Toeristisch-recreatioef perspectief Westfriese Omringdijk, volledig onderzoek

Westfriese OmringdijkDe toeristisch-recreatieve sector in beeld

November 2011

Kennis & Economisch Onderzoek

Vraagstelling

• Wat is de omvang van de toeristisch-recreatieve sector in de gemeenten omsloten door ‘Westfriese Omringdijk’, ook in relatie tot de gehele regionale economie?

• Hoe presteert de sector in bedrijfseconomisch opzicht?

• Waar komen de bezoekers vandaan?

Diverse partners (gemeenten, provincie, Hoogheemraadschap en de Rabobanken

Hoorn-Midden West Friesland en West Friesland Oost) ondersteunen het project

‘Westfriese Omringdijk’ (WFO). Dit project heeft tot doel om het toeristisch product in het

gebied verder te ontwikkelen, vooral door reeds aanwezige voorzieningen met elkaar te

verbinden en deze te promoten. De partners hebben de wens geuit om inzicht te krijgen

in het effect van de inspanningen. Deze rapportage geeft daarin inzicht en kan – hoewel het project al enige tijd bestaat – als een nulmeting worden gezien.

Gebied Tot het onderzoeksgebied behoren de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Harenkarspel, Heerhugowaard, Hoorn, Koggenland, Medemblik (incl de voormalige gemeenten Andijk en Wervershoof), Niedorp, Opmeer, Schagen, Stede Broec, Alkmaar en Langendijk. In deze rapportage wordt onderscheid gemaakt naar een westelijk en een oostelijk deel, soms wordt op gemeenteniveau gerapporteerd.

Inhoudsopgave

• Belangrijkste conclusies

• Regio algemeen – Aanbod van toeristisch-recreatieve voorzieningen – Economisch profiel regio, economisch presteren, ontwikkelingen in de tijd

• Betekenis toeristisch-recreatieve sector voor de regionale economie – Werkgelegenheid, omzet, toegevoegde waarde etc.

• Economisch profiel sector in de regio – Waarden, groei, werkgelegenheid etc.

• Consument/bezoekersherkomst – Vanuit consument en vanuit sector

• Bijlagen:

– Begrippen en bronnen

Conclusies aanbod en ruimtelijke kenmerken

• Ruimtelijk gezien (bodemgebruik, exclusief water) neemt de sector een zeer klein deel van de regio voor haar rekening. De agrarische sector is veruit de grootste ruimtegebruiker.

• Het cultuuraanbod is geconcenteerd in de (historische) steden.

• Het museumbezoek toont (van 2008 op 2009) een dalende trend.

• Dankzij Alkmaar zijn cultuurhistorische elementen (vergeleken met het landelijke beeld) in West goed vertegenwoordigd.

Conclusies Regionale economie

• De regio heeft een zeer behoorlijk economisch profiel. Wel zijn er binnen het gebied (per gemeente) grote verschillen. Alkmaar/Heerhugowaard en Hoorn zijn leidend en presteren bovengemiddeld. De kleinere gemeenten scoren mn op economische groei wat lager, maar doen het verhoudingsgewijs nog heel redelijk. Er zijn geen gemeenten die in de gevarenzone zitten. West lijkt in het algemeen iets sterker dan Oost. Met name bij groei van winst en toegevoegde blijft Oost wat achter. Het investeringsniveau ligt bovengemiddeld. De arbeidsproductiviteit blijft wat achter, wat niet verklaard kan worden uit de sectorstructuur. De relatie met het investeringsniveau kan ook niet eenduidig worden gelegd. Voor beide verschillen ligt de verklaring waarschijnlijk op het niveau van individuele bedrijven, maar dit is niet onderzocht.

• De regio lijkt minder conjunctuurgevoelig dan de gemiddelde Nederlandse regio. In tijden van laagconjunctuur scoorde de regio wat hoger, in 2010 (bij enig conjunctuurherstel) waren de relatieve scores weer wat bescheidener. Meestal bepaalt de sectorstructuur de conjunctuurgevoeligheid, maar dat lijkt hier niet de verklaring. Ook hier moet de verklaring waarschijnlijk bij individuele bedrijven gezocht worden.

• Gerelateerd aan de beroepsbevolking kent de regio iets minder werkgelegenheid dan gebruikelijk, maar dit vertaalt zich niet in een hogere werkloosheid. Er zal veel gependeld worden naar de omliggende grotere kernen in de regio, waaronder Amsterdam.

Conclusies Betekenis T&R voor de regionale economie

• Afhankelijk van de gebruikte definitie is de bijdrage van T&R aan de regionale economie tamelijk bescheiden. Voor Oost iets meer dan voor West, de bijdrage in West ligt onder het landelijke cijfer.

• Het aandeel in de werkgelegenheid is meer dan dat in de toegevoegde waarde. De toegevoegde waarde per werkende in de sector ligt dus lager dan landelijk het geval is. Het relatief geringe aandeel ‘ logies’ zou hiervoor een verklaring kunnen zijn.

• Als we kijken naar het aandeel van de sector in de investeringen, dan is dat nog bescheidener. Anders gezegd: de sector investeert relatief weinig, hetgeen ook van invloed kan zijn op de arbeidsproductiviteit.

• In de periode 1996-2010 is de werkgelegenheidsgroei van de sector lager geweest dan landelijk. Pas vanaf 2006 is een verbetering zichtbaar en dankzij een sterke groei van Oost in 2008 is de opgebouwde achterstand weer ingehaald. 2010 laat echter weer een omslag zien, waarvan het nog niet

duidelijk is of deze incidenteel of structureel is.

Conclusies Profiel sector

• De totale sector is goed voor een omzet van 485 mln, waarvan 276mln in Oost en 209mln in West. Het omzetaandeel logies is aanzienlijk lager dan gebruikelijk. Kennelijk heeft de regio te weinig aantrekkingskracht of –profiel om zich als zodanig te manifesteren. Mede als gevolg hiervan is de bijdrage van maaltijden en dranken hoger. Cultuur en overige recreatie is goed voor 71 mln omzet.

