NR. 12 02 JUL 2016NR. 02 02 FEB 2019

Tips voor een succesvol

eindgesprek

(Ex)pabo-studenten blikken vooruit op 2050

‘Slob te vriend houden? Wij willen

resultaten!’

Wat is veerkracht, hoe ontwikkel ik dat bij mezelf en in mijn team?

De kick-off zal worden gegeven door Richard de Hoop, spreker over teambuilding, die vertelt hoe je van ‘werkdruk naar werkgeluk’ kan komen. In een van de vier masterclasses zal er meer ingezoomd worden op verschillende onderwerpen als hoe jij als individu, met je team of als schoolleider hieraan kan bijdragen.

Wanneer en waar:

Woensdag 13 maart in de Nieuwe Buitensociëteit,

Zwolle

Woensdag 10 aprilin AG Zaalverhuur,

Eindhoven

Deze dag wordt ook gehouden op:

13 november 2019 in het westen van Nederland.

Locatie is nog niet bekend.

Tijd

9.30-16.00 uur

Kosten

Gratis voor leden van CNV onderwijs en CNV Schoolleiders.

Introducees: €95,-

Niet-leden: €195,-

Kom op 13 maart, 10 april of 13 november naar de Themadagen Primair Onderwijs 2019!

Meer informatie en aanmelden: www.cnvonderwijs.nl/themadagen2019

Themadagen Primair Onderwijs 2019

Van werkdruk naar werkgeluk

inhoud

8 Column Loek Schueler10 De leerlingen13 Column Esther Singer20 Vraag antwoord21 Werk en recht23 Column Vera Koppenrade28 Column Martin Bootsma29 Berichten32 Agenda36 Cursussen39 Contact CNV Onderwijs

‘ Slob te vriend houden? Wij willen resultaten!’Schueler: ‘Die miljoenen moeten in de klas terecht komen’

16

24

rubrieken

03030303

Wat is veerkracht, hoe ontwikkel ik dat bij mezelf en in mijn team?

Wanneer en waar:

Woensdag 13 maart in de Nieuwe Buitensociëteit,

Zwolle

Woensdag 10 aprilin AG Zaalverhuur,

Eindhoven

Deze dag wordt ook gehouden op:

13 november 2019 in het westen van Nederland.

Locatie is nog niet bekend.

Tijd

9.30-16.00 uur

Kosten

Gratis voor leden van CNV onderwijs en CNV Schoolleiders.

Introducees: €95,-

Niet-leden: €195,-

Meer informatie en aanmelden: www.cnvonderwijs.nl/themadagen2019

Themadagen Primair Onderwijs 2019

Van werkdruk naar werkgeluk

6 Landelijke aktiedag voor goed pensioen Petitie moet eisen bonden kracht bijzetten

14 ‘Laat je niet bang maken’ Tips voor een succesvol eindgesprek

16 Een mulomeisje als Kamervoorzitter? Carrièreschool ‘gewone volk’ emanciperend voor vrouwen

18 Symbolisch werkdruk over de schutting gooien De stand van CNV Onderwijs op de NOT in foto’s

24 Zelf ondernemen leuker dan vakkenvullen Hoe omgaan met leerlingen die eigen bedrijf starten

26 ‘Wat een feestje om dit te mogen doen’ Zonder gêne lesgeven over seks aan pubers

34 Vaarwel jaarklassen, methoden en roosters Toekomstblik pabo-studenten op onderwijs in 2050

Colo

fon

Schooljournaal is een uitgave van CNV Onderwijs, onderdeel van CNV Connectief Oplage: 55.000 exemplaren Redactieadres Postbus 2510, 3500 GM Utrecht, tel. 030 751 10 03 E-mail schooljournaal@cnv.nl Website www.cnvonderwijs.nl/schooljournaal LinkedIn www.cnvonderwijs.nl/linkedinHoofdredacteur Loek Schueler Redactie Edwin van Baarle, Jacqueline Bot (eindred.), Ciska de Graaff (eindred.), Anouk van der Graaf, Peter Magnée (eindred.), Laura Veldhoen (stagiair) Secretariaat Jobien Goldberg Medewerkers Martin Bootsma, Ruud van Diemen, Marjolein Hammink, Vera Koppenrade, Eva Naaijkens, Susan van Raamt, Esther Singer. Omslagfoto Ruben Schipper Vormgeving & productie FIZZ | Digital Agency & Ten Brink Uitgevers Abonnementen € 150,– per jaar. Personeels- en zakenadvertenties Opgeven bij Recent t.a.v. Ray Aronds (ray@recent.nl), Postbus 17229 1001 JE Amsterdam, tel. 020 330 89 98. Personeelsadvertenties kunnen worden opgegeven tot uiterlijk dinsdag 14.30 uur. Prijzen vanaf € 106,- excl. BTW.

De ophef was groot toen in de Volkskrant een brede onderwijsstaking werd aangekondigd voor 15 maart en CNV Onderwijs tegelijkertijd aangaf niet mee te doen. Loek Schueler, voorzitter van CNV Onderwijs, legt uit waarom het nu geen goed moment is om te staken.

Nee, wij willen resultaten!’

alle sectoren

'Slob te vriend houden?

04

Wij zien mogelijkheden om de proble-men in het onderwijs op te lossen met de onderhandelingen die we nu voeren. En als je nog in onderhande-

ling bent, stap je er niet opeens uit. Als we uitgepraat zijn en niet krijgen wat we willen, dán is het moment om te gaan staken. Zover is het nog niet. Alle partijen weten dat de nood hoog is. Als we nu opeens gaan staken, duurt het juist langer om tot overeenstem-ming te komen.Elke dag zijn wij er voor het onderwijs, dat is ons werk. Wij zijn ons heel goed bewust van alle problemen die nu spelen: de werkdruk, het tekort-komende salaris en de onnodige administratie. Wij hóren de leden die ons zeggen dat het water tot aan de lippen staat. Wij werken daarom hard voor jullie.Dat CNV Onderwijs niet meedoet aan de stakin-gen, maar op een andere manier deze problemen te lijf gaat, heeft verschillende redenen. Allereerst is 15 maart als gekozen datum duidelijk een politieke staking. Vijf dagen later vinden de Provinciale Statenverkiezingen plaats, en daaruit wordt de Eerste Kamer gekozen, maar die gaan niet over de verdeling van middelen.’

AANDACHT VOOR MBO EN HBO ‘De onderwijsbrede staking die is aangekondigd roept alle sectoren op om mee te doen. Maar in het mbo en hbo zijn de problemen heel anders van aard, en daar zitten we wat CNV Onderwijs betreft totaal niet in een fase van staking. In die sectoren zijn we nog met de werkgever in gesprek om te kijken hoe we de werkdruk kunnen verminderen, de uitstroom van jonge docenten kunnen stoppen en bekijken we of de cao-afspraken worden nage-leefd. Ik was dan ook verrast dat het mbo en hbo ook opgeroepen worden om te staken. Onlangs is CNV Onderwijs met een groep leden uit het hoger onderwijs naar minister Van Engelshoven gegaan (onder andere verantwoordelijk voor mbo en hbo, red.). We hebben haar gezegd: “Wij zien hoge werk-druk, wij zien dat er weinig vaste contracten zijn en we zien dat de prestatieafspraken uit de klauwen zijn gelopen.” Zij is het met ons eens. Dan heb je een medestander en overlegpartner. Dan is het gek om opeens tot staking over te gaan.’

BOOSHEID EN FRUSTRATIE‘In het primair onderwijs is de boosheid en frustratie nog steeds erg groot, die wordt vooral veroorzaakt door de lerarentekorten en werkdruk. En dat slaat ook over naar het voortgezet onderwijs. In die sector hebben we vorig jaar ook actiegevoerd tijdens de cao-onderhandelingen om de druk op te voeren bij de werkgeversorganisatie. Momenteel

zijn we met hen, de VO-raad, in gesprek om te kijken hoe we de werkdruk in die sector nog weer verder kunnen verlagen. Voor het primair onderwijs zijn we nog niet tevre-den over het salaris van oop’ers, leraren en school-leiders, de werkdruk en lerarentekorten. Dat horen wij ook van leden. Het is de inzet van CNV Onder-wijs om in de cao hierover afspraken te maken. En juist nu zijn we daar in de onderhandelingen druk voor aan het strijden.’

MILJOENEN UIT PRESTATIEBOX‘We zijn daarom op twee fronten bezig, achter de schermen, via stille diplomatie, om de problemen aan te pakken. Zo hebben we vorig jaar steun bij de andere vakbonden gezocht om met de presta-tiebox* aan de slag te gaan. Die bevat €263 miljoen structureel vanaf 2020. Het ministerie van Onder-wijs en werkgeversorganisatie PO-Raad beslissen nu wat er met dat geld uit die box gebeurt. Het gaat naar verschillende projecten, zo blijkt uit nieuwe afspraken van 2018. CNV Onderwijs vraagt zich daarbij af: gaat het naar werkdrukoplossingen? Nee. Gaat het naar het oplossen van de tekorten? Nee. Gaat het naar de salarissen? Nee. Dit geld moet naar het personeel en niet naar projecten!’

MOTIE HOOGTE SALARISSEN‘We moeten als onderwijs niet zomaar een eis neerleggen van €4 miljard, maar eerst kijken of we wel de juiste dingen doen. Ligt er bijvoorbeeld geld op de plank dat beter ingezet moet worden? Ja dus! Met een bulk geld tovert niemand honderden nieuwe leraren tevoorschijn, maar kunnen we wel zorgen voor een aantrekkelijk beroep.Inmiddels hebben we in een motie voor elkaar gekregen dat gekeken wordt hoeveel geld naar sala-rissen kan gaan. En wij willen dat dat niet alleen voor leraren bestemd is, maar ook voor oop’ers en schoolleiders. Dat gebeurt allemaal achter de schermen. We gaan door, om ervoor te zorgen dat die miljoenen in de klas terechtkomen!’

PASSEND ONDERWIJS SCHUURT‘Het tweede punt waar we mee bezig zijn, is passend onderwijs. Dat schuurt en knelt aan alle kanten. En dan horen we ook nog dat er geld op de plank blijft liggen. Belachelijk! En er zou extern toe-zicht moeten komen. Welk probleem zijn we dan met elkaar aan het oplossen? We zitten gevangen in een bureaucratische structuur met administratieve rompslomp. Met onze “werktruck” gaan we nu door het land om die problemen letterlijk op te halen bij scholen. Mensen in het onderwijs willen hun vak weer terug. Laat iedereen gewoon z’n werk doen. Kap met al die administratieve onzin.

alle sectoren

05050505

‘

Foto’s: Kjell Postema

06

Wij zien mogelijkheden om de problemen op te lossen in de gesprekken die we nu voeren. Je moet oppassen dat je de deur niet hard dichtslaat wanneer je naar een staking grijpt. De uitkomst van onze enquête over passend onderwijs is input voor onze gesprekken met politici.’

STAKEN NIET UITSLUITEN‘Ik vergelijk het met een confl ict dat je als onder-wijsprofessional met een ouder kunt hebben op school. Daarvan is het ook belangrijk om dat op te lossen, want je komt elkaar gewoon de volgende dag weer tegen op het schoolplein. Wij willen niet minister Slob te vriend houden. Wij willen resulta-ten! CNV Onderwijs wil zorgen voor de verbinding van de signalen die wij krijgen uit de verschillende onderwijssectoren, en als constructieve partner die krachtig meenemen naar de gesprekken die wij voeren. Als die overleggen vastlopen, ja, dán ga je leden raadplegen, acties opvoeren en dán sluit CNV Onderwijs staken nooit uit. Maar niet nu op 15 maart.’

LEDENPEILING‘CNV Onderwijs is verrast door een keuze voor een staking die een andere vakbond heeft gemaakt. Op zo’n moment is het van belang om terug te gaan naar de waarden van het CNV. En dan houden die waarden in dit geval in dat wij niet vlak voor een verkiezingsdatum een grote onderwijsstaking uitzetten.En dat brengt me ook op de vraag van leden waar-om er geen peiling heeft plaatsgevonden. Eerste vraag is of je een ledenraadpleging moet laten uit-gaan als een andere partij besluit stappen te onder-nemen. Daarnaast komt zo’n brede onderwijssta-king nu uit de lucht vallen. Eigenlijk is het een roep

om aandacht voor goed onderwijs en structurele investeringen, die ook op andere manieren is over te brengen. Iedere partij maakt daarin een eigen afweging.’

