UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT DIERGENEESKUNDE

Academiejaar 2012-2013

EQUINE MULTINODULAIRE PULMONAIRE FIBROSE

door

Nikki PIJNENBURG

Promotor: Dierenarts K. Verryken

Co-promotor: Prof. dr. P. Deprez

Casus in het kader

van de Masterproef

VRIJWARINGSCLAUSULE

Universiteit Gent, haar werknemers of studenten bieden geen enkele garantie met betrekking tot de juistheid of

volledigheid van de gegevens vervat in deze masterproef, noch dat de inhoud van deze masterproef geen inbreuk

uitmaakt op of aanleiding kan geven tot inbreuken op de rechten van derden.

Universiteit Gent, haar werknemers of studenten aanvaarden geen aansprakelijkheid of verantwoordelijkheid voor

enig gebruik dat door iemand anders wordt gemaakt van de inhoud van de masterproef, noch voor enig

vertrouwen dat wordt gesteld in een advies of informatie vervat in de masterproef.

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT DIERGENEESKUNDE

Academiejaar 2012-2013

EQUINE MULTINODULAIRE PULMONAIRE FIBROSE

door

Nikki PIJNENBURG

Promotor: Dierenarts K. Verryken

Co-promotor: Prof. dr. P. Deprez

Casus in het kader

van de Masterproef

VOORWOORD

Graag wil ik mijn promotor, dierenarts Kirsten Verryken, bedanken voor haar goede adviezen, nuttige

verbeteringen en haar flexibiliteit tijdens het afronden van deze masterproef. Ook wil ik de vakgroep

Interne geneeskunde en klinische biologie van de grote huisdieren van de faculteit diergeneeskunde

in Merelbeke bedanken voor het ter beschikking stellen van de informatie over de patiënten die in

deze masterproef besproken worden. Als laatste gaat mijn dank uit naar de vakgroep Medische

beeldvorming van de huisdieren en orthopedie van de kleine huisdieren voor het beschikbaar stellen

van de radiografische opnames.

INHOUDSOPGAVE

VOORWOORD

INHOUDSOPGAVE

SAMENVATTING ............................................................................................................................1

INLEIDING ........................................................................................................................................2

LITERATUURSTUDIE.....................................................................................................................3

1. ETIOLOGIE ..............................................................................................................................3

2. PATHOGENESE ......................................................................................................................3

3. EPIDEMIOLOGIE ....................................................................................................................4

2.1. PREVALENTIE..................................................................................................................4

3.2. LEEFTIJD EN RAS ...........................................................................................................4

4. KLINISCHE SYMPTOMEN .....................................................................................................5

5. DIAGNOSE...............................................................................................................................5

5.1. RADIOGRAFIE EN ECHOGRAFIE .................................................................................6

5.2. TRANSENDOSCOPISCH TRACHEAAL ASPIRAAT EN BRONCHO-ALVEOLAIRE

LAVAGE ....................................................................................................................................6

5.2.1. Transendoscopisch tracheaal aspiraat ...........................................................6

5.2.2. Broncho-alveolaire lavage .................................................................................6

5.3. LONGBIOPSIE ..................................................................................................................7

6. AUTOPSIE ...............................................................................................................................8

6.1. MACROSCOPISCHE BEVINDINGEN ............................................................................8

6.2. HISTOPATHOLOGIE ..................................................................................................... 10

7. PROGNOSE EN BEHANDELING ....................................................................................... 10

CASUSBESPREKING .................................................................................................................. 11

DISCUSSIE .................................................................................................................................... 21

REFERENTIELIJST ...................................................................................................................... 23

Bijlage I: Overzichtstabel met het signalement, de klinische symptomen, behandeling en

diagnose van besproken casuïstieken over EMPF. .................................................................... 26

SAMENVATTING

Equine multinodulaire pulmonaire fibrose (EMPF) is een interstitiële longaandoening die niet vaak

voorkomt bij paarden. De oorzaken van interstitiële longaandoeningen zijn zeer gevarieerd en moeilijk

te definiëren vanwege het typisch chronische karakter van de aandoeningen. Pulmonaire fibrose is

een ernstige en vaak progressieve conditie van de long die kan leiden tot prestatieklachten en zelfs tot

volledige aftakeling van het dier. Een infectie met EHV-5 zou een mogelijke rol spelen in de

pathogenese van deze aandoening. Deze bestaat uit twee fases: een intitiële exsudatieve fase en een

daaropvolgende proliferatieve fase die leidt tot de uiteindelijke pulmonaire fibrose.

