1

Traumatische bevallingservaringen

en PTSS na de bevalling

Dr. Claire Stramrood

Gynaecoloog in opleiding, UMC Utrecht

Onderzoeker CAPTURE group, OLVG Amsterdam

WAT is het?

2

Symptomen PTSS

• Herbeleving

• Vermijding

• Negatieve gedachten en stemming

• Hyperarousal

APA, DSM-5, 2013

Prevalentie

• traumatische bevallingservaring 9 - 20 %

• posttraumatische stress stoornis (PTSS) 1 - 3 %

• hoog risico groepen 15 %

• co-morbiditeit depressie 50 %

Grekin R. Clin Psychol Rev 2014

Stramrood CAI. J Psychosom Obstet Gynaecol 2011

Boorman RJ. Midwifery 2014

Alcorn KL. Psychol Med 2010

Stramrood CAI. Reprod Sci 2011

White T. J Reprod Infant Psychol 2006

McKenzie-McHarg K. J Reprod Infant Psychol 2015

Bradley R. Br J Clin Psychol 2008

Iles J. J Anxiety Dis 2011

Ayers S. J Reprod Infant Psychol 2007

Stramrood CAI. Arch Gynecol Obset 2012

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

3

WIE krijgt er PTSS ?

Risicofactoren

obstetrisch psychologischbevallings-

gerelateerd

Ayers S. Psychol Med 2016

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

4

Obstetrisch

– Zwangerschapscomplicaties (r=0.38)

• Vroeggeboorte

• Pre-eclampsie

– Bevalling (r=0.48)

• Instrumentele bevalling (vacuum/forceps)

• (Spoed)sectio

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016 Ayers et al. 2016

Psychologisch

•PTSS/traumatische ervaring

in anamnese (r=0.39)

•Zwakke coping (stress) vaardigheden (r=0.30)

•Depressie in zwangerschap (r=0.51)

•Angst voor de bevalling (r=0.41)

•Counseling/therapie in zwangerschap (r=0.32)

•Postpartum depressie (r=0.60)CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016 Ayers et al. 2016

5

Ervaring partus

•Dissociatie (r=0.32)

•Negatieve ervaring bevalling (r=0.59)

•Gebrek aan (ervaren) steun (r=-0.38)

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016 Ayers et al. 2016

Wie krijgen PTSS na de bevalling

• subjectieve ervaring

• ‘toeschouwer’/ getuige (partner!) kan ook

PTSS (symptomen) ontwikkelen

Bradley R ea. Br J Clin Psychol 2008;47:295-302.

Iles J eaJ Anxiety Disord 2011;25:520-530.

Ayers S ea. J Reprod Infant Psychol 2007;25:40-50.

Stramrood CA ea. Arch Gynecol Obstet 2012.

Stramrood CAI ea.. Reprod Sci 2011;18(7):645-53

White T ea. J Reprod Infant Psychol 2006, 24, 107-120.

Alcorn KL ea. Psychol Med 2010;1-11.

Ayers S ea. J Psychosom Obstet Gynecol 2008;29:240-50

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

6

WAAROM is het belangrijk?

Gevolgen

Pierrehumbert B. Arch Dis Child 2003

Soderquist J. J Psychosom Obstet Gynaecol 2006

Stramrood CAI. Reprod Sci 2011

Lovejoy MC. Clin Psychol Rev 2000

McLearn KT. Pediatrics 2006

Jennings KD. J Affect Disord 1999

Paulson JF. Pediatrics 2006

Righetti-Veltema M. J Affect Disord 2002

Ayers S. Psychol Health Med 2006

• Partnerrelatie

• Moeder-kind binding

• Huilen / voeden

• Effect toekomstige reproductieve keuzes

• Angst voor de bevalling

• Geen spontaan herstel

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

7

Volgende zwangerschap….

• niet zwanger durven worden

• verzoek primaire sectio

• verzoek primaire epiduraal

• weigeren van versie bij stuitligging

• uitgebreid (inflexibel) geboorteplan

• frequent consulten, aspecifieke fysieke klachten,

somatisatie

• niet verschijnen op afspraken

• vermijden gynaecologisch onderzoek

Rouhe H ea. BJOG 2009;116:67-73

Gottvall K ea. BJOG 2002;109:254-260.

Fuglenes D ea. Am J Obstet Gynecol 2011;205:45-49.

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

Gevolgen van angst voor de bevalling

• vermijden van zwangerschap (13%)

• afbreken van zwangerschap

• vroeggeboorte (RR 2.1)

• spoedsectio (OR 1.4-3.0)

• postpartum depressie (OR 2.7)

Soderquist J ea.. BJOG 2009;116(5):672-80.

Laursen M ea.. BJOG 2009;116(10):1350-5.

Ryding EL ea. Acta Obstet Gynecol Scand 1998;77(5):542-7

Dole N ea. Am J Epidemiol 2003;157(1):14-24.

Kelly RH ea. Obstet Gynecol 2002;100(2):297-304.