COMMOTIE‘Terugkijkend op de commotie van de afgelo-pen weken, denk ik wel dat wij in dit geval het CNV-standpunt hadden moeten voorleggen aan de leden en vragen: “Dit vinden wij. Wat vinden jullie ervan?”De les die ik hier ook uit trek, is dat we meer moeten communiceren over wat we doen. Stille diplomatie is misschien te stil. Komt mijn bond wel op voor mijn belangen? Dat is een vraag die bij leden ontstaat als je niet communiceert over wat je doet. Dat moeten we duidelijker maken.Daarnaast ben ik geschrokken van wat er op social media gebeurt. De sfeer die er wordt gecreëerd. Fake-accounts van mensen die zich opwerpen alsof ze lid zijn en oproepen het lidmaatschap op te zeggen. Dat doet wat met ons.CNV Onderwijs wil haar uitgangspunten niet ver-loochenen. Wij doen het op onze manier. In onze stijl, met fatsoen en zonder gebash op social me-dia. Door in dialoog te blijven. Dát is CNV Onder-wijs. Dat is wat bij ons past. En daarbij word ik ook gesterkt door de nieuwe leden die zich aanmelden. Voel je je thuis bij ons? Wees welkom!’

*Bovenop de lumpsum krijgen scholen van de over-heid een bedrag per leerling dat ze kunnen inzetten voor onder meer talentontwikkeling, doorgaande ontwikkellijnen en professionele scholen. In de aangepaste afspraken uit het Bestuursakkoord POzijn deze projecten opgenomen. Het bedrag wordt de prestatiebox genoemd.

Jij bent er voor anderen en wij zijn er voor jou. Jij hebt het al druk

genoeg met lesgeven. Dus wij zijn jouw stem in Den Haag.

Ga naar www.samenvoorgoedonderwijs.nl en meld je aan.

Wij komen bij je langs met de Werktruck, koffie, wat lekkers en advies.

Wij komen naar je toe!

nieuws

08

10

Vertrouwende voorzitter

Onderwijsassistent Gerrit Keeman pakte een leerling bij zijn nekvel nadat deze verbaal te ver ging en ook nog een stoel naar hem gooide. Keeman zit nu thuis. Jaarlijks staat CNV Onderwijs tientallen leerkrachten en onderwijsondersteuners juridisch bij van-wege geweldsincidenten of ongewenst fysiek contact. Oud-docent Wouter Prins traint bij CNV Onderwijs leraren in het omgaan met agressie. Hij sprak zich in de media uit over het ‘nekvelincident’: ‘Deze zaak is het topje van de ijsberg. Het gros van de gevallen wordt niet gemeld.’ Lees alle interviews met hem over dit incident op www.cnvonderwijs.nl/indemedia. Heb jij zelf te maken met zulke incidenten in je werk, of wil je leren hoe je ermee om kunt gaan? Leden kunnen bij ons terecht voor juridische steun en trai-ningen. Mail voor meer informatie naar info@cnv.nl. Je kunt het incident ook (anoniem) melden op www.samenvoorveiligwerk.nl.

Wij houden van het onderwijs en zijn trots op ons vak. Dus geef ons de ruimte om het uit te oefenen. Belast ons niet met onnodige en steeds weer veranderende regels. Geef ons vertrouwen en waardering voor de basis die wij leggen voor de samenleving. Dat is de achterliggende gedachte voor de campagne I ♥ Onderwijs. Op verschillende manieren, zoals met de button die je op de achterpagina van dit blad kunt zien, gaan we deze boodschap de komende tijd ver-spreiden.Ook anderen – ouders, leerlingen, studen-ten, werkgevers – kunnen met dit symbool hun solidariteit tonen. In het volgende Schooljournaal vind je suggesties hoe we dit samen verder kunnen uitdragen. Kijk voor meer informatie ook op www.samenvoor-goedonderwijs.nl.

Geweld tegen leerkracht onacceptabel

CNV Onderwijs start campagne I ♥ Onderwijs

08

Ook tijdens de NOT hoorden we weer in elk gesprek van onze de leden: ‘ik wil vertrouwen krijgen, ik wil erkenning en waardering, ik wil gewoon mijn werk weer doen. Ik houd me bezig met de verkeerde dingen, die soms ver afstaan van vorming en ontwikkeling. Maar ik word gedrild door getallen, toetsen, testen, afvinklijst-jes, dossiers, etc. Ik ben een professional, laat me mijn werk gewoon doen.’

Met elk bezoek van onze CNV-werktruck aan scholen halen we in onze kliko’s voorbeelden op van overbodige administratie. Dat is onze manier om met politiek en ministers in gesprek te gaan. Via media en peilingen, tot aan stille diplomatie. Niet sexy misschien, maar wel effectief. De afgelopen weken zijn er veel berichten bij CNV Onderwijs binnengekomen via de mail, Facebook, post of in vele gesprekken. Mensen zijn boos, teleurgesteld of juist begripvol en trots. Opzeggingen én aanmeldin-gen. De toon erg verschillend per sector. Dank voor alle betrokken berichten. In een uitgebreid interview eerder in dit blad staan we stil bij de afweging van CNV Onder-wijs. Maar de signalen zijn klip en klaar: de kwaliteit van het onderwijs staat onder druk. Het onderwijs is mooi en zeer belangrijk. Er is en blijft ontzettend veel te doen aan imago, salaris en werkdruk om het vak aantrekkelijk te houden. Voor huidige en toekomstige medewerkers!

Als het over de ontwikkeling van kinderen, leerlingen of studenten gaat, zie ik passie bij onderwijsmensen. De ogen worden dof als het de rompslomp betreft of de zorgen over de tekorten. CNV Onderwijs verkiest het positieve verhaal, want met somberen lossen we de problemen niet op. Geef scholen rust en vooral ver-trouwen. Geen geldverspilling aan bureaucratie waarvan niemand in de personeelskamer snapt waarom dat moet. Kap acuut met onnodige administratieve handelingen, zodat alle tijd, geld en energie kan gaan naar goed onderwijs! Dan is er tijd voor lesontwikke-ling, persoonlijke groei, observaties en intervi-sie. I ♥ onderwijs.

Foto

: Kje

ll P

oste

ma

Als het over de ontwikkeling van kinderen, leerlingen of studenten gaat, zie ik passie bij onderwijsmensen. De ogen worden dof als het de rompslomp betreft of de zorgen over de tekorten. CNV Onderwijs verkiest het positieve verhaal, want met somberen lossen we de problemen niet op. Geef scholen rust en vooral ver-trouwen. Geen geldverspilling aan bureaucratie waarvan niemand in de personeelskamer snapt waarom dat moet. Kap acuut met onnodige administratieve handelingen, zodat alle tijd, geld en energie kan gaan naar goed onderwijs! Dan is

Foto

: Kje

ll P

oste

ma

Loek SchuelerVoorzitter CNV

Onderwijs

Gezocht: workshopgevers over ledenwerving

Een goed pensioen voor iedereen. Op tijd kunnen stoppen met werken en dan kunnen rekenen op een fatsoenlijk inkomen. Dat is de inzet van CNV Onderwijs, samen met de andere bonden. Op 18 maart organiseren wij daarvoor een landelijke actiedag, omdat de onderhande-lingen over de pensioenen zijn vastgelopen.

ONZE EISEN ZIJN: Direct bevriezen van de AOW-leeftijd: De snelle stijging van de AOW-leeftijd en de 1-op-1 koppeling van de AOW-leeftijd aan de levens-verwachting zijn onhoudbaar.Indexatie voor werkenden en gepensioneer-den: De financiële spelregels en rekenregels moeten worden aangepast, waardoor indexe-ring van de pensioenopbouw voor werkenden

en het inkomen van gepensioneerden mogelijk wordt en kortingen bij veel fondsen kunnen worden voorkomen. Er mogen geen pech- en gelukgeneraties ontstaan door aanpassingen van het pensioenstelsel. Mogelijke negatieve gevolgen van een overgang naar een nieuw stelsel moeten direct en voldoende worden gecompenseerd.Pensioen voor alle werkenden: Alle werken-den moeten in staat zijn om een goed pensioen op te bouwen, dus ook zzp’ers en mensen met een onzeker contract. Het is onacceptabel dat veel jongeren nu niet of nauwelijks pensioen opbouwen.

STEUN ONS EN TEKEN DE PETITIE: www.cnvonderwijs.nl/petitie-pensioen

Help jij mee om CNV Onderwijs nog groter en invloedrijker te maken? Hoe meer stemmen we laten horen, des te groter de rol die we kunnen spelen op tal van terreinen. Denk aan zaken als cao-onderhandelingen, het pen-sioenakkoord en in maatschappelijke discussies. Daarom zoeken we leden die workshops willen geven over hoe je nieuwe leden kunt werven en hoe je collega’s die nog geen lid zijn kunt vertellen wat het belang en de meer-waarde van het lidmaatschap van CNV Onderwijs is. Jouw eigen ervaringen en redenen waarom je lid bent, zijn vaak overtuigender dan mooie wervingscampagnes. Interesse om getraind te worden als workshopgever ‘leden werven’? Geef je op voor de train de trainer-scholing op dinsdag 5 maart van 13.30 tot 17 uur op het CNV-kantoor, Tiberdreef 4 in Utrecht. Meer informatie en aanmelden via: traindetrainerledenwerven05032019.eventbrite.nl.

Teken de petitie: Een goed pensioen voor iedereen Foto: Shutterstock

09090909

de leerlingen

Op de in september geopende Tienerschool in Sneek volgen leerlingen geen vastomlijnd vakkenpakket maar beslissen ze grotendeels zelf wat ze leren. Dat kan variëren van leider-schapsvaardigheden tot het maken van een laptop-oplaadkast. De school maakt gebruik van gastdocenten voor vakken als Frans, maar heeft een aantal vaste coaches die de kinderen helpen bij het opstellen van hun leerdoelen. Zij geven ook basisvakken als taal, rekenen, wiskunde en spelling. Dat gebeurt in lokalen waarvan de leerlingen zelf de inrichting hebben bedacht, zoals de hoogslaper die dient als ‘chillspot’.

Tienerschool

10

Foto: Simon Bleeker

11111111

Werk je in het onderwijs?Meld je aan via www.cnvfilmdag.nlLeden GRATIS | Niet-leden €10

CNV ONDERWIJS PRESENTS:

FILMDAG16 MAART 2019

De Balie Amsterdam | 12.00 uur

Louis Hartlooper Complex utrecht | 12.00 uur

Focus FilmtheaterArnhem | 12.00 uur

ECI CultuurfabriekRoermond | 12.00 uur

Filmtheater het Fraterhuis zwolle | 12.00 uur

Cinesneeksneek | 12.00 uur

columnEsther Singer

Leren schrijvenVraag een willekeurig persoon wat kinderen leren op de basis-school en het antwoord zal vaak zijn: rekenen, lezen en schrij-ven. Over dat laatste: het leren schrijven, valt me iets op. Er zijn scholen die voor het blokschrift kiezen, maar de meeste laten hun leerlingen ‘aan elkaar’ schrijven, het zogeheten verbonden schrift. Het typische is dat kinderen die aan elkaar leren schrij-ven, vrij vaak op latere leeftijd toch overstappen naar blokschrift. Of er ontstaat een samenraapseltje van beide varianten, soms zelfs met hoofdletters die als kleine letters worden gebruikt en andersom. Tenenkrommend vind ik, maar dat terzijde.

Mijn ervaring is dat op scholen waar vanaf groep 3 blokletters worden aangeleerd, de leesbaarheid gemiddeld beter is dan op die waar ze het verbonden schrift hanteren. Bij sommige kinde-ren is het handschrift zo kriebelig, slordig en onduidelijk dat het vrijwel niet te ontcijferen is. Bijvoorbeeld de r en de z, de u en de v, de k en de h zijn nauwelijks te onderscheiden bij het verbon-den schrift als ze niet nauwkeurig genoeg worden gevormd. Soms krijgen kinderen op scholen met verbonden schrift na

enige tijd tevergeefs ploeteren met aan elkaar schrijven alsnog de blokletters aangeleerd. Het is leesbaarder en levert voor het betreffende kind (en de leerkracht) minder frustratie op.