Er zijn reeds 37 gevallen van EMPF beschreven en allemaal worden zij geassocieerd met een infectie

met EHV-5. Dit gammaherpesvirus komt wijdverspreid voor over de hele wereld.

De klinische symptomen die vaak in verband gebracht worden met EMPF zijn gewichtsverlies,

anorexie, koorts, lethargie, tachycardie, ademhalingsproblemen (tachypnee, hoesten) en

prestatieklachten. Bloedonderzoek toont aan dat er een chronische ontsteking aanwezig is.

Het is moeilijk om ante-mortem een definitieve diagnose te stellen. Er kan een vermoedelijke diagnose

gesteld worden aan de hand van de klinische symptomen en de bevindingen op radiografisch

onderzoek, transendoscopisch tracheaal aspiraat, broncho-alveolaire lavage en eventuele

longbiopten. Een definitieve diagnose voor EMPF wordt meestal post-mortem gesteld na autopsie op

basis van macroscopische en histopathologische bevindingen.

De ziekte kent een slechte prognose, maar er kan verbetering en zelfs volledig herstel optreden van

de algemene conditie na een symptomatische en/of antivirale behandeling.

In de afgelopen drie jaar zijn er op de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit van Gent drie

paarden aangeboden met atypische symptomen zoals anorexie, koorts, lethargie, dyspnee en in één

van de gevallen bloederige neusvloei, welke in deze casus zullen worden besproken. Met behulp van

radio- en echografische onderzoeken, transendoscopisch tracheaal aspiraten, broncho-alveolaire

lavages en een longbiopsie werden vermoedens van EMPF gewekt. Bij twee paarden werd een

behandeling met corticosteroïden, ontstekingsremmers en bronchodilatoren ingesteld, maar

uiteindelijk zijn ook deze gevallen geëuthanaseerd. De vermoedens van EMPF werden bevestigd door

histopathologisch onderzoek van het longweefsel na autopsie van de dieren. Bij twee van de drie

gevallen is tevens een infectie met EHV-5 bevestigd.

EMPF is een ziekte die nog niet volledig is opgeklaard. Er is verder onderzoek nodig om de exacte

pathogenese en de rol van EHV-5 in deze ziekte te achterhalen.

Keywords: Behandeling - Diagnose - EHV-5 - Multinodulaire pulmonaire fibrose - Paard

2

INLEIDING

Interstitiële longaandoeningen komen weinig voor bij paarden. Pulmonaire fibrose is een ernstige en

vaak progressieve conditie van de long die kan leiden tot prestatieklachten en zelfs tot volledige

aftakeling van het dier. Er zijn ten minste vier soorten interstitiële pneumonie beschreven bij paarden

die gepaard gaan met pulmonaire fibrose: idiopathische of interstitiële eosinofiele pneumonie, silicaat

pneumoconiose, idiopathische granulomateuze pneumonie en equine multinodulaire pulmonaire

fibrose. De oorzaak van deze aandoeningen is niet altijd duidelijk, maar in sommige gevallen kan een

infectieuze, toxische of neoplastische oorzaak worden geïdentificeerd of komen deze pathologieën

voor in associatie met een systemische aandoening (Dunkel, 2012).

Equine multinodulaire pulmonaire fibrose (EMPF) wordt voor het eerst benoemd door Williams et al. in

2007. Hiervoor werd deze aandoening ondergebracht bij de overige drie vormen van interstitiële

pneumonie. EMPF kan nu onderscheiden worden van deze longaandoeningen door de aanwezigheid

van karakteristieke his