunnenincidenten

onderdeelzijngeweestvangeheimemissies.Kortom:eencontroleophetniveauvandevraagofde

cliëntbijeenbepaaldincidentaanwezigisgeweestwordtalszeercomplexbeschouwd,metname

ookomdatindirecteconfrontatiemeteenincidentookpsychischeklachtentotgevolgkanhebben.

Eencontroleofeenpersoonalofnietbijeenbijhemofhaaropgevoerdemissieaanwezigisgeweest

zouechterwelmogelijkmoetenzijn.Deaanwezigensignalerenechterweleenterughoudendheidbij

defensieomaanwaarheidsvindingmedewerkingteverlenen.

VoorgesteldwordtomnogvóórdateenMIPwordtaangevraagdtecheckenofiemandopmissie

geweestis,zodatduidelijkisofiemandophetdoorhemofhaaraangegevenmomentineenbepaald

gebiedisgeweestendedoordecliëntgeclaimdebetrokkenheidbijeenincidentiniedergeval

plausibelis.

99

Stelling4

Hethuidigesysteemvanbeoordelingvanpsychischeklachtenenlevenslangeperiodiekeuitkeringen

bijeenaanhetdienstverbandtoeteschrijveninvaliditeitdientnodiggemoderniseerdtewordenen

staatherstelvan(post)actievemilitairenindeweg.

Bijdebesprekingvandezestellingwordtduidelijkdatdegehelebeoordelings-en

behandelingssystematiekbijeenvermoedenvanaandienstverbandtoeteschrijvenpsychische

klachteneencomplexgeheelisdatdenodigeknelpuntenkent.

Teneersteishetmoeilijkomhetjuistemomentvandebeoordelingvandezeklachtentekiezen,

wantwanneerisersprakevanherstelenwanneerkunjesprekenvaneen‘eindsituatie’?Een

complicerendefactordietotveelstresskanleidenenherstelsomsindewegkanstaanisookhet

inkomen.Alsdaarzorgvoorgedragenis,kanherstelbeterplaatsvinden,zowordtaangegeven.Een

mogelijkeoplossingvooreengeregeldeinkomensbronbetrefthetMIP.Maarherstelvanklachten

kaneenneerwaartseffecthebbenopdehoogtevanhetMIP.IndiezinkaneenMIP-aanvraagalseen

perverseprikkelgeldenvoorheteffectvaneenvoordepsychischeklachteningezettebehandeling.

Immers,(post)actievemilitairenrakenfinancieelafhankelijkvanhetMIPendeherkeuringendievoor

hetvaststellenvandehoogtevanhetMIPnoodzakelijkzijnstaanopgespannenvoetmetdedoelen

diedebehandelaarzichstelt,namelijkeenzospoedigmogelijkherstel.Daarnaastishetperspectief

ophetkrijgenvanwerkdoorgaanserglaag,zodatermeestalgeenalternatieveinkomensbron

bestaat.

Tentweedekanhetfeitdatbijdecliëntnoggeeneindtoestandisvastgesteldbijdezevoorveel

stresszorgen,metveelaleengrooteffectopdethuissituatie;hetalsmaarwachtenopeen

toekenningheeftvaakeennegatiefeffectophetherstelproces.Hoedefinieerjeüberhauptherstel

vraagtmenzichaf?Cliëntenzogoedmogelijkproberentelerenomstressfactorentevermijden,is

datherstel?Daarnaastwordtaangegevendatdeervaringisdatalseencliëntontzettendzijnbest

gedaanheeftombeterteworden,hijofzijdan‘alsstraf’eenkortingopzijnMIPkrijgt.

TenderdespeeltnaastdeMIP-uitkering,erkenningeenrol,zowordtaangegeven.AlshetMIPin

hoogteafneemt,voelthetvoordemeestebetrokkenenalsoferookeenstukerkenningwordt

afgenomen.Erzoudaaromveelvoorpleitenomhetfinanciëleaspectenhetaspectdatvaninvloed

isophetgevoelvanerkenningzoveelmogelijktescheiden.Eenmogelijkheiddaarvoorzoukunnen

zijnomeersthetdienstverbandvasttestellenenvervolgensvooreensoortbasistezorgendoorde

100

WIAaantevullen,waarnadebehandelingwordtingezet.Diebasiskandevormhebbenvaneen

éénmaligelumpsumuitkering,waarinalles(MIPenletselschade)verdisconteerdzit.Eenrisicomet

zo’néénmaligeuitkeringisweldatcliënten,juistdoorhunpsychischeproblemen,dieookgepaard

kunnengaanmetmiddelengebruik,datgeldinéénkeergaanbesteden.Indatgevalzoueen

lumpsum-uitkering,diewordtverspreidovereenbepaaldeperiodeeenoplossingzijn.Een

bijkomendvoordeelvaneenconstructiemeteenéénmaligeuitkeringisookdathethuidigeaantal

bezwaarproceduresoverdeMIP-toekenningzalverminderen.

TenvierdewordthetbelangvanhetMIPtegenhetlichtgehouden.AlshetDJV(Dienstencentrum

JuridischeDienstverlening)alschadevergoedtwordtdaarhetMIPvanafgetrokken.Waaromzoveel

inspanningvoorhetbepalenvanhetMIP,zelfstot1decimaalachterdekomma,terwijldateraan

heteindweerdoorhetDJVvanafafgehaaldwordt,zovraagtmenzichaf.

Stelling5

Degrondenwaaropnuhetonderscheidtussen‘oorzakelijk’en‘verergerend’dienstverbandberust,

zijnonvoldoendehelderenmoetenwordenaangepast.

Achtergrond:

Een’verergerend’dienstverbandsuggereertdateenmilitairdieopuitzendinggaatvoorzijnvertrekofzelfscarrièreals

militairalergensaan‘leed’,waarnadeklachtenofbeperkingdoordeuitzendingblijvendzijn‘verergerd.’Maarhetwordt

ookopeenanderemanieruitgelegd,namelijkdatdemilitairinkwestieeenbepaalde‘gevoeligheid’of‘predispositie’zou

hebbenompsychischeklachtenteontwikkelen.Indatkaderzoudeperfecteaanstellingskeuringvoormilitairendie

uitgezondenwordenbetekenendateenverergerenddienstverbandopbasisvanzo’npredispositiezichnietofnauwelijks

voorzoumoetendoen.Bijeenoorzakelijkdienstverbanddaarentegenleidtdeuitzending‘éénopéén’totdepsychische

klachten.

Aangegevenwordtdatermetgroteregelmaatvragenvanuitdecliëntkomenoverhetonderscheid

tussenoorzakelijkenverergerenddienstverband,zoalsdevraaghoehetkandatdeopeningskeuring

niettegelijkertijdookdedefinitievebeoordelingskeuringis.Decliëntheeftvaakhetgevoeldat

naarmateermeerbekendisoverzijnvoorgeschiedenisdekansgroterwordtdathetrechtopeen

MIPwordtafgewezen,zowordtaangegeven.Vanuitdekantvandeverzekeringsartsenwordt

aangegevendatergeensprakekanzijnvanverergerendeklachten,indezinvanklachtendiedeels

voortkomenuitiemandseventuelepredispositie.Devoorgeschiedeniswordtindiezinhelemaalniet

101

meegenomen,zogevenzijaan.Hetgaatvolgenshenmetnameomdeernstvanhettrauma.

Sommigedeelnemersuitdehoekvandebehandelarenzijnvanmeningdatdevoorgeschiedeniswel

degelijkopdiemanierwordtgescreend.

Iedereenishetmetelkaareensdatdeterm‘verergerenddienstverband’taalkundignietgeheel

correctisendaterverwarringbestaatoverdebetekeniservan.Determinologiezoalsdienuwordt

gehanteerdisechterwettelijkvastgelegd,dusnietzomaarteveranderen,zowordtaangegeven.Eén

deelnemergeeftaandatvanhem/haarzoweldeterm‘oorzakelijk’als‘verergerend’magverdwijnen,

endatkanwordenvolstaantesprekenvaneenaanwezigdienstverband(jaofnee).

Stelling6

Indepraktijknietofnauwelijksgescoordesubrubriekenbinnenhetprotocolgevenaandatde

functieswaaroverzijgaanblijkbaargeenrolvanbetekenisspelenbijpsychischeklachtenofPTSS.Zij

kunnendusuithetprotocolwordengeschrapt.

Achtergrond:

Desubrubrieken1(persoonlijkehygiëneenzelfzorg),4(seksuelefunctie)en5(basalecommunicatie)wordenindepraktijk

nauwelijkshogerdan‘0’gescoord.

Aangegevenwordtdathetfeitdatsommigesubrubriekennauwelijkstoteenscorehogerdan‘0’

komennietbetekentdatdefunctieswaaropzebetrekkinghebbenerniettoedoenbijhet

beoordelenvanpsychischeklachtenen/ofPTSS.Veelgaatmisindewijzewaaropdezesubrubrieken

wordenuitgevraagd,zowordtgesteld.Daarnaastkanhetuitvragenvansommigeervan,zoals

seksuelefunctie,zeergevoeligliggenbijdecliënt,alhelemaalindienbijdezesprakeisvaneen

anderecultureleachtergrond.Aangegevenwordtdathetvangrootbelangzouzijnomde

thuissituatieinhetbeoordelenvandezesubrubriekentebetrekken.Vooralvanuitdehoekvande

casemanagerswordtgeopperddatjuistdoordezethuissituatiemeetenemenerveelmeerzicht

komtopdewijzewaaropdezesubrubriekengescoordmoetenworden.Zoishetvoordemeeste

cliëntendienaareenbeoordelingsgesprekgaandegewoonteomzichgoedverzorgdtepresenteren,

terwijldatnietszegtoverdemanierhoehetmetiemandszelfzorgindethuissituatieis.

Voordelagescoresoprubriek4,seksuelefunctie,isooknogeenandereverklaring,namelijkhetfeit

datiemandzichverplichtvoorseksueeldisfunctionerenzoumoetenlatenbehandelen,voordat

überhauptgescoordmagworden.Welishetdaarbijsindsenigetijdafdoendealsdatdooriemands

102

vastetherapeutgebeurt(ofalsdiehetonderwerpiniedergevaltersprakebrengt);erhoeftniet

speciaaleenseksuoloogtewordenbetrokken.

Slot

Tenslotteisaandedeelnemersdemogelijkheidgegevenomnogaanvullingentedoenophetgeenal

besprokenisofnieuwepuntenintebrengendienaarhunmeningvanbelangzijnbijdeevaluatievan

hetPTSS-protocol.

Centraalzoumoetenstaandatdegehelebeoordelings-enbehandelingssystematiekbijeen

vermoedenvanaandienstverbandtoeteschrijvenpsychischeklachteneenstukeenvoudigerzou

moetenzijn,zowordtdaaropopnieuwaangegeven.Daarnaastwordtdebejegeningtijdensde

keuringgenoemd,dezeisnietaltijdzoalsdiezoumoetenzijn,vooraldooreengrootgattussende

belevingswereldvandecliëntendievandeverzekeringsarts,zowordtvanuitdehoekvande

casemanagersaangegeven.

7.2Focusgroep2:Veteranenentweevertegenwoordigersvanbijhetprotocolbetrokken

beroepsgroepen

Detweedefocusgroepbestonduiteentweetalvertegenwoordigersvanberoepsgroepenbetrokken

bijhetPTSS-protocol,teweteneencase-coördinator/casemanagereneenbelangbehartigeren

daarnaastuitzesveteranen.Deveteranenzijnvoorverschillendemissiesinuiteenlopendeperioden

uitgezondengeweest.AlleveteranengavenaanvoorPTSSbehandeldteworden/tezijngeweest.

Behalvedevertegenwoordigersvandebetrokkenberoepsgroepenendeveteranenwarenerook

tweeonderzoekersbijdesessieaanwezig(RHBenASF),eneenonafhankelijkvoorzitter.Erzijnmet

algemenetoestemminggeluidsopnamesgemaaktvandegehelefocusgroep.

Stelling1

Hetvaststellenvandematevaninvaliditeitendehoogtevanhetinvaliditeitspensioenaandehand

vanhetprotocolisnietgoedmogelijkopbasisvanéénbeoordelingsgesprek.Hiervoormoetdecliënt

meerderekeren–wellichtzelfsdoortweeonafhankelijkeverzekeringsartsen–wordengezien.

103

Aangegevenwordtdathetprobleemervaakinzitdatdecliëntzichnietgehoordvoelttijdenshet

beoordelingsgesprek.Aandeenekantkomtdatomdathetgesprekzoveelspanningmetzichmee

brengt,datdecliëntnietgoednaarvorenkanbrengenwatvoorzijnofhaarbeoordelingvanbelang

is.Zoalséénvandeveteranenaangeeft:“Alsjejedagniethebt,danontplofjesomsvanbinnen,

terwijldeeersteindrukvandecliëntbijdeverzekeringsartsalontstaatterwijlzejenoghelemaalniet

kennen.Eenmaalthuisbedenkjedanwatjeallemaalhadmoetenzeggen.”Aangegevenwordtdat

degevolgenvandekeuringdoorveteranennietoverzienworden.Bovendienontbreektervaakeen

gevoelvanvertrouwenbijdecliëntenhebbenvelenhetgevoeldatdebeoordelingsartservoorhet

ABPisennietvoordecliënt,zowordtaangegeven.

Dedeelnemerszijnernietgoeduitofdezeknelpuntenopgelostkunnenwordendooroptwee

verschillendetijdstippentweeonafhankelijkeartseneenbeoordelingsgesprektelatendoen,danwel

doordecliëntoptweeverschillendetijdstippentweekeerdoordezelfdeartstelatenonderzoeken.

Zowordtgeopperddathetwellichtookeenoplossingkanzijnom(aldannietverplicht)je

behandelings-coördinatormeetenemenopdeafspraakvoorhetbeoordelingsgesprekmetde

verzekeringsarts.Enmenzoudecliëntookderuimtekunnengevenomzelfaantegevendateen

tweedegesprekgewenstis,bijvoorbeelddooreenvakjeteplaatsenindebeslissingsbriefwaaropde

cliëntmeteenkruisjekanaangevendathijofzijeenvervolggesprekwil.

Daarnaastwordtaangegevendatdeinformatie-uitwisselingtussenverzekeringsartsenbehandelaren

tewensenoverlaat.Hetverslagvandebehandelarenisvaaktealgemeenen/ofdeverzekeringsarts

maaktonvoldoendegebruikvandeinformatiediedaarinstaattijdenshetbeoordelingsgesprek.Dit

kantotgevolghebbendatbijdecliënthetgevoelontstaatallesopnieuwtemoetenvertellen.Mede

daardoorenookvanwegehetfeitdatergeensprakeisvaneenvertrouwensband,komtcruciale

informatiesomsnietboventafeltijdenshetbeoordelingsgesprek.Ookwordtaangegevendatde

behandelaarzichbewustisvanhetfeitdatdediagnosePTSSfinanciëleconsequentiesheeft,

waardoordezeterughoudendisomdietestellen.Desuggestiewordtindatkadergedaanomhet

MIPlostekoppelenvanhetgehelezorgtraject.

Doorsommigedeelnemerswordtdesondankstochgepleitvoorééngesprekmeteen

verzekeringsarts;hetisheelbelastendomtweekeereenbeoordelingsgesprektemoetenondergaan,

zoisderedenering.Ditwordtweerlegddooréénveteraan,hij/zijvindtjuistdehelelangdurige

procedureergbelastend,meerbelastenddanhetmoetenvoerenvantweegesprekken.Somsbenje

wel5tot6jaarbezigvoordaterduidelijkheidontstaatoverdedefinitievehoogtevanhetMIP,zo

104

geeftdezeaan.Eenanderedeelnemeronderstreeptdathetmomentvanbeoordelingvanbelangis;

ditzounietmeertijdensdebehandelingmoetenplaatsvinden,maarlaterinhettraject.Voordeelis

dantevensdatermeerinformatiebeschikbaarzalzijnvanuitdebehandelaren.

Dediscussieontwikkeltzichinderichtingvaneenandere‘inrichting’vanhetbeoordelings-en

behandelingssysteembijpsychischeklachtenvan(post)actievemilitairen.Zowordtervoorgepleit

omeersteenvoorlopigetoekenningaftegeven,enpasdaarnaeendefinitiefoordeeltevellen.

DaarbijisdegedachtegangomeerstdenoodzaakvanhetMIPwegtenemenendaarnaastvooreen

tijdelijkinkomentijdensdebehandelingtezorgen.Alserdaneeneindsituatieisontstaankan

vervolgensdedefinitievebeoordelingskeuringplaatsvinden.Enhetdienstverbandzouindeogenvan

dedeelnemersmoetenwordenlosgekoppeldvanhetMIP.Deeerstebelangrijkestapzoumoeten

zijnomervoortezorgendatmensenweergoedinhunvelkomentezitten,zowordtaangegeven.De

wenselijkheidvanaanpassingvanhetbeoordelings-enbehandelingssysteembijpsychischeklachten

komtverderaandeordebijstelling2.

Verderwordendevolgendesuggestiesgedaan:

● Demogelijkheidzouingebouwdmoetenwordendatcliëntenkunnenaangevendatzeeen

tweedegesprekmetdeverzekeringsartswillenofeigenlijklieverdooreenanderekeuringsarts

beoordeeldwillenworden;

● Erzouiemandmeenaarhetgesprekmoetengaan,ishetnietdebehandelingscoördinator,dan

iniedergevaleenpartner,familielidofvriend;diekanermedevoorzorgendatdejuiste

informatieaanbodkomt;

● HetmomentwaaropeenMIPwordtaangevraagdmoetnaarachterenwordenverplaatsten

moetzominmogelijkmetdebehandelingsamenvallen.VraagpaseenMIPaanalsde

behandelingeengoedeindopstreekis;

● Ontwerpeensystematiekwaarbijmenseneenvoorlopigefinanciëleregelingkrijgenmetde

verplichtingombehandeldteworden.Dankannatweetotdriejaareeneenmaligekeuring

plaatsvindenwaarnamentehorenkrijgtofmenwelofnietinaanmerkingkomtvooreenMIP;

● Erzoumeerdiepgangindedoorverzekeringsartsenbijdebehandelaaroptevrageninformatie

moetenzitten.Ditvaltonderanderetebereikendoorhetstellenvanmeerspecifiekevragenen

nietdoor–watnugebeurtisdeervaring–hetschetsenvaneenalgemeenplaatje.Ookisde

105

ervaringdatdeinformatiediedebehandelaaraangeleverdheeftvaaknietbekendisbijde

verzekeringsarts.

● TrekdebeoordelingvandehoogtevanhetMIPenvanhetdienstverbanduitelkaarenwerkmet

tijdelijkeconstructiesophetgebiedvaninkomenenvoorzieningen.Natweetotdriejaarvolgt

daneeneenmaligekeuringwaarbijmentehorenkrijgtofmenwelofnietinaanmerkingkomt

voorMIP.

Stelling2

Hethuidigesysteemvanbeoordelingvanpsychischeklachtenenlevenslangeperiodiekeuitkeringen

bijeenaanhetdienstverbandtoeteschrijveninvaliditeitdientnodiggemoderniseerdtewordenen

staatherstelvan(post)actievemilitairenindeweg.

Eenbelangrijkdeelvandezestellingisreedsbijdevorigestellingtersprakegekomenenvooreen

deelisdediscussiedietenaanzienvanstelling2wordtgevoerddaareenherhalingvan.Aangegeven

wordtdathethoofddoelzoumoetenzijndat(post)actievemilitairennormaalkunnenfunctioneren

indemaatschappij.Defocusligtnubijveel(post)actievemilitairenteveelophetverkrijgenvaneen

MIPeneenDraagInsigneGewonden(DIG).Daarbijkanalseenperverseprikkelwordenaangemerkt

datalsiemandgaatwerkenaanzijnherstelhijofzijdaardoorzijnMIPkwijtkanraken.Hierdooris

naarhetoordeelvanenkeledeelnemerseenclaimcultuurontstaandelaatstejaren.Hetisduidelijk

datalleendemensendieerdaadwerkelijkrechtophebbeneenMIPzoudenmoetenkrijgen,maar

hetblijftmoeilijkomeenwaterdichtsysteemoptezettenomdattebewerkstelligen.