Zullen de huidige basisschoolkinderen in de toekomst nog daadwerkelijk met pen en papier schrijven? Formele handgeschreven brieven zijn al zo goed als uitgestorven. Schriftelijke communicatie gaat per online document of per uitgeprinte getypte brief. Een bood-schappenlijstje dan, een afspraak in een agenda, een kattebelletje? Zeer zelden, ze zijn verbannen door het gebruik van de smartphone. Uitzondering is misschien wel het middelbare schoolexamen. Zwetend kantjes vol pennen tot je handen er verkrampt van zijn. Al zal ook dit gedigitaliseerd gaan worden, lijkt me.

Wat is het doel van het leren schrijven? Dat elke leerling een leesbaar handschrift ontwikkelt. Ongeacht of dit aan elkaar geschreven is of in blokletters. Steken we dan niet onnodig energie in het aanleren van het verbonden schrift? Het schrijven in verbonden schrift zou sneller gaan dan schrijven in blokletters omdat het minder pen-optillingen behoeft, en het zou beter aan te leren zijn. Maar als je het mij vraagt zou ik zeggen: leer kinderen vanaf groep 3 schrijven in blokschrift en geef ze in de bovenbouw een typecursus.

Bij sommige kinderen is het handschrift zo kriebelig, slordig en onduidelijk dat het vrijwel niet te ontcijferen is

13

Foto

: Sop

hie

Terl

uin

Esther Singer (27),vaste flexmedewerker,

Pancratiusschool, Oosterblokker.

primair onderwijs

14

6 Tips om het beste uit een

eindgesprek te halen

1. ONTMOET IEDERE OUDER AAN HET BEGIN VAN HET SCHOOLJAAREen persoonlijke ontmoeting schept vertrouwen. Het is best arbeidsintensief om alle ouders aan het begin van het schooljaar te spreken, maar De Vries ziet het als een belangrijke investering. ‘Als het contact meteen goed is, dan levert dat veel minder gedoe op voor de rest van het jaar. Op die manier win je tijd, die je anders kwijt bent met het wegne-men van misverstanden.’

2. WEES CONFLICTEN EEN STAP VOORAls je het gevoel hebt dat er iets speelt, bel een vader of moeder dan gewoon op. De Vries: ‘Hou de lijntjes altijd kort. Als er problemen zijn, voorkom je dat die tijdens een eindgesprek escaleren. Zo’n telefoontje kan heel ontstressend werken voor alle partijen. Bovendien schept het een band van ver-trouwen. Ouders voelen zich medeverantwoordelijk voor de schoolontwikkeling van hun kroost. Zij willen betrokken zijn en serieus genomen worden.’

3. MAAK OUDERS BEKEND MET DE PROCEDUREWees in de periode voor de gesprekken duidelijk over het doel van het schooladviesgesprek. De Vries: ‘Het begin van groep zeven is een goed tijdstip om ouders de procedure uit te leggen. Wees helder dat de school het laatste woord heeft, maar dat de ouders altijd mogen vragen om herroeping van het advies, etcetera. Wees vanaf het begin al zo open en eerlijk als maar kan.’

4. DUID INFORMATIEIedere leraar weet dat ouders steeds mondiger worden. Dat komt doordat ouders zelf meer weten.

Leraren maken heel wat mee tijdens eindgesprekken met mondige ouders. Driekwart van hen wordt weleens onder druk gezet vanwege een tegenvallend schooladvies. Iedereen kent wel verhalen van collega’s die om die reden zijn bedreigd, voor rotte vis uitgemaakt of aangeklaagd. Toch zijn leraar en ouder natuurlijke bondgenoten: beiden hebben baat bij een goede ontwikkeling van het kind. Juist daarom zijn ouders helemaal niet zo eng, stelt Peter de Vries, expert ouderbetrokkenheid bij onderwijsadviesbureau CPS. Hij geeft tips om tweespalt tegen te gaan en het beste uit een schooladviesgesprek te halen.

‘Alles wat de leraar zegt, kunnen en zullen ze chec-ken op internet’, aldus De Vries. ‘Desnoods surfen ze naar een forum om daar hun gelijk te halen. Het is aan de man of vrouw voor de klas om die infor-matie te duiden en rustig te blijven. Ouders doen dit namelijk niet om de leraar aan te vallen, maar komen voor hun kind op. Geef hen die ruimte.’

5. LAAT JE NIET BANG MAKENOuders hebben vaak hoge verwachtingen van de docent. Mede door de verplichte oudertevreden-heidsenquête zien ze zich zelf vaak als ‘klanten’ die tevredenheid kunnen ‘opeisen’. ‘Sommige ou-ders zijn alleen blij bij een bepaald schooladvies’, weet De Vries. ‘Daarnaast hebben scholen groot belang bij tevreden ouders. Dat zet de leraar onder grote druk. Maar probeer daar niet bang voor te zijn, want het tevreden stellen van ouders is niet het doel.’

6. LOOPT HET GESPREK VAST? MAAK EEN NIEUWE AFSPRAAK Merk je dat jullie er echt niet uitkomen? Ga dan geen verhitte discussies aan. Als de emoties te hoog oplopen, kap het gesprek dan af en stel voor om een nieuwe afspraak in te plannen. Zo bewaar je de rust en krijgen de ouders bevestiging dat wat zij belangrijk vinden, serieus wordt genomen. De Vries: ‘De ouder zal tijdens het vervolggesprek rustiger zijn, omdat hij heeft nagedacht over het standpunt van de leraar, en andersom ook. Als de ouder echt onredelijk is, haal dan een derde erbij.’ Volgens hem ‘ontploft’ geen enkele ouder zomaar. ‘Daar zitten meerdere tegenslagen achter. Door op tijd in gesprek te gaan, de verwachtingen helder te maken en ervoor te zorgen dat ze zich gehoord voelen, kom je dichter bij elkaar.

Tekst: Laura Veldhoen Illustratie: Esther van den Bergprimair onderwijs

15151515

Het droomscenario van een arbeidersgezin was dat een zoon of dochter met een mu-lo-diploma op zak een kantoorbaan zou krijgen op de fabriek waar vader werkte.

Die zou dan vol trots tegen zijn medearbeiders kun-nen zeggen: ‘“Kijk, daarboven, achter het glas, daar zit die van ons”, meldt Daniëls. Hoewel de leerresultaten een andere bestemming zouden rechtvaardigen kregen kinderen uit de lagere rangen volgens hem vrijwel altijd het advies om naar de ambachtsschool,

Wat is de overeenkomst tussen Toon Hermans, Sonja Barend, Jan Siebelink, Reinier Paping, Wim Kok, Marga Klompé en een heleboel andere mensen die voor 1955 zijn geboren? Ze volgden allemaal de mulo, een school waar vooral arbeiderskinderen en kinderen van kleine middenstanders – jongens en meisjes - veel baat bij hebben gehad. Dat schrijft taaldeskundige Wim Daniëls in zijn laatste boek over de geschiedenis van de mulo.

huishoudschool of mulo te gaan. Wie het geluk had dat zijn wieg in een van de betere milieus stond, ging vanzelfsprekend naar de hbs (aanvankelijk alleen voor jongens) of mms (middelbare meisjesschool).

GELIJKSCHAKELINGDe mulo (meer uitgebreid lager onderwijs) startte in 1857, als opvolger van de niet-officiële Franse school, die al ontstond in de zestiende eeuw. Later volgde een verkorte variant met de ulo (uitgebreid lager onder-

De mulo, carrièreschool voor het ‘gewone’ volk

voortgezet onderwijs

16

Een klas van een meis-

jesmulo in Helmond,

geleid door de Zusters

van de Lief-de, 1938.

wijs). Daniëls: ‘In de loop van de negentiende eeuw groeiden mulo en ulo naar elkaar toe. In 1920 koos de overheid ervoor de benaming mulo af te schaffen en voortaan alleen van de ulo te spreken. Maar de mulo was al zo’n sterke naam en zo’n sterk merk dat velen toch altijd “mulo” zijn blijven gebruiken. Bovendien had je muloverenigingen en die hielden ook vast aan de intussen ingeburgerde naam.’De school bood kinderen uit de lagere milieus de kans hogerop te komen. Vooral voor meisjes vervulde de mulo een belangrijke emanciperende rol: een gelijk-schakeling met jongens in leerkansen. Met meisjes werd vóór de komst van dit schooltype nauwelijks rekening gehouden in het onderwijs, Ze mochten naar de lagere school, maar meer kennis vond men voor hen niet nodig. Op de mulo, altijd een vorm van lager onderwijs gebleven, waren meisjes wel welkom. Volgens de katholieke Helmondse kinderboeken-schrijfster To Hölzer (1898-1953) precies ‘genoeg om als getrouwde vrouw te kunnen begrijpen wat haar man te zeggen had als die thuiskwam van zijn werk’. De eerste vrouwelijke Kamervoorzitter, Jeltje van Nieuwenhoven (PvdA), had zelfs in de tijd dat ze deze functie vervulde (1998-2002) nog te maken met voor-oordelen. ’Hoe kan dat mulomeisje nou Kamervoor-zitter worden, heb ik wel horen fluisteren. Het idee dat je met mulo minder zou kunnen bereiken.’

POPULAIR IN SURINAMEIn de voormalige koloniën was de mulo eveneens po-pulair, Zeker in Nederlands-Indië was het een school waar veel (inlandse) meisjes naar toe gingen, totdat in 1956 de definitieve Indonesische onafhankelijkheid van Nederland daar een einde aan maakte. De mulo was duidelijk iets van ons. Dat onderwijssysteem kon niet voortgezet worden, anders was het gevoel van onafhankelijkheid niet compleet. De Nederlandse Antillen liepen in de pas met Neder-land en voerden in 1968 mavo, havo en atheneum in. In Suriname daarentegen is de mulo met zo’n 70 scho-len, nog altijd de belangrijkste vorm van voortgezet onderwijs. Leerlingen zien het als de beste mogelijk-heid voor een baan of verdere studie.

VOLGESTOUWD VAKKENPAKKETToen in 1972 de allerlaatste leerlingen hun einddiplo-ma haalden, hadden volgens NRC Handelsblad sinds 1907, toen er voor het eerst examen werd afgenomen, anderhalf miljoen Nederlanders met goed gevolg de mulo doorlopen. Daarmee bereikten zij volgens de krant, ‘een betere maatschappelijke positie of zelfs ministerzetels en directiestoelen van grootindustrie-en’. Toch was de mulo in 1968 bij de invoering van de Mammoetwet opgeheven ten faveure van de mavo, mede omdat er te weinig doorstroom was naar mms en hbs. Een groot verschil was dat op de mulo twaalf vakken op het rooster stonden tegenover zes in het

‘Het totaal aan vakken was enorm. Het woord pretpakket bestond nog niet’

nieuwe schooltype, dat tot middelbaar onderwijs was gepromoveerd. Toen Daniëls in 1967 op de Henricus Ulo in Helmond aan de mulo begon, had hij een volgestouwd vakkenpakket: godsdienst, Nederlands, lezen, Frans, Duits, Engels, algebra, meetkunde, fysica (kennis der natuur, met ook wat mechanica), biologie, boekhouden, bedrijfsrekenen, aardrijkskunde, schrij-ven, tekenen, muziek, en gymnastiek. ‘Het totaal aan vakken was enorm, maar het kleefde aan de mulo om veel vakken te onderwijzen en onderwezen te krijgen. Het woord pretpakket bestond nog niet. Dat kwam pas toen met de Mammoetwet, het aantal vakken dras-tisch werd teruggeschroefd, tot verbijstering van veel oud-mulo-docenten en –leerlingen. Toen ontstond ook de opmerking: “Op de mulo leerde je tenminste wat.’’’