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

8

En partners ?

PTSS bij partners

Onderzoek:

- Depressie komt voor bij 10% van de partners

- PTSS symptomen komen regelmatig voor bij

partners

- Als PTSS symptomen dan ook vaak

depressieve klachten

- Als PTSS symptomen dan vaak vrouw EN man

9

Beleving van partner

• Partner voelt dat hij heeft gefaald in het

beschermen van zijn vrouw (en kind)

– machteloosheid

• Partner vindt dat hij geen ‘recht’ heeft op

psychische klachten

– zieke vrouw, ziek kind

• Aandacht van zorgverleners alleen voor vrouw

en kind

• Onbegrip van omgeving

Verschillen tussen vrouw en partner

• Partner herinnert zich alle

gebeurtenissen, vrouw niet

– agv bevalling, narcose of PE/HELLP

• Partner gaat anders om met

symptomen dan vrouw

– praten vs. wegstoppen, elkaar beschermen

• Wensen (=aandurven) om nog een keer

zwanger te worden

10

Vaak lastig....

• Als beide psychische klachten

– begrijpen elkaar wel, maar geen van

beiden kan voor stabiliteit in gezin zorgen

• Als een van beide psychische klachten

– begrijpen elkaar niet goed

Belangrijk:

• Vrouw en partner

– met elkaar blijven praten

– accepteren dat beleving en verwerking

soms verschillend verloopt

– professionele hulp zoeken

• Zorgverleners

– ook aandacht voor partner

– zowel bij partner met en zonder psychische

klachten

11

WAT kunnen we doen?

(H)erkenning

Behandeling

Preventie

12

(H)erkenning

Screening en diagnostiek

• Aandacht voor somatische aspecten van

psychische aandoeningen!

• 1 simpele vraag

– PTSS: “Hoe heb je de (vorige) bevalling ervaren?”

– Angst: “Hoe bang ben je voor de bevalling?” (1-10)

• Screeningsvragenlijsten (self-report)

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

13

PCL-5

Weathers, Litz, Keane, Palmieri, Marx, & Schnurr - National Center for PTSD (8/14/2013); Nederlandse vertaling: Arq Psychotrauma Expert Groep

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

www.LKPZ.nl

14

Behandeling

15

• Eye-movement desensitization & reprocessing

(EMDR)

• Trauma-gerichte cognitieve gedragstherapie

NICE guideline (UK), 2005.

APA practice guideline (USA), 2009

Trimbos guideline (Netherlands 2011)

ACPMH guideline (Australia), 2013

Stramrood CAI. Birth 2012

Sandstrom M. Midwifery 2008

Ayers S. J Psychosom Obstet Gynaecol 2007

Nieminen K. Cogn Behav Ther 2016

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

Behandeling

Behandeling

• EMDR in de zwangerschap?

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

www.capture-group.nl

Obstetrical PTSD In Multiparae, and Maternal Fear of Childbirth

16

Preventie

& wat we zelf kunnen

doen

Preventie

• Primair– traumatische bevallingservaring

• Secundair– PTSS (symptomen)

17

SECUNDAIRE preventie

• nacontrole

• volgende zwangerschap

• erkenning & tijd (urgentie)

• herkenning (kennis)

• bevalling nabespreken

• adequaat verwijssysteem

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

PRIMAIRE preventie

• (ervaren!) steun en zorg

• (ervaren!) controle & betrokkenheid bij beslissingen

Ford E. J Anxiety Disord 2010

Ford E. J Anxiety Disord 2009

Hodnett ED. Cochrane Database Syst Rev 2012

Zo JA: minder PTSS

Zo NEE: cruciaal in traumatische ervaring

• continue (1 op 1) zorg

↓ secMo’s

↓ kunstverlossingen

↓ duur bevalling

↓ pijnsMllingswens

↓ ontvredenheid

↓ lage APGAR scores

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

18

PRIMAIRE preventie

• Terminologie ?

• Herkenning van vrouwen met risicofactoren ?

• Behandelen depressie en angst in zwangerschap ?

• Psycho-educatie: realistische verwachtingen ?

CAI Stramrood

PTSS na de bevalling

2016

PREVENTIE: Wat vinden vrouwen zelf?

www.traumatischebevalling.nl

19

Traumatic Experiences Associated with Childbirth (TEACH) - studie

Doel

Ervaring van vrouwen te onderzoeken t.a.v.

• cruciale factoren

• preventie

• nazorg

van hun traumatische bevallingservaring

“Heb je de bevalling als traumatisch ervaren?”

Inclusie criteria

• ≥ 1 traumatische bevallingservaring

• bevalling ≥ 2005 in Nederland

www.traumatischebevalling.nl

20

facebook.com/traumatischebevalling

@BevallingTrauma

21

MEER ?

22

www.LKPZ.nl

Diana Koster

Perfecte bevallingen bestaan niet

23

www.capture-group.nl

Childbirth and Psychotrauma Research Group OLVG Amsterdam

www.traumatischebevalling.nl