• Qua rentabiliteit en financiele positie lijkt de sector in de regio min of meer gemiddeld te presteren; de verschillen zijn niet groot.

Conclusies Herkomst bezoekers

• De sector bedient in belangrijke mate de lokale/regionale markt. De twee regio’s waarvan de gemeenten een onderdeel zijn (Alkmaar eo en Kop van Noordholland) leveren het leeuwendeel van de bezoekers. Op grote afstand volgt Groot-Amsterdam.

• Voor de sector ‘Cultuur en overige recreatie geldt dit patroon in nog sterkere mate. Hier is echt sprake van een (boven)lokale markt.

• Bezoekers uit de omliggende grote(re) steden gaan vooral naar de meest nabijgelegen regio. Kennelijk is afstand/bereikbaarheid een belangrijk bezoekmotief.

• Er is weinig interactie tussen het oostelijk en westelijk deel van het gebied.

Leeswijzer

• Beelden met belangrijkste kenmerken – Rapportageniveau regio als geheel, oostelijk en westelijk deel,

individuele gemeenten (waar relevant/mogelijk)

– Indien nodig: technische en inhoudelijke toelichting • Notitiepagina’s met meer details

– Belangrijkste conclusies

– Orientatiehulp helpt bij navigatie

– Sectorbepaling (vanwege beschikbare bronnen): • ‘ Horeca’ : logies, maaltijden drankverstrekking; gebruikt bij analyse sector in

fin.economisch perspectief t.o.v. andere sectoren

• ‘ Toeristisch-recreatieve sector’: Horeca+Kunst/cultuur+Sport; gebruikt bij onderdelen omzetraming sector, werkgelegenheidsontwikkeling en consumentenherkomst/bestedingen

• Rapportage start met overall-conclusies

• Bijlagen met begrippen etc.

Inhoudelijke toelichting

Technische toelichting

Onder-deel

Horeca

T&R

Westfriese Omringdijk

Basiskenmerken regio

(tegen achtergrond vraagstelling)

Basiskenmerken regio: bodemgebruik

Basisken-merken

regio

Bron: CBS Bodemstatistiek Nb: ‘ Water’ als ruimte voor recreatie is buiten beschouwing gelaten.

Ruimtegebruik op hoogdlijnen

Specificatie toeristisch-recreatieve ruimte

Duidelijke verschillen tussen stedelijke en plattelandsgemeenten; agrarisch ruimtegebruik in in vrijwel alle gemeenten dominant. Aandeel ‘ recreatie’ en ‘ bos en natuur’ is beperkt.

Relatief veel ruimte voor dag- en verblijfsrecreatie.

Logiesaanbod en museumbezoek

Basisken-merken

regio

Museum NMV Plaats 2009 2008

Stedelijk Museum Alkmaar ALKMAAR 31.182 35.205

Het Hollands Kaasmuseum ALKMAAR 14.643 22.834

Grote Sint Laurenskerk Alkmaar, st ALKMAAR 9.318 7.182

Nat. Biermuseum De Boom ALKMAAR 5.994 7.288

Poldermuseum "het Grootslag" ANDIJK 1.495 2.379

Museum Broeker Veiling BROEK OP LANGEDIJK 16.627 18.674

Zuiderzeemuseum ENKHUIZEN 240.000 238.002

Museumstoomtram Hoorn-Medemblik HOORN 49.738 57.201

Westfries Museum HOORN 25.283 16.496

Museum van de Twintigste Eeuw HOORN 20.185 57.788

Huizer Museum HUIZEN 3.348

Bakkerijmuseum De Oude Bakkerij MEDEMBLIK 39.624 56.318

Nederlands Stoommachinemuseum MEDEMBLIK 9.742 12.330

Museum De Speeltoren MONNICKENDAM 1.668

Museummolen Schermerhorn SCHERMERHORN 15.194 27.756

Scheringa Museum SPANBROEK 42.811 47.566

Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering, resp. provincie Noord-Holland

Logiesaanbod is voornamelijk een stedelijke activiteit. Het Zuiderzeemuseum trekt forse aantallen bezoekers. Enkele uitzonderingen daargelaten, is het aantal museumbezoekers in 2009 (t.o.v. 2008) gedaald.

Bevolking en cultuurelementen

2010 1990-2010

2010-2020

2020-2030

Alkmaar 93.851 1,1% 4,0% 3,0%

Andijk 6.535 2,6% 3,8% 3,3%

Drechterland 18.992 8,4% 4,2% 2,6%

Enkhuizen 17.809 5,1% 7,6% 5,1%

Harenkarspel 16.087 7,7% 2,2% 1,8%

Heerhugowaard 51.838 17,2% 10,8% 5,8%

Hoorn 69.482 7,6% 5,0% 1,7%

Koggenland 21.875 10,3% 3,4% -0,3%

Langedijk 26.293 10,9% 4,8% 5,6%

Medemblik 27.290 5,1% 1,4% 0,4%

Niedorp 12.289 8,1% 8,3% 5,3%

Opmeer 11.363 4,7% 1,3% -0,6%

Schagen 19.178 11,7% 3,9% 1,5%

Stede Broec 21.457 1,3% 0,8% 2,5%

Wervershoof 8.794 4,0% 1,9% -0,1%

Provincie Noord-Holland 2.659.364 5,2% 5,0% 4,6%

Nederland 16.536.134 4,2% 2,9% 2,2%

beschemde gezichten

cultuurhistorische elementen monumenten

Alkmaar 2 99 371

Andijk 0 3 3

Drechterland 0 1 25

Enkhuizen 1 3 327

Harenkarspel 0 32 33

Heerhugowaard 0 40 5

Hoorn 2 29 365

Koggenland 2 26 89

Langedijk 0 38 10

Medemblik 2 22 77

Niedorp 1 30 41

Opmeer 0 52 33

Schagen 0 6 14

Stede Broec 0 2 12

Wervershoof 0 8 5

Bevolking: omvang en ontwikkeling Aanbod cultuurelementen (2010)

Per saldo nog steeds bevolkingsgroei, op lange termijn in enkele gemeenten lichte krimp.