LIEFDESBRIEFDaniëls zat op de Henricus Ulo in Helmond, bakermat van de plaatselijke voetbalvereniging MULO (Met Uiterste Leeuwenmoed Opwaarts), waar internationals René en Willy van de Kerkhof hun voetbalopvoeding kregen. Als zoon van een metaalarbeider, zegt hij veel baat te hebben gehad bij de invoering van de Mam-

moetwet. ‘De mulo vervulde vooral een belangrijke rol in de tijd dat het standenonderwijs nog sterk gold. Ik kon opeens naar de havo en van daaruit naar het hbo en de universiteit. Kinderen van arbeiders kregen niet zo snel het advies voor de hbs, maar dankzij de mu-lo-opleiding konden ze toch carrière maken, vandaar ook de ondertitel van mijn boek. Ik heb zelf ook wel al-tijd het idee gehad dat je er veel meer leerde dan op de latere mavo en havo. Ik kwam vanuit de mulo in havo 4 terecht. Vooral voor de talen had ik toen een duidelijke voorsprong op de leerlingen die al op de havo zaten.’Een herinnering blijft voor Daniëls altijd aan de mulo verbonden. Op de voetgangersbrug over de Zuid-Wil-lemsvaart in Helmond schoof zijn te zwaar beladen boekentas onder de snelbinders van zijn fiets vandaan in het water. In een gedicht blikt de schrijver terug op die dramatische gebeurtenis:Misschien ligt hij nog altijd op de bodemDe boeken zullen zijn vergaanNet als de schoolagenda met daarinDe brief, de liefdesbrief van Marie Louise

De mulo. Carrièreschool voor het ‘gewone’ volk - Wim Daniëls. Uitgeverij Prometheus. Prijs: €19,99. ISBN: 978904463711

Tekst: Peter Magnée Foto: Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Wiel van der Randenvoortgezet onderwijs

17171717

CNV Onderwijs op de NOT 2019

alle sectoren

18

De Nationale Onderwijs Tentoonstelling (NOT) zit er weer op. Duizenden werkers in het onderwijs trokken in de laatste week van januari door de hallen van de Jaar-beurs in Utrecht. Minister Slob, die de opening verrichtte, kwam op de stand van CNV Onderwijs in gesprek met Arianne van Os, voorzitter van de stuurgroep Jong van de bond. ‘Het is zo belangrijk om het onderwijs aantrek-kelijk te houden voor de huidige leraren en om nieuwe

mensen te werven’, gaf ze de bewindsman mee. Ook wilde ze meer handen in de klas en aanpak van de werk-druk. Voor dat laatste konden bezoekers van de stand een test doen op de impactcalculator en hun werkdruk symbolisch over de schutting gooien. Op de cao-muur konden stickertjes worden geplakt bij het onderwerp dat mensen belangrijk vinden voor de lopende cao-onder-handelingen.

Tekst: Peter Magnée Foto’s: Sijmen Hendriksalle sectoren

19191919

Vraag antwoord

mogelijk een arbeidsovereenkomst door opzegging, ontbinding, of met wederzijds goedvinden te beëindigen. Afhankelijk van de gekozen wijze zijn verschillende rechtsgevolgen van toepassing. Mocht een werkgever na twee jaar van ziekte willen overgaan tot beëindiging van de arbeidsovereen-komst van een werknemer, dan is de hoofdregel dat een ontslagvergunning wordt aangevraagd bij het UWV. Zolang die niet verleend is, heeft de werkne-mer recht op salaris, ook als er sprake is van ziekte die al langer dan twee jaar duurt. Krijgt de werkgever van UWV een ontslagvergunning dan kan hij, met inachtneming van de opzegtermijn, de arbeidsovereenkomst opzeggen.

De werknemer heeft het recht om verweer te voeren. Maar let op: de termijnen hiervoor zijn zeer kort, want het gaat om opzeggen. Dit betekent wel dat de werknemer wettelijk recht heeft op de transitievergoeding. Doel daarvan is om de overgang (transitie) naar ander werk te vereenvoudigen, maar ook het compenseren van inko-

mensverlies als gevolg van ontslag. Bij de eindafrekening moet de werkgever ook compensatie verstrekken voor de –wegens ziekte- niet genoten vakantiedagen. Mocht de werknemer in de toekomst herstellen, dan is er op grond van de wet sprake van een wederindiensttredingsclausule.

INSPANNINGSVERPLICHTING Veel werkgevers ervaren het als onrechtvaardig dat zij een transitie-vergoeding moeten betalen bij ontslag na twee jaar ziekte. In die periode moeten zijn namelijk niet alleen loon doorbetalen, maar hebben zij ook de verplichting zich in te spannen voor de re-integratie van de zieke werknemer, met alle daarmee gepaard gaande kosten van de bedrijfsarts, arbeids-deskundig advies, inschakeling van een re-integratiebureau, enzovoorts. Daar komt de transitievergoeding dan nog eens bij. Deze kan, afhankelijk van de duur van het dienstverband, de leeftijd van de werknemer en de hoogte van het loon, maximaal €81.000,- bruto bedragen. Omdat een transitievergoeding pas verschuldigd is na ontslag houden nogal wat werkgevers het dienstverband na twee jaar ziekte ’slapend’ in stand. Het bestaat dan eigenlijk alleen nog maar ‘op papier’. Een situatie die in het uiterste geval tot de AOW-datum van de werknemer kan voortduren.Werkgevers kunnen de transitiever-

Vanwege een ernstige aandoening is na twee jaar ziekte door UWV aan Brenda een WIA-uitkering op grond van volledige arbeidsongeschiktheid toegekend. Er zijn voor haar geen her-plaatsingsmogelijkheden op school en volledig herstel na 26 weken, gerekend na twee jaar van ziekte, is ook geen reële optie. Brenda ontvangt van haar werkgever een beëindigingsovereen-komst (tevens vaststellingsovereen-komst), gericht om met wederzijds goedvinden haar arbeidscontract op te zeggen. Ze wordt verzocht deze over-eenkomst voor akkoord te tekenen.

TRANSITIEVERGOEDINGBrenda heeft nog niet eerder in deze situatie gezeten. Het maakt haar

onzeker. Kan en wil zij hier wel mee instemmen? Ze neemt contact op met een jurist van CNV Onderwijs, die haar tijdens het gehele ziekte en re-inte-gratie-proces geadviseerd en begeleid heeft. De jurist legt uit dat een arbeidsover-eenkomst op verschillende manieren kan worden stopgezet. Zo is het

Omdat een transitievergoeding pas verschuldigd is na ontslag houden nogal wat werkgevers het dienstverband na twee jaar ziekte ’slapend’ in stand

20

Voorstel voor ont-slag met wederzijds goedvinden na lang-durige ziekte.Tekenen of niet?

SUBSIDIE VOOR ONDERWIJSASSISTENTENEen tijdje geleden heeft CNV Onderwijs in samenwer-king met het ministerie van Onderwijs een onderzoek uitgevoerd onder onderwijsassistenten in het primair onderwijs. Naar aanleiding van de uitkomst hiervan maakt het ministerie vanaf 1 januari dit jaar in totaal €2 miljoen subsidie vrij, met als doel dat onderwijsas-sistenten een opleiding kunnen volgen om als leer-kracht aan de slag te gaan. Per onderwijsassistent is per jaar €5.000,- beschikbaar voor maximaal vier jaar (met een maximum van €20.000,-). Voorwaarde is dat de onderwijsassistent uiterlijk in 2020 moet starten met de opleiding. Het beschikbare bedrag wordt in volgorde van binnenkomst van de aanvragen verdeeld. Meer informatie: onderwijs.cnvconnectief.nl/nieuws/doorgroeimogelijkheden-voor-onderwijsassistenten.

GRATIS ONTWIKKELADVIES 45-PLUSSERIedere werkende van 45 jaar of ouder kan dit jaar gratis advies krijgen van een loopbaanadviseur. Iedereen denkt wel eens na over hoe zijn werk er in de toekomst uit gaat zien. Een loopbaanadviseur kan

Werk & Recht

goeding vanaf 1 april 2020 aanvragen bij UWV, maar hebben nu al wel de zekerheid dat een na twee jaar ziekte betaalde transitievergoeding wordt gecompenseerd. De regeling gaat gelden voor alle ontslagen die sinds 1 juli 2015 op grond van langdurige arbeidsongeschiktheid hebben plaats-gevonden en nog zullen plaatsvinden.

OVEREENKOMST CHECKENDe route via UWV vinden veel werkge-vers omslachtig. Ze geven de voorkeur aan een beëindigingsovereenkomst tevens vaststellingsovereenkomst om ontslag na twee jaar van ziekte te bewerkstelligen. Zo ook de werkgever van Brenda. Dit is op zich ook een optie. Van belang daarbij is om deze

overeenkomst goed te laten checken door een jurist omdat deze veelal een finale kwijting bevat. Dit houdt in dat partijen na ondertekening niets meer van elkaar te vorderen hebben. Controleer of de werkgever een vergoeding – tenminste gelijk aan de transitievergoeding - heeft opgenomen in de overeenkomst en of de hoogte correct is berekend. Op grond van de wet bestaat er namelijk geen recht op een transitievergoe-ding bij een ontslag met wederzijds goedvinden, tenzij je dat expliciet bent overeengekomen. Tevens zijn de niet genoten vakantiedagen wegens ziekte doorgaans weggelaten en is de wederindiensttredingsclausule niet van toepassing en wordt vaak zelfs

expliciet uitgesloten. Ook kan van de opzegtermijn worden afgeweken.Het is verstandig om na toekenning van de WIA-uitkering het arbeidson-geschiktheidspensioen bij ABP aan te vragen. Dit zorgt namelijk voor een premievrije voortzetting van het pen-sioen bij arbeidsongeschiktheid. Als er sprake is van een verzekering met dekking bij arbeidsongeschiktheid, zoals bijvoorbeeld de IPAP-verzeke-ring, is het van belang de verzekeraar te informeren.

Bevindt u zich net als Brenda ook in deze situatie en heeft u daarbij juridi-sche ondersteuning nodig? Neem dan contact met ons op via 030 751 10 03 of mail naar cnvinfo@cnv.nl.

je daarmee helpen. Dat is fijn voor als er een verandering aan zit te komen, maar ook voor wie tevreden is met zijn huidige baan kan veel baat hebben bij zo’n advies. Minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft daarom de subsidieregeling Ontwikkeladvies voor 45-plussers opengesteld:www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/12/31/gra-tis-ontwikkeladvies-voor-45-plusser.

LERARENREGISTER NOG NIET VERPLICHTIn de brief over het lerarenbeleid van 14 januari hebben de onderwijsministers aangekondigd tijdens deze kabi-netsperiode geen werk meer te zullen maken van het verplichte Lerarenregister. Het online lerarenporfolio en de catalogus met opleidingen en cursussen voor de ontwikkeling van leraren blijft bestaan. De leraar kan op vrijwillige basis hiervan gebruik maken. Het voornaamste voordeel is dat naar eigen inzicht een portfolio valt op te stellen. In tegenstelling tot een bekwaamheidsdossier dat heel duidelijk bij de schoolomgeving hoort, is het portfolio daar juist onafhankelijk van. Wisselen van omgeving heeft dan ook geen invloed op het persoonlijke portfolio.

Blijf op de hoogte van het laatste nieuws over Werk en Recht

21212121

Bied je leerlingen een activerend en gedifferentieerd rekenaanbod!

Voor veel leerlingen in groep 3 is de overgang van informeel naar formeel

rekenen een grote stap. Een doorgaande lijn in het rekenonderwijs onder-

steunt je leerlingen. Welke keuzes maak je om de rekenontwikkeling van

je leerlingen te optimaliseren? Hoe kom je tegemoet aan de leerbehoeften

van sterke en zwakke rekenaars? En hoe integreer je spel en beweging in je

rekenlessen?

Congres ‘Rekenen in groep 3’Werken aan een stevige rekenbasis

medilexonderwijs.nl/groep3rekenen

Volg twee praktische

subsessies

DatumDonderdag 4 april 2019

Speciaal voor• Leerkrachten groep 3• Intern begeleiders• Rekencoördinatoren• Remedial teachers

ONTDEK HET PROGRAMMA OP

ONZE WEBSITE

columnVera Koppenrade

Gepersonaliseerd LerenToen ik de column las van roc-directeur Ruud van Diemen in het vorige nummer van Schooljournaal, met vragen als ‘Misschien is het wel zo dat een schoolse context ander gedrag oproept’ en ‘Waarom is een schooldag niet gewoon een werkdag?’ dacht ik gelijk aan het concept gepersonaliseerd leren. Want de schoolse context roept overal ander gedrag op, op elk niveau. Het begelei-den van leerlingen die niet tot de middenmoot horen, blijkt voor veel scholen een (te) ingewikkelde opgave. Ik krijg bijna wekelijks wel een telefoontje van een ouder die hulp zoekt voor hun zoon of dochter, omdat ze op hun tenen lopen, of er juist met de pet naar gooien, omdat het allemaal te gemakkelijk is.