VooreendusdanighersteldateenveteraanmetPTSSofaanverwantepsychischeklachtennormaal

indemaatschappijkanfunctionerenisechterwelfinanciëlerustnodig,zowordtaangegeven.Inde

huidigesituatiewordtdierustechteronvoldoendegecreëerd.Nulijkenartsenenbehandelaren

elkaarvooreendeeltegentewerken.Artsendurvensomsnietmetstelligheideendiagnosete

stellenenbehandelaarszittenmethetdilemmadattussentijdsterugkoppelenvaneengunstig

behandelresultaatgevolgenkanhebbenvoordehoogtevanhetMIP.

Bijsommigedeelnemersoverheersthetgevoeldatdeverzekeringsartsersomsopuitisomkoste

wathetkostdediagnose‘PTSSvanwegeeendienstverband’tevoorkomen.Ditpleitervoorompas

toteenbeoordelingovertegaanalsbijdecliënteeneindtoestandbereiktis.Maar,zowordtook

106

aangegeven,zo’neindtoestandvaltvaaklastigvasttestellen,enhetisdaaromwellichtbeteromeen

momentvanbijvoorbeeldeenjaarof2-3naheteerstecontacttekiezen.Eeneindtoestandisook

watandersdandestatusvan‘uitbehandeldzijn’,zowordtgesteld,wantiemandkaneenlevenslange

onderhoudsbehandelingnodighebben.

Stelling3

Degrondenwaaropnuhetonderscheidtussen‘oorzakelijk’en‘verergerend’dienstverbandberustzijn

onvoldoendehelderenmoetenwordenaangepast.

Achtergrond:

Een’verergerend’dienstverbandsuggereertdateenmilitairdieopuitzendinggaatvoorzijnvertrekofzelfscarrièreals

militairalergensaan‘leed’,waarnadeklachtenofbeperkingdoordeuitzendingblijvendzijn‘verergerd.’Maarhetwordt

ookopeenanderemanieruitgelegd,namelijkdatdemilitairinkwestieeenbepaalde‘gevoeligheid’of‘predispositie’zou

hebbenompsychischeklachtenteontwikkelen.Indatkaderzoude‘perfecte’aanstellingskeuringvoormilitairendie

uitgezondenwordenbetekenendateenverergerenddienstverbandopbasisvanzo’npredispositiezichnietofnauwelijks

voorzoumoetendoen.Bijeenoorzakelijkdienstverbanddaarentegenleidtdeuitzending‘éénopéén’totdepsychische

klachten.

Deonduidelijkheidrondverergerendenoorzakelijkdienstverbandbetrefteenfundamenteel

probleem,zowordtaangegeven.Ditonderscheidmoetnaarhetoordeelvanveelvandeaanwezigen

eigenlijkwordenafgeschaft.HoekanhetdateenMIPwordtafgewezenomdateriemandietsinde

jeugdheeftopgelopenterwijlhijofzijwel18jaargoedfunctionerendindienstisgeweest,zovraagt

eendeelnemerzichaf.WelwordtaangegevendathetnatuurlijknietdebedoelingisdatDefensie

moetopdraaienvoorietswattotaalgeenverbandhoudtmeteenmissieofdedienst.Maar

momenteelishetvaakzodatalsjeeenPTSShebt,maardaarnaastookeenenigszinsbelaste

voorgeschiedenis,jeclaimwordtafgewezen,zoisdeperceptie.Jekuntdanbeterzeggendatjemet

devoorgeschiedenisdiejehebtdestijdsgoedbentbevondenvoordedienst,enDefensiezou

vervolgensdeverantwoordelijkheidvoordeeventuelegevolgendaarvanmoetenaccepteren.Enals

deoorzaakfifty-fiftyis,zoudefensie50%voorzijnrekeningmoetennemen.Maarwijsnietvolledig

af,zoishetoordeelvanhetmerendeelvandedeelnemers.Nuwordtnaarhunmeningte

gemakkelijkgezegddatpsychischeklachtenvoortkomenuitdevoorgeschiedenisofverbandhouden

metco-morbiditeit.Eenaantalveteranengeeftaandathetfeitdatinhetprotocolstaatdatinzo’n

107

situatiehetvoordeelvandetwijfelgegevenmoetwordenindepraktijknietopgaat.Hetprotocolis

naarhunoordeelheelduidelijk,maardeuitvoeringnaarhunoordeelvaakniet.Daarnaastgeefteen

deelnemeraandathetPTSS-protocoleigenlijkeenprotocolvoorallepsychischeklachtenisdietot

invaliditeitkunnenleiden.Maar,zostelthij/zij,hoeermeewordtomgegaanisnietconsequent:als

iemandbijvoorbeeldADHDheeft,gaanerpuntenvanaf,terwijldepressiewelonderhetzelfdekopje

wordtgeschoven.Vooralsnogisvoordezedeelnemeronduidelijkwaaromverschillendediagnosesin

devoorgeschiedeniszoverschillendwordenbenaderd.

EénvandedeelnemersgeeftaandaterdiagnoseswordengemistomdathetprotocolhetPTSS-

protocolwordtgenoemd.OnderdemeestedeelnemersheersthetgevoeldatDefensienietwil

uitkeren.Eendeelnemervoegthieraantoedatdeverzekeringsartsenzelfvoorditbeeldzorgen.Ligt

hetprobleemwellichtnieteerderbijABPdanbijDefensie?,zoiszijnofhaarsuggestie.

Hetonderscheidtussenverergerendenoorzakelijkdienstverbandisverwarrendendezetwee

termenmoetenomdieredenwordenafgeschaftenvervangenvoor‘alofgeendienstverband.’

Stelling4

Bijtwijfeloverhetoordeelvandeverzekeringsartsoverdeaardendienstgerelateerdheidvande

klachtenvande(post)actievemilitairwordtdezelaatstezeldenhetvoordeelvandetwijfelgegund,

ofweldoorco-morbiditeitofanderefactorenoptevoeren,ofweldooreenexterneexpertiseaante

vragen.

Bijtwijfelvandeverzekeringsartsoverdediagnosewordtsomsexterneexpertiseingezet.Een

deelnemerlichtindatkadertoedatdeexterneexpertwordtaangewezendoorhetABPentrektom

dieredendiensonafhankelijkheidintwijfel.Ookheefthijofzijdeindrukdat,wanneerdeuitslagvan

deexterneexpertmindergunstigisvoorABP,diensscoresnietmeegenomenwordenonderhet

momdatdezenietgoedopdehoogtewas.

Eenanderedeelnemergeeftaandatdecliënteigenlijkzelfookexterneexpertisezoumoeten

kunnenaanvragen.Daarwordtopgereageerddatdieexpertiseertochalis,namelijkbijde

behandelaar.Alseenverzekeringsartstwijfelt,ishetdaaromvanbelangomeerstspecifieke

informatieaandebehandelaartevragen.Erontstaatvervolgenseendiscussieoverdevraagin

hoeverredeinformatievandebehandelaaraandeverzekeringsartsvoldoendeisen–alsdatzois–

108

ofdezewelgebruiktwordt.Eendeelnemergeeftaandatbijzijnofhaarconcretebeoordelingalle

beschikbareinformatievandebehandelaarnietgebruiktis,terwijleenanderdaaraantoevoegtdat

inzijngevalalleeneenheelalgemeenverhaalgeschetstwasdoordebehandelaar.Eigenlijkhoorthet

zotezijndatdeartseengerichtevraagsteltaandebehandelaar,endatdebehandelaareengericht

antwoordgeeft,zovindendemeesteaanwezigen.

Ookwordtgesuggereerddatdeverzekeringsartszijnonderbouwdemeningdientvoorteleggenaan

decliënt,voordaterietsdefinitiefgemaaktwordt.Hijkandaarbijtevensaangevenopbasisvan

welkegegevenstoteenvoorlopigeconclusieisgekomen.Eenmogelijkeoptiezouzijndatdecliënt

verzoektomhetinzettenvaneenexterneexpertalshijofzijhetnieteensismethetoordeelvande

verzekeringsarts.Opditmomentkaneralleeneenbezwaarprocedurewordenopgestartendan

vervolgenscontraexpertisewordenaangevraagd.Datbeleidzouaangepastkunnenworden,zijhet

datdanhetrisicobestaatdatin9vande10gevallendoordecliëntomexterneexpertisewordt

gevraagd.Deanderedeelnemersvindenhetdesondankseengoedidee.

Stelling5

Indepraktijknietofnauwelijksgescoordesubrubriekenbinnenhetprotocolgevenaandatde

functieswaaroverzijgaanblijkbaargeenrolvanbetekenisspelenbijpsychischeklachtenofPTSS.Zij

kunnendusuithetprotocolwordengeschrapt.

Achtergrond:

Desubrubrieken1(persoonlijkehygiëneenzelfzorg),4(seksuelefunctie)en5(basalecommunicatie)wordenindepraktijk

nauwelijkshogerdan‘0’gescoord.

Deaanwezigenzijnverbaasddaternietofnauwelijksopdedriegenoemdesubrubriekengescoord

wordt.Datzoufeitelijkwelmoeten,omdathetpuntenbetreftdieweldegelijkmetPTSStemaken

hebbenenwaarjetheoretischopzoumoetenkunnenscoren.Dedeelnemersbeschouwendedrie

subrubriekenzekervanbelangomindebeoordelingvandeverzekeringsartsmeetenemen.De

indrukbestaatdatdeverzekeringsartszichteveelrichtopdemanierwaaropdecliëntzichtijdensde

keuringpresenteertenteweinigmoeitedoetomeenbeeldtekrijgenvandethuissituatie.Alsjeer

bijdekeuringnetjesuitzietwordtdoordeverzekeringsartsalgauwgedachtdathetwelgoedzitmet

depersoonlijkehygiëneenzelfzorg;datisveelaldepraktijk,zowordtaangegeven.Terwijl

109

persoonlijkehygiëneenzelfzorgindethuissituatieweldegelijkknelpuntenvanbetekeniskunnen

zijn.Veelcliënten‘zetteneenmaskerop’,juistookbijdeverzekeringsarts.Datwordtdoorde

aanwezigenalsdebelangrijksteredenaangemerktdateropdegenoemdesubrubriekenniet

gescoordwordt.Hetzoudaarombeterzijnombijhetinventariserenvandezesubrubriekenookde

omgevingvandecliënttebetrekken,zogevennagenoegalleaanwezigenaan.

Bijhetuitvragenvansubrubriek4‘seksuelefunctie’spelennaarhetoordeelvandeaanwezigenook

decommunicatievevaardighedenvandeverzekeringsartseenrolendematewaarindezezich

comfortabelgenoegvoeltomditonderwerpadequaatterspraketebrengen.Daarnaastishetraar

datbehandelingvoorseksueeldisfunctionerennoodzakelijkisvooreenscoreopdezesubrubriek.

Veelmensenmetpsychischeklachtenworstelenwelmetdeproblematiek,maardebehandeling

richtzichineersteinstantieopdePTSS.Tegenwoordigishetwelzodatdebehandelingnietdooreen

seksuoloogdientplaatstevinden,maarhetookeenonderdeelvandePTSS-behandelingkanzijn,zo

wordtaangegeven.Eenanderedeelnemervoegthieraantoedathetraarisdatdeseksuelebeleving

nietwordtmeegewogen,enheteventuelegebruikvanmedicatiezoalsViagra.

Alseensubrubrieküberhauptnietaandeordeisgekomenineenbeoordeling,danzoudezedaarin

ooknietmoetenmeewegen.Indatkadervraagtmenzichafhoedesubrubriekentotstandzijn

gekomen,wiebepaaltheeftwatnormaalfunctionerenis,enmetwelkematenergemetenwordt.Is

deafgesprokenmeetlatweljuist?Iedereenisheterovereensdatdateenbelangrijkevraagis.

Dedeelnemersgevenookeenaantaldingenaandieontbrekeninhetprotocol,zoalseetgedragen

degezinssituatie.Hieropkanmeerzichtwordenverkregenindienhetoordeelvanc.q.deinschatting

vandesituatiedoorgezinsledenwordtmeegenomen.Aangegevenwordtevenweldathet

meenemenvaneenpartnertijdenshetbeoordelingsgespreksomsookeenmindergunstigeffectkan

hebben;hetkanbijvoorbeeldookvoorspanningbinneneenrelatiezorgen.Daaromwordtde

suggestiegedaanomdepartnerapartteinterviewen,ofopeenanderemanierdethuissituatiete

betrekken.

110

Stelling6

Dematevanerkenningvanhetaaneenuitzending/militairemissietoeteschrijvenleed/trauma

doordefensiestaatlosvandetoegekendehoogtevanhetMIP

GevoelsmatighangtdehoogtevanhetMIPvaaksamenmetdematevanerkenning,zowordt

aangegeven.EvenzowordteenlaagMIPervarenalsbeperkteerkenning,terwijleenMIPlagerdan

10%wordtbeschouwdalsgeenerkenning.Hetalgeheleoordeelvandedeelnemersisdaterkenning

enMIPlosgekoppeldzoudenmoetenzijn.EenMIPlagerdan10%kanookbetekenendaterwel

sprakeisvanbepaalderechtenenookvanerkenning,maarergeenuitkeringplaatsvindt,zowordt

aangegeven.

Deveteranengevenaandatzijenhuncollega-veteranenhunsituatieen(tussentijdse)beoordeling

vaakonderlingvergelijken.“JezoueigenlijknietblijmoetenzijnalsjeeenMIPkrijgt,maarveeleer

‘verdrietig’,zogeefteendeelnemeraan,“immers,hetMIPmoetnieteengevoelvanerkenning

geven,maarhetdienstverband.”Deboodschapdieeenaantaldeelnemersnaaraanleidingvandeze

stellingheeftisdatveteranenbetermethunherstelbezigkunnenzijndanmethunMIP.

Ruimteomanderepuntenaantegevenindefocusgroep.

Eendeelnemergeeftaandatnaarzijn/haarideehetABPdoorveelveteranenwordtbeschouwdals

deslagerdiezijneigenvleeskeurtendathetvoorveteranenweldegelijkuitzoumakenalszedoor

UWVgekeurdzoudenworden.DatzoumeeracceptatiegevendanABP,zovallenmeerdere

veteranenhem/haarbij.Hetgevoeldatvooralheerstisdathetprotocolopzichprimais,maardat

hettijdensdeuitvoeringvaakmisgaat.

Samenvattendetabel

Debelangrijksteresultatenvandeinterviewsendefocusgroepenzijnsamengebrachtineen

overkoepelendetabel(Bijlage4).Aandehandvandezetabelkansnelinzichtwordenverkregenin

zoweldegesignaleerdeknel-enverbeterpuntendieuitdezeonderzoeksmethodennaarvorenzijn

gekomen,alsindeachtergrondvandeparticipantendiedezepuntentijdensdeinterviewsen/of

focusgroepentersprakehebbengebracht(aangegevenmeteenkruisjeindetabel).

111

Hoofdstuk8VerslagExpertgroep

Deexpertgroepbestonduitvierledenvandebegeleidingscommissieendrieprofessoren,ziebijlage

1.Indithoofdstukwordendebevindingenvandeexpertgroepbesproken.Pervraagzullende

belangrijkstepuntendieaandeordekwamenwordensamengevat.

Wattedoenmetnietofnauwelijksscorendesubrubriekenendebestaandeoverlaptussenenkele

subrubrieken?

Deexpertsgevenaandatergbelangrijkisomterealiserendatverschillendeaspectenvanbelangzijn

bijhetscorenvaneensubrubriek.Zodientduidelijkonderscheidtewordengemaakttussenhetfeit

ofhetbijdeoorzakenintheoretischezinomdesubrubriekgaat,omdeoperationaliseringdaarvan,

ofomdemanierwaaropinformatieverzameldwordt.Ditzijndriebelangrijkeaspectenwaar

rekeningmeegehoudenmoetworden.Alsechtertotdeconclusiewordtgekomendatde

percentagestelaagzijndanisdatveeleereenijkingskwestie,diejekuntoplossendooraande

berekeningtesleutelen.

Aangegevenwordtdateroptheoretischegrondenbewustgekozenisvoordebestaande

subrubriekenendathetooknietdeverwachtingisdateraltijdhoogopgescoordwordt.Wanneer

nietofnauwelijksscorendesubrubriekenuithetinstrumentverwijderdworden,kunnensommige

personenmeternstigebeperkingennietopdebetreffendesubrubriekenscoren.Daarmeezoudenzij

tekortgedaanworden.Depersonenwaaromhetgaatbetreffenweliswaareenkleineminderheid,

maarhetgaatbijhenwelomrelevanteproblematiek.

Insommigesubrubriekenwordtpasgescoordwanneerersprakeisvanernstigpsychischletsel.

Onderzochtzoukunnenwordenofdedrempelsvandiesubrubriekentehoogzijnenhoede

betreffendesubrubriekenzijngeoperationaliseerd.

Aandeanderekantkomthetookvoordaternietwordtgescoordopsubrubrieken,terwijlerwel

degelijksprakeisvaneenbeperking.Datkanbijvoorbeeldgebeurenindieniemandzichtijdenshet

gesprekmetdeverzekeringsartsbetervoordoetdanhijofzijinhetdagelijkslevenfunctioneert.Het

zithemdannietzozeerindetheoretischekeuzevooreensubrubriek,maarbetrefteen

uitvoeringskwestie.Eenmanieromhierinveranderingtebrengenbetreftdeafnamevaneen

heteroanamnese,waarbijdeSUrubriekengehandhaafdblijvenenereenheroverwegingplaatszou

112

moetenvindenvandemaniervanscoren.Wellichtzoudendeverzekeringsartsenindatgevalbijde

mensenthuishetgesprekmoetenvoeren.

Deexpertsgevenaandatindieneraanpassingeninhetprotocolmoetenwordendoorgevoerdhet

goedisomdeDSM5alsuitgangspunttenemen.DaarnaastdeAMAVIofdeFML.Mendientzich

echterbewusttezijnvandebezwarenvandeverschillenderichtlijneneninstrumentenbijde

toepassing.Erbestaatgeenrichtlijnofinstrumentzonderbezwaren.Zohoeftfunctieverliesnietaltijd

totbeperkingenteleiden.Anderzijdszegteendiagnosenietsoverhetfunctionerenofoverde

beperkingen.Daaromishetnietwenselijkomalleenvandediagnoseuittegaan.Erbestaangeen

diagnoseswaarbijvaststaatwatdearbeidsmogelijkhedenzijn.Dediagnoseisvaakafhankelijkvande

contextenisnooiteengoudenijkpunt.

Wattedoenmetsubrubriekendiedoorrespondentenwordengemist?

Zijnerelementendietoegevoegdmoetenworden?Zoalsrekeninghoudenmetcultureleachtergrond

enhettoevoegenvandesubrubriek(intieme)relaties?

Aangegevenwordtdatderubrieksociaalfunctionerenslechtsbeperktisuitgesplitstenvooralinde

communicatievesfeerisgetrokken.Deexpertsgevenaandatheteengoedideeisomsubrubriek4,

tewetenseksuelefunctie,uitrubriek1teverwijderenenminofmeerinplaatsdaarvaneen

subrubriek(intieme)relatiestoetevoegen.Voordenieuwesubrubriek(intieme)relatieskan

gekekenwordennaardeAMAVI.Naasthettoevoegenvandesubrubriek(intieme)relatieskande

subrubrieksociaalcommunicerenwordenuitgebreidmetandereitemsdiedoorrespondenten

wordengemistzoalsomgangmetgeld,zelfregie,zelfredzaamheidenagressie.Hierbijmoetgoedin

degatenwordengehoudendathetombeperkingengaat,endatdeverzekeringsartshetmoet

kunnenscoren.Invervolgonderzoekzoubepaaldmoetenwordenwatdeeffectenzijnvanzo’n

aanpassing.