Zwaartepunt in historische steden.

Zie volgende sheet voor vergelijking met Nederlandse situatie.

Aanbodprofiel cultuurhistorie

Per saldo scoort het oostelijk deel van het gebied laag op cultuurhistorie (en onder het landelijke cijfer). Het westelijk deel heeft haar score in belangrijke mate te danken aan Alkmaar met relatief veel en geconcentreerd aanbod

Bij de berekeningen: omwillen van de vergelij-king met Nederland is het aanbod uitgedrukt in dichtheden: gerelateerd aan oppervlakte. Stedeschoon obv beschermde dorps/stadsgezichten. Zie ook eerdere tabel met cultuurelementen.

Basisken-merken

regio


Economisch profiel van de regio

(algemeen)

De regio kent relatief veel ‘maakactiviteiten’ en daardoor minder dienstverlening. In het algemeen is dienstverlening meer in grootstedelijke gebieden geconcentreerd. Nederland wordt steeds meer dienstverleningsland.

Basis: werkgelegenheid. Maakactiviteiten: industrie, energie en bouwnijverheid. Horeca is opgenomen in ‘ dienstverlening’.

Econo-misch profiel regio Sectorstructuur gemeenten

124

141 141

120

151

124

137

144

128

198

100

125

117

99

130127

133

125

80

100

120

140

160

180

200

Indexcijfer werkgelegenheid in 2010 (1996=100)

Over de lange termijn bezien groeit de werkgelegenheid in de regio sneller dan landelijk. Vooral het westelijk deel van de regio heeft het goed gedaan. Per gemeente bestaan echter grote verschillen.

Kleine gemeenten fluctueren vaak meer dan grote. De volgende sheet toont voor het goede begrip de werkgelegenheid (absolute omvang) per gemeente.

Econo-misch profiel regio Werkgelegenheidsgroei

totaal

Werkgelegenheid per gemeente

Econo-misch profiel regio

0,50 0,60 0,70 0,80 0,90 1,00 1,10 1,20 1,30 1,40 1,50

Alkmaar

Harenkarspel

Schagen

Niedorp

Heerhugowaard

Opmeer

Koggenland

Langedijk

Medemblik

Wervershoof

Andijk

Stede Broec

Enkhuizen

Drechterland

Hoorn

Nederland

Werkgelegenheidsfunctie (aantal banen/beroepsbevolking), 2009

Uitgezonderd Wervershoofd en Alkmaar hebben de gemeenten overwegend een woonfunctie. Icm de lage werkloosheidscijfers (zie volgende sheet) kan worden geconcludeerd dat er veel pendel is naar grotere gemeenten in de regio/provincie.

De werkgelegenheids-functie is de verhouding tussen banen en be-roepsbevolking. Idealiter is deze 1 of hoger, maar vanwege oa pendel hoeft een lage werkgelegenheidsfunctie niet tot een hogere werkloosheid te leiden. De figuur geeft inzicht in ‘ werk- ‘ en ‘ woongemeenten’. Basis: alle banen, ongeacht arbeidsduur.


Woon/werkfunctie gemeenten

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

Werkloosheid als % van de beroepsbevolking, 2009

Zonder uitzondering kennen de gemeenten een lagere werkloosheid dan landelijk, hetgeen een duidelijke indicatie is voor de kracht van de economie.

Werkloos-heidscijfers 2010 nog niet beschikbaar

Econo-misch profiel regio Werkloosheid gemeenten

De economische thermometer

Winstgroei

Productiegroei

Arbeidsvolumegroei

Investeringsgroei

Rendement op Eigen Vermogen

Arbeidsproductiviteit

Werkgelegenheidsfunctie

Investeringsratio

Groei Kracht

Prestatie

Hoe presteert de regio tov het landelijke gemiddelde? Zie toelichting op de methodiek in de bijlage. Landelijk gebaseerd op basisgegevens van 100.000 bedrijven, regionaal 2400, waarvan 103 horecabedrijven, waardoor op regionaal niveau betrouwbare uitspraken zijn te doen. Zie ook de jaarlijkse ‘ Rabobank Regio Top40’ op www.rabobank.com/economie onder ‘ regionaal’.


http://www.rabobank.com/economie

6,6 6,7

5,8

6,0

6,2 6,1

6,2

6,4

6,0

5,4

5,6

5,8

6,0

6,2

6,4

6,6

6,8

2008 2009 2010

Groei

Oost West Gemiddelde regioNL = 6,0

Ogenschijnlijk verliest de regio enig terrein, in 2010 scoort men op het landelijke cijfer na een ‘plus’ in 2009. Het zijn echter relatieve cijfers en landelijk is er in 2010 een duidelijke groei geweest. Op grond van het verloop in de periode 2008-2010 kan worden geconcludeerd dat de regio minder conjunctuurgevoelig is dan gemiddeld Nederland: in tijden van laagconjunctuur scoort men beter, bij conjunctuurherstel zijn de scores wat lager. West deed het in 2010 iets beter dan Oost, itt voorgaande jaren.

Nb: rapportcijfers waarbij de lndelijke score op een 6 is gezet. >6 = voldoende, < 6 = onvoldoende. ‘Groei‘ kan ook worden gelezen als ‘conjunctuur’.