De gemeenschappelijke deler voor deze laatste groep is naar mijn weten inderdaad verveling en juist deze leerlingen hebben wat meer nodig. Gepersonaliseerd leren is met dit lerarentekort gewoonweg niet haalbaar, maar zou wel geboden moeten worden, omdat het zich richt op autonomie, competenties en relaties. Deze ingre-

diënten blijven in het onderwijs - en hoe dat momen-teel is ingericht- nog steeds een beetje onderbelicht. Hoe mooi zou het zijn als theorielessen wat meer met de praktijk verbonden konden worden.

Persoonlijk had ik dit ook graag gewild als student psychologie. Zelfs nu zou ik dat nog willen. Maar helaas door allerlei administratieve regeltjes stopt dit gewoonweg. Nee, regels en de algemene gedragsnorm ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’ sijpelt door alles heen. En nog belangrijker: willen we theorie en praktijk meer met elkaar verbinden, dan moeten we leerlingen, studenten en werknemers ook als individuen leren zien. En dat is paradoxaal nog een stapje te ver in deze ver doorgevoerde individualistische maatschappij.

In deze periode word ik door vermoeide ouders dan ook vaak opgebeld met vragen over de huiswerk-begeleiding die ik bied. “Wat doe je dan?”, vragen ze me. ’’Een beetje het huiswerk controleren? Beantwoord je dan ook de vragen van leerlingen? En wat doe je anders dan de buurvrouw?”Ik word daar altijd een beetje moedeloos van. Uit deze vragen klinkt een gebrek aan creativiteit. Alles behalve autonomie en datgene wat nodig is om de intrinsieke motivatie van leerlingen te vergroten, namelijk een gevoel van competentie en een goede relatie.

Het begeleiden van leerlingen die niet tot de middenmoot horen, blijkt voor veel scholen te ingewikkeld

Foto

: Rub

en S

chip

per

23

Vera Koppenrade

is 39 jaar, psycholoog, en heeft een eigen

bureau voor studie-begeleiding in Amersfoort. Bied je leerlingen een activerend en

gedifferentieerd rekenaanbod!

Volg twee praktische

subsessies

Datum

Speciaal voor

ONTDEK HET PROGRAMMA OP

ONZE WEBSITE

alle sectoren

Ik denk dat we talent gelijk moeten behan-delen. Er is geen reden om een tennisspeler betere kansen te geven dan een ondernemer.’ Aan het woord is eurocommissaris Neelie

Kroes in een interview in NRC Handelsblad over jonge ondernemers. Ze reageert ermee op een uit-spraak van de 17-jarige Bastiaan Zwanenburg, die een eigen bedrijf heeft in houten zonnebrillen, met een omzet van €200.000,-. Jongeren lopen volgens hem namelijk allemaal tegen dezelfde dingen aan bij het opstarten van een onderneming: ‘Kamer van Koophandel, de bank en – het allermeest – school.’

VOETENBANKJEAnderhalf jaar geleden startte een andere jonge on-dernemer, de vijftienjarige Christiaan van der Kuyl, een bedrijfje in voetenbankjes. Zijn oma had er eentje nodig en hij sloeg zelf aan het knutselen met hout en stof. Oma’s vriendinnen vonden het bankje ook hartstikke handig en zo kreeg de vwo 2-leerling van het Griftland College in Soest steeds meer bestellingen. Intussen zit Christiaan een klas hoger. Deze week heeft hij twintig bestellingen lopen. Er is nu een webshop, jouwvoetenbankje.nl, en de opdrachten komen binnen via Bol.com. En dat is best druk, zo naast school, beaamt de jongen. ‘Ik ben er ‘s avonds veel mee bezig en in het weekend. Maar ik blijf het heel leuk vinden en dan loont het

Steeds meer jongeren starten een eigen bedrijf. Uit cijfers van de Kamer

van Koophandel blijkt dat er in 2014 nog maar 1943 ondernemers tot en

met 18 jaar waren, vorig jaar waren dat er al twee keer zoveel. Hoe ga je als

school om met een leerling die al een bloeiend eigen bedrijf heeft? ‘Voor

jonge topsporters gelden ook speciale regelingen.’

Scholen moeten leerlingen die bedrijf starten steunen

‘ Zelf ondernemen stuk leuker dan vakkenvullen’

vanzelf.’ Hij maakt de bankjes nog steeds zelf. ‘Maar het leukste vind ik het verkopen ervan. Daarom zoek ik inmiddels naar een bedrijf dat de productie kan gaan doen.’

STEUN VAN SCHOOL Op zijn school vinden ze het allemaal prachtig, aldus Christiaan. Hij vindt dat hij goed gesteund wordt door de leraren en het schoolbestuur. ‘Als ik klem kom te zitten met mijn tijd, dan overleg ik met de teamleider en dan mag ik bijvoorbeeld een uur eerder weg bij een vak waar ik heel goed voor sta.’ Teamleider vwo 2 en 3 Lize van den Berg: ‘Wat mij betreft mogen leerlingen als Christiaan niet per se alleen wegblijven bij de vakken waar ze goed in zijn. Het is veel belangrijker om te kijken naar wat noodzakelijk is voor het vervolg van zijn studie en carrière. Voor jonge topsporters zijn ook speciale regelingen. Die volgen een aangepast programma, zoals een flexibel rooster, uitstel of aanpassingen in toetsen en voorzieningen om achterstanden weg te werken. Waarom zou je voor hen wel een uit-zondering maken en andere talentvolle leerlingen niet de ruimte geven? Ik vind ook dat scholieren deze leerlingen niet altijd alles hoeven in te halen. Leerlingen die langdurig ziek zijn laten we ook niet eindeloos kijken naar wat ze gemist hebben. Die gaan ook gewoon door.’

BUSINESSCLASS Volgens Van den Berg is Christiaan niet de enige op haar school die zo jong aan het ondernemen is geslagen. ‘We zien het steeds meer en proberen daar als school op in te spelen. Zo hebben we een honoursprogramma, waarmee leerlingen hun uren zelf kunnen invullen op basis van hun interesses. We hebben er verder nog niet echt beleid op, gaan vooral per leerling in gesprek over wat die nodig heeft.’ Het Griftland College heeft ook een speciaal vak dat gaat over het starten van een eigen onderneming: Griftland Business Class. Leerlingen gaan dan 24

‘

Tekst: Anouk van der Graaf Foto: René Bouwmanalle sectoren

onder meer naar de Hogeschool van Utrecht voor een marketingles en naar een aantal horeca-instel-lingen om de fijne kneepjes van het ondernemen te leren. Jammer alleen, zegt Christiaan, dat dit alleen voor havisten is. Zijn teamleider: ‘Die zijn over het algemeen toch wat meer praktijkgericht.’

INTRINSIEKE MOTIVATIE‘Ik ben ervan overtuigd dat jong ondernemen heel goed kan zijn. Leerlingen als Christiaan zijn intrin-siek enorm gemotiveerd en kunnen naast school de ruimte en rust vinden voor hun bedrijf’, meent Van den Berg. ‘Daarnaast is hij met zijn vijftien jaar na-tuurlijk nog wel gewoon leerplichtig. Daarom vra-gen we van hem ook dat hij met zijn leveranciers in gesprek gaat: kunnen ze afspraken maken buiten de schooltijden? Als hij echt iets moet missen dan wordt de vakdocent door de mentor met een mail op de hoogte gebracht, met de ouders in de cc. Zo houden we iedereen betrokken.’ Het gaat volgens haar op scholen steeds meer om maatwerk bieden en gepersonaliseerd leren. ‘We moeten de buiten-wereld naar binnen halen. Ik verwacht dat we de komende jaren steeds meer kaders gaan krijgen rondom jong ondernemerschap’.

BURN-OUT? Maakt Van den Berg zich geen zorgen over burn-outklachten bij deze drukke leerlingen? ‘Ik

denk dat die vooral voortkomen uit de druk die de maatschappij toch al op jongeren legt. Ze mogen niet meer falen, zien alleen maar succesverhalen op social media. Daarom is het belangrijk om hen, zeker als ze veel extra hobby’s of werk hebben, sociaal-emotioneel te begeleiden. De wereld wordt steeds kleiner en dat kan extra druk opleveren, maar ook heel veel mooie mogelijkheden brengen.’

SCHOOLUITVAL Christiaan start binnenkort een online platform voor andere jonge ondernemers om hen te helpen met het starten van een bedrijf. ‘Ondanks dat mijn school met mij meedenkt, loop ik als jonge on-dernemer tegen veel dingen aan. Zo willen weinig banken met je in zee en moeten je ouders bepaalde contracten ondertekenen.’ Hij denkt niet dat het vroege ondernemerschap voor meer schooluitval zorgt. ‘Ik vind dat ik nog steeds veel aan school heb. Ik merk tijdens de les economie wel dat ik al veel weet over het starten van een bedrijf en belastin-gaangifte, maar toch leer ik nog veel bij.’ Waarom deze generatie leerlingen zo graag onderneemt? Christiaan: ‘Het is veel toegankelijker geworden om zelf iets te starten. Vroeger had je een kantoor nodig of een etalage, nu kun je online laagdrem-pelig een bedrijf starten. En het is ook gewoon een stuk leuker dan vakkenvullen, je hebt alles zelf in de hand.’

Oma’s vriendinnen vonden het voetenbankje ook hartstikke handig en zo kreeg Christiaan steeds meer bestellingen.

25252525

mbo

Seksualiteit is voor mij de normaalste zaak van de wereld. Zo ben ik ook opgevoed. Het hoort bij het leven,’ zegt Ilona Luitjes. Het gegiebel, gegeit en de baldadige sfeer

die er in de klas ontstaat zodra de eerste van in totaal vijf lessen over seksualiteit & relaties van start gaat - als onderdeel van het vak burgerschap - zijn voor haar dan ook geen enkel probleem. ‘Ik sta daar niet van te kijken. Op die leeftijd giechel je om elk woord dat ook maar een beetje met seks te maken heeft. Zo werkt dat nu eenmaal. Zelf was ik ook zo als puber.’ Niet al haar collega’s staan er net zo makkelijk in als zij. Sommigen geven de lessen liever niet. ‘Die kloppen dan bij mij aan. Ik val graag voor hen in.’ SPANNENDWat er zo leuk is aan lesgeven over seksualiteit? ‘Wat me vooral raakt, is dat studenten echt gaan nadenken over de onderwerpen die we bespreken. In de les daarna komen ze er vaak op terug met vragen. Het zet iets in beweging. Dat is ook precies mijn bedoeling. Ik wil dat ze er open over kunnen praten en zelf leren bepalen wat ze belangrijk vin-den en waar hun grenzen liggen. De gemiddelde leeftijd is 16 jaar als ze de lessen krijgen. Van te vo-

Zonder gêne lesgeven over seks aan pubers:

‘Ze mogen me alles vragen’

ren zeggen ze: ik weet alles al. Er is terughoudend-heid en weerstand. Wat ik merk is dat de meesten zijn opgegroeid in een cultuur of gezin waarin niet veel over seksualiteit gesproken wordt. Ze vinden het spannend om het erover te hebben. Maar die houding verandert snel na de eerste les. Ze zitten dan echt te popelen voor de volgende.’

DE EERSTE KEER‘Ik steek de lessen op een laagdrempelige manier in, met veel spelelementen en stellingen, waarop ze waar of niet waar moeten antwoorden. Dat brengt openheid. Dan blijkt bijvoorbeeld dat ze denken dat een vrouw altijd moet bloeden bij de eerste keer of dat je een maagdenvlies eerst moet doorprikken. Ook valt het me op dat meiden soms menen dat het er op een gegeven moment van móet komen, omdat het erbij hoort. Ik sta redelijk dicht bij mijn leerlingen, omdat ik zelf ook nog jong ben. Daarnaast heb ik natuurlijk ook mijn eigen ervaringen met seksualiteit. Ik ben heel open en spreek daar vrij over. Ze mogen mij alles vragen. Als het me te ver gaat, geef ik dat aan. Natuurlijk komen er, zeker in het begin, vragen als: welk standje vind je het fijnst? Daar geef ik vanzelf-sprekend geen antwoord op. Wel praat ik over mijn 26

‘

Op 11 februari start de Week van de Liefde, met als doel scholen stimuleren om seksualiteit & relaties op te nemen

in het lesprogramma. Een plek waar dat al gebeurt, is de entree-opleiding van

het mboRijnland College in onder meer Gouda. Ilona Luitjes (34) geeft het vak

daar met veel plezier, aan pubers wel te verstaan. ‘Al vanaf de eerste keer dacht ik:

wat een feestje om dit te mogen doen.’