Cultureleachtergrondheeftgeenrolgespeeldbijdeontwikkelingvanhetprotocol.Hetisniet

eenvoudigomdecultureleachtergrondalsnogtebetrekkeninhetprotocol.Cultuuriszekerrelevant

isdeconclusie,maarinhetprotocolisditmoeilijkaantepassen.Alsvoorbeeldwordtgenoemddat

bijandereculturensomseenverschuivingplaatsvindtvandeaardvandeklachtenvanpsychisch

naarsomatisch,omdatpsychischeklachtenmoeilijkerwordengeaccepteerd.Bijhetuitvragendient

hierexplicietaandachtvoortezijn.Hetknelpuntvandecultuurongevoeligheidvanhetprotocolligt

daarmeeveelmeerindeuitvoeringsfeer.Inhetverlengdehiervanwordtookhetverschiltussen

113

mannenenvrouwenopdezelfdewijzegeduid.Zoisagressieeenzwaarwegendcriterium,datechter

bijvrouwennauwelijksaandeordeis.

Wattedoenmethetfeitdatdestructuurvande10subrubriekenenhunindelinginde4rubrieken

nietterugkomtinderesultatenvanhetonderzoek?

Doordeopbouwvanderubriekenisnuminofmeertoevalligontstaandatrubriek4eenzwaar

gewichtheeftgekregenenervoorzorgtdathetMIPgemiddeldhogeris.Eeneventuelecorrectie

daaropzourekenkundigkunnengebeuren.Devraagdaarbijisofdezwaarstwegenderubriekook

hetbelangrijksteitembetreft.Watisdeachtergrond?Alsertochgekekenwordtnaareennieuwe

indelingvanhetinstrumentzalditpuntzekermeegenomenmoetenworden.Erisindatkaderwat

voortezeggenomallerubriekenevenzwaartelatenmeewegen.Datzijnwezenlijkebeslissingendie

vaninvloedzijnophetpercentageMIP.Aandeanderekantheeftdelaatstesubrubriekeenmeer

overkoepelendkarakter,waarjejetheoretischvankanvoorstellendatdaareenzwaardergewicht

aanwordttoegekend.Geadviseerdwordtomdaarwaargemoduleerdenopnieuwonderverdeeld

wordt,tekijkennaardewegingendeeffectendaarvan,waarbijinhetgevalvaneenoverkoepelende

subrubriekeenzwaardergewichtwenselijkwordtgeacht.

Wattedoenmethetonderscheidtussenhetvaststellenvaneenoorzakelijkenverergerend

dienstverbandenT1-enT2-trauma(dattotveeldiscussieenonduidelijkheidleidt)?

MenvindtdathetonderscheidtussenT1enT2afgeschaftkanworden4.Hetonderscheidvoegtniets

toeaandebeoordeling,aangezienhetgebaseerdisopdefoutieveaannamedatT1eenminder

ernstigtraumaisdanT2eneringevalvaneenT1daaromookanderefactorenzoudenmoetenzijn

dieeenPTSSveroorzaken.HierbijwordtuitgegaanvanhetfeitdatdeGezondheidsraadPTSSeen

multifactoriële(oorzakelijke,instandhoudendeenherstelbelemmerendefactoren)aandoening

noemt,hetgeentenonrechteisopgevatalseenmulticausaleaandoening.Zolanghetindeze

populatiegaatomwattijdensdienstverbandheeftplaatsgevonden,heefthetgeennuthet

onderscheidtussenT1enT2tehandhaven.

4T1enT2zijngebaseerdopdeduurvandeblootstellingaanhettrauma.VanT1issprakewanneerereenmaligietsheftigsisgebeurdwattoteentraumaleidt.BijeenT2traumabetrefthetbijvoorbeeldeenvolwassenedieindekindertijdofdaarnalangdurigmisbruiktis,ofbijvoorbeeldgemarteldis.Erisdanlangdurig,vaakindekindertijd(dangrotereffect),alsprakegeweestvandebelastingvanhetstresssysteem.Ditleidtvaaktotlangdurigerreactiesindevormvanpsychosocialeenbiologischegevolgen.

114

Indieneenmaligeengebeurtenisheeftplaatsgevondendanzullendeconsequentiesminderernstig

zijndanwanneerlangdurigofherhaaldelijkeengebeurtenisheeftplaatsgevonden.Eenmalige

gebeurtenissenzullenmindersnelleidentoteenstoornisdieniettebehandelenvalt.Dusingeval

vanzo’nniettebehandelenstoorniszaleerdersprakezijnvaneenT2-situatie.

Hetkanookzijndatmilitairenlangdurigondereenstressvolleen/ofdreigendesituatiegewerkt

hebben.OokvanuitdatlichtbekekenishetonderscheidtussenT1enT2nietzinvol.

Dienthetonderscheidtussenoorzakelijkenverergerenddienstverbandgehandhaafdteblijven?

Verergerendofoorzakelijkdoeterinfeiteniettoe.Vaniemanddievoorheenvolstrektnormaal

functioneerdeennauitzendingklachtenkrijgt,kangezegdwordendathetdoorhetdienstverband

komt.Jehoeftjedaninfeitenietmeerbezigtehoudenmetalledingendie‘daaronder’zitten.

Inditverbandwordtnoggesprokenoverhetverschiltusseneenpre-existenteaandoeningen

predispositie.Ingevalvanpredispostiewaseenpersoonalverhoogdkwetsbaarophetmomentdat

hijofzijwerdaangenomen.Alsiemandwordtaangesteldterwijlalsprakeisvaneenpre-existente

aandoeningdanisdatrisicoblijkbaarvoorliefgenomen.Predispositiedientvolgensdeexpertsniet

meegenomenteworden,evidentepre-existenteaandoeningenzoalsbijvoorbeeldADHDwel.Ditzou

overgenomenkunnenwordenuithetcivielesysteem.

Hetbeoordelingssysteemmoetzozijndathetmakkelijkuitteleggenentehanterenis.

Anderepuntendieaandeordekwamen:

Erkenning

Veelmensenzienhetfeitdateenletselnietalsoorzakelijkisbeoordeeldalseengebrekaan

erkenningvoorhetgeenhenisoverkomen.Erkenning,(ookwelburgergerichtwerkengenoemd),is

ergbelangrijk,losvanmaterielezaken.Doorerkenningontstaatachterafvaakminder

onrechtvaardigheidsgevoel,minderboosheid.Erkenningmoetvandewerkgeverkomen,nietvande

verzekeringsarts.Uitlegenempathiekunnenbijdragenaaneengevoelvanerkenning.Alsjemensen

goedkuntuitleggenhoeertewerkwordtgegaanenduidelijkeverwachtingenscheptdankandat

helpen.Hetisgoeddepartnerdaarookbijtebetrekken.

115

Naamstellingprotocol

MenvindtdatdenaamPTSS-protocolafgeschaftmoetworden.Naamstellingzouveranderdkunnen

wordeninProtocolvoorPsychischeAandoeningen.

116

117

Hoofdstuk9Conclusies,discussieenaanbevelingen

Hetonderzoek‘EvaluatieSchattingsmethodiekPTSS-protocol’heefteenveelheidaanresultaten

opgeleverd,opbasiswaarvaneveneenseenveelheidaanconclusieskanwordengetrokken.Indit

slothoofdstukisdaaromdekeuzegemaaktomvoornamelijkdieconclusiesweertegeven,waarvoor

inhoudelijkvanuitmeerderebronnenondersteuningbestaat,namelijkvanuitdeinhoudelijke

evaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocol(hoofdstuk3),devragenlijsten

(hoofdstuk5),deinterviews(hoofdstuk6)endefocusgroepeninhoofdstuk7.

Indithoofdstukvolgteenbesprekingvandeinhoudelijkeevaluatievandeschattingsmethodiek,

vervolgenswordthetervaringenonderzoekbesprokenendaarnadefocusgroepsbijeenkomsten.

Telkenszullendeeventueleaanwezigedwarsverbandentussendezeonderdelenworden

aangegeven.Tenslottevolgteenalgemenediscussiemetaanbevelingen,waarintevensenkele

kanttekeningenbijdegehanteerdemethodiekwordengeplaatst.

9.1ConclusieInhoudelijkeevaluatieschattingsmethodiek

BijdeinhoudelijkevaluatievandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-protocolstondendevolgende

onderzoeksvragencentraal:

a) Watisdesamenhang,structuurenopbouwvandevierrubriekenentiensubrubriekenvanhet

schattingsinstrument?

b) Hoezienopbasisvandemomenteelbinnendefensiebeschikbaregegevensdeuitkomstmaten

vanhetschattingsinstrumenteruit,tewetenhetInvaliditeitspercentage(IP)enhetMilitair

InvaliditeitsPensioen(MIP)?

Samenhang,structuurenopbouw

Uithetonderzoeknaarderubriekenensubrubriekenvanhetschattingsinstrument,datisgedaan

aandehandvangegevensvanDefensieblijktdatopdesubrubrieken1(persoonlijkehygiëneen

zelfzorg),4(seksuelefunctie)en5(basalecommunicatie)inmeerdan97%vandegevallendeklasse

‘0’(normaal)wordtgescoord.Dezebevindingwordtondersteundvanuitzoweldegegevensvanhet

vragenlijstonderzoek,deinterviewsalsdefocusgroepen.Inhetvragenlijstonderzoekheefteen

118

aantalrespondentenaangegevendatdezenietofnauwelijksgescoordesubrubriekennaarhun

meningoverbodigzijnenookeenenkelegeïnterviewdedeeldedezemening.

Vanuitdedeelnemersaanhetinterviewisdesuggestiegedaandezedriesubrubriekentevervangen

doormeer‘valide’subrubrieken,omdatzijhetinvaliditeitspercentageminofmeerkunstmatigin

neerwaartsezinzoudenbeïnvloeden.Voordezeneerwaartsebeïnvloedingwordtbescheiden

ondersteuninggevondenvanuitdestatistischeanalyses:wanneerdenauwelijksoflaagscorende

subrubriekenuitdeberekeningvanhetinvaliditeitspercentage(IP)wordengehaaldisersprakevan

eenlichtestijgingvanhetIP.

Erzijnechterooktegenstandersvanhetstandpuntomsubrubriekenmetaltijdeenlageof‘0’-score

teverwijderen,zoblijktvooraluitdefocusgroepen,maarookuithetvragenlijstonderzoek.Hun

belangrijksteredeneringisdatdesubrubrieken1,4en5opbasisvaninhoudelijkeargumenten

onderdeelvanhetschattingsinstrumentuitmaken,omdathetvolgenshenweldegelijkfunctieszijn

dieeenrolkunnenspelenbijPTSSenanderepotentieeltotinvaliditeitleidendepsychischeklachten.

Hetfeitdatsommigevandezesubrubrieken,zoalspersoonlijkehygiëneenzelfzorg,nauwelijks

wordengescoordhoudtinhunogengeenverbandmethetfeitdatzeerniettoedoen,maarmeer

methetfeitdatbelangrijkegegevensomtoteengoedescoretekomenzichbuitenhetgezichtsveld

vandeverzekeringsartsafspelen,namelijkindethuissituatievandecliënt.Indatkaderwordtdoor

eenvoorstandervanhandhavingvanlaagofmet‘0’gescoordesubrubriekenookdesuggestie

gedaanomhun‘gewicht’bijdeinvaliditeitsberekeningnaarbenedenbijtestellen.

Voorhetbeperktscorenvansubrubriek4(seksuelefunctie)wordenvanuit

cliëntenvertegenwoordigersencase-coördinatorenandereargumentenaangedragen,namelijkdat

ditmoeilijkbespreekbareonderwerpenzijn,zekerindienhetcliëntenbetreftvaneenanderecultuur.

Daarbijkanvolgenshenookdecommunicatievaardigheidvandeverzekeringsartseenrolspelen.

Eenandereconclusievanhetonderzoeknaarderubriekenensubrubriekenvanhet

schattingsinstrumentbetrefthetfeitdatsubrubriek4(seksuelefunctie)alsenigesubrubriekgeen

enkelesamenhanglaatzienmetéénvandeanderenegensubrubrieken.Datisopmerkelijkomdat

dezesubrubriekmetdrieanderesubrubriekenweldeeluitmaaktvaneenzelfderubriek,namelijk

rubriek1(activiteitenvanhetdagelijksleven).Uitdefactoranalysedieisuitgevoerd,wordtditbeeld

danookbevestigd:subrubriek4vormtgeenfactormetdeanderedriesubrubriekenvanrubriek1en

119

vormtopzicheen‘losstaande’component.Datleidttotdeconclusiedatergeenonderbouwing

bestaatom‘seksuelefunctie’alseenonderdeelvaneenoverkoepelenderubriek‘activiteitenvanhet

dagelijksleven’aantemerken,dieverderwordtgevormddoordesubrubrieken‘persoonlijke

hygiëneenzelfzorg’,‘mobiliteit’en‘slapen’.Uitdefactoranalyseblijktdatnietalleendesubrubriek

‘seksuelefunctie’geendeeluitmaaktvanderubriekwaaronderdezebijhetschattingsinstrumentis

ondergebracht.Vooralle10subrubriekengeldtdatzijnietovereenkomenmetderubrieksindeling

vanhetschattingsinstrument.Daarmeekanuitditonderzoekwordengeconcludeerddatvoorde

beoogdestructuurvandevierrubriekenmetdedaarondervallendetiensubrubriekengeen

onderbouwingis.Deindelinginderubriekenzorgenerechterwelvoordatdesubrubriekenwaar

vakerhogereklassenopwordengescoordzwaardermeewegenindeberekeningnaarhetIP.

Ookbijhettoetsenvandehiërarchischeordeningvanhetschattingsinstrumentaandehandvaneen

Mokkenschaalanalyseneemtsubrubriek4‘seksuelefunctie’eenuitzonderingspositiein.Ditblijkt

namelijkdeenigesubrubriektezijndienietaandeminimalehomogeniteitseis(H-waarde)voldoet.

Eenmogelijkeredenvoordeuitzonderingspositiediesubrubriek4inneemtkanhetfeitzijndater

pasopgescoordkanwordenondereenbepaaldevoorwaarde,namelijkdateeneventueel

disfunctionerenopditterreinmetdebehandelaarmoetzijnbesproken.Overdezevoorwaarde,zo

blijktuitzoweldeinterviewsalsdefocusgroepenishetnodigetedoen,wateveneenstengrondslag

kanliggenaandeapartepositiediedezesubrubriekinneemt.Zozijnerprofessionalsdievindendat

seksueeldisfunctionerenbij(post)actievemilitairenmetpsychischeklachtengeenaparte

behandelingbehoeft,omdatditdisfunctionerennietopzichzelfstaat,maarverbandhoudtmethet

algeheletoestandsbeeldenditvanzelfverdwijntnaarmatedepsychischeklachtenverminderen.

Andereprofessionalsvindenhetnietterechtdateraanvullendeeisenaanhetscorenvaneen

subrubriekwordengesteld,diekennelijkdebedoelinghebbendeverifieerbaarheidtevergroten,

terwijldievoorwaardenbijanderesubrubriekennietwordengesteld.

Totslotvertoontsubrubriek4ookgeensamenhangmetdeuitkomstmaat,hetIP.Samenvattendkan

gesteldwordendatvanuitalledatabronnenvanhetonderzoeknaarvorenisgekomendatdeze

subrubriekeenuitzonderingspositieheeft.

120

Watbetreftdesamenhang,structuurenopbouwvanhetschattingsinstrumentvanhetPTSS-

protocolisdaarnaasteenbelangrijkeconclusiedatvanuithetvragenlijstonderzoekendeinterviews

isgeblekendatereenoverlapbestaattusseneenaantalsubrubrieken.Ditbetreftmetnamede

subrubrieken6(communicatiefsociaalfunctioneren)en7(communicatieveemotionelevaardigheid)

endesubrubrieken8(structuuraanbrengen)en9(huishoudelijkeactiviteiten).Vanuitdehoekvan

deverzekeringsartsen/pensioenverzekeringsautoriteitenwordtaangegevendathetsomsarbitrairis

inwelkesubrubriekjesommigebeperkingenbijhetscorenonderbrengt,maardatineenaantal

gevallendeBeleidsIncidentRichtlijnen(BIR)enAdviezen,metnameBIR-advies14hiereenbeslissing

kunnenvergemakkelijken.

Verderkanwordengeconcludeerddatdemeerderheidvandeverzekeringsartsen,penvauts,externe

expertsenbehandelarendieaanhetvragenlijstonderzoekhebbendeelgenomen,vanmeningzijndat

allevierrubriekenvanhetschattingsinstrumentvanevengrootbelangzijnvoorhetbepalenvande

hoogtevanhetinvaliditeitspercentage.Eengrootaantalvanhengeeftaandaternaarhunmening

geenenkelerubriekontbreekt.Tochmeldteenaantalrespondentendatenkeleaspectenvan

menselijkfunctionerennietwordengeadresseerdinhetinstrument,zoalsverslavingsproblematiek,

(intieme)relatieproblematiek,financiëleproblemen,defactorarbeid,agressie,suïcidaliteit,het

ervarenvanperspectiefenlijdensdruk.Dezelfdeaspectenwordenoverigenssomszowelonder

gemisterubriekenalsondergemistesubrubriekengenoemd.

HetMilitairInvaliditeitsPensioen(MIP)

UithetonderzoeknaarderubriekenensubrubriekenvanhetschattingsinstrumentblijktdathetMIP

voorhetmerendeel(nagenoegnegenvandetien)vande(post)actievemilitairentussende0en25%

ligt.

Bijzowelhetvragenlijstonderzoekalsbijdeinterviewsis(dehoogtevan)hetMIPuitgebreidaande

ordegeweest.Vanuitverschillendeperspectievenblijkterverschillendtewordengedachtoverde

hoogtevanhetbepaaldepercentageinvaliditeit.Uithetvragenlijstonderzoekblijktdatde

meerderheidvandeverzekeringsartsenenpenvautsvanmeningisdathetmetde

schattingsmethodiekuiteindelijkbepaaldepercentageinvaliditeit(meestal)passendisvoorde

situatievande(post)actievemilitair.Decliëntenvertegenwoordigers/belangenbehartigersgeven

121

juistunaniemaandatditpercentagemeestaltelaagis.Ookdemeerderheidvande

zorgcoördinatoren/casemanagersendehelftvandebehandelarenvindtditpercentagetelaag.

EenandereconclusieopbasisvanditonderzoekisdatdehoogtevanhetIPoverhetgeheel

genomenlagerisgewordensindsdeinvoeringvanhetprotocolin2008.Ditwordtvanuit

verschillendekantentijdensdeinterviewsbevestigd.Demeningenoverdevraagofdehuidige

percentagesbeterpassenbijdedaadwerkelijkematevaninvaliditeitvan(post)actievemilitairendan

depercentagesvanvóór2008zijnechterverdeeld.Watopvalt,isdatbijdeopenvragenvande

vragenlijsteenaantalrespondentenhebbenaangegevendatzedeinvaliditeitspercentagesvoorde

ingebruiknamevanhetprotocoltehoogvonden.Vanuitdehoekvandecasemanagerswordt

aangegevendatbij(post)actievemilitairendiezowelmetdeoudealsmetdenieuwesystematiekzijn

beoordeeldsomssubstantiëleverlagingenvanhetinvaliditeitspercentagevoorkwamen,dieniet

gepaardgingenmeteenverbeteringvandemedischestatus.