Econo-misch profiel regio Groeiscores

5,9 5,9 5,95,8 5,8 5,85,8 5,8 5,8

5,0

5,5

6,0

6,5

7,0

2008 2009 2010

Kracht


Op ‘Economische Kracht’ ligt de score van de regio iets onder het landelijke cijfer, maar de verschillen zijn niet groot en varieren weinig in de tijd.


Nb: rapportcijfers waarbij de lndelijke score op een 6 is gezet. >6 = voldoende, < 6 = onvoldoende. ‘Kracht’ kan ook worden gelezen als ‘structuur’. De krachtscores wisselen in de tijd doorgaans minder dan de groeiscores.

Krachtscores

5,1

6,5

6,3

5,4

6,1

6,1

6,1

6,2

5,7

6,3

6,2

5,9

5,0 5,5 6,0 6,5 7,0

Winstgroei

Investeringsgroei

Arbeidsvolumegroei

Bruto toegevoegde waarde groei

Economische groei 2010


De tegenvallende score van Oost is vooral te wijten aan een lagere groei van de toegevoegde waarde en winst. De onderliggende waarden van West zijn allemaal positief. De investeringen onderscheiden zich positief, maar hierbij moet worden aangetekend dat landelijk in 2010 nauwelijks van investeringsgroei sprake is geweest.

Onderliggende variabelen van Groei. (zie schema van methodiek). Rapportcijfers .


Onderliggende variabelen groei

6,9

4,8

6,8

5,1

6,4

5,5

5,9

5,6

6,6

5,3

6,2

5,4

4,0 5,0 6,0 7,0 8,0

Rentabiliteit eigen vermogen


Investeringsratio

Arbeidsvolume per kracht beroepsbevolking

Economische kracht 2010


De goede rentabiliteit eigen vermogen is te danken aan een bovengemiddeld resultaat, icm een min of meer gebruikelijk eigen vermogen. De arbeidsproductiviteit blijft achter. Normal gesproken komt dit door de sectorstructuur (diensten = lage prod., maken en handel is hoog), maar dat lijkt hier niet de waarschijnlijke verklaring. Het investeringsniveau is min of meer cf het landelijke cijfer. Gerelateerd aan de beroepsbevolking telt de regio relatief weinig werkgelegenheid, zie ook eerder bij werkgelegenheidsfunctie.


Onderliggende variabelen van Kracht(zie schema van methodiek). Rapportcijfers .

Onderliggende variabelen kracht

Alkmaar (Heerhugowaard) en Hoorn trekken de kar in West, resp Oost. De kleinere gemeenten scoren wat lager, mn op groei. Maar het beeld valt zeker niet tegen, kleine gemeenten zitten vaak in het kwadrant linksonder (onvoldoende op groei en kracht), maar dat is hier niet het geval.

Scores van de individuele gemeenten, met markering West en Oost. Omvang cirkel staat voor omvang van de lokale economie. Beide indicatoren vormen een kwadrant; idealiter zit een gemeente in het kwadrant rechtsboven (bovengemiddelde groei en kracht).

Econo-misch profiel regio Groei en kracht per gemeente


Betekenis toeristisch-recreatieve sector voor de lokale en regionale

economie

4%2%

3%

0% 5% 10% 15% 20% 25%

Landbouw en visserij

Industrie en openbaar nut

Bouw

Handel en reparatie

Horeca

Vervoer, opslag en communicatie

Financiele instellingen

Zakelijke dienstverlening

Overheid en onderwijs

Gezondheidszorg

Sectoraandeel arbeidsvolume (2010)

Nederland West Oost

Wisselende sectorstructuur met relatief hoog aandeel agrarisch, bouw en handel. Minder zakelijke dienstverlening. Relatief bescheiden bijdrage ‘horeca’.

Sectorstructuur op basis van werkgelegenheid. Vergeleken met eerdere sheet hier meer sectoraal gespecificeerd, maar alleen voor Oost en West, geen gemeenten. Volgende sheets hebben zelfde invalshoek, maar ander thema. Bron: RET.

Betekenis T&R voor

regio Bijdrage sector werkgelegenheid

3%1%

1%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%



Bouw

Handel en reparatie

Horeca





Gezondheidszorg

Sectoraandeel bruto toegevoegde waarde (2010)

Nederland West Oost

Aandeel van horeca in toegevoegde waarde is kleiner dan bij werkgelegenheid: sector kent een relatief geringe productiviteit, wat zou kunnen samenhangen met een iets kleinere schaal en gering aandeel ‘logies’ (zie ook later).

Betekenis T&R voor

regio Bijdrage sector toegevoegde waarde

1%1%1%

0% 10% 20% 30% 40% 50%



Bouw

Handel en reparatie

Horeca





Gezondheidszorg

Sectoraandeel investeringen (2010)

Nederland West Oost

Zakelijke dienstverlening en overheid (crisismaatregelen?) hebben relatief veel geinvesteerd. Aandeel horeca is verwaarloosbaar klein.

Betekenis T&R voor

regio Bijdrage sector investeringen


Kenmerken, werkgelegenheid en bedrijfseconomische prestaties van

de toeristisch-recreatieve sector

Omzet toeristisch-recreatieve sectoren 2010 (mln euro)

12,6

177,2

44,1 43,017,4

119,0

27,1 45,0

0

50

100

150

200

250

300

350

Logies Maaltijd- en drankverstrekking Cultuur & overige recreatie Sport

Omzet toeristisch-recreatieve sector 2010

Oost West

Totale omzet (2010), 485 mln, waarvan 30 mln logies, 296 mln maaltijden en dranken, 71 mln cultuur en overige recreatie en 88 mln sport. Oost 276 mln, west 209 mln.

Schatting omzet obv werkgelegenheid en arbeidsproductiviteit., getoetst met uitkomsten RET Nb. Logies = hotels, incl. evt. maalt+drankverkoop.

Omvang en kenmerken

T&R

Omzet en -samenstelling toeristisch-recreatieve sector per gemeente, 2010

Zwaartepunt in steden.