Tekst: Jacqueline Bot Foto: Hans Kouwenhovenmbo

eerste keer en of het bloedde, en dat soort dingen. Niet tot in detail uiteraard, maar als het ter sprake komt, ga ik daar op in.’

GRENZEN OPZOEKEN‘Andere onderwerpen die we bespreken – aan de hand van een lespakket van LOS – zijn gezonde seks en voorbehoedsmiddelen, grenzen en wensen, soa’s, menstruatie en diversiteit. In een PowerPoint-presentatie laat ik de geslachtsdelen zien. Of ik me nog wel eens ongemakkelijk voel tijdens de les? Jongeren zoeken natuurlijk de grenzen op, zeker bij zo’n onderwerp. Maar dat is prima. Het gaat mij er vooral om dat iedereen zich veilig en vrij voelt. We maken dan ook duidelijke afspraken over de woorden die we gebruiken voor de geslachtsdelen en -gemeenschap. Dat geeft meestal veel hilariteit. Lachen mag, maar we gaan niemand uitlachen, zeg ik altijd. De afspraken herhaal ik bij de start van elke les. Ik wijs steeds twee studenten aan, die daarbij helpen. In het begin hebben we een spel. Daarbij mogen ze alle woorden roepen. Ze gaan dan flink los. Alles komt wel voorbij. Daarna maken we gezamenlijk de beslissing: wat klinkt nou goed als we het erover hebben? Ook geef ik mijn grenzen aan. We komen

dan vaak uit op penis, vagina en seks. Die termen houden we vervolgens aan voor alle lessen.’

LASTIGE SITUATIES‘Wat soms lastige situaties oplevert, zijn de ge-sprekken over seksuele diversiteit. Transgenders, bijvoorbeeld. De meeste leerlingen hebben wel eens naar het tv-programma Hij is een zij geke-ken. Sommigen snappen daar niets van, vanuit hun cultuur. Dat geldt ook voor homoseksualiteit. Ze zien het als iets abnormaals. Het is dan lastig deze studenten bij te brengen dat het gewoon aangeboren is, net als heteroseksualiteit. Als de discussie verhardt, gooi ik het vaak over een andere boeg. Hoe belangrijk is het voor jou dat je kunt zijn, wie je bent,? vraag ik dan. En dat je niet veroordeeld wordt voor van wie je houdt? Daar komt meestal uit dat ze dat zelf ook heel belang-rijk vinden. En van daaruit het besef: oh ja, als dat voor mij geldt, hebben andere mensen ook het recht om te leven zoals zij dat willen. We hebben leerlingen die niet met homo’s willen praten. Als zij een homoseksuele klasgenoot ineens een hand geven of voortaan hallo tegen hem zeggen, heb je toch iets bereikt. Alleen al om die reden vind ik de lessen van groot belang.’

Ilona Luitjes: ‘Ik ben heel open en spreek ook over mijn eigen erva-ringen’

27272727

Martin Bootsma

Het verborgen leven in de klasHet valt niet mee om leerling te zijn. Een leerling schakelt voortdurend tussen drie werelden. Er is de les die jij geeft. Van de leerling wordt verwacht dat die actief meedoet, luistert, schrijft, vragen stelt en beantwoordt en dat die aan het eind van de les geleerd heeft wat jij haar hebt willen leren. Maar tegelijkertijd trekken andere krachten aan haar. Haar gedachten dwalen af naar thuis, ze betrekt aspecten uit de les op haar zelf en haar eigen leven en zo drijft ze langzaam weg van jouw uitleg. En dan is er nog de sociale structuur van de groep. Er landt een briefje op haar tafel, iemand probeert oogcontact met haar te maken en haar buurjongen maakt een flauwe grap waar ze toch om moet lachen. Er zijn zoveel zaken die haar afleiden dat het een wonder is dat ze de kern van de les heeft begrepen.

Dat leerlingen voortdurend heen en weer pende-len tussen deze drie werelden weten we van de Nieuw-Zeelandse onderzoeker Graham Nuthall. Hij heeft jarenlang in klassen gezeten, lessen geob-serveerd en leerlingen gevolgd. Als je zijn boek The Hidden Lives of Learners uit 2007 leest, dan zie je in hoe jouw onderwijs niet per definitie leidt tot wat je zou willen. Lesgeven en leren, horen, simpel gezegd, niet vanzelfsprekend bij elkaar. Nuthall laat in zijn boek ook zien dat kennis letterlijk macht kan betekenen. Wij laten leerlingen vaak samenwerken om bijvoorbeeld concepten te oefenen en in te slijpen. Het is echter niet vanzelfsprekend dat een leerling de kennis die zij heeft, wil delen met andere leerlingen. De sociale structuur van de groep is enorm van invloed op de vraag of leerlingen het elkaar gunnen om te leren.

Nuthall heeft het boek niet geschreven om op te komen voor de leerling. Het is een boek met inzichten die de leraar kan gebruiken om de praktijk te verbeteren. Maar al die proces-sen in de klas waar je relatief weinig grip op hebt, kunnen best wel eens demotiverend zijn. Het valt niet altijd mee om leraar te zijn.

Het is niet vanzelfsprekend dat een leerling kennis wil delen met andere leerlingen

column

28

Martin Bootsma(53) is leerkracht en team-leider op de Alan Turing-

school in Amsterdam. Hij is mede-auteur van En wat als

we nu weer eens gewoon gingen lesgeven?

Foto

: Eve

rt E

lzin

ga

Foto

: Eve

rt E

lzin

ga

berichten

Gezocht: leden vaststellingscommissies College voor Toetsen en Examens

Themabijeenkomst over toekomst hoger onderwijs

Annie M.G. Schmidtlezing door Marjolein Hof

Voor het komende schooljaar zijn er weer enkele vacatures voor de vaststellingscommissies van het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Gezocht wordt naar bevoegde collega’s die ruime ervaring hebben, lesgeven in examenklassen en interesse hebben in alles wat met toetsing te maken heeft. De vaststellingscommissies van het CvTE formuleren de eisen waaraan de examens moeten voldoen, beoordelen de concepten van examens die door Cito worden aangeleverd, stellen de examens vast en adviseren over de normering. CNV Onderwijs kan in samenwerking met de AOb een voordracht doen voor één plaats in elke vaststellingscommissie. Voor de werkzaamheden voor het CvTE wordt, afhankelijk van het aantal voor het betreffende vak vast te

stellen examens, vrijstelling gegeven voor school-werk. Die vrijstelling varieert meestal van 155 tot 304 klokuren per jaar. Kandidaten moeten lid zijn van een van beide bonden. Op dit moment zijn in de volgende commissies per 1 augustus 2019 vacante plaatsen: Aardrijkskunde (vmbo), Engels (vmbo), Geschiedenis (vmbo), Maatschappijkunde (vmbo), Frans (havo-vwo), Geschiedenis (havo-vwo). Geïnteresseerden kunnen zich met een CV melden bij Dirk Franssens (dfrans-sens@gmail.com), voorzitter sectorbestuur Voort-gezet Onderwijs CNV Onderwijs. De sluitingsdatum is maandag 4 maart. Informatie over het CvTE en de voorwaarden en werkzaamheden van een vaststel-lingscommissie staan op www.cvte.nl.

‘Wat gaat er goed en wat kan er beter? Is er een goede toekomst voor jou in het hoger onderwijs, of moeten er zaken anders op Hogeschool Windesheim of breder binnen het hoger onderwijs?’ Die vragen wil de Centrale Ondernemingsraad (CMR) van Hogeschool Windesheim in Zwolle graag beantwoord zien op een samen met CNV Onderwijs op donderdag 7 maart georganiseerde themadag over toekomst en vitaliteit van het hoger onderwijs. Aan bod komen de versoepeling van het ontslagrecht, de toename van flexcollega’s en het mislukken van het pensioenakkoord. Andere vragen die spelen zijn: Kan ik me inzetten voor mantelzorg. Is dat

Kinderboekenschrijfster Marjolijn Hof geeft op 15 mei de Annie M.G. Schmidtlezing over kinder- en jeugdliteratuur in het Kinderboekenmuseum in Den Haag. Zij zal haar visie geven op de actu-ele ontwikkelingen binnen het thema. In 1999 debuteerde de schrijfster met De bloem van de buurt. In 2006 verscheen haar eerste jeugdroman Een kleine kans, die onder meer werd bekroond met de Gouden Griffel. De boeken van Hof zijn in

mogelijk naast mijn werk?; Vaderschapsverlof, kan er voldoende vaderschapsverlof opgenomen worden? Is er ontwikkeling mogelijk in mijn loopbaan? Zijn DI-uren nodig en is het de oplos-sing tegen werkdruk? Is de balans werk en privé op orde, of kan hier wat aan gedaan worden?De bijeenkomst in X1.90, het Mediacafé van Windesheim, begint om 14.30 uur en duurt tot 16.30 uur. In die tijd komen drie sprekers aan het woord over duurzame inzetbaarheid, inzet cao en werkdrukvermindering, waaronder Loek Schueler, voorzitter CNV Onderwijs. Aanmelden via de sectorgroep Hoger Onderwijs: hogeronderwijs@cnv.nl.

veertien talen vertaald. In 2000 werd de bijeen-komst voor het eerst gehouden. Schrijfster Imme Dros sprak toen over de relatie tussen vorm en inhoud in de kinder- en jeugdliteratuur. Ook auteurs als Paul Biegel, Joke van Leeuwen en Ted van Lieshout hebben de lezing van Stichting Lezen en het Nederlands Letterenfonds gehou-den. Kaarten zijn online te bestellen via www.kinderboekenmuseum.nl.

29292929

berichten

Als onderwijscabaretier, trainer en coach wordt Ivo Mijland nagenoeg elke dag geconfronteerd met ‘misstanden’ in het onderwijs, over salaris, werkdruk, beleid en leerlingen. Is onderwijs nog wel leuk? Mijland vroeg het zich af. Aan werkdruk en salaris kan hij weinig doen. Wel ziet hij een rol voor zichzelf weggelegd in de wijze waarop een leraar met leerlingen, diens ouders én met zichzelf kan omgaan. Het bracht hem ertoe om het in een boek op te tekenen: Makkelijker kunnen we het niet maken, wel leuker. Hoe word ik in 8 etappes een nóg betere leraar. Het is verpakt in een bundel die eruitziet als een brief van de belastingdienst. De nadruk ligt op het wezenlijkste onderdeel van menselijke relaties: elkaar leuk vinden om je samen te kunnen ontwikkelen. ‘Als het een leraar lukt om echt contact met leerlingen te maken, beloof ik dat het eenvoudiger wordt om niet alleen de leukste, maar ook de beste leraar van de school te worden’, zegt Mijland. Het boek wordt uitgegeven door Uitgeverij Quirin en kost €12,34,-. ISBN: 97890 79596 461.

Lezing over tekenlessen basisschoolleerlingenMoeite met het bedenken van een inspirerende tekenles voor je basisschoolklas? Op woensdag 6 februari geeft beeldend kunstenaar en voormalig basisschoolleraar Ino de Groot een lezing over creatief vermogen in het primair onderwijs in het Onderwijsmuseum in Dordrecht. Aan de hand van praktijkverhalen wordt uitgelegd hoe een tekenles in de verschillende leeftijdsgroepen van de basisschool eruit kan zien. Tijdens deze interactieve lezing kun je zelf ervaren hoe je echt iets toe kunt voegen door ‘creatief vermogen’ te ontwikkelen in de klas. De lezing is onderdeel van de tentoonstelling In Perspectief. De lezing rust op twee pijlers: de ontwikkeling van het kind, en de kerndoelen waarvan ‘verbeelden’ de belangrijkste is. Bij tekenen (verbeelden in het algemeen) gaat het om ervaren, genieten, verwonderen, experimenteren en doen. Daarom gaan de deelnemers zelf ook meetekenen. Aanmelden kan via www.onderwijsmu-seum.nl of per mail naar info@onderwijsmuseum.nl.