Eenvaakgehoordeopmerkingtijdensdeinterviewsisdatvanlichamelijkeklachteneerderhet

invaliderendkarakterwordtaangenomendanvanpsychischeklachten,terwijlvoordeeerstevaak

goedeoplossingenvoorhandenzijndiedeinvaliditeitverminderen,zoalsbijvoorbeeldbijeen

verbrijzeldeknie.Hetinvaliderendkaraktervanpsychischeklachtenwordtdooreenaantal

geïnterviewdenalsvaakveelingrijpenderaangemerkt,terwijlereentendensisdatdatjuistlager

wordtingeschatdanbijlichamelijkeklachten.Indatkaderwordtookgenoemddatdeofficiëlescore

vanhetinstrumentvan0tot100%loopt,maardatdescoresindepraktijkdiegehelerangeniet

benuttenenzeldenbovende50%uitkomen.

9.2ErvaringenonderzoeknaardetoepassingvanhetPTSS-protocol

BijhetervaringenonderzoeknaardetoepassingvanhetPTSS-protocolstondentweevragencentraal,

waarvanderesultatenhieronderzoveelmogelijkgeïntegreerdbesprokenworden:

1. WatzijndeervaringenmethetPTSS-protocolvanuitdeperspectievenvanverschillende

professionalsdieermeetemakenhebben?

2. Hoewordtdetoepasbaarheidvanhetprotocolervaren:watzijnpositieveervaringenenwelke

verbeterpuntenenknelpuntenzijner?

122

Aansluitendopdezevragenwordenhieronderperonderwerpdemeestinhetoogspringende

conclusiesvanderesultatenvanzowelhetvragenlijstonderzoek,deinterviewsalsdefocusgroepen

gepresenteerd,waarbijdeze-waarmogelijk-metelkaarinverbandwordengebracht.

Detitelvanhetprotocol

Detitelvanhetprotocolwordtdoorveeldeelnemersaanzowelhetvragenlijstonderzoekalsde

interviewsalsnietpassendervaren.Debelangrijksteredendaarvoorisdathetprotocolontworpenis

voormeerdanalleenPTSS,namelijkookvooranderepsychischestoornissendieverbandkunnen

houdenmeteenopgelopentrauma,zoalstraumagerelateerdeangststoornissen,

aanpassingsstoornissen,geïsoleerdeslaapstoornissen,dissociatievestoornissenendepressie.Daarbij

wordtdevreesgeuitdatbijdeontwikkelingvanhetprotocolhetziektebeeldPTSSeengrotererol

heeftgespeelddananderetraumagerelateerdepsychischeaandoeningendietot(eenbepaaldemate

van)invaliditeitkunnenleiden.Binnenzoweldefocusgroepenalsdeinterviewswordtindatkader

aangegevendatdenaam‘PTSS-protocol’erooktoezoukunnenleidendatanderediagnosesophet

terreinvanaandienstverbandterelaterenpsychischeklachtenhetrisicolopentewordengemist.

Debruikbaarheidvanhetprotocol

Hetmerendeelvanderespondentenvanhetvragenlijstonderzoekdatzichthadopdevraagnaarde

bruikbaarheidvanhetprotocol,heeftaangegevendathetprotocolgoedbruikbaaris.Overhet

efficiency-aspectbinnendiebruikbaarheidwordtaangegevendathetprotocolnietkostenbesparend

isindeuitvoeringenveeltijdvraagt,mededoordevoortdurendediscussiedieerovergevoerd

wordt.Opdevraagofhetprotocolzorgtvooreenrechtvaardigewijzevanvaststellingvanhet

invaliditeitspercentagewordtdoorverzekeringsartsen,penvautsenzorgcoördinatorenpositiever

geantwoorddandoorcliëntenvertegenwoodigersenbeleidsmedewerkers/managers.Zogevende

laatstenaandathetprotocolsomsgeenrechtdoetaandebelangenenbeperkingenvandecliënt.

Ooklijkthetinstrumentnietperdefinitiegeschiktvoor(post)actievemilitairenmeteenandere

cultureleachtergrond.Dezelaatstemeningzijnvooralbehandelarenencliëntenvertegenwoordigers

toegedaan,deverzekeringsartsenonderschrijvenditveelminder.Vanuitverschillendekantenwordt

aangegevendatdebruikbaarheidvanhetprotocolverhoogdzoukunnenwordenalsdecliënter

zorgvuldigoverwordtvoorgelicht,zodatdezeopdehoogteiswathemofhaartewachtenstaat.Dat

123

geldtnietalleentenaanzienvandeinhoudvanhetprotocol,maarooktenaanzienvandeaardvan

hetgesprekmetdeverzekeringsarts,waarinvanhetprotocolgebruikwordtgemaakt.Uithet

onderzoekkangeconcludeerdwordendatveel(post)actievemilitairenverwachtendatditgesprek

bijdraagtaaneengevoelvanerkenning,terwijldatnietdeprimairefocuservanis.Vanuitde

interviewsisaangegevendatindeogenvan(post)actievemilitairenhetoponterechtegronden

uitblijvenvanerkenningtotgevolgkanhebbendatdezeerkenningdoorhendaneerderwordt

gekoppeldaandehoogtevanhetMIP.

Watbetreftdeacceptatievanhetprotocol,eveneenseenfactordiedebruikbaarheidbepaalt,lijkt

heteropdathetprotocolbeterwordtgeaccepteerddoordeprofessionalsdieerberoepshalvemee

temakenhebbendandoorde(post)actievemilitairen,dieermeewordenbeoordeeld.Ookhierkan

voorlichtingeenfunctiehebbenenacceptatie-bevorderendwerken.

Knelpuntenperonderdeelvanhetprotocol

Hetprotocolstructureertdebeoordelingvantraumagerelateerdepsychischeklachtenbij

(post)actievemilitairen,maarlijkternietgoedinteslagenomeenaantalonduidelijkhedenbij

onderdelenvandiebeoordelingadequaatoptelossen.

Zowordtdooreenmeerderheidvanderespondentenuithetvragenlijstonderzoekdiedevraag

kregenvoorgelegd,aangegevendatmethetprotocolhetdoenvaneeneenduidigeuitspraakover

eenoorzakelijkversuseenverergerenddienstverbandnietwordtbevorderd.Dezebevindingis

bevestigdtijdensdeinterviews;ookhieruitblijktdaternogveelonduidelijkheidbestaatoverdeze

termenendatzijindepraktijknieteenduidiggehanteerdworden.Sommigeprofessionalspleitener

indatkadervooromhetonderscheidafteschaffen.Eénvandesignalenuitdefocusgroephierover

wasdatertussenprofessionalsverwarringbestaatoverdemanierwaarophetonderscheid

gehanteerddientteworden.Hetgevolgvandezeverwarringisdaterzelfsdoorverschillende

verzekeringsartsenverschillendmeewordtomgegaan.Indefocusgroepenpleittenzowelenkele

professionalsalsnagenoegalleaanwezige(post)actievemilitairenomdieredeneveneensvoor

afschaffingvanhetonderscheid.Aangegevenwerddatmoetwordenvolstaanmethettoetsenvan

‘alofgeendienstverband.

Eenruimemeerderheid(73,3%)vanderespondentenvanhetvragenlijstonderzoekisvanmeningdat

ermethetprotocolgeeneenduidigeuitspraakkanwordengedaanoverdebeperkingenendeco-

124

morbiditeitdiewelendiegeenverbandhebbenmetdeuitzending.Vanuitde(post)actievemilitairen

indefocusgroepenwordtoverco-morbiditeitnaarvorengebrachtdatdieveeleerwordtgehanteerd

omcausaliteitmethetdienstverbandteweerleggen.

Eenlaatsteconclusieinditverbandisdatdoorruimdriekwartvanderespondentenvanhet

vragenlijstonderzoekdiestellingenkregenvoorgelegdoverdebruikbaarheidvanhetprotocol,is

aangegevendathetprotocolernietaanbijdraagtdatereeneenduidigeuitspraakkanworden

gedaanoverdeverschillendevormenvanPTSSbijde(post)actievemilitair,zoalsT1PTSS,T2PTSS,

latenteoflatermanifestePTSSenDesnos.EenbevestigingdaarvankanvoorwatbetreftT1enT2

traumainderesultatenvandeinterviewswordengevonden,waarwordtgestelddatdediscussie

overoorzakelijkversusverergerenddienstverbandeerderwordtgecompliceerddanvergemakkelijkt

doorditonderscheid.

Deinzetvanexterneexpertisebijgebruikvanhetprotocol

Erzijnbinnenderesultatenvanhetonderzoekuiteenlopendeaanwijzingenvoorhetbestaanvan

knelpuntenoverdeexterneexpertisediedeverzekeringsartskaninroepenbijtwijfeloverde

diagnose.Zoisvanuitdefocusgroepenaangegevendatgoedepsychiatersinderolvanexterne

expertsnietgemakkelijktevindenzijn.Hetgevolgisdatdoorgaansgebruikwordtgemaaktvan

steedsdezelfdeexterneexperts,waarvanvanuitmeerdereresultaten(vragenlijsten,interviewsen

focusgroepen)lijktdathunvisieopPTSS-gerelateerdeproblematiekbekendisenhunoordeelvaak

kanwordenvoorspeld.Ookwordtgestelddatdeexterneexpertsteveelkijkenmeteen‘acutePTSS-

bril’enanderepsychischeproblematiekdieaandienstverbandgerelateerdkanzijnonvoldoendeop

hunnetvlieshebben.Dedienstenvandezelfdeexterneexpertwordensomstweekeeringeroepen:

deeerstekeerbijtwijfelvandeverzekeringsartsoverdediagnose,detweedekeerinderechtbank,

indieneencasustoteenbezwaarzaakheeftgeleid.Vanuitdehoekvande

cliëntenvertegenwoordigerswordtdatalszeeronwenselijkaangemerkt.Bijdefocusgroepmet

professionalswordtdeonafhankelijkepositievan(sommige)externeexpertsterdiscussiegesteld.

Desuggestiewordtindefocusgroepgedaandatklinischpsychologenwellichteveneensalsexterne

deskundigezoudenkunnenfunctioneren.Concluderendblijktereentekortaanexterneexperts,

bestaaterdiscussieoverhunonafhankelijkheidenwordtalsmogelijkeoplossingaangedragenook

klinischpsychologeninderolvanexterneexpertsteplaatsen.

125

Waarheidsvinding

Ookindirecteconfrontatiemeteeningrijpendincidentkantotpsychischeklachtenleiden.Omdie

redengevenmeerdereprofessionalsaandatwaarheidsvindingindevormvaneencheckofeen

(post)actievemilitairookdaadwerkelijkmeteendoorhemofhaaropgevoerdincident

geconfronteerdisgeweest,complexisendaaromwellichtonhaalbaar.

Zoweltijdensdeinterviewsalsindefocusgroepmetprofessionalsblijktdaterdesondanksvanuitde

verzekeringsartsensomsdebehoeftebestaatopwaarheidsvindingterugtevallen,wanneerer

bijvoorbeeldtwijfelsbestaanoverdejuistheidvandegegevensdievolgensdecliëntoorzaakzijn

voorhetontstaanvanpsychischeklachten.Tegelijkertijdsignalerenzijeenzekereterughoudendheid

binnenDefensieomaanwaarheidsvindingtedoen.Tijdensdefocusgroepmetprofessionalsen

veteranenkwamnaarvorendathetinvoerenvaneenduidelijkbeleidoverdeinzetvan

waarheidsvindingeencomplexeaangelegenheidis.NietalleswordtdoorDefensiegerapporteerd,zo

wordtdoordedeelnemersaangegeven,sommigeincidentenhebbenjarengeledenplaatsgevonden,

waardoorhetnietmogelijkisomdegoededossiersterugtevindenendaarnaastkunnenincidenten

onderdeelzijngeweestvangeheimemissies.Tochzoueencheckofiemandalofnietbijdedoorhem

ofhaaropgevoerdemissieaanwezigisgeweestinsommigegevallendeverzekeringsartskunnen

helpenomdejuistheidvangegevensteverifiëren.Tegelijkertijdwordtgestelddathetaantal

(post)actievemilitairendateenmissieopvoert,waaraanhijofzijnooitheeftdeelgenomen,beperkt

lijkttezijn.

Keerzijdenvanhethuidigesysteemvanbehandelingenbeoordeling

Verschillenderesultatenvanhetonderzoekwijzenopeenspanningtussendebehandelingvan

klachtenenerzijdsendebeoordelingvanbeperkingenanderzijds.Hetprotocollijktdaaringeen

positievebijdragetehebben.Zowordtvanuitdebehandelarenaangegevendathetvoorhet

behandelenvantraumagerelateerdepsychischeklachtenvanbelangisdatdezebehandelingzomin

mogelijkwordtverstoorddoorfactorendietemakenhebbenmettoekenningvaneen(tijdelijk)MIP

enperiodiekeherkeuringen.Hetbelangdaarvanisdestegroter,omdatbehandelingenbeoordeling

quagewenstresultaatopgespannenvoetstaan.Debehandelingheefttotdoelomdepsychische

klachtenvande(post)actievemilitairzosnelmogelijkteverminderenc.q.optelossen.De

beoordelingheeftdaarentegentotdoelomdebeperkingenvandecliënttengevolgevande

126

psychischeproblematiekvasttestellen,tebepaleninhoeverrediebeperkingenaanhet

dienstverbandzijntoeteschrijvenenzoja,welk(alofniettijdelijk)invaliditeitspercentageen

invaliditeitspensioenhieraangekoppeldkanworden.Hetisduidelijkdatditeventuelepensioen

hogeruitvaltnaarmatedebeperkingengroterzijn.Eencliëntdie(alofnietvanuiteenargumentvan

erkenning)graageenzohoogmogelijkinvaliditeitspensioenwilontvangenwordtdaarmeemeteen

perverseprikkelgeconfronteerd:eensuccesvollebehandelingbetekenteenlaagofgeen

invaliditeitspensioen.

VanwegedezeperverseprikkelpleitenbehandelarenencasemanagerservooromhetMIPnietbijde

startvandebehandelingreedsaantevragen,maarineenlaterefase,alsdecliëntgrotendeelsis

‘gestabiliseerd.’Meerdereprofessionalsen(post)actievemilitairenhebbenmedeomdiereden

tijdensdeinterviewsenfocusgroepenvooreennieuwebeoordelings-enfinancieringssystematiek

gepleit,waarbijeerstheteventueledienstverbandwordtbepaald,daarbijeensoortbasisfinanciering

wordtgeregeld(WIAmeteenaanvulling),dandebehandelingingangwordtgezetennaeenpaar

jaareenbeoordelingwaarbijvooreenlumpsumbedragwordtgekozen.Ditlaatstebedragzouindien

nodigintermijnenkunnenwordenuitgekeerd,omhetrisicotevermijdendatcliëntenhet

uitgekeerdebedraginéénkeerbesteden.Opdiemanierkanwordenbewerkstelligddatcliënten

maximaalinzettenopherstelvanhunklachtenenminderbezigzijnmethetkrijgenvan(erkenning

via)eenMIP.OokdejarenlangeafhankelijkheidvancliëntvanDefensiewordtmetdezeoptie

doorbroken,zowordtdooreenaantaldeelnemersbetoogd.Entenslottezaldezevernieuwde

systematiekzichnaarverwachtingvertalenineenforseafnamevanhetaantalbezwaarzaken.

Positieveervaringen

Behalveinzichtingesignaleerdeknelpuntentenaanzienvanhetprotocol,dediscussiepuntendieer

spelenensuggestiesterverbeteringvandepraktijkrondombeoordelingvaninvaliditeitvanwege

psychischeklachtenheeftdeevaluatievanhetPTSS-protocolookinzichtgegevenindeaspectenvan

(hetgebruikvan)hetprotocoldiepositiefwordenervaren.Devolgendedoordeelnemers

gesignaleerdepuntenzijndaarbijhetmeestvaakgenoemd:

• hetprotocolbevorderteengestructureerdewijzevanbeoordeleneneengrotere

uniformiteitbijdebeoordelingvanpsychischeklachten;

127

• doorhetgebruikvanhetprotocolwordtdebeoordelingtheoretischbeteronderbouwd.De

gebiedendieerinwordenuitgevraagdzijnookgebiedendieerinhetkadervanpsychische

problematieknauitzendingdaadwerkelijktoedoenenkunnenindiezinalsvalideworden

aangemerkt;

• hetfeitdatvaneenprotocolgebruikwordtgemaaktleidttoteengroteretransparantie,

zoweltussenprofessionalsonderling,alsinderichtingvande(post)actievemilitair;

• hetprotocolsluitgoedaanopdeAMA-guides(integenstellingtotdeopmerkingondertabel

5.18vanhetvragenlijstonderzoek,waarbijgesuggereerdwordtdatdezeaansluitingmoet

wordenverbeterd).

9.3 Discussiepuntennaaraanleidingdeconclusies

Opbasisvandebelangrijksteconclusiesvanditonderzoekiseenaantalvragengeformuleerddiezich

onderwerpvanbesprekingwarenindeexpertgroep,teweten:

Tenaanzienvanrubriekenensubrubrieken

1. Wattedoenmetnietofnauwelijksscorendesubrubriekenendebestaandeoverlaptussen

enkelesubrubrieken?

2. Wattedoenmetsubrubriek4dieuitalleanalysesvaltenbinnenhetinstrumenteen

uitzonderingspositieinneemt?

3. Wattedoenmetsubrubriekendiedoorrespondentenwordengemist?Hierbijmoetrekening

wordengehoudenmethetfeitdathetnietalleengaatomeensubrubriektoetevoegen,maar

daterookeenscoringvoormogelijkmoetzijn.

4. Wattedoenmethetfeitdatdestructuurvande10subrubriekenenhunindelinginde4

rubrieken,nietterugkomtinderesultatenvanhetonderzoek?

Tenaanzienvananderegesignaleerdeknelpunten

1. Wattedoenmethetonderscheidtussenhetvaststellenvaneenoorzakelijkenverergerend

dienstverbandenT1enT2trauma(dattotveeldiscussieenonduidelijkheidleidt)?

128

2. Wattedoenvoordedoorrespondentengerapporteerdebeperkterebruikbaarheidvanhet

protocolvoor(post)actievemilitairenmeteenuiteenlopendecultureleachtergrond?

Tenaanzienvandegehelesystematiekvanbeoordelingenbehandelingvanpsychischeklachten

1. Dientdehuidigesystematiekvanbeoordelingenbehandelingvanpsychischeklachten,diewordt

gekenmerktdooreenonderlingspanningsveldtussenkeuringenbehandeling,teworden

aangepastenzoja,opwelkemanier?Hoezoudeprocedureidealitereruitmoetenzienenwat

betekentditvoorhetinkomenvaneencliënt?

9.4Kanttekeningenbijhetonderzoek

IndezeevaluatievanhetPTSS-protocolisvanverschillendemethodengebruikgemaakt,teweten

statistischeanalyseopgegevensvanDefensievragenlijsten,interviewsenfocusgroepen.Deze

aanpakheeftveelinzichtgegevenindecomplexiteitvandebeoordelingvanbeperkingendoor

psychischeklachtenvan(post)actievemilitairenenalleswatdaaromheeneenrolspeelt,meerdan

opbasisvaneenenkelvoudigemethodemogelijkzouzijngeweest.Puntendierespondentenvanhet

vragenlijstonderzoeknaarvorenbrachtenkondentijdensdeinterviewsverderwordenuitgediepten

degegevensvandevragenlijsteneninterviewstezamenleiddentotstellingendietijdensde

focusgroepenonderwerpvanbesprekingwaren.Dezepluriformeaanpakbleekzeeradequaatom

opgeworpenaandachtspuntenrondomhetPTSS-protocolvanmeerderezijdentebelichtenenheeft

denuancehieringeoptimaliseerd.Daarnaastzijnerookenkelekanttekeningenbijdegehanteerde

methodeteplaatsen.

Deeerstebetreftderelatiefkleine‘n’vanhetvragenlijstonderzoek.Zestigrespondentenisweinig

indiendezeeenverschillendeprofessioneleachtergrondenbetrokkenheidbijhetprotocolhebben.