Omvang en kenmerken

T&R

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Logies Maaltijd- en drankverstrekking

Cultuur & overige recreatie

Sport

Omzetsamenstelling toeristisch-recreatieve sector 2010

Aandeel NL Aandeel Oost Aandeel West Aandeel Regio

Geringe bijdrage logies, daardoor (bij omzetaandeel is sprake van communicerende vaten) groter aandeel maalt+drankverkoop. Ondergemiddeld aandeel Cultuur + ov.recreatie.

Vergelijking omzetsamenstelling met Nederland; recente capaciteitsuitbreidingen – oa. In Hoorn – zijn hierin niet opgenomen.

Omvang en kenmerken

T&R Omzetsamenstelling T&R

Resultatenrekening horeca, 2010 (euro x miljoen en in % van de omzet)

Geen grote verschillen in kostenpatroon, regionaal iets beter bedrijfsresultaat dan landelijk, oa door betere marge en iets lagere huisvestingskosten

Vanwege beperkt basismateriaal alleen voor regio als geheel, vergeleken met NL

Omvang en kenmerken

T&R

Regio Nederland

abs. perc. abs. perc.

Omzet 377 100,0% 18303 100,0%

(-) Inkoop 104 27,5% 5579 30,5%

(-) Werk derden 0 0,0% 12 0,1%

Brutow inst 273 72,4% 12712 69,5%

(+) Overige opbrengsten 1 0,4% 115 0,6%

Totaal opbrengsten 275 72,8% 12826 70,1%

Afschrijvingen 30 12,9% 1482 12,7%

Totale Loonkosten 89 37,9% 4279 36,8%

Huisvestingskosten 46 19,5% 2444 21,0%

Overige kosten 49 20,9% 2468 21,2%

Financiele lasten 21 8,9% 960 8,3%

(-) Totaal kosten 234 62,1% 11633 63,6%

Bedrijfsresultaat 40 10,7% 1193 6,5%

Balans (%) en kengetallen Horeca 2010

Ook geen grote verschillen in financiele positie

Omvang en kenmerken

T&R

Regio Nederland Regio Nederland

VASTE ACTIVA 89% 87% EIGEN VERMOGEN 29% 27%

gebouwen 79% 71% VOORZIENINGEN 5% 3%

inventaris en vervoermiddelen 8% 10% LANG VREEMD VERMOGEN 51% 52%

immateriele activa 2% 5% bank lang 74% 81%

overige activa 11% 14% overig lang vreemd vermogen 26% 19%

VLOTTENDE MIDDELEN 7% 8% KORT VREEMD VERMOGEN 14% 17%

voorraden 11% 14% bank kort 12% 20%

debiteuren 23% 26% crediteuren 11% 22%

overige vlottend 65% 60% overige kort vreemd vermogen 76% 58%

LIQUIDE MIDDELEN 4% 4%

TOTALE ACTIVA 100% 100% TOTALE PASSIVA 100% 100%

Vanwege beperkt basismateriaal alleen voor regio als geheel, vergeleken met NL

90

100

110

120

130

140

150

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

Ind

exc

ijfe

r

Werkgelegenheidsontwikkeling toeristisch-recreatieve sector, 1996-2010(1996 = 100)

Index NL Index Oost Index West Index regio

Lange tijd (tot ca 2008 achterblijvende ontwikkeling. Inhaalslag vanaf 2006, voor ost sterk herstel in 2008 en 2009, maar in 2010 weer een terugval. Per saldo Oost beter dan West.

Bron: Lisa

Omvang en kenmerken

T&R Werkgelegenheidsontwikkeling 1996-2010

67%58%

62% 66%

33%42%

38% 34%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Oost West Regio Nederland

Fulltime vs Parttime werkgelegenheid 2010

Banen, FT Banen, PT

Aandeel parttime-arbeid verwijst vaak naar seizoensmatig karakter exploitatie; aandeel is hoger in West, hetgeen mogelijk met kustorientatie te maken heeft.

Bron: Lisa

Omvang en kenmerken

T&R

Full-/parttime werkgelegenheid


Herkomst bezoekers

Algemene toelichting Koopstromen

• Bron • Rabobank Koopstromenmodel (zie ook bronvermelding), 2009

• De bron bevat alleen binnenlandse betalingen

• Begrippen • Koopkrachtbinding: het deel van de uitgaven dat consumenten in hun eigen regio doen

• Koopkrachttoevloeiing: bestedingen van consumenten van buiten de regio (hier: Coropgebieden) in de regio

• Koopkrachtafvloeiing: de bestedingen van consumenten buiten de eigen regio

• Gebiedsniveau’s • Regio als geheel, oostelijk en westelijk deel

• Herkomstgebieden: 4 grotere omliggende gemeenten (Den Helder, Purmerend, Lelystad en Amsterdam) en 40 Nederlandse regio’s (Coropgebieden, zie kaartje in bijlagen)

• Omwille van de zichtbaarheid zijn er varianten zonder de grootste herkomstregio(‘s)

• Sectorindeling • Totaal

• Specificatie naar verblijfsrecreatie, maaltijdverstrekking, drankverstrekking, cultuur+overige recreatie, sport

Koopstro-men T&R

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%O

ost

-Gro

nin

gen

Del

fzij

l en

om

gevi

ng

Ove

rig

Gro

nin

gen

No

ord

-Fri

esla

nd

Zuid

wes

t-Fr

iesl

an

d

Zuid

oo

st-F

ries

lan

d

No

ord

-Dre

nth

e

Zuid

oo

st-D

ren

the

Zuid

wes

t-D

ren

the

No

ord

-Ove

rijs

sel

Zuid

wes

t-O

veri

jsse

l

Twen

te

Vel

uw

e

Ach

terh

oek

Arn

hem

/Nij

meg

en

Zuid

wes

t-G

eld

erla

nd

Utr

ech

t

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Agg

lom

era

tie

Ha

arl

em

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Het

Go

oi

en V

ech

tstr

eek

Agg

lom

era

tie

Leid

en e

n B

oll

enst

reek

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Del

ft e

n W

estl

an

d

Oo

st-Z

uid

-Ho

lla

nd

Gro

ot-

Rij

nm

on

d

Zuid

oo

st-Z

uid

-Ho

llan

d

Zeeu

wsc

h-V

laa

nd

eren

Ove

rig

Zeel

an

d

Wes

t-N

oo

rd-B

rab

an

t

Mid

den

-No

ord

-Bra

ba

nt

No

ord

oo

st-N

oo

rd-B

rab

an

t

Zuid

oo

st-N

oo

rd-B

rab

an

t

No

ord

-Lim

bu

rg

Mid

den

-Lim

bu

rg

Zuid

-Lim

bu

rg

Flev

ola

nd

Koopkrachttoevloeiingvanuit Corops naar regio

Eigen regio’s zijn veruit dominant, op grote afstand gevolgd door Groot-Amsterdam

Waar komen de bezoekers vandaan, obv alle 40 Nederlandse regio’s. 2009.

Koopstro-men T&R

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%K

op

va

n N

oo

rd-H

oll

an

d

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Agg

lom

era

tie

Ha

arl

em

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Flev

ola

nd

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Verblijfsrecreatie Restaurantsector Drankensector Cultuur en overige recreatie Sport

Koopkrachttoevloeiingbelangrijkste Corops naar regio/sectoren

Op hoofdlijn zelfde herkomstpatroon voor vijf deelsectoren; eigen markt Alkmaar eo is voor cultuursector dominant.

Vijf belangrijkste herkomstregio’s voor de 5 segmenten.

Koopstro-men T&R

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%U

tre

cht

Ag

glo

me

rati

e H

aa

rle

m

Zaan

stre

ek

Gro

ot-A

mst

erda

m

Gro

ot-R

ijnm

ond

IJm

ond

Zaan

stre

ek

Gro

ot-A

mst

erda

m

Ag

glo

me

rati

e' s

-Gra

ven

ha

ge

Flev

olan

d

Ag

glo

me

rati

e H

aa

rle

m

Zaan

stre

ek

Gro

ot-A

mst

erda

m

Ag

glo

me

rati

e' s

-Gra

ven

ha

ge

Flev

olan

d

IJm

ond

Ag

glo

me

rati

e H

aa

rle

m

Gro

ot-A

mst

erda

m

He

t Goo

i en

Vec

htst

ree

k

Ag

glo

me

rati

e' s

-Gra

ven

ha

ge

Utr

ech

t

IJm

ond

Zaan

stre

ek

Gro

ot-A

mst

erda

m

Ag

glo

me

rati

e' s

-Gra

ven

ha

ge

Verblijfsrecreatie Restaurantsector Drankensector Cultuur en overige recreatie

Sport

Koopkrachttoevloeiing Corops (excl twee grootste) naar regio/sectorenNa de eigen regio’s is Groot-Amsterdam de dominante herkomstregio, gevolgd door Haarlem, Ijmond en de agglomeratie ‘s-Gravenhage (sport).

Als voorgaande sheet, omwille van de leesbaarheid zijn de twee eigen regio’s buiten beschouwing gelaten

Koopstro-men T&R

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%K

op

va

n N

oo

rd-H

oll

an

d

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Agg

lom

era

tie

Ha

arl

em

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Utr

ech

t

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Flev

ola

nd

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Flev

ola

nd

Zuid

wes

t-O

veri

jsse

l

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Agg

lom

era

tie

Ha

arl

em

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age


Koopkrachttoevloeiingvanuit Corops naar Oost/sectoren

De Kop van Noord-Holland is met voorsprong de belangrijkste consumentenleverancier voor Oost

Toevloeiing vanuit de belangrijkste herkomstgebieden naar Oost

Koopstro-men T&R

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%A

lkm

aa

r en

om

gevi

ng

Agg

lom

era

tie

Ha

arl

em

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Utr

ech

t

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Flev

ola

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Flev

ola

nd

Zuid

wes

t-O

veri

jsse

l

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

Agg

lom

era

tie

Ha

arl

em

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age


Koopkrachttoevloeiing Corops (excl. twee grootste naar Oost/sectoren)

Geringe bovenregionale aantrekkingskracht cultuur en overige recreatie. Groot Amsterdam is een relatief belangrijke toeleverancier.

Als voorgaande sheet, maar dan exclusief de twee belangrijkste herkomstgebieden. NB: let op de schaalverdeling op de as: zeer beperkte percentages!

Koopstro-men T&R

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%V

elu

we

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

Alk

ma

ar

en o

mge

vin

g

IJm

on

d

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m


KoopkrachttoevloeiingCorops naar West/sectoren

West bedient in zeer belangrijke mate consumenten uit Alkmaar eo. Voor verblijfsrecreatie is Kop van Noord-Holland op afstand tweede.

Koopstro-men T&R

Toevloeiing vanuit de belangrijkste herkomstgebieden naar West

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

Vel

uw

e

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

IJm

on

d

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

IJm

on

d

Gro

ot-

Am

ster

da

m

Agg

lom

era

tie'

s-G

rave

nh

age

Ko

p v

an

No

ord

-Ho

lla

nd

IJm

on

d

Zaa

nst

reek

Gro

ot-

Am

ster

da

m


KoopkrachttoevloeiingCorops (excl Almaar eo) naar West/sectoren

Groot aandeel herkomst uit Kop van Noord-Holland; betekenis Groot Amsterdam marginaal.

Koopstro-men T&R

Als voorgande sheet, maar dan exclusief de twee belangrijkste herkomstgebieden; let op de aangepaste schaal!

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Verblijfsrecreatie

Restaurantsector

Drankensector

Cultuur en overige recreatie

Sport

Koopkrachtbinding Oost en West

Binnen West Binnen Oost

Relatief lager scores op cultuur en overige recreatie en verblijfsrecreatie zijn verklaarbaar vanuit het niet-dagelijks karakter van deze bestedingen. Oost heeft een grotere binding dan West.

Koopkrachtbinding: Mate waarin de eigen bevolking in de eigen regio besteedt.

Koopstro-men T&R

Koopkrachtbinding Oost en West

0% 1% 2% 3% 4% 5% 6%

Verblijfsrecreatie

Restaurantsector

Drankensector


Sport

Krachtafvloeiing tussen subregio’s Oost en West

Van West naar Oost Van Oost naar West

Er is betrekkelijk weinig consumenteninteractie tussen Oost en West; per saldo is Oost meer op West georienteerd dan andersom.

Relaties tussen Oost en West: consumenten die over en weer besteden.

Koopstro-men T&R

Koopkrachtafvloeiing tussen Oost en West

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Amsterdam Purmerend Den Helder Lelystad

Koopkrachttoevloeiing vanuit grote steden naar regio

Naar Oost Naar West

Voorspelbare verdeling vanweg de ligging van de steden t.o.v de regio.

Hoe zijn de inwoners van de grote steden gericht?

Koopstro-men T&R

Toevloeiing vanuit grote steden

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Verblijfsrecreatie

Restaurantsector

Drankensector


Sport

Totaal

Koopkrachttoevloeiing vanuit Amsterdam naar Oost/West

Naar Oost Naar West

Verblijfsrecreatie sterk naar Oost (nb: de Noordzeekust valt buiten de regio); cultuur sterk naar West.

Inwoners Amsterdam naar Oost/West en sectoren

Koopstro-men T&R

Toevloeiing vanuit Amsterdam naar sectoren

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Verblijfsrecreatie

Restaurantsector

Drankensector


Sport

Totaal

Koopkrachttoevloeiingvanuit Purmerend naar Oost/West

Naar Oost Naar West

Relatief sterke orientatie op Oost.


Koopstro-men T&R

Inwoners Purmerend naar Oost/West en sectoren

Toevloeiing vanuit Purmerend naar sectoren

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Verblijfsrecreatie

Restaurantsector

Drankensector


Sport

Totaal

Koopkrachttoevloeiing vanuit Den Helder naar Oost/West

Naar Oost Naar West

Zeer sterke orientatie op Oost, bij cultuur en overige recreatie iets genuanceerder.


Koopstro-men T&R

Inwoners van Den Helder naar Oost/West en sectoren

Toevloeiing vanuit Den Helder naar sectoren

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Verblijfsrecreatie

Restaurantsector

Drankensector


Sport

Totaal

Koopkrachttoevloeiing vanuit Lelystad naar Oost/West

Naar Oost Naar West

Sterke orientatie op Oost, uitgezonderd sport en (in mindere mate) verblijfsrecreatie.


Koopstro-men T&R

Inwoners van Lelystad naar Oost/West en sectoren

Toevloeiing vanuit Lelystad naar sectoren

Bijlagen

• Samenstelling Rabobank Nederland

Kennis en Economisch Onderzoek

www.rabobank.com/economie

@Raboregio

Willem van der Velden

Afgesloten op 21 november 2011

• Opdrachtgevers Projectbureau Westfriese Omringdijk en partners

www.westfrieseomringdijk.nl


http://www.westfrieseomringdijk.nl/

De Regionaal-Economische Thermometer (RET) meet de economische prestaties van

Nederlandse regio's en vergelijkt deze met het Nederlandse gemiddelde. De prestaties

worden gemeten aan de hand van acht indicatoren. Deze acht indicatoren zijn

ondergebracht bij twee indicatoren: ‘economische groei’ en ‘economische kracht’. Samen

vormen zij de score voor de ‘economische prestatie’. In de onderstaande figuur wordt de

opbouw van het model weergegeven.

Winstgroei

Productiegroei

Arbeidsvolumegroei

Investeringsgroei

Rendement op Eigen Vermogen


Werkgelegenheidsfunctie

Investeringsratio

Groei Kracht

Prestatie

De economische prestatie van een regio waarderen we met een rapportcijfer. Voor elke

indicator zetten we de gemiddelde waarde in Nederland op een zes. Stel dat de gemiddelde

winstgroei in Nederland 10 procent bedraagt, dan krijgt een regio met een gemiddelde

winstgroei van 10 procent een waardering van een zes. Als het cijfer boven de zes ligt,

betekent dit dat de winstgroei in regio hoger was dan in Nederland als geheel. Een

waardering met een cijfer onder de zes duidt op een minder dan gemiddelde score en wordt

daarom als onvoldoende beoordeeld.1 Het rapportcijfer voor ‘economische groei’ en

‘economische kracht’ is het ongewogen gemiddelde van de rapportcijfers voor

respectievelijk de vier groei- en de vier krachtindicatoren. Het rapportcijfer voor de

‘economische prestatie’ is het ongewogen gemiddelde van de cijfers voor groei en kracht.

De rapportcijfers zijn berekend op basis van verschillende bronnen. Dit zijn onder andere de

MKB-database en de Monitor Bedrijfsactiviteit van de Rabobank, de financiële

jaarrekeningen van het CBS en de werkgelegenheidscijfers uit het zogenoemde LISA-

bestand (Landelijk Informatie Systeem Arbeidsorganisaties).

1 De rapportcijfers variëren van 3 tot 9.

Achtergrond Regionaal-economische Thermometer

Zie ook de jaarlijkse Rabobank Regio Top40 met de scores van de Nederlandse regio’s op www.rabobank.com/economie.


Achtergrond Koopstromenmonitor Toelichting methodiek

De basis voor de KoopstromenMonitor wordt gevormd door de gemeten pintransacties van

Rabobank-klanten1. Dit geeft voor de gevestigde detailhandel de belangrijkste informatie

over het ruimtelijk koopgedrag van consumenten. Naast de pintransacties wordt ook

gekeken naar de incassotransacties, waarmee een omvangrijk deel van de aankopen van

met name duurzame goederen wordt betaald. Tevens wordt op basis van metingen van

geldopnames bij geldautomaten en afstortingen van contant geld door bedrijven een

schatting gemaakt van de chartale koopstromen2. Met het totaal van pintransacties, incasso

transacties en chartale transacties is het grootste deel van de betaalvormen m.b.t.

‘toonbankbestedingen’ afgedekt en zijn de koopstroomcijfers uit de monitor gebaseerd op

een vrijwel volledige dekking van het betalingsverkeer in Nederland.

De belangrijkste bron van de KoopstromenMonitor is een database met tientallen miljoenen feitelijke

transacties van Rabobank-klanten (consumenten) naar Rabobank-klanten (detailhandel). Omdat de

klantenkring van de Rabobank breed is vertegenwoordigd onder alle lagen van de bevolking

en in alle delen van Nederland, is sturen op representativiteit en dekking niet nodig. Om toch

eventueel optredende vertekening t.o.v. de Nederlandse populatie huishoudens en bedrijven

tegen te gaan, zijn de uitkomsten gecorrigeerd aan de hand van aanvullende databronnen

zoals het handelsregister van de KvK, de statistiek besteedbaar inkomen van Nederlandse

huishoudens en de productiestatistieken van het CBS.

Branchering voor koopstromen Cultuur en ov.recreatie Restaurantsector 926299 Overige buitensportverenigingen

9213 Vertoning van films 5552 Catering 9263 Binnensport

92311 Beoefening van podiumkunst 553011 Nederlandse restaurants 92641 Zwem- en onderwatersport

92312 Producenten van podiumkunst 553012 Chinees-Indische restaurants 92642 Roei-, kano-, zeil- en surfsport e.d.

92313 Beoefening van scheppende kunst 553013 Franse restaurants 92643 Zeil- en surfscholen

92321 Theater, schouwburg en concertgebouw 553014 Italiaanse restaurants 92651 Beroepssportlieden

92322 Evenementenhallen 553015 Griekse restaurants 92654 Supportersverenigingen (sport-)

92323 Dienstverlening, organisatie tbv cultuur 553016 Overige Zuideuropese restaurants 92655 Organiseren van sportevenementen

92331 Kermisattracties 553017 Mexicaanse restaurants 92656 Overkoepelende organen en samenwerkings- en adviesorganen op het gebied van sport

92332 Recreatiecentra 553018 Indiase restaurants 9271 Loterijen en kansspelen

92341 Dansscholen 553019 Overige restaurants met buitenlandse keuken 92721 Expl. van amusements- en speelautomaten

92342 Kunstzinnige vorming van amateurs 553021 Broodjeszaken 92722 Verzorgen van vistochten

92343 Overig amusement n.e.g. 553023 Lunchrooms 92723 Hengelsport

92511 Openbare bibliotheken 553024 Shoarmazaken 927241 Schutterijen

92512 Kunstuitleencentra 553025 Patates-friteskramen 927242 Organiseren van recreatieve evenementen

92513 Ov. cult. uitleencentra en archieven 553026 Viskramen 927243 Overkoepelende organen voor recreatie

92521 Kunstgalerieën en -expositieruimten 553027 Crêperies, pannenkoekenhuizen, poffertjeszaken 927244 Overige activiteiten o.h.g.v. recreatie

92522 Musea 553028 Overige kleine eetwaren verstrekkende bedrijven

92624 Tennis

92523 Monumentenzorg 55303 IJssalons 92625 Paardensport (maneges inbegrepen)

925311 Dierentuinen 553022 Cafetaria's, snackbars 926297 Golfverenigingen

925312 Plantentuinen Sport 92644 Jachthavens

925313 Kinderboerderijen 9261 Exploitatie van sportaccommodaties 92652 Sportinstructeurs

925314 School- en kindertuinen 92621 Voetbal 92653 Sportscholen (geen zeil- en surfscholen)

92532 Beheer van natuurgebieden 92622 Veldsport (in teamverband beoefend; geen voetbal)

930401 Exploitatie van sauna's

Drankensector 92623 Atletiek 930402 Exploitatie van zonnebanken

554001 Cafés 92626 Wielersport 930403 Massagesalons, bronnenbaden, afslankstudio's e.d.

554004 Tearooms 92627 Auto- en motorsport 930404 Badhuizen e.d.

554005 Koffiehuizen e.d. 92628 Wintersport 930405 Fitnesscentra

554006 Seizoen-horecabedrijven (drankenverstrekkend) 926291 Kaatsverenigingen Verblijfsrecreatie

554007 Buffetten in bioscopen, schouwburgen, theaters en treinen 926292 Wandelsportverenigingen 551 Hotels, pensions en conferentieoorden

554008 Buffetten in buurt- en clubhuizen 926293 Trimsportverenigingen 5521 Jeugdherbergen, kamphuizen e.d.

554009 Sociëteiten 926294 Schietsportverenigingen (buitensport) 5522 Kampeerterreinen

554002 Bar-dancings, discotheken en nachtclubs 926295 Luchtsportverenigingen 5523 Vakantiehuisjes, -bungalowparken e.d.

554003 Zalenverhuur (horeca inbegrepen) 926296 Touwtrekverenigingen 5523 Vakantiehuisjes, -bungalowparken e.d.

5551 Kantines 926298 Overige veldsportverenigingen (individueel beoefend)

Toeristisch-recreatioef perspectief Westfriese Omringdijk, volledig onderzoek

Documents

Transcript of Toeristisch-recreatioef perspectief Westfriese Omringdijk, volledig onderzoek