Tweede deel serie Lars Leugenaar

De kinderboe-kenserie Lars Leugenaar van Joe Berger heeft een vervolg: De stin-kende waarheid. Voor liefhebbers van Het leven van een loser en de Boomhut-serie. In dit tweede deel maakt de hoofdper-soon het zichzelf weer lastig. Het is zomervakantie en hij heeft grootse plannen: er is een openluchtvoor-stelling van de film van zijn grote held Steenwolf. Daar moet hij natuurlijk heen! Maar zijn moeder heeft het gehad met zijn leugens. Hij moet haar beloven om de hele zomer niet meer te liegen, anders mag hij niet naar de voorstelling toe. En alsof dat nog niet moeilijk genoeg is, moet hij er ook nog achter zien te komen waarom zijn kat Pudding ineens van die vieze scheetjes laat. Kinderboe-kenauteur Manon Sikkel verzorgde de Nederlandse vertaling. Het boek wordt uitgegeven door Kluitman en kost €14,99,-. ISBN: 97890 20672 824.

Is onderwijs nog wel leuk?

30

wil jij je geloof en onderwijstalent inzetten?Kijk op interserve.nl/onderwijs

of mail mij op lisette.bonk@interserve.nl

31313131

Blijft Koen Kampioen zijn bijnaam waarmaken?In februari verschijnt het achtste deel van de serie Koen Kampioen door Fred Diks. In Koen Kampioen in de hoofdrol wordt het team van Stark door hun oude doelman Dennis uitgenodigd voor een oefenwedstrijd in Engeland, maar helaas gooit de trainer roet in het eten. Ondertussen willen Renske en Aukje Koen volgen voor hun vlog, maar die heeft nu hele andere dingen aan zijn hoofd; hoe kan hij ervoor zorgen dat hij Dennis toch weer ziet? Daarnaast is de trainer niet tevreden over hun spel van de laatste tijd... Hoe moet dat straks tegen de internationale topploegen? Inspiratie voor zijn boek, met een voorwoord van bondscoach Ronald Koeman, kreeg Dirks door zijn ervaring in het onderwijs, zijn werkzaamheden als voetbalverslaggever en zijn elf kleinkinderen. Het boek met illustraties van Ivan & Ilia wordt uitgegeven door Kluitman en kost €9,-. ISBN: 978 90 206 6928 2.

Puberbrein binnenstebuiten vernieuwd Puberbrein binnenstebuiten staat op de leeslijst van vele docentenopleidingen en ligt op het nachtkastje van menig verontruste puberouder. Na tien jaar komen Huub Nelis en Yvonne van Sark met een geheel vernieuwde versie van hun bestseller, waarin zij wetenschappelijke inzichten over het puberbrein vertalen naar de praktijk. De vernieuwde versie is nodig, want we zijn in die tijd anders gaan kijken naar opvoeden, zowel thuis als op school. Tussen het tien en 25 jaar beleven jongeren de meest creatieve periodes, terwijl ouders juist veel onzekerheid ervaren. Waarom gedragen jongeren zich opeens op zo’n andere, soms onbegrijpelijke manier en hoe kun je hen helpen om de goede stappen te nemen? In het boek wordt het ontwikkelingsproces van jongeren uitgelegd. Hoe zorgen we ervoor dat jongeren blijven leren? Hoe om te gaan met risicogedrag? Hoeveel uur is gezond om naar een schermpje te staren? En waardoor ervaart de huidige generatie jongeren zoveel stress? De nieuwe uitgave kost €25,99,- en wordt uitgegeven door Kosmos Uitgevers. ISBN: 978 90 215 6891 1.

31313131

Tentoonstelling Nationaal Archief: Wie ben ik, Wie was jij? Gelijke behandeling en gelijke rechten zijn niet altijd vanzelfsprekend geweest. Dat kun je ervaren tijdens de tentoonstelling Wie ben ik, wie was jij? van het Nationaal Archief. Getoond wordt hoe tijd, plaats en de omstan-digheden waarin je geboren wordt invloed hebben op de mogelijkheden en keuzes die je wel of niet hebt. Kinderen kunnen met een tablet in de hand chatten met histo-rische figuren zoals George Maduro en Aletta Jacobs. Scholen kunnen verschillende programma’s met hun

leerlingen volgen: Goed en fout in de Tweede Wereldoor-log, Van huis en haard, Handel en slavernij en Vecht voor je recht. De eerste drie programma’s zijn geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Vecht voor je recht wordt alleen voor de middelbare school aangeboden. Ga voor meer informatie naar www.nationaalarchief.nl/onderwijs. Het Nationaal Archief biedt scholen uit Zuid-Holland gratis busvervoer tot eind 2019.

vereniging

VOOR ALLE LEDENZuid-HollandWoensdag 6 maart, 16.15-20.30 uur, Brede School Het Gebouw, Arubapad 2, Leiden. Netwerkbij-eenkomst met workshops: Van werkdruk naar werkplezier; Per-soonlijke effectiviteit; Psychische kwetsbaarheid.

GroningenWoensdag 6 maart, 16.15-20.30 uur, Dom Helder Camara Oecu-menische, Basisschool, Onne-maheerd 2, Groningen. Netwerk-bijeenkomst met workshops: Feedback een cadeautje; Per-soonlijke effectiviteit=zelfmanage-ment; Welke communicatiestijl heb jij?

OverijsselWoensdag 6 maart, 16.15-20.30 uur, Basisschool St Alphonsus, Almeloseweg 209, Mariaparochie. Netwerkbijeenkomst met work-shops: Hechtingsproblematiek; Samenwerken Mannen/Vrouwen; Vooroordelen? Heb ik die dan?

Zaterdag 16 maart, 12-16 uur. Filmdag. Focus Filmtheater, Arnhem. De Balie, Amsterdam. ECI Cultuurfabriek, Roermond.

Cinesneek, Sneek. Louis Hartloo-per Complex, Utrecht. Het Frater-huis, Zwolle.

SENIORENProvincie Noord-HollandMaandag 11 februari, 13.30-16 uur, Verenigingsgebouw Het Sint Pieter, Ridderstraat 9, Medemblik. Ledenbijeenkomst: Veilig in het verkeer.

Provincie DrentheDonderdag 28 februari, 10-13 uur, Trias, Groenmarkt 2, Meppel. Senioren netwerkbijeenkomst: Verlies

Provincie UtrechtDonderdag 28 februari, 19.30-22 uur, De Wel, Rutger van Rozen-burglaan 1, Eemnes. Ledenbijeen-komst: Veilig in het verkeer.

Provincie OverijsselMaandag 4 maart, 11-16 uur, Ont-moetingscentrum, Spoorstraat 7, Wierden. Ledenbijeenkomst: Pie-ter Omtzigt, inleiding en discussie.

Provincie GelderlandDonderdag 7 maart, 10-13 uur, Bethelkerk, Jan Th Tooroplaan 133, Ede. Senioren netwerkbijeen-

komst: Persoonlijke effectiviteit na betaalde arbeid.

Provincie OverijsselDinsdag 12 maart, 10-13 uur, Het Centrum, Constantijnstraat 7a, Nijverdal. Senioren netwerkbij-eenkomst: Pelgrimeren.

Provincie Noord-HollandWoensdag 13 maart, 20 uur, Scagontheater Cultuurhuis Markt 18, Torenstraat 1, Schagen. Le-denbijeenkomst: Tragikomedie ‘De bruiloft’.

Rayon West BrabantWoensdag 13 maart, 13.30 uur, Café Restaurant Huis ten Have, Kruisstraat 60, Roosendaal. Ledenbijeenkomst. Terugblik 2018 en vertelling Lust, Spot en Zinnelijk Genot. Informatie: tel 0628128567.

Provincie ZeelandDonderdag 14 maart, 10-13 uur, De Spinne, Joseph Lunslaan 7, Goes. Senioren netwerkbijeen-komst: Persoonlijke effectiviteit na betaalde arbeid.

Provincie UtrechtWoensdag 20 maart, 10-13 uur, Amershof, Snouckaertlaan 11, 32

In de agenda staan activiteiten van

CNV Onderwijs. Bijeenkomsten worden maximaal twee

keer vermeld. Aanleveren agendapunten via

servicebureau@cnv.nlKijk voor de uitgebreide agenda en aanmelden op:

onderwijs.cnvconnectief.nl/evenementen. Voor senioren is dat: www.cnvconnectief.nl/vereniging/senioren.

Amersfoort. Senioren netwerkbij-eenkomst: Verlies

PRIMAIR ONDERWIJSWoensdag 13 februari, 14.30-17.45 uur. Maranathakerk, J. Coninkstraat 2b, Alphen aan den Rijn. Ledenbijeenkomst, workshops: MR light; Werkverde-lingsplan; Inspectie; Muziek telt!.

Woensdag 27 februari, 16.25-20.30 uur, Den Draai, Blasius-straat 2, Deurne. Ledenbijeen-komst, workshops: Werkdruk, werkverdelingsplan; Pensioenen.

Woensdag 13 maart, 10-14 uur, Nieuwe Buitensociëteit, Stations-plein 1, Zwolle. Themadag: Van werkdruk naar werkgeluk.

VOORTGEZET ONDERWIJSWoensdag 20 februari, 15.30 -17.15 uur, Capelle aan den IJs-sel. Regiobijeenkomst voor OP, OOP en directieleden. Gesprek over wat arbeidsrechtelijk goed gaat en wat de vakbond kan doen.

Woensdag 20 maart, 15-16.30 uur, Papendrecht. Regiobijeenkomst voor OP, OOP en directieleden. Gesprek over wat arbeidsrechte-lijk goed gaat en wat de vakbond kan doen.

ONDERWIJS-ONDERSTEUNERWoensdag 6 maart, 16.15-20.30 uur, Dom Helder Camara Oecu-menische, Basisschool, Onne-

maheerd 2, Groningen. Leden-bijeenkomst met workshops: Functiewaardering; MR light voor OOP.

HOGER ONDERWIJSDonderdag 7 maart, 14.30-17 uur, Windesheim ruimte X1.90, Zwolle. Thema: Vitaal in het hoger onderwijs.

SCHOOLLEIDERSWoensdag 13 maart, 10-14 uur, Nieuwe Buitensociëteit, Stati-onsplein 1, Zwolle. Themadag. Thema: Van werkdruk naar werk-geluk.

33333333

A LIFE CHANGING EXPERIENCEDoe mee en schrijf je in: opgevenisgeenoptie.nl

Volgens Kirsty Schreuders, Elke Heesakkers, Lotte van de Wiel en Marit op ’t Hoog ziet het leven er in 2050 heel anders uit dan nu. De wereldbevolking heeft inmiddels

de 10 miljard bereikt, een derde van de Nederlandse bevolking bestaat uit robots, fysieke winkels zijn

Hoe ziet het onderwijs er in 2050 uit? Vier intussen afgestudeerde pabo-studenten schreven er een toekomstvisie over. Hun verwachting?

Een systeem dat nog meer dan nu de nieuwsgierigheid en talenten van individuele leerlingen prikkelt, vaarwel zegt tegen jaarklassen, methoden én roosters. Maar ook de comeback voorspelt van het

meester-gezel principe, waarbij de twee soms van rol wisselen, omdat een leven lang leren dan voor zowel jong als oud gemeengoed is

geworden.

verdwenen en DNA kan al vóór de geboorte worden afgelezen. Hartstikke mooi, al die nieuwe, technologische vond-sten. Máár, vroegen de voormalige Fontys-studenten zich af: waar staat de mens nog in dit verhaal? Hoe leren we, en wat is de rol van de leerkracht over - pak

Filosoferen over de ‘Leraar van 2050’

alle sectoren

34

‘m beet - 30 jaar? Kinderen klassikaal rekenopdracht-jes uitdelen die robots vele malen beter en sneller kunnen uitvoeren, lijkt dan niet langer logisch.

TOEKOMSTBESTENDIGWat het voortgezet onderwijs betreft: veel scholen hebben nu al grote moeite om studenten toekomst-bestendig op te leiden. De huidige meest gevraagde beroepen bestonden tien of zelfs vijf jaar geleden niet en het tempo van deze veranderingen zal de komen-de jaren alleen maar versnellen. Onderwijsinstel-lingen zullen daarom, meer dan nu al gebeurt, gaan inspelen op andere, meer persoonlijke vaardigheden. Zoals een kritische en nieuwsgierige houding en een leven lang leren, aldus het viertal. Voor hun toekomstvisie op het onderwijs - aanvanke-lijk begonnen als schoolopdracht – zijn ze duidelijk niet over een nacht ijs gegaan. Hun aanbevelingen zijn onder andere gebaseerd op bestaande ideeën uit het montessori- en daltononderwijs, alsmede de inzichten van verschillende trendwatchers en ervaringsgerichte scholen. Later, toen zij ter ere van het honderdjarig bestaan van het ministerie van Onderwijs gevraagd werden hun schoolopdracht uit te bereiden naar een onderwijsontwerp voor het jaar 2050, verdiepten zij zich ook nog eens minutieus in de adviezen van het project Onderwijs 2032.

FYSIEKE SCHOLEN?Gemakkelijk vonden ze het niet om een soort blauwdruk van de toekomst te maken. ‘Who knows of er dan überhaupt nog fysieke scholen bestaan’, aldus Schreuders. ‘Maar dát kinderen ook dan nog les krijgen, staat voor ons wel vast. Alleen de manier waarop zal sterk veranderen. Uitgangspunt voor onze toekomstvisie was de manier waarop wij het huidige onderwijs ervaren. Wat gaat goed, wat kan beter? Goed, is dat er nu al steeds meer aandacht is voor het individuele kind en wat het kan. Ook zie je, met name in de onderbouw, dat leerkrachten steeds vaker verschillende afzonderlijke vaardigheden als reke-nen, taal en woordenschat samenvoegen in speelse doe-activiteiten die vooral de nieuwsgierigheid prikkelen.’ We delen nu de maatschappij nog steeds in in laag- en hoogopgeleiden. Alsof iemand die goed uit een boek kan leren beter is, of meer behoort te verdienen dan iemand die blindelings een auto in- en uit elkaar weet te halen. Dergelijke onderscheidingen worden anno 2050 niet langer gemaakt. Sterker nog, leerlij-nen als het vmbo, mbo, hbo en wo bestaan volgens de meiden dan niet meer. Heesakkers: ‘In het sys-teem dat wij bedachten, ingedeeld naar “hoofd, hart en handen”, komen leerlingen ’s ochtends binnen in

een soort van huiskamer. Daar staat het hart centraal. De leerkracht ontvangt hen in een rustige ruimte waar ze met filosofische gespreksvoering hun autonome, creatieve en kritische ik leren ontdekken.’‘Daarna vertrekken ze naar “het station’’, gericht op het hoofd’, vervolgt op Op ‘t Hoog. ‘Een “Big-Data-Scan”, gebaseerd op DNA-onderzoek, helpt hen hier bepalen of ze bijvoorbeeld meer een Ronaldo of eerder een Ein-stein zijn. Ofwel: waar liggen de talenten? Maar ook, wat wil je leren en waarin wil je je ontwikkelen?’

LOKALE TIMMERMANSchreuders: ‘De data uit deze scan wordt in het dan tot standaard verheven “leerlingverleidsysteem” geplaatst. Een systeem dat kinderen, aan de hand van hun spe-cifieke kwaliteiten en leermogelijkheden, verleidt om naar een bepaalde werkplaats te gaan, waarbinnen ze in zogenoemde “learning communities” samenwerken met experts uit het werkveld. Deze werkplaatsen zijn vooral gericht op de handen: het creëren, ontdekken en ervaren met alle zintuigen.’ Op ’t Hoog: ‘Een leerling die graag wil timmeren, leert dit dan niet van een leerkracht, maar van de lokale timmerman. Op zijn beurt leert de timmerman weer van de kinderen door nieuwe creatieve inzichten. Zie het als een terugkeer naar het middeleeuwse mees-ter-gezelprincipe. Maar dan met een wisselwerking van leren tussen gezel en leermeester, omdat ouderen ook nog wat van jongeren kunnen leren. De leerkracht en samenleving dragen samen bij aan de ontwikkeling van kinderen en henzelf. Zij hebben hierin dus een gedeelde verantwoordelijkheid.’

LERAAR ALS COACHDe verschillende ‘exit-kwalificaties’ die leerlingen in de werkplaatsen opdoen, komen terecht in hun persoonlijke portfolio. Zo kan de leerkracht, samen met de experts die de daadwerkelijke kennisoverdracht verzorgen, zien waar een leerling staat en hem de juiste kant opsturen. Of zoals Heesakkers het zegt: ‘De leerkracht van 2050 is meer een coach die inspireert de eigen leerloopbaan vorm te geven en meegeeft dat een leven lang leren geen “moetje” is, maar een waardevol-le investering in jezelf.’‘Het blijft heel moeilijk en onwerkelijk te voorspellen wat er allemaal nog gaat gebeuren in de toekomst’, aldus Op ‘t Hoog tot besluit. ‘Wij vinden dat onze visie onderscheidend is, omdat die er vanuit gaat dat er op technologisch gebied grootse dingen gaan gebeuren, maar wel mét de mens centraal.

Lotte van de Wiel die ook deelnam aan het project, was niet aanwezig bij het interview en staat ook niet op de foto.

Tekst: Ilja Post en Ciska de Graaff Foto: Angeline Swinkelsalle sectoren

35353535

Vanaf links: Elke Heesakkers, Marit op ’t Hoog en Kirsty Schreuders.

Door dit plan krijgt het team meer professionele ruimte om zelf aan de slag te gaan met de werk-verdeling. Uiteraard vindt dit wel plaats binnen de gestelde kaders die het bestuur heeft opgesteld ten aanzien van het bestuursformatieplan en meerja-renformatiebeleid. De schoolleider vormt daarbij de schakel tussen het bestuur en het team en zorgt ervoor dat alle relevante informatie bij het team ligt voordat het gesprek over het werkverdelingsplan wordt gevoerd. Dit betekent dat je als leraar ook goed op hoogte moet zijn van de nieuwe afspraken die hiervoor zijn vastgelegd in de cao.

Infographic en handreikingOm teams daarom goed voor te bereiden, hebben vakbonden en de PO-Raad een infographic gemaakt over hoe je tot het werkverdelingsplan komt. Voor schoolbesturen/directeuren en (G)MR’en is enige afstemming vooraf nodig. De PMR toetst of alles gevolgd is conform de daar gemaakte toetsafspra-ken voor het draagvlak. Zo ja en er is voldoende draagvlak: behandeling instemmingsvraag. Na instemming stelt de directie het werkverdelings-plan vast. Voor de (G)MR heeft CNV Academie een handige handreiking gemaakt. Kijk op onze website

www.cnvacademie.nl om de infographic voor het team en de handreiking voor de (G)MR te downloa-den.

Draagvlak creërenHet is belangrijk dat je met je team en de (G)MR goed afstemt hoe je voldoende draagvlak krijgt voor het op te stellen werkverdelingsplan. Een goede communicatie vervult hierin een sleutelrol. In het werkverdelingsplan wordt onder andere vastgelegd welke tijd wordt besteed binnen en buiten de klas voor onderwijsondersteunend personeel, de pauzes en de aanwezigheid op school. Tevens wordt de besteding van de werkdrukmiddelen vastgelegd.Uiteraard willen wij jou en je collega’s inhoudelijk ondersteunen bij het voeren van het gesprek over dit werkverdelingsplan. We praten je bij over de nieuw-ste ontwikkelingen en afspraken met betrekking tot de cao. Daarnaast kunnen wij ook het proces facili-teren om te komen tot een goed werkverdelingsplan. Wil je als team of MR meer weten over het werkver-delingsplan of wil je ondersteuning bij het maken van het plan? Neem - als je een MR Partnerschap hebt -, contact op met je vaste contactpersoon.

Nog geen MR Partnerschap? Kijk op www.cnvaca-demie.nl voor meer informatie of neem contact met ons op 030 75 11 47 of via aanvraagacademie@cnv.

Scholen werken dit schooljaar nog volgens het basismodel of het overleg-

model. In de nieuwe cao voor het primair onderwijs

komen beide modellen te vervallen en deze worden

vanaf het schooljaar 2019-2020 vervangen door het

werkverdelingsplan.

Hulp nodig bij het werkverdelingsplan?

36

Foto: Sijmen Hendriks

Nationale Opleiding MediaCoachDigitale geletterdheid en mediawijsheidwww.nomc.nl

Social Media ProfessionalSocial Media: beleid en communicatiewww.mediaenmaatschappij.nl

Anti Pest CoördinatorSchoolveiligheidsbeleid en (online) pestenwww.deantipestcoordinator.nl

Mediawijsheid voor professionals

Hét opleidingsinstituut voor mediawijsheid!

072 - 888 7 222

Social MediaProfessional

advertentie Mediawijsheid Onderwijsblad 94-130.indd 2 18-01-18 11:15

STOP ARMOEDE IN NEDERLAND

Helpt u mee?

WWW.ARMOEDEFONDS.NL

Belastingaangifte doen?

CNV BELASTINGSERVICE helpt jou

VANAF 15 JANUARI 2019

KAN JE HIERVOOR GEMAKKELIJK ZELF ONLINE EEN

AFSPRAAK INPLANNEN VOOR MAART EN APRIL BIJ JOU

IN DE BUURT, VIA WWW.CNV.NL/BELASTINGSERVICE

OOK TELEFONISCH VIA 030 - 751 1050

VerschijningsschemaSCHOOLJOURNAAL

nr. 3 23 februari nr. 4 16 maart

Voor vertrouwen, veiligheid, rust en wederzijds respect

• Preventief en curatief• Gratis volgsysteem• Verbetert welbevinden

in de klas

Zie voor alle trainingen en modules onze website

Kanjertraining

(036) 548 94 05 info@kanjertraining.nlwww.kanjertraining.nl

Kleine advertentiesTe huur:

Te huur:

Te huur:

Rust aan de Costa Blanca? Bed and Breakfast ‘Buena Idea’ (adults only) ligt in één van de mooiste valleien van Spanje (Jalon). Letterlijk tussen de amandel- en wijngaarden en op loopafstand van het dorp Xaló. Met het gezondste kli-maat van Europa dé uitgelezen omgeving voor ontspanning, wandelen, wielrennen en golfen. De Costa Blanca-stranden bevinden zich op slechts 15 (auto) minuten afstand. Meer info: www.bnbspanje.nl.

Noord-Portugal, 45 minuten ten Noorden van Porto: het fraaie stadje Viana do Castelo, 2000 jaar historie, brede zandstranden, wandelen, golfen, fietsen, surfen, heerlijk eten, onthaasten. Aan de rand van het stadje, in een be-schermd natuurgebied, bieden wij in onze moderne villa met groot zwembad 3 ruime kamers te huur aan. Info: 06 13947099.

In de kop van Drenthe, voor natuur, cultuur, ruimte, rust, grenst aan Pieterpad. Vrijstaand, landelijk en sfeervol va-kantiehuis voor 2-4 personen; 2 slaapkamers, wifi (gratis) en tv. Bij meer, bos en hunebed. Fiets- en wandelpaden rondom. Hoogseizoen vrij, ook voor de meivakantie. Vanaf €325,- per week. Info: 06 22271669, a.j.vanweringh@ziggo.nl38

docent engels.24 maanden.nepal.Diverse scholen en projecten in ons werkgebied zijn op zoek naar een docent Engels.

Zuid-Azië

Per direct

onzevacatures.

Kijk op interserve.nl/onderwijs

of mail mij op lisette.bonk@interserve.nl

Meer informatie over onze organisatie, de profielen en de scholen kunt u vinden op onze

website www.vco-middenenoostgroningen.nl

die niet alleen onderwijzen wat ze weten, maar ook wie ze zijn.

Verder zoeken wij voor de invulling van de formatie voor het schooljaar 2019-2020

directeuren (m/v)

bevlogen leerkrachten (m/v)

Zoekt voor 2 van haar scholen inspirerende en enthousiaste

Iedere dag willen wij elk kind verder laten groeien als waardevol mens in deze