Voorsommigeprofessionals,zoalsvoordepenvauts,goldechterdatdegehele‘populatie’de

vragenlijstheeftingevuldendatmeerdandrierespondentenmetdezeachtergrondbinnendefensie

eenvoudigwegnietwerkzaamzijn.Vanwegedeuiteenlopendeachtergrondenkoneenaantalvragen

enstellingenslechtsaaneendeelvandeparticipantenwordenvoorgelegd,datreduceertweliswaar

hetaantalrespondentenvoordebetreffendevraag,maarisonvermijdelijkbijhetaanbiedenvan

vragen‘opmaat’.Daarnaastiseentotalegemiddelderesponsvanruim66%,meteendeelnamevan

86%vandeverzekeringsartsen,aandehogekanttenoemen.Opvallendisevenweldebetrekkelijk

129

lageresponsvancliëntenvertegenwoordigers;metnoggeen50%desubgroepmetdelaagste

respons.

Bijdeinterviewsisbewusttelkensnaardemeninggevraagdvanzeskeer(overeenkomendmethet

aantalverschillendesoortenbijhetprotocolbetrokkenprofessionals)eentweetalprofessionals,die

binnenhetvragenlijstonderzoekeenzogrootmogelijk‘contrast’lietenzientenaanzienvanhun

ervaringenmethetprotocol.Degrotehoeveelheidgegevensdiedaarbijboventafelisgekomenis

kwalitatiefgeanalyseerd.Keuzesoverwelkgegevenantwoorddaarbijwelenwelkmindervanbelang

isvoordeevaluatiezijndoortweeonderzoekersonafhankelijkgemaaktenlietenwatbetrefthet

ingeschattebelangvoordeevaluatieeengroteovereenstemmingzien.Hetzelfdegeldtvoordekeuze

vandetebesprekenstellingentijdensdefocusgroepen.Diekeuzewerddaarnaastinbelangrijke

matebepaalddoordeparticipantenzelf,dievoorafdemogelijkheidkregenaangebodenom

gespreksonderwerpenintebrengen.

Opvallendisdatdezelfdeitemsenaandachtspunteninverschillendeonderdelenvanhetonderzoek

telkensopnieuwnaarbovenkwamen,nietalleenindevoorgestructureerdeonderdelenervan,zoals

indevragenlijstenvasteonderdelenvanhetsemi-gestructureerdeinterviewformat,maarjuistook

inopentekstveldenentoelichtingeneninopenvragen.Datduidtopeenbepaaldematevan

verzadigingengeeftaandatdekleuringdiedoordeonderzoekersaanderesultatenisgegeven

beperktisgebleven.Deonderzoekersenauteursvanditrapporthebbenerbovendiennaar

gestreefdomallestappenbinnenhetonderzoekzotransparantmogelijktebeschrijvenomde

controleerbaarheidenrepliceerbaarheidvanhetonderzoektemaximaliseren.Tenslottehebbenook

deregelmatigebijeenkomstenmetdebegeleidingscommissiebijgedragenaaneenzoobjectief

mogelijkperspectief.

9.5 Aanbevelingenvoorvervolgonderzoek

Binnenditonderzoekzijnhetprotocolendecontextwaarbinnenvanhetprotocolgebruikwordt

gemaaktopmeerdereaspectenenvanuitdiverseinvalshoekenintensiefdoorgelicht.Hieruitkomt

hetbelangnaarvorenomopzoektegaannaaroplossingenvoorhetspanningsveldtussen

behandelingenbeoordelingvanpsychischeklachtenbij(post)actievemilitairenendedoelendiede

laatstenzichdaarbijstellen.Vanuitdiversebronnenzijninhetonderhavigeonderzoeksignalennaar

vorengekomendat(onderdelenvan)dehuidigesystematiekvanbeoordelingenbehandelingvan

130

psychischeklachtentoteenperverseprikkelbijdecliëntkanleiden(zieeerderindithoofdstuk).Het

zouzeeraanbevelingswaardigzijnomineennieuwuittevoerenonderzoekdieperintegaanopde

mogelijkecontourenvaneenaangepastesystematiek,dienietwordtgekenmerktdoorgenoemde

intrinsieketegenstellingen.Interviewsenfocusgroepenmetbelanghebbendepartijen,aangevuld

metDelphi-onderzoeken/ofeenvignettenonderzoekkunnenmeerinzichtverschaffeninde

aanpassingendiedaarvoorvandehuidigesystematiekgewenstzijn.

131

Bijlage1Organisatieenbetrokkenpartijen

Ledenvandebegeleidingscommissie

• dr.J.Buitenhuis• commandeur-artsb.d.dr.A.P.C.C.HopperusBuma• H.J.Kleian• luitenant-generaalb.d.J.G.A.Leijh(voorzitter)• mr.J.vanRossum• prof.Dr.J.M.L.M.Soeters• drs.J.M.P.Weerts

• mr.T.A.Groenewoud-Kralt(secretaris)• kolonel-artsmr.J.H.G.Lankhorst

OnderzoeksteamTGOUMCG

• dr.R.H.Bakker• prof.dr.S.Brouwer• dr.G.J.Dijkstra• dr.A.S.Fokkens• dr.A.Holwerda• dr.J.Tuinstra• drs.N.P.Verheij

Expertsexpertgroep

• prof.dr.S.Brouwer• prof.dr.F.Koerselman• prof.dr.M.Olff

Statistischeondersteuning

• dr.T.Hoekstra• dr.R.Popping

Voorzitterschapfocusgroepen

• mrdrsA.F.Boskma

132

133

Bijlage2Deschattingsmethodiek(PIM-rapport,PTSS-protocol)

Opmerkingenvooraf*

Dezelijstisontwikkeldvoorhetvastleggenvandepsychischebeperkingeninhetkadervandeinvaliditeitsbeoordeling.Delijstdientalleentewordengebruiktdooreenterzakedeskundigarts.Hetinvullenvandescoringslijstistelkenshetresultaatvaneendaaraanvoorafgaande,ineenrapportagevastgelegdeverzekeringsgeneeskundigebeoordeling,waarindebevindingenenoverwegingenduidelijkzijnverwoord.

Deactiviteitenendehierbijbehorendefunctionelemogelijkheden/beperkingenzijningedeeldopsubrubriekniveau.Deernstvandebeperkingenisonderverdeeldinzesklassen,lopendvan0(geenbeperking)tot5(extreembeperkt).Deernstvandebeperkingisperklassenadergedefinieerd.Debeoordelingenhetgebruikvandelijstdienengeprotocolleerdtegebeuren.Debeperkingenwordenpersubrubriekweergegevenineenklasselopendvan0totenmet5.Vervolgenswordtperrubriekdesubscorebepaalddoordescoresvandetotdierubriekbehorendesubrubriekenbijelkaaroptetellenendesomtedelendoorhetdesbetreffendeaantalsubrubrieken.Daarnawordendesubscoresvande4rubriekenbijelkaaropgeteldengedeelddoorvier.Ditquotiënt,zijndeeengetaltussende0-5,geeftdegemiddelderubriekscoreaan.Dewaarden0-5vertegenwoordigeneenpercentagetussende0-100%.Devertaalslagvanrubriekscorenaarinvaliditeitspercentagegeschiedtvervolgenslineairenwordtweergegeveninstappenvan5%.Zokomteengemiddelderubriekscorevan2,4uitopeenpercentagevan48%,zijndeeenschattingtussen45-50%.Zievooreenschematischeweergavevandebeperkingenscorehetvoorbeeldintabel3

Voordesubrubriekengeldtnaastdespecifiekedefiniëringtevenshetvolgende:

- Beperkingenmogenalleenwordengeduidalseencausaalverbandaanwezigistussendeaandoeningendebijzonderedienstverrichtingen.

- Beperkingenmogenalleenwordengescoordalsdezeoppsychischegrondenverklaardkunnenworden.- Beperkingenmogenalleenwordengescoordnadoelmatigetherapieenadequateinzet.Onderscheiddienttewordengemaakt

tussenmotivatiegebrek/feitelijkvertoondgedragenwerkelijkebeperkingen.- Beperkingendienenconcretiseerbaarenconsistenttezijn.- Alleklassen:hetgaatomverliesaanfunctioneren.Beperkingenmogenalleenwordengescoordindiendemogelijkheideerderwel

aanwezigisgeweest.- Leeftijdendehiermeegepaardgaandeverminderingvanhetfunctionerendienenalsmatigendefactortewordenmeegewogen.- Klasse3:voordeonderzoekerendedirectepersoonlijkeomgevingzijneenafwijkendgedragen/ofemotioneleproblemenvan

betrokkeneduidelijkmerkbaar/waarneembaar.Tevensvindtpsychiatrischebehandelingplaatsofheeftplaatsgevonden.Vanafklasse3zijnreguliereberoepsactiviteitenonaannemelijk.“Bijhetverrichtenvanreguliereberoepsactiviteiten(zonderregelmatiguitval)dienenwelheelbijzondereevidentiesenargumentenaanwezigtezijnomindatgevalbeperkingenaantekunnennemenindeADL/BDL”.

- Klasse4:vooriedereenzijnduidelijkcontinuesymptomenbijbetrokkenewaarneembaar.Tevenscontinubehoefteaanpsychiatrischezorgenmedicatie.Verrichtenreguliereberoepsactiviteitenonaannemelijk.

- Klasse5:onmiskenbaarvooriedereenwaarneembareuitingenvanpsychiatrischtoestandsbeeld.Langdurigeperiodesvanpsychiatrischehospitalisatie.

Activiteitenvanhetdagelijksleven(rubriek1)

PersoonlijkeHygiëne,Zelfzorg

(subrubriek1)*

score Klasse0(Definitie)

Instaattotzelfstandigeten,wassen,gebruikmakenvantoilet,kledenentoiletmaken.

Klasse1 Morstsoms,echternietelkedag,methetetenen/ofwastzichnietofonvoldoendeen/oftrektkledingstukkennietofverkeerdaanetc.Onderkentditenkanditzelfcorrigeren.Behoeftgeenhulp.

134

Klasse2 Morstvrijweldagelijksmethetetenen/ofwastzichnietofonvoldoendeen/oftrektkledingstukkennietofverkeerdaanetc.Onderkentditmaarkanditnietsteedszelfcorrigeren.Behoeftbijsommigeactiviteitenwatondersteuning.Heeftnietgestructureerdvoortdurendbijbepaaldeactiviteitenhulpnodig.Welpaarmaalperweekbegeleidinggewenst.Kanverderzelfstandigfunctioneren.

Klasse3 Heeftvoorsommigevanbovengenoemdeactiviteitendagelijkshulpnodig.Kandankzijdezehulpnogzelfstandigfunctioneren.

Klasse4 Isvoorvrijwelallebovengenoemdeactiviteitenafhankelijkvanhulp.Kanslechtsenkeleurenachterelkaarzonderhulp.

Klasse5 Volledig24uurperdagafhankelijkvanhulp.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.

Mobiliteit

(subrubriek2)*

score Klasse0(Definitie)

Zelfstandigmethetopenbaarvervoerkunnenreizennaar(on)bekendebestemmingenonderwisselendeomstandighedeneninwisselendetijdsduur,plannenenvindenroute,vervoersbewijsverzorgenenkunnenoverstappen.

Zelfstandigmetautooffietsdeelnemenaanhetverkeerindeomgevingvanbetrokkene.

Klasse1 Heeftsoms(nietelkedag)moeitemethetvindenvandejuisteroutes.Mistdoorpersoonlijkverminderdfunctionerensomsaansluitingenopenbaarvervoer.Onderkentditenkanditzelfcorrigeren.Komtzelfstandigopdebestemmingaan.Behoeftgeenhulp.

Klasse2 Heeftsomsmoeitemethetvindenvandejuisteroutes.Vermijdtdruk(stads)verkeer.Vermijdtverblijflangerdangemiddeldéénuurinopenbaarvervoer.Mistsoms,nietelkedag,aansluitingeninhetopenbaarvervoer.Komtwelzelfstandigopbestemmingaan.Mijdtonbekendebestemmingen.Wijktmetautoen/offietszoweinigmogelijkafvandevasteroutes,maarkanditwel.

Klasse3 Mobiliteitisbeperkttotvaste,bekenderoutes.Nietinstaatindruk(stads)verkeerzichzelftevervoeren.Nietinstaattotverblijfinopenbaarvervoerlangerdangemiddeldéénuur.Moetinopenbaarvervoeromhulpvragenbijhetoverstappen.Nietinstaattotvervoerperauto/fietsnaaronbekendebestemmingenofnaarlocatieswaarbetrokkenemaarenkelemalenperjaarkwam.Beroepsmatiggebruikvaneigenvervoer,inclusiefwoon-werkverkeernietmogelijk.

Klasse4 Zelfstandigvervoerperfietsenautonietmeermogelijk.Openbaarvervoeralleenmogelijkopvasterustigestukkenzonderoverstappen.Andersbegeleidingnodig.

Klasse5 Volstrektonmogelijkzelfstandigmetopenbaarvervoertereizen.Nietinstaattotvervoermetautooffiets.

Opmerkingen:

*zieopmerkingenvooraf.

Tevens:hoeisbetrokkeneophetspreekuurgekomen?

Slapen

(subrubriek3)*

score Klasse0(Definitie)

Binnenongeveer1uurinslapen,gemiddeld5maalperweek.Minimaal5maalperweek,zonderslaapmedicatie,minstens6uurdoorslapenenuitgerustontwaken.

135

Klasse1 Paarmaalperweeklaterinslapenen/ofkorterdoorslapen.Minderdaneenmaalperweeknachtmerrie(s),zichuitendindoorslaapstoornissen.

Klasse2 3dagenofvakerperweeklaterinslapenen/ofkorterdoorslapenen/ofsoms,echternietelkedagnachtmerrie(s),zichuitendindoorslaapstoornissen.

Klasse3 Minofmeerpermanentslaapmedicatieengemiddeld3dagenofvakerperweeklaterinslapenen/ofkorterdoorslapenen/ofbijnadagelijksnachtmerrie(s)zichuitendindoorslaapstoornissen.Tevenstegelijkertijdnietfitopstaan.

Klasse4 Gebruikslaapmedicatieenmeestenachtenlaterinslapenen/ofkorterdoorslapenen/ofelkenachtnachtmerrieszichuitendindoorslaapstoornissen.Tevenstegelijkertijdnietfitopstaanensoms,nietelkedag,opongelegenmomenteninslaapvallen.

Klasse5 Volledigverstoordslaappatroon,dagelijksoverdagopongelegenmomenteninslaapvallen.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf..

Seksuelefunctie

(subrubriek4)*

score Klasse0(Definitie)

Hethebbenvanseksuelegedachten/voorstellingenenhethierbijoptredenvanerectiesofbijpassendefysiologischereacties.Seksueelgetintehandelingenwaaronderaanraken,strelen,kussenvan/dooranderen,zelfuitvoerenofondergaan.Hetkunnenbereikenvaneenseksueelhoogtepunt.

Klasse1 Normalelustbeleving.Masturbatienormaal.Komtincidenteel,ongeveer1maalper3maandentotseksuelehandelingenmeteenpartner.

Klasse2 Wellustbeleving,incidenteelmasturbatieen/ofpaarmaalperjaarseksuelehandelingenmeteenpartner.

Klasse3 Wellustbeleving,geen/sporadischmasturbatie,geenseksuelehandelingenmeteenpartner.

Klasse4 Geenlustbeleving,geenmasturbatie,geenseksuelehandelingenmeteenpartner.

Klasse5 Verdraagtnauwelijksenigeaanraking.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.

*Tevens:hetgaatomverliesaanfunctioneren.Indiennooit/nietseksueelactief(geweest)danooknietscoren.Ookrekeninghoudenmetactiviteitenniveauperleeftijdsgroep.Gegevensnauwelijksobjectiveerbaar.Alleenscorenindienduidelijkuiteerdereverslagleggingblijktdatvoorditprobleemspecifiekebehandeling/hulpisgezochtbijeenprofessioneeldeskundige.

Rubriek1subscore:(subrubriek1…+subrubriek2…+subrubriek3…+subrubriek4…):4=…

Sociaalfunctioneren(rubriek2)

BasaleCommunicatie(cognitieveaspecten)

(subrubriek5)*

136

score Klasse0(Definitie)

Zichverstaanbaarmakenmetmondelingetaaluitingen.Geenwartaalspreken.

Derealiteithorenenzien,geenhallucinaties,wanenofanderepsychotischebelevingen.

Zichverstaanbaarmakenmetschriftelijketaaluitingen.Instaatgedachtenoppapiertezetten.

Zelfstandigkunnenwerkenmeteentoetsenbord.

Klasse1 Heeftsoms,nietelkedag,(wat)moeitezichduidelijkbegrijpelijkverstaanbaartemakeninwoord,gebaarofgeschrift.Heeftsomsmoeitedegedachtenteverwoordenofoppapiertezetten.Interpreteertwaarnemingensomsverkeerddooreenmagisch/chaotischofdoorangstverstoorddenkproces.Onderkentditenkanditcompenseren.Geenhulpnodig.

Klasse2 Heeftvrijweldagelijkswatmoeitezichduidelijkbegrijpelijkverstaanbaartemakeninwoord,gebaarofgeschrift.Heeftmoeitedegedachtenteverwoordenofoppapiertezetten.Interpreteertwaarnemingenverkeerd.Onderkentditmaarkanditnietsteedszelfcompenseren.Behoeftbijsommigeactiviteitenondersteuning.Heeftpaarmaalperweekbegeleidingnodig.Kanverderzelfstandigfunctioneren.

Klasse3 Heeftvoorsommigevanbovengenoemdeactiviteitendagelijkshulpnodig.Kandankzijdezehulpnogzelfstandigfunctioneren.

Klasse4 Isvoorvrijwelallebovengenoemdeactiviteitenafhankelijkvanhulp.Soms,nietelkedag,gestoordeperceptieszintuiglijkewaarnemingen(hallucinaties,drogbeelden).Kanhetgrootstedeelvandedagnietzonderhulp.

Klasse5 Bijnadagelijksgestoordeperceptieszintuiglijkewaarnemingen.Volledighulpbehoevend.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.

*Voorcommunicatiefsocialevaardighedenziesubrubriek6

Socialeactiviteiten(communicatiefsociaalfunctioneren,socialeenrecreatieveactiviteiten)

(subrubriek6)*

score Klasse0(Definitie)

Kannormaalmetinstantiescommuniceren:instaatommetnormaletaalengebarengedachtenenideeënbegrijpelijkvooreenanderteverwoordenentoetelichten(contactenmetautoriteiten,gezaginstanties,middenstand,dienstverlening,etc.).Geengezagsproblemenofautoriteitsconflictenhierbijindevormvanvocaal/fysiekgeweldofmisbruik.

Kanzonderruzieenconflictenomgaanmetbuurt,kennissenenvrienden.Heefteenstabielevrienden/kennissenkring,zonder(voortdurende)irritatiesofconflicten.Kanmeestalpersoonlijkegevoelensopeenvooreenanderduidelijkeacceptabelemanierverwoordenoftotuitingbrengen.Kaneenconflictmetagressieveofonredelijkemenseninrechtstreekscontacthanteren.Kanzichinlevenindeproblemenvananderen,maardaarvanookafstandnemeningedragenbeleving.

Kaningroepsverbandfunctioneren.Kaninonderlingeafstemmingmetandereneentaakgemeenschappelijkuitvoeren.Staatopenvoorideeënensuggestiesenhoudtrekeningmetanderen.

Heeftvoldoendevariatieinrecreatieveactiviteiten.Komtregelmatigtotdezeactiviteitenenparticipeerthierinactief.

137

Klasse1 Metinstantiescommuniceren:metenigemoeiteinstaatommetnormaletaalengebarengedachtenenideeënbegrijpelijkvooreenanderteverwoordenentoetelichten.Heeftenigemoeiteomgezagsproblemenofautoriteitsconflictentevermijden.Provoceertsoms.

Omgaanmetbuurt,kennissenenvrienden:heeftenigemoeitepersoonlijkegevoelensopeenvooreenanderduidelijkeacceptabelemanierteverwoordenoftotuitingbrengen.Heeftkleinevrienden/kennissenkring.Heeftmoeiteeenconflictmetagressieveofonredelijkemenseninrechtstreekscontacthanteren.Laatconflictsomsescaleren.Kanzichinlevenindeproblemenvananderen,maardaarvansomswatmoeilijkafstandnemen.

Ingroepsverbandfunctioneren:heeftenigemoeitetefunctionereninteamverbandalstakennietduidelijkstaanomschreven.Houdtnietveelrekeningmetanderen.

Recreatieveactiviteiten:doetweiniginclubverbandofalsvrijwilliger.Heeftdiversewijzenvantijdverdrijf.Komthierwelminderaantoe.

Onderkentdetekortkomingenenweetdezetecompenseren.Geenhulpnodig.

Klasse2 Metinstantiescommuniceren:moeiteomgedachtenbegrijpelijkuitteleggen.Vaakveelwoordenengebarennodigdienietallemaalindejuistecontextwordengebruikt.Somsgezagsproblemenenautoriteitsconflictenen/ofmisbruik.

Omgaanmetbuurt,kennissenenvrienden:voeltzichbetrokkenbijdeproblemenvananderen.Heeftsomsmoeitevoldoendeafstandtenemeninbeleving.Blijfteringedachtennogvaaklangmeebezig.Kleine,wisselendevrienden/kennissenkring.Veelmoeitemetrechtstreekshanterenvanconflicten,zichuitendinfysiekesymptomenenregelmatigescalerenvanhetconflict.Wektsomsverbazingen/ofirritatiedoorgevoelensteuitenopeenonvoorspelbare,onconventionele,nogwelacceptabelebegrijpelijkewijze.

Ingroepsverbandfunctioneren:participeertweinigingemeenschappelijke(neven)activiteiten.Kanalleenwerkeninteamverbandalsdetakenvanalleledenvanhetteamglobaalduidelijkzijn.Somsconflictenoverdetaakinvulling.Kanzichweinigingedachtenvananderenverplaatsen.Houdtweinigrekeningmetanderen.

Recreatieveactiviteiten:doetalleenineigenbelangsomsnogietsinclub/verenigingsverband.Beperktaantalwijzenvantijdverdrijfen/ofkomthieronregelmatigenminderaantoe.

Onderkentdetekortkomingen,kandezenietaltijdcorrigeren/compenseren.

Behoeftbijsommigeactiviteitenondersteuning/begeleiding.Heeftnietgestructureerdvoortdurendbijbepaaldeactiviteitenhulpnodig.Kanverderzelfstandigfunctioneren.

Klasse3 Metinstantiescommuniceren:regelmatignietinstaatgedachtenbegrijpelijkuitteleggenofeenzinvolletoelichtingtegeven.Woordenengebarenwordenvaaknietinjuistecontextgebruikt.Regelmatiggezagenautoriteitsconflictenen/ofmisbruik.Bijherhalingcontactenmetpolitie/justitie.

Omgaanmetbuurt,kennissenenvrienden:trektzichmeestalproblemenvananderenergaan.Kandesondankswelvoldoendeafstandnemeningedrag,echternietinbeleving.Weinig(wisselende)vrienden/kennissen.Kaneenconflictmetagressieveofonredelijkemensenuitsluitendintelefonischofschriftelijkcontacthanteren.Brengtandereninverwarringdooronduidelijkeonvoorspelbareofonconventionelewijzevangevoelsuitingen,welkenietaltijdacceptabelzijn,leidendtotirritatiesenconflicten.

Ingroepsverbandfunctioneren:kanmetanderenwerken,maaralleenmeteeneigenvantevorenafgebakendedeeltaak.Kanzichnietinanderenverplaatsen.Houdtnauwelijksnogrekeningmetanderen.

Recreatieveactiviteiten:heeftalleen“solistischehobby´s”en/ofeenzeerbeperktaantalwijzenvantijdverdrijf.Zietoptegendeelname/participatieaansportofgezelligheidsvereniging,komthiernauwelijkstoe,maarzouhiertoenogwelinstaatzijn.

Heeftvoorsommigevanbovengenoemdeactiviteitendagelijkshulpnodig.Kandankzijdezehulpnogwelzelfstandigfunctioneren.

138

Klasse4 Metinstantiescommuniceren:inzeergeringemateinstaatommetnormaletaalofgebarenietsvangedachtenbegrijpelijkteverwoordenoftoetelichten.Heeftvoortdurendproblemen/conflictenmetinstantiesen/ofcontactenmetpolitie/justitie.

Omgaanmetbuurt,kennissenenvrienden:identificeertzichmeestalmetproblemenvananderenenkandaarvan,nochingedragnochinbelevingafstandnemen.Kangeenconflicthanterenindirectcontact.Meestalnietinstaatgevoelensteuitenofdezeongecontroleerduiten(ongeremd),ongeachtdereactiesvananderen.Nagenoeggeenkennissenofvrienden.Zodezeeralzijndanhiermeerecidiverendproblemen,irritaties,verbaleenfysiekeconflicten.

Ingroepsverbandfunctioneren:kaninderegelnietmetanderenwerken.Functioneertalleenalshijmetrustgelatenwordt.

Recreatieveactiviteiten:ingeringemateinstaattotparticipatieingemeenschappelijke(neven)activiteiten.Komtzeldentotenigeoftotwelkevormvanrecreatieveactiviteitdanook.

Isafhankelijkvanhulp/ondersteuning.Kanhetgrootstedeelvandedagnietzonderhulp.

Klasse5 Nietinstaatommetnormaletaalofgebarenookmaarietsvangedachtenofgevoelensbegrijpelijkteverwoordenoftoetelichtenopeenvooreenanderacceptabelemanier.Nietinstaattotenigbetekenisvollewijzevaninlevenindeproblemenvananderen.Nietinstaatzijnookmaarenigconflictmetagressieveofonredelijkemensenineenrechtstreekscontacttehanteren.Volledig,24uurperdagafhankelijkvanhulp.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.

*Tevens:pasopvoorverwarrenpersoonlijkheidstrekkenen/ofanti-sociaalgedragmetziekte

Communicatieve(emotionele)vaardigheden/activiteiten

(subrubriek7)*

score Klasse0(Definitie)

Intiemerelaties(ouders,partner,kinderen,persoonlijkeleefomgeving):hetkunnenonderhoudenvanintiemerelaties.Hiermeerespectvolenzorgzaamomgaan.Interessetoneninhetwelenweevanhetgezin/derelatieenhiervoorverantwoordelijkheidnemen.

Leefomgeving:eenbandkunnenaangaanmetmensenuitdeleefomgevingendezebandonderhoudendooraandacht,respectenzorgvoordeandertetonen.

Intermenselijkecontacten:zichvrijwilligondervreemdenkunnenbegeven(theater,film,sport,evenementen,caféetc.bezoek)enhierbijcontactenmetonbekendemensenkunnenaangaan.

Klasse1 Intiemerelaties:heeftmoeitemetzijn/haarrolbinnendeintiemerelaties.Moetzichhiertoesomsdwingen.Minderrespectvolenzorgzaam:minderdanéénmaalpermaandverbalewoedeuitbarstingen.Looptwegbijconflicten.

Leefomgeving:durft/kanbandenaangaanmetmensen,echteronderhoudtdezecontactenweinigfrequentenoppervlakkig.

Intermenselijkecontacten:beperktzichbewusttotdieactiviteitenwaarbijcontactmetonbekendemensenweinigvoorkomt.

Onderkentzijntekortkomingenenweetdezetecorrigerenoftecompenseren.Geenhulpnodig.

139

Klasse2 Intiemerelaties:steltzichvaakpassiefopinhetgezinsleven/persoonlijkeleefomgeving.Voeltzichweinigbetrokken,toontweiniginteressevoorschoolsport,werkactiviteitenvanintiemerelaties.Onvoldoendebindings-eninlevingsvermogen.Neemtwelverantwoordelijkheid.Beperktinitiatievenvoorrelaties/gezintotverplichtenummers.En/ofterugkerendeverbalewoedeuitbarstingen,gepaardgaandemetterugkerendespanningeninderelatie.

Leefomgeving:alleenbandenmetdedirecteleefomgeving(burenetc).Trektermeestalalleenopuit.

Intermenselijkecontacten:moeiteomcontactenmetonbekendemensenaantegaan.

Onderkentzijntekortkomingen,kanditnietsteedszelfcorrigerenofcompenseren.Heeftnietgestructureerdvoortdurendbijbepaaldeactiviteitenhulpnodig.Welbijsommigeactiviteitenbegeleiding/ondersteuninggewenst.Kanverderzelfstandigfunctioneren.

Klasse3 IntiemeRelaties:gevoelensvanvervreemdingt.o.v.intiemerelaties/gezin.Neemtpassiefdeelaanactiviteitenindepersoonlijkelevenssfeer.Initieert/regeltzelfweinigtotniets.Neemthierbijweinigverantwoordelijkheid.Weinigbindings-eninlevingsvermogen.Kanpersoonlijkegevoelensnauwelijksuiten.Moeitemetintimiteit,overspel.En/ofbijnamaandelijkshuiselijkfysiek/verbaalgeweld.

Leefomgeving:weinigtotgeenbandmetdedirecteleefomgeving.En/oftrekteruitsluitendalleenopuit.

Intermenselijkecontacten:gaatcontactenmetonbekendenuitdeweg.

Heeftvoorsommigevanbovengenoemdeactiviteitendagelijkshulpnodig.Kandankzijdezehulpnogwelzelfstandigfunctioneren.

Klasse4 Intiemerelaties:meestalnietinstaattotbetekenisvolcontactmetpartnerofkinderen.Bemoeitzichnauwelijkstotnietmetdeopvoeding.Nauwelijkstotgeenintimiteit.Neemtgeenenkeleverantwoordelijkheid.Isoleertzichvaakt.o.v.gezin/partneroffamilie.En/ofwekelijksverbale/fysiekewoedeuitbarstingen.Verhoudingmetpartner/kinderen/familieernstigverstoord.

Leefomgeving:verlaatnauwelijkshethuis.Gaatanderenuitdeweg.Ofvertoontjuistzwerfneiging.

Intermenselijkecontacten:inenigematenoginstaattotbetekenisvolcontactmetenkelenuitdeomgeving.Isvooraldezeactiviteitenafhankelijkvanhulp/ondersteuning.Kanslechtsenkeleurenzonderhulp.

Klasse5 Nietinstaattotenigbetekenisvolsociaalcontactofrelatiemetpartnerofkinderen,catatonietoestand.Totaleafzondering/isolatie.Nietinstaattotookmaarenigevormvandeelnameaanwelkegemeenschappelijkeactiviteitofrecreatievebezigheiddanook.Volledig,24uurperdagafhankelijkvanhulp.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.

*Dezerubriekscoortmetnamehetonderhoudenvanduurzamerelaties.Cavemalingering

-Afwijkendgedragindespreekkameruitzichinagressie,emotionelelabiliteit,affectvervlakking,onverschilligheid,vermijdendgedrag,moeizameinteractiemetbeoordelaarengeencontactgroeihierbij.

Rubriek2subscore:(subrubriek5…+subrubriek6…+subrubriek7…):3=…

Concentratiedoorzettingsvermogenentempo(rubriek3)

Structuuraanbrengen

(subrubriek8)*

140

score Klasse0(Definitie)

Hetvermogenomconcentratieenaandachtlanggenoegvoltehoudenenteverdelenom,metinzichtineigenhandelen,zelfstandigcomplexetakeninhetalgemeendagelijksleven,indedaarvoorgesteldetermijndoelmatigtevoltooien.Schateigenmogelijkhedenredelijkin.Handeltdoelmatig:startoptijd,injuistevolgorde,controleertzichzelfeneindigtalsdoelbereiktis,ofnietbereiktkanworden.Instaatomeigenrekeningenbetalingsverkeertebeheren.Regeltoptijd,ineennormaletijdspanneengestructureerd,opeenlogischewijze,takeninenrondhethuisendeleefgemeenschap,waarondervakantieplanning,periodiekonderhoud,voorraadplanning,gezinsactiviteiten,veranderingen,etc.Instaatopgestructureerdelogischewijzeinhetvereistetempocursussen/opleidingen/werkopdrachtenuittevoerenensuccesvolafteronden.Kentzijngrenzen.

Klasse1 Heeftsomsmoeitemethetdoelmatig,gestructureerdverrichtenvanbovenstaandeactiviteiten.Kanchaotischbezigzijnwaardoorenkelemalenpermaandtakenkunnenwordenvergetenofnietoptijd/nietadequaatwordenvoltooid.Onderkentditprobleemenkanhetzelfcorrigeren/compenseren.

Klasse2 Heeftmoeitemethetdoelmatig,gestructureerdverrichtenvanbovenstaandeactiviteiten.Kanchaotischbezigzijnwaardoorwekelijkstakenkunnenwordenvergetenofnietoptijd/nietadequaatwordenvoltooid.Onderkentditprobleemmaarkanditnietsteedszelfcompenseren.Behoeftbijsommigeactiviteitenondersteuning/begeleiding.Heeftnietgestructureerdvoortdurendbijbepaaldeactiviteitenhulpnodig.Kanverderzelfstandigfunctioneren.

Klasse3 Paktcomplexetakenvaak,bijnadagelijks,onlogisch,chaotischenineeninadequaattempoaan.Dezetakenwordenbijnadagelijksvergetenofwordennietoptijd/nietadequaatvoltooid.Kanslechtsenkelvoudigeeneenvoudigetakenzelfstandiguitvoeren.Isvoorcomplexetakenaangewezenophulpvananderen.Kandankzijdezehulpnogwelzelfstandigfunctioneren.

Klasse4 Isvoorzoweldecomplexealsookdemeereenvoudigetakenafhankelijkvanhulp/ondersteuning.Kanhetgrootstedeelvandedagnietzonderhulp.

Klasse5 Hetdoelmatig,zelfstandig,tijdig,gestructureerdverrichtenvantakenisvolstrektonmogelijk.Volledigafhankelijkvanhulp.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.Hetgaathierbijmetnameoverdoelmatig,zelfstandigmetinzichtineigenkunnenplannen,structurerenenuitvoerenvansamengesteldetakenenopdrachten

Huiselijkeactiviteiten

(subrubriek9*)

score Klasse0(Definitie)

Hetvermogenomdedagelijkse(huishoudelijke)takenalshetverzorgenvandemaaltijden,hetdoenvanboodschappen,hetopruimenenschoonhoudenvandewoning/tuin/auto/schuur(woonomgeving),hetverrichtenvankleinereparatiesenkleinonderhoudetc.opeenzelfstandigedoelmatigemanier,indejuistevolgordeineengebruikelijktempoteverrichten.

Minstens½uurconcentratiemogelijkopboek,documentaire,krantetc.Kanminstens½uuraandachtverdelenovermeerdereinformatiebronnen.Herinnertzichmeestaltijdigrelevantezaken.

Klasse1 Alleenmetgebruikmakingvanhulpmiddelenalstaaklijstenenboodschappenlijstenetc.instaatbovengenoemdetakenuittevoeren.Moeiteomtakenteoverzienzichuitendinverminderdeplanningovereenperiodevaneenofmeerdagenenhetverrichtenvantakennaelkaarinplaatsvantegelijkertijd.Onderkentditprobleemenkanhetzelfcorrigeren/compenseren.Volledigzelfstandig.

141

Klasse2 Ondanksgebruikmakingbovenstaandehulpmiddelen,wekelijksproblemenombovengenoemdetakenadequaatteverrichten:vergeettaken,voertzeslordiguit.Boodschappenwordensomstelaatofnietgedaan.Verzorgingmaaltijdengeeftinhetalgemeengeenproblemen.Huishoudelijketakenlukkenwelaangaandededagelijkseroutinebezigheden.Noodzakelijkewekelijkseopruimenschoonmaakwerkzaamhedenofweinigvoorkomendetakenwordenuitgesteldofnietverrichtzonderaansporingvanderden.Inzichtenstructuuromditaantepakkenontbreekt.Hierdoorwoonenleefomgevingregelmatigrommelig/nietopgeruimdennietschoon.Concentrerenopéénonderwerplukt±½uur.Onderkentditprobleemmaarkanditnietsteedszelfcompenseren.Behoeftbijsommigeactiviteitenondersteuning/begeleiding.Heeftnietgestructureerdvoortdurendbijbepaaldeactiviteitenhulpnodig.Kanverderzelfstandigfunctioneren.Nogwelzelfstandig.

Klasse3 Heeftvoorbovengenoemdetakendagelijksbegeleidingenaansporingnodig.Kannietzondereenpaaruurdagelijksehulpzelfstandigleven.Eenvoudigewarmemaaltijdenbereidenofopwarmenismogelijk.Woonomgevingdreigtzonderbegeleidingtevervuilenenmaakteenrommeligeindrukdoorgebrekaanoverzichtenproblemenmetopruimen.

Kanzich±¼uurconcentrerenopééninformatiebron.

Klasse4 Nietinstaatdeeigenwoonomgevingteverzorgenofeigen(warme)maaltijdentebereiden.Woonomgevingvervuiltentoontchaos.Kanalleennogwatsimpelehuishoudelijkewerkzaamhedenonderaansporingzelfstandigverrichten.Aangewezenophulpeengrootaantalurenperdag.

Kanzichnietlangerdan5minutenconcentrerenopééninformatiebron.Kanalleenkorteberichtenreproduceren.

Klasse5 Nietinstaatomookmaaréénvanbovengenoemdetakenzelfstandigteverrichten.24uurperdaghulpnodig.Nietinstaatietsuitdemediatereproduceren.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.Hierbijgaathetmeeromdegebruikelijkealledaagsehuiselijkehandelingeninenronddewoning.

Rubriek3subscore:(subrubriek8…+subrubriek9…):2=…

Adaptatiestressvollegebeurtenissen(rubriek4)

Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

(subrubriek10)*

score Klasse0(Definitie)

Hetvermogendenormalelevensactiviteitenvoltehouden,socialecontactenvoorttezettenengesteldetaken(beslissingennemen,verplichtingenaangaan,opdrachtenuitvoerenetc)toteengoedeindetebrengen,onderdespanningvanalledaagsemeerofminderstressvolleomstandighedenenkleinetegenslagen(file,afspraak/aansluitingmissen,ietsbeschadigen/kleineongelukjes,belastingaanslagetc.).

Zichzelfnaeenbepaaldeperiodehervinden/herpakkennaeenlife-event(b.v.overlijdennaaste,ziekte,ontslag,huwelijk,geboorteverhuizingetc)endoorgaanmetdenormalelevensactiviteitenalsvóórdegebeurtenis.

Hetzodanighebbenverwerktvaneentraumatischegebeurtenis(gebeurtenisdieeenfeitelijkeofdreigendedoodofenernstigeverwondingmetzichmeebrachtofdieeenbedreigingvormdevoordefysiekeintegriteitvanbetrokkeneofvananderen),dateenconfrontatiemetdezegebeurtenisnietleidttotpsychischebeperkingenbijdedagelijkselevensactiviteiten.

Klasse1 Heeftsoms,nietelkedag,moeiteomonderdespanningvanalledaagsestressbovengenoemdeactiviteitenvoltehouden.RaaktmakkelijkgeïrriteerdbijkleinefrequentvoorkomendetegenslagenEn/ofismeerenlangerdannormaalvanslagbijlife-events.Mijdtconfrontaties,maarkandezewelaanOnderkenthetprobleemenkanhetzelfcorrigeren/compenseren.Geenhulpnodig.

142

Klasse2 Heeftvrijweldagelijksmoeiteomonderdespanningvanalledaagsestressbovengenoemdeactiviteitenvoltehouden.Issomskortdurendvanslagbijkleinetegenslagen.Stelttakenenbeslissingenuit.Hierdoorvrijwelwekelijksproblemenmethetgoedafrondenvantaken.Onderkentditprobleemmaarkanditnietsteedszelfcompenseren.Behoeftbijsommigeactiviteitenondersteuning/begeleiding.Heeftnietgestructureerdvoortdurendbijbepaaldeactiviteitenhulpnodig.Kanverderzelfstandigfunctioneren.En/ofheeftvoorlife-eventsnaasteenlangererecuperatietijdsomskortdurendbegeleidingnodig.Ditgeldtookvoorconfrontatiesaaneentraumatischegebeurtenis

Klasse3 Dagelijksdoordespanningvanalledaagsestressnietinstaatverplichtingentoteengoedeindetebrengen.Schuiftvoortdurendbeslissingenenverantwoordelijkhedenvoorzich.Heeftvoorsommigevandezeactiviteitendagelijkshulpnodig.Kandankzijdezehulpzelfstandigfunctioneren.Isrecidiverendvanslagdoorbetrekkelijkfrequentekleinetegenslagenenheefthiervoordanbegeleidingnodig.Heeftbijlife-eventsen/ofconfrontatieaaneentraumatischegebeurteniseenlangerecuperatietijdnodigenvaakookkortdurendebegeleiding

Klasse4 Kangesteldetaken,verantwoordelijkhedenenverplichtingenzonderhulpnietmeeraan.Nietmeerinstaatzelfstandigbeslissingentenemen.Grootdeelvandedaghulpnodig.En/ofisfrequentvanslagdooralledaagsetegenslagen.Heeftdanhiervoorrecidiverend,terugkerendbegeleidingnodig.Life-eventsenconfrontatiesvereisenlangdurigebegeleiding.

Klasse5 Opgeenenkelewijzeinstaattakenopzichtenemenofbeslissingentenemen.24uurperdaghulpnodig.Isdoorhetminsteofgeringstevolledigvanslag.

Opmerkingen

*zieopmerkingenvooraf.

Rubriek4subscore…

(gemiddelde)Rubriekscore:

(rubrieksubscore1….+subscore2….+subscore3….+subscore4…):4=…

Berekening

Descorevanallesubrubrieken,behorendtotdezelfderubriekwordenbijelkaaropgetelden

vervolgensgedeelddoorhetaantalsubrubrieken.Daarnawordendesubscoresvande4rubrieken

bijelkaaropgeteldengedeelddoorvier.Ditquotiënt,eengetaltussende0en5,geeftde

gemiddelderubriekscoreaan.Dewaarden0-5vertegenwoordigeneenpercentagetussende0en

100procent.Devertaalslagvanrubriekscorenaarinvaliditeitspercentageverlooptvervolgenslineair

enwordtweergegeveninstappenvan5%.Zokomteengemiddelderubriekscorevan2,4uitopeen

percentagevan48%.

143

Bijlage3VragenlijstevaluatiePTSS-protocol

VragenlijstEvaluatiePTSS-protocol

ToelichtingMetdezeonlinevragenlijstinventariserenwewatuwervaringismethetgebruikvanhetPTSS-protocolenwelkemeninguheeftoverdeverschillendeonderdelenervan.Devragenlijststartmetenkelealgemenevragenoveruwachtergrondenervaringmethetprotocolenuweerstealgemenemeninghierover.Daarnawordtingegaanopspecifiekeaspectenvanhetprotocol,zoalsdetitel,destructuurendeinhoudendebruikbaarheid.Allevragenzijnmeerkeuzevragenwaarbijuhetantwoordkuntaankruisendathetmeestvantoepassingisopuwsituatieofdathetbesteovereenkomtmetuwmening.Daarnaastvragenwebijeengrootaantalvrageneenkortetoelichting.Deinvultijdvandezevragenlijstschattenweopongeveer30-45minuten.Wewillenbenadrukkendatervertrouwelijkmetuwgegevensenantwoordenwordtomgegaan.Zezijnalleenbekendbijhetonderzoeksteamenwordenvollediganoniemverwerkt.Geenvandegegevensinheteindrapportzijnnaarpersonenteherleiden.Mochtuvragenhebbenoverdezevragenlijstdankuntudieviademailstellenaandr.R(Roel)Bakker:r.h.bakker@umcg.nlHartelijkdankvooruwmedewerking!Namenshetonderzoeksteam,dr.AndreaFokkensdr.RoelBakkerdr.JolandaTuinstraprof.dr.SandraBrouwer

Routing

VA=verzekeringsarts BH=behandelaar ZC/CM=zorgcoordinator/casemanager

BM=beleidsmedewerker MAN=manager CLIE=vertegenwoordigercliënt/belangenbehartiger

PVA=pensioenverz.-autoriteit IED=iedereen EE=externeexperts

144

Algemeen(IED)Devolgendevijfvragengaaninopuwachtergrond,uwkennisenervaringmethetprotocolenuwalgemenebeoordelingvanhetPTSS-protocol.1. Watisuwfunctie?�verzekeringsarts�zorgcoördinator/casemanager�beleidsmedewerker�behandelaar,namelijk:……………………………………………………….�manager�cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger�pensioenverzekeringsautoriteit�anders,namelijk:……………………………………………………….2. OpwelkemanierheeftumethetPTSS-protocoltemaken?�ikpashetzelftoe�ikheberindirectmeetemaken�anders,namelijk:……………………………………………………….Graageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3. HoeschatuuwkennisvanhetPTSS-protocolin?�ruimvoldoendekennis�voldoendekennis�matigekennis�beperktekennis�geenkennis4. Hoevaakmaaktugebruikvanhetprotocol/pastuhetprotocoltoe?�dagelijks�wekelijks�maandelijks�eenpaarkeerperjaar�nooit(pastnietbijmijnfunctie)�anders,namelijk:……………………………………………………5. WatzijntotnutoeuwervaringenmethetPTSS-protocol(vanuithetperspectiefvanuwfunctie)?�uitsluitendpositief�overwegendpositief�zowelpositiefalsnegatief�overwegendnegatief�uitsluitendnegatief� Ikkangeenervaringenmethetprotocolbenoemenwantdiehebikniet

145

6. WiltuhieronderinhoofdlijnenuwpositieveennegatieveervaringenmethetPTSS-protocolnoemen?

Positief1. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………2. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………3. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Negatief

1. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………2. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………3. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

�IkkangeenervaringenmethetprotocolbenoemenwantdiehebiknietTitelenInhoudPTSS-protocol(IED)DevolgendetweevragengaaninopdetitelendeinhoudvanhetPTSS-protocol.7. HetispassendomdetermPTSSindetitelvanhetprotocol(PTSS-Wia-IP-protocol)tehanteren.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Indienuhetnieteensbentmetdetitel,heeftueensuggestievooreenbeterpassendetitel?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………8. DeinhoudvanhetPTSS-protocolis:�zowelcompleetalsduidelijk�welcompleet,maarnietaltijdduidelijk�welduidelijk,maarnietcompleet�nochduidelijk,nochcompleet�daarhebikgeenzichtopIndienuvanmeningbentdathetprotocolnietaltijdduidelijkis,welkeonderdelenvragenmetnameomverheldering?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Indienuvanmeningbentdathetprotocolnietcompleetis,welkeonderdelenontbreken?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

146

Doelstelling(IED)HetPTSS-protocolheeftalsdoelomtoteengoedesamenhangtekomentussendeverzekerings-geneeskundige,dedienstverband-endeinvaliditeitsbeoordelingbij(post)actievemilitairenmetpsychischeklachten.DaarnaastvormtheteenaanvullingophetWIA-IP-protocolvanhetministerievanDefensie.Devolgendetweestellingengaaninopdedoelstelling.9. HetPTSS-protocolleidttoteengoedesamenhangtussendeverzekeringsgeneeskundige,de

dienstverband-endeinvaliditeitsbeoordelingbij(post-actieve)militairenmetpsychischeklachten.

�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………10. HetPTSS-protocolenhetWIA-IP-protocolsluitengoedopelkaaraan.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………StructuurenInhoudSchattingsmethodiek(VA,PVA,BH,EE)Devolgendevragengaanoverdeschattingsmethodiek,alsonderdeelvanhetPTSS-protocol.Zegaaninophetbelangvande(sub)rubriekenvoorhetbepalenvanhetinvaliditeitspercentage,opdeclassificatievandeernstvandebeperkingenenopuwmeningofdeschattingsmethodiektoteen‘passende’bepalingvandematevaninvaliditeitleidt.

147

11. Kuntuindeonderstaandetabelmeteenkruisjeaangevenhoebelangrijkudevierrubriekenvandeschattingsmethodiekvindtvoorhetbepalenvan(dehoogtevan)hetinvaliditeitspercentage?

Rubriek Belangvoorhetbepalenvan

invaliditeitspercentage zeer

grootgroot matig gering geen

1.Activiteitenvandagelijksleven 2.Sociaalfunctioneren 3.Concentratie,doorzettingsvermogenentempo 4.Adaptatieaanstressvolleomstandigheden Graageenkortetoelichting…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Zijnerrubriekendienaaruwmeningontbreken?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Zijnerrubriekendienaaruwmeningoverbodigzijn?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………12. Kuntuindeonderstaandetabelmeteenkruisjeaangevenhoebelangrijkudetiensubrubrieken

vandeschattingsmethodiekvindtvoorhetbepalenvan(dehoogtevan)hetinvaliditeitspercentage?

Subrubriek Belangvoorhetbepalenvan

invaliditeitspercentage zeer

grootgroot matig gering geen

Subrubriekenonderderubriekactiviteitenvandagelijksleven1.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg 2.Mobiliteit 3.Slapen 4.Seksuelefunctie Subrubriekenonderderubrieksociaalfunctioneren5.Basalecommunicatie(cognitieveaspecten) 6.Socialeactiviteiten(communicatiefsociaalfunctioneren,socialeenrecreatieveactiviteiten)

7.Communicatieve(emotionele)vaardigheden/activiteiten

Subrubriekenonderderubriekconcentratie,doorzettingsvermogenentempo8.Structuuraanbrengen 9.Huishoudelijkeactiviteiten Subrubriekenonderadaptatieaanstressvolleomstandigheden10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

148

Graageenkortetoelichting…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..Zijnersubrubriekendienaaruwmeningontbreken?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Zijnersubrubriekendienaaruwmeningoverbodigzijn?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Devolgendevraaggaatoverdebeschrijvingvandeklassenvanernstvan0totenmet5(‘normaal’totenmet‘extremebeperkingen’)diebijelkvandetiensubrubriekenwordtgegeven.13. Inhetschattingsinstrumentwordenrubrieken,subrubriekenenklassenvanernstvande

beperkingenonderscheiden.Kuntuinonderstaandetabelmeteenkruisjeaangevenwatuwmeningisoverdeeenduidigheidwaarmeealleklassenvanernstzijnbeschreven?Zijndeklassenvanernstzodanigbeschrevendatdesituatievande(post)actievemilitairgemakkelijkinéénvandeklassenteduidenis?

Subrubriek Ikvinddebeschrijvingvandeklassenvan

ernstvandebeperkingenbinnendezesubrubriek:

Zeereenduidig

Eenduidig Nietzoeenduidig

Nieteenduidig

Subrubriekenonderderubriekactiviteitenvandagelijksleven1.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg 2.Mobiliteit 3.Slapen 4.Seksuelefunctie Subrubriekenonderderubrieksociaalfunctioneren5.Basalecommunicatie(cognitieveaspecten) 6.Socialeactiviteiten(communicatiefsociaalfunctioneren,socialeenrecreatieveactiviteiten)

7.Communicatieve(emotionele)vaardigheden/activiteiten

Subrubriekenonderderubriekconcentratie,doorzettingsvermogenentempo8.Structuuraanbrengen 9.Huishoudelijkeactiviteiten Subrubriekenonderadaptatieaanstressvolleomstandigheden10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

149

Indienudebeschrijvingvanklassenvanernstvandebeperkingenbijéénofmeerderesubrubriekenniet(zo)eenduidigvindt,kuntudanhieronderadviesgeventerverbeteringvandezeeenduidigheid?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Nuvolgteenvijftalstellingenoverdesubrubriekenendeklassenvanhetschattingsinstrument.14. ErbestaatgeenoverlaptussendesubrubriekenvandeschattingsmethodiekvanhetPTSS-

protocol.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………15. Detoenemendematevanernstvandebeperkingenvandeklassen0naar5,c.q.van‘normaal’

naar‘extremebeperkingen’,verlooptindeschattingsmethodiekbijallesubrubriekeningelijkestappen.

�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Heeftusuggestiesteraanpassingvandebeschrijvingvandeklassen?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………16. Doordeuitgebreideomschrijvingvandeverschillendeklassenbijelkeafzonderlijkesubrubriek

weetiktelkenszondertwijfeldejuistekeuzetemaken.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtop

150

Graageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………17. Hetstellenvanrandvoorwaardenbijhetscorenvanenkelesubrubrieken(voorbeeld:bij‘slapen’

magklasse3alleenwordengescoordalserdaadwerkelijkslaapmedicatiewordtgebruikt)doetafbreukaandebruikbaarheidvanhetinstrument.

�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………18. Hetmetdeschattingsmethodiekuiteindelijkbepaaldepercentageinvaliditeitvindikpassendbij

desituatievande(post-actieve)militair(IED)�ja,ditpercentageisaltijdpassend� ja,ditpercentageismeestalpassend�nee,ditpercentageisaltijdtehoog�nee,ditpercentageismeestaltehoog�nee,ditpercentageisaltijdtelaag�nee,ditpercentageismeestaltelaag�anders,namelijk:…………………………………………………………………�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Indienditpercentagenietpassendis,heeftusuggestiesterverbeteringvandeaansluitingvandeuitkomstenvandeschattingsmethodiekopdesituatievande(post-actieve)militair?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………19. Hetdoordepensioenverzekeringsautoriteitmetdeschattingsmethodiekuiteindelijkbepaalde

percentageinvaliditeitkomtaltijdovereenmethetadviesdatdeverzekeringsartsdaaroverheeftgegeven.(VA,EE,PVA)

� ja,ditpercentagekomtaltijdovereen�ja,ditpercentageismeestalovereen�nee,ditpercentageisaltijdhogerdandatvandeverzekeringsarts�nee,ditpercentageismeestalhogerdandatvandeverzekeringsarts�nee,ditpercentageisaltijdlagerdandatvandeverzekeringsarts�nee,ditpercentageismeestallagerdandatvandeverzekeringsarts

151

�anders,namelijk:…………………………………………………………………�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Indienditpercentagenietovereenkomtmethetadviesvandeverzekeringsarts,heeftusuggestiesterverbeteringvandeonderlingeaansluitingvanhunadviezen?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Bruikbaarheid(IED)DevolgendevijfstellingengaanoverderolvanhetPTSS-protocolinhettotalebeoordelingsgesprek,opdeefficiencyvanhetprotocol,opheteffectvanhetprotocolopintercollegialecommunicatieensamenwerkingenopde(algemene)bruikbaarheidvanhetprotocol.20. HetPTSS-protocolhelptomallerelevanteaspecteninhetbeoordelingsgesprekaanbodtelaten

komen.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopIndieneenaspectontbreekt,overbodigisofueenknelpuntsignaleert,graageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………21. HetPTSS-protocolzorgtervoordathetinvaliditeitspercentageopeenefficiëntewijzewordt

vastgesteld.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..22. HetPTSS-protocolzorgtervoordathetinvaliditeitspercentageopeenrechtvaardigewijzewordt

vastgesteld.�helemaalmeeeens�meeeens

152

�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23. HetPTSS-protocolbevordertintercollegialecommunicatieensamenwerking.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………24. HetPTSS-protocolisgoedbruikbaar.�helemaalmeeeens�meeeens� meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………HeeftusuggestiesterverbeteringvandebruikbaarheidvanhetPTSS-protocol?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………25. HetPTSS-protocolwordtgeaccepteerddoorzowelde(post)actievemilitairen,alsdoorde

professionalsdieergebruikvanmaken.�meeeens�deelseensendeelsoneens:weldoordecliënten,maarminderdoordeprofessionals�deelseensendeelsoneens:weldoordeprofessionals,maarminderdoordecliënten�meeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

153

Indienueenbeperkteacceptatiedoordecliëntensignaleert,heeftusuggestiesterverbeteringvanhunacceptatievanhetprotocol?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Indienueenbeperkteacceptatiedoordeprofessionalssignaleert,heeftusuggestiesterverbeteringvanhunacceptatievanhetprotocol?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………DeinbeddingvanhetPTSS-protocol(VA,BH,EE)Devolgendevragengaaninopdeverhoudingvanhetprotocoltotanderestandaardendiemomenteelingebruikzijnofingebruikgenomengaanworden.26. HetPTSS-protocolsluitgoedaanopdemomenteelingebruikzijndeDSM-IV.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………27. HetPTSS-protocolsluitgoedaanopdeindetoekomsttegebruikenDSM-V.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28. HetPTSS-protocolsluitgoedaanophetverzekeringsgeneeskundigprotocolangststoornissenvan

deGezondheidsraad.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtop

154

Graageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………DiagnosestellingenhetPTSS-protocol(IED)Devolgendestellingengaaninopdewijzewaarophetprotocolhetstellenvaneendiagnosemogelijkmaakt,overhetvaststellenvandecausaliteitenoverhetonderscheidendvermogenvanhetprotocol.29. HetPTSS-protocoliseeninstrumentdatvooralle(post)actievemilitairentegebruikenis,

ongeachtleeftijd,geslacht,opleidingsniveauofcultureleachtergrond.�helemaalmeeeens�meeeens�meeoneens�helemaalmeeoneens�daarhebikgeenzichtopGraageenkortetoelichtingopuwantwoord:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Devolgendevijfstellingenstaanineentabelengaaninopdematewaarinermethetprotocoltoteenduidigeuitsprakengekomenkanworden30. MethetPTSS-protocolkanereenduidigeenuitspraakwordengedaanover….:(Routing:AenB:

IEDA,B,C,D,E:VA,PVA,BH,EE) Helemaal

meeeens

Meeeens

Meeoneens

Helemaalmeeoneens

Hebikgeenzichtop

….A.decausaliteitvandebeperkingenvandetebeoordelen(post-actieve)militair

….B.eenoorzakelijkversuseenverergerenddienstverbandbijPTSS

….C.deverschillendevormenvanPTSSbijdetebeoordelen(post)actievemilitair(zoalsT1PTSS,T2PTSS,latente,latermanifestePTSSenDesnos).

….D.hetonderscheidtussenco-morbiditeit(klachten)welkewelenwelkegeencausaalverbandhebbenmetdemilitairedienst.

….E.hetonderscheidtussenbeperkingenwelkewelenwelkegeencausaalverbandhebbenmetdemilitairedienstbijeenbestaandPTSS

155

Graageenkortetoelichtingopuwantwoord(en):

A. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

B. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

C. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

D. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

E. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

GevolgenPTSS-protocolvoorinvaliditeitspercentageenJuridischeaspecten(IED)DelaatstevraaggaatinopdegevolgenvanhetPTSS-protocolvoordetoegangvoorhetverkrijgenvaneeninvaliditeitspensioenenhetrealiserenvaneeneenduidigeinvaliditeitsbeoordeling.31. Uitdepraktijkkomensignalendatdehoogtevanhetinvaliditeitspercentagedoordekomstvan

hetPTSS-protocollagerisgeworden.Onderschrijftudezesignalen?�ja,zeerzeker�ja,eenbeetje�nee�daarhebikgeenzichtopIndienudezesignalenonderschrijft,watisvolgensudeverklaringdaarvoor?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Indienudezesignalennietonderschrijft,heeftueenideewaaropdezegebaseerdzijn?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Indienunogalgemeneopmerkingenheeftoverdevragenindevragenlijstofnogietsanderskwijtwiltdankuntudathieronderaangeven:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ditisheteindevandevragenlijst.Wijdankenuheelhartelijkvoorhetinvullenervan!

156

Ineenvolgendefasevanhetprojectwordteenaantalpersonenover(hetgebruikvan)hetPTSS-protocolgeïnterviewdeneenaantalgroepsgesprekken(focusgroepen)georganiseerd.Indienubereidbentaaneendergelijkinterviewofaaneenfocusgroepdeeltenemen,zouudanuwnaam,emailadresen/oftelefoonnummerhieronderwillenopgeven?Uiteraardwordendezegegevensvertrouwelijkbehandeldennietgekoppeldaanuwantwoordenopdevragenvandevragenlijst.Alvasthartelijkdank!Naam: ………………………………………………….Emailadres: ………………………………………………….Telefoonnummer: ………………………………………………….Ukuntmijbenaderenvoor:�eeninterview�eenfocusgroep�zoweleeninterviewalseenfocusgroepIkbeslisopdatmomentdefinitiefovermijndeelname.

157

Bijlage4Doorparticipantengenoemdeknel-enverbeterpuntentijdensdeinterviewsenfocusgroepenUitspraak VA PV BH CV ZC BM VESomatischedienstgerelateerdebeperkingenwordenhoger‘ingeschaald’danpsychischedienstgerelateerdebeperkingen

x x MIPwasvoorgebruikvanhetprotocoltehoogenisterechtlagergeworden

x x

Huidigebeoordelings-enuitkeringssysteemdientgeheelopdeschop x x x xProtocolenverzekeringsartszoudenmeerrekeningmoetenhoudenmetcultureleverschillencliënten

x x x x Naamprotocolisongelukkiggekozen x x x x x xHettegelijkmetdebehandelingopstartenvanMIP-aanvraagenperiodiekeherkeuringenstaateenadequatebehandelingindeweg

x x x x

Doorgebrekaanempathieverzekeringsartsengebrekaanvoorlichtingcliëntbestaatereenrisicodathetgevoelvanerkenningbij(post)actievemilitairenzich‘verplaatst’naardehoogtevanhettoetekennenMIP

x x

ErisbijprofessionalsdiemethetPTSS-protocoltemakenhebbenonvoldoendeduidelijkheidoverhetonderscheidtussenoorzakelijkenverergerenddienstverband

x x x x x x

Onderscheidoorzakelijkenverergerenddienstverbandwordtverdergecompliceerddooreenanderonderscheid,namelijktussenT1enT2trauma

x x x

HetonderscheidtussenT1enT2traumaheeftgeenwetenschappelijkfundamentindecontextvandiagnosestellingbijpsychischeklachten

x x Hetafgevenvaneenverergerenddienstverbandleidtbij(post)actievemilitairentoteengevoelretrospectief‘gek’tewordenverklaard

x x x

Hetistwijfelachtigofhetstellenvaneenjuistediagnosetezamenmethetvaststellenvanhetdienstverbandinéénbeoordelingsgesprekvandeverzekeringsartswelgoedmogelijkis

x x x x

Eenverergerenddienstverbandzoubijeengoedeaanstellingskeuringeigenlijknietmoetenkunnenbestaan

x x x

IndientienmilitairenmethetzelfdeincidentwordengeconfronteerdishetniettevoorspellenwievanhenPTSSontwikkelt

x x x Dethuissituatiewordtonvoldoendemeegewogenbijhetscorenvanhetschattingsinstrument

x x xMet‘0’ofnauwelijkshogergescoordesubrubriekenvanhetschattingsinstrumentmoetenwordenvervangen

Met‘0’ofnauwelijkshogergescoordesubrubriekenvanhetschattingsinstrumentmoetengehandhaafdblijven,eristheoretischegrondvoorhetfeitdatzijonderdeelvanhetinstrumentuitmaken

x x x

Dewegingvandesubrubriekenwaarveelvuldig“0”opwordengescoordmoetenaangepastwordenzodatzehetIPminder‘drukken’

x x

Hetbestaanvandediagnose‘partiëlePTSS’isbediscussieerbaar x x

VA =Verzekeringsarts ZC =Zorgcoördinator/casemanagerPV =Pensioenverzekeringsautoriteit BM =Beleidsmedewerker/managerBH =Behandelaar VE =VeteraanCV =Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

158

Uitspraak VA PV BH CV ZC BM VEAssertiviteitennaarbuitengekeerdzijnvancliëntenhebbeneenopwaartseinvloedopdehoogtevandeafgegeveninvaliditeit.Introvertheidennaarbinnengekeerdzijnhebbenjuisteenneerwaartseinvloed

x x x x

Hetprotocolbevorderttransparantievandeaspectenwaaropwordtbeoordeeld

x x x x x x xHetprotocolbevorderteenduidigheidindebeoordeling x x x x x x xDeintepretatieruimtevanverzekeringsartsenheeftnietalleentemakenmetgebruikvaneenprotocol,maarvooralindewijzewaaropermeeomgegaanwordt

x x

Defensiezoubijtwijfeloverdedienstgerelateerdheidvanklachtenminderterughoudendmoetenzijninhettoepassenvanwaarheidsvinding

x x

Devoorwaardeomdesubrubriek4:seksuelefunctietekoppelenaaneenbehandelingomtotscorenopdezesubrubriektekunnenkomendienttevervallen

x x x x x x

Sommigebeperkingenkunneninmeerderesubrubriekenvanhetschattingsinstrumentwordenondergebracht

x x Hetverschiltussensommigeklassenvansubrubriekenistegroot x x Bij(post)actievemilitairendiezowelmetdeoudealsdenieuwebeoordelingssystematiekzijnbeoordeeldissomssprakevaneensignificantedalingvanhetMIP,terwijlaandemedischestatusnietsisveranderd

x x

Hetuitbreidenvanhetaantalbeoordelingsgesprekkenbijdebeoordelingvanpsychischeklachtenbij(post)actievemilitairentottwee(metonafhankelijkeverzekeringsartsen)isnietwenselijk

x x x x

Cliëntenmoetenbeterwordenvoorgelichtoverdestatuseninhoudvanhetbeoordelingsgesprekendeprocedure

x x x x x x

Behandelarengeventeweinigofonduidelijkeinformatieaandeverzekeringsarts

x x xVerzekeringsartsenbenaderenzeldenofnooitdebehandelaarmeteenverzoekominformatie

x

Dekwaliteitendeonafhankelijkheidvanexterneexpertsisbediscussieerbaar

x x x x Verzekeringsartsenzijntevaakvanmeningdatdeoorzaakvandepsychischeklachtengelegenisinco-morbiditeitofindevoorgeschiedenis

x

Cliëntenzoudenookeenverzoekmoetenkunnendoenomexterneexpertiseaantevragen

x

Debejegeningvancliëntendoordeverzekeringsartslaatvaaktewensenover

x Teveelm(post)actievemilitairenkrijgeneenpercentagevanrondde9,5%toegewezen,terwijl10%toteenuitkeringleidt

x

Vrijetoegankelijkheidvanhetprotocolophetinternetdraagtbijaanaggraverendoordecliënt

x x xDepolitieksteltdenormenvanhetMIPvast,nietdeverzekeringsgeneeskundigesector

x x

Bijeenaanstellingskeuringdoenmensenzichbetervoordanzezijn,bijeenuitkeringskeuringjuistslechter

x x Percentagesinvaliditeitzijnsindsdeinvoeringvanhetprotocolaanmerkelijkverlaagd

x x x x x x x

VA =Verzekeringsarts ZC =Zorgcoördinator/casemanagerPV =Pensioenverzekeringsautoriteit BM =Beleidsmedewerker/managerBH =Behandelaar VE =VeteraanCV =Cliëntenvertegenwoordiger/belangenbehartiger

159

Bijlage5Verdelingscoressubrubriekenperjaar

NadeinvoeringvanhetPTSS-protocolin2008heefterdiscussieplaatsgevondentussen

verzekeringsartsenenpenvautsoverdewijzevanbeoordeling.Opbasishiervanzijndezogenaamde

Beleidsincidentenrapporten(BIR)opgesteld,waarinafsprakenzijngemaaktoverdewijzevan

beoordelingenoverdedoordepenvautstetoetsenonderwerpenindedoordeverzekeringsarts

opgestelderapportages.Indebegeleidingscommissiekwamdevraagaandeordeofheteffectvan

deBIRterugtezienzijnindescorespersubrubriek,doordatbijvoorbeeldvanafeenbepaaldjaardat

eenBIRvankrachtishogeroflagergescoordis.Hieronderstaandefrequentiestabellenvande10

subrubriekenperjaar.

TABEL1:FREQUENTIESKLASSENVANDE10SUBRUBRIEKENPERJAAR*

N 0 1 2 3 4 52011 71 65(91,5) 5(7,0) 1(1.4) 0 0 02012 108 102(94,4) 3(2,8) 0 2(1,9) 1(0,9) 02013 98 96(98,0) 2(2,0) 0 0 0 02014 125 122(97,6) 3(2,4) 0 0 0 02015 67 67(100) Subrubriek1Persoonlijkehygiëneenzelfzorg

N 0 1 2 3 4 52011 71 43(60,6) 15(21,1) 9(12,7) 4(5,6) 0 02012 108 69(63,9) 21(19,4) 8(7,4) 4(3,7) 4(3,7) 2(1,9)2013 98 69(70,4) 18(18,4) 3(3,1) 4(4,1) 3(3,1) 1(1,0)2014 125 78(62,4) 32(25,6) 10(8,0) 2(1,6) 3(2,4) 02015 67 29(43,3) 24(35,8) 11(16,4) 2(3,0) 1(1,5) 0Subrubriek2Mobiliteit,3.Slapen

N 0 1 2 3 4 52011 71 8(11,3) 14(19,7) 34(47,9) 12(16,9) 3(4,2) 02012 108 10(9,3) 18(16,7) 55(50,9) 21(19,4) 4(3,7) 02013 98 7(7,1) 31(31,6) 39(39,8) 15(15,3) 5(5,1) 1(1,0)2014 125 10(8,0) 20(16,0) 65(52,0) 27(21,6) 3(2,4) 02015 67 5(7,5) 11(16,4) 33(49,3) 13(19,4) 5(7,5) 0Subrubriek3Slapen

160

N 0 1 2 3 4 52011 71 71(100) 0 0 0 0 02012 108 106(98,1) 0 1(0,9) 1(0,9) 0 02013 98 98(100) 0 0 0 0 02014 125 121(96,8) 0 3(2,4) 0 1(0,8) 02015 67 65(97,0) 2(3,0) 0 0 0 0Subrubriek4Seksuelefunctie

N 0 1 2 3 4 52011 71 67(94,4) 3(4,2) 1(1,4) 0 0 02012 108 107(99,1) 1(0,9) 0 0 0 02013 98 97(99,0) 1(1,0) 0 0 0 02014 125 123(98,4) 2(1,6) 0 0 0 02015 67 66(98,5) 1(1,5) 0 0 0 0Subrubriek5Basalecommunicatie

N 0 1 2 3 4 52011 71 20(28,2) 16(22,5) 22(31,0) 12(16,9) 1(1,4) 02012 108 31(28,7) 38(35,2) 22(20,4) 9(8,3) 8(7,4) 02013 98 34(34,7) 37(37,8) 16(16,3) 9(9,2) 2(2,0) 02014 125 41(32,8) 43(34,4) 33(26,4) 5(4,0) 3(2,4) 02015 67 17(25,4) 19(28,4) 24(35,8) 7(10,4) 0 0Subrubriek6Communicatiefsociaalfunctioneren

N 0 1 2 3 4 52011 71 16(22,5) 25(35,2) 23(32,4) 6(8,5) 1(1,4) 02012 108 34(31,5) 32(29,6) 25(23,1) 9(8,3) 8(7,4) 02013 98 34(34,7) 35(35,7) 22(22,4) 5(5,1) 2(2,0) 02014 125 45(36,0) 35(28,0) 37(29,6) 8(6,4) 0 02015 67 18(26,9) 28(41,8) 18(26,9) 2(3,0) 1(1,5) 0Subrubriek7Communicatieve(emotionele)vaardigheid

N 0 1 2 3 4 52011 71 31(43,7) 22(31,0) 15(21,1) 3(4,2) 0 02012 108 44(40,7) 35(32,4) 21(19,4) 6(5,6) 2(1,9) 02013 98 56(57,1) 26(26,5) 14(14,3) 2(2,0) 0 02014 125 74(59,2) 30(24) 18(14,4) 3(2,4) 0 02015 67 37(55,2) 26(38,8) 4(6,0) 0 0 0Subrubriek8Structuuraanbrengen

161

N 0 1 2 3 4 52011 71 48(67,6) 15(21,1) 6(8,5) 2(2,8) 0 02012 108 61(56,5) 31(28,7) 11(10,2) 1(0,9) 4(3,7) 02013 98 63(64,3) 21(21,4) 12(12,4) 2(2,0) 0 02014 125 91(72,8) 21(16,8) 10(8,0) 3(2,4) 0 02015 67 38(56,7) 23(34,3) 6(9,0) 0 0 0Subrubriek9Huishoudelijkeactiviteiten

N 0 1 2 3 4 52011 71 6(8,5) 23(32,4) 34(47,9) 7(9,9) 1(1,4) 02012 108 8(7,4) 46(42,6) 41(38,0) 7(6,5) 6(5,6) 02013 98 7(7,1) 52(53,1) 35(35,7) 3(3,1) 1(1,0) 02014 125 7(5,6) 70(56,0) 42(33,6) 6(4,8) 0 02015 67 5(7,5) 29(43,3) 33(49,3) 0 0 0Subrubriek10Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

*van9dossiersishetbeoordelingsjaarnietbekend

Intabeltweestaandegemiddeldenenstandaarddeviatiesperjaar,persubrubriekweergegeven.

Dezezijngetoetstopsignificantiemetone-wayAnova,waarbijeenposthoctestisuitgevoerdmet

BonferronienLSD.

TABEL2:GEMIDDELDE(SD)PERJAARPERSUBRUBRIEK

Subrubriek 2011 2012 2013 2014 2015n 71 108 98 125 671 0,1(0,3) 0,1(0,6) 0,02(0,1) 0,02(0,2) 0,0(0,0)2 0,6(0,9) 0,7(1,2) 0,5(1,1) 0,6(0,9) 0,8(0,9)3 1,8(1,0) 1,9(0,9) 1,8(1,0) 1,9(0,9) 2,0(1,0)4 0,0(0,0) 0,1(0,3) 0,0(0,0) 0,08(0,5) 0,03(0,2)5 0,1(0,31) 0,01(0,1) 0,01(0,1) 0,02(0,1) 0,02(0,1)6 1,4(1,1) 1,3(1,2) 1,1(1,0) 1,1(1,0) 1,3(1,0)7 1,3(1,0) 1,3(1,2) 1,0(1,0) 1,1(1,0) 1,1(0,9)8 0,8(0,9) 1,0(1,0) 0,6(0,8) 0,6(0,8) 0,5(0,6)9 0,4(0,7) 0,7(1,0) 0,5(0,8) 0,4(0,7) 0,5(0,7)10 1,6(0,8) 1,6(0,9) 1,3(0,7) 1,4(0,7) 1,4(0,6)*van9dossiersishetbeoordelingsjaarnietbekend

1.Persoonlijkehygiëneenzelfzorg,2.Mobiliteit,3.Slapen,4.Seksuelefunctie,5.Basalecommunicatie,6.Communicatief

sociaalfunctioneren,7.Communicatieve(emotionele)vaardigheid,8.Structuuraanbrengen,9.Huishoudelijkeactiviteiten,

10.Omgaanmetstressvollegebeurtenissen

162

Intabel3staandesignificantiesweergegevenpersubrubriek.

TABEL3:SIGNIFICANTIESPERSUBRUBRIEK.

Sig.1 0,044*2 0,3373 0,6554 0,2645 0,0866 0,1127 0,1748 0,001*9 0,15410 0,04**significant<0.05

Voordevariabele‘jaartal’iseensignificantverschilbijdesubrubrieken1,8en10gevonden.Voor

subrubriek1wordtposthoceensignificantverschilgevondenmethetjaar2012vergelekenmethet

jaar2013,2014en2015.In2012wordttweekeerklasse3gescoord,indeanderejarenniet.Voor

subrubriek8wordteenverschilgevondentussenhetjaar2012vergelekenmetdejaren2013,2014

en2015.In2012wordthiermindervaakklasse0gescoord.Voorsubrubriek10iseenverschil

gevondenmethetjaar2011vergelekenmethetjaar2013,2014;enmethetjaar2012vergeleken

met2013en2014.Na2012wordtermindervaakklasse3en4gescoord.

Erisalleeneenverschiltussenjarengevondentenopzichtevanhetjaar2012.BIR28isin2012

uitgebracht,maarbetreftslaapmedicatie,hetgeengeeninvloedkanhebbenopdesubrubrieken1,8

of10.

163

Geraadpleegdeliteratuur

1Reijnen,A.,Rademaker,A.R.,Vermetten,E.&Geuze,E.(2014).Prevalenceofmentalhealthsymptomsin

DutchmilitarypersonnelreturningfromdeploymenttoAfghanistan:A2-yearlongitudinalanalysis.EuropeanPsychiatry,30,341–46.

2AdviesCommissieWPC-PIM(2005).SchadeinSchalen–depsycheinbeeld.Hetvaststellenvandematevan

psychischeinvaliditeitinhetkadervanmilitairepensioenvoorschriften.’s-Gravenhage3Besluitaanvullendearbeidsongeschiktheidseninvaliditeitsvoorzieningenmilitairen:

http://wetten.overheid.nl/BWBR0012223/2015-01-014PTSSprotocol–PTSSWIAIPProtocol(2007),ProjectWIAZORGwet,MinisterievanDefensie

5Fokkens,A.S.,Groothoff,J.W.G.,VanderKlink,J.,&Tuinstra,J.(2011).BetrouwbaarheidschattingsmethodiekPTSS-protocol.Groningen:ToegepastGezondheidsOnderzoek,UniversitairMedischCentrumGroningen.

6 Fokkens,A.S.,Groothoff,J.W.G.,VanderKlink,J.,&Tuinstra,J.(2012).BetrouwbaarheidschattingsmethodiekPTSS-protocol,II.EenvergelijkingtussendeschattingsmethodiekPTSS-protocol/PIMrapportendeschattingsmethodiekAMA-guides6edrukbijpsychischeaandoeningen.

7AmericanPsychiatricAssociation,DiagnosticandStatisticalManualofMentalDisorders,4thEdition,20008Discoveringstatisticsusingspss,Andyfield,2005,SagepublicationsLondon9PolitD.P.andHunglerB.P.NursingResearch,PrinciplesandMethods,zesdeeditie1999Lippincott

10HeinenS.,BakkerR.H.,PoppingR.,RenemanM.,SoerR.(2014)BetrouwbaarheidenvaliditeitvandeGroningerWerkbelevingScreeningslijst(GWS),TBV22(1),,15-21.

11Loevinger,J.(1948)."Thetechniqueofhomogeneoustestcomparedwithsomeaspectsof'scaleanalysis'

and'factoranalysis'."PsychologicalBulletin,45:507-530.12Mokken,R.J.(1971).Atheoryandprocedureofscaleanalysis.TheHague/Berlin:Mouton/DeGruyter.13SchuurH.Van.(2003)MokkenScaleAnalysis:BetweentheGuttmanScaleandParametricItemResponse

Theory.PoliticalAnalysis11:139-63.14Guttman,L.(1950).Thebasisforscalogramanalysis.InS.A.Stouffer,L.Guttman,E.A.Suchman,P.F.

Lazarsfeld,S.A.Star,&J.A.Clausen(Eds.),Measurementandprediction(pp.60–0).Princeton,NJ:PrincetonUniversityPress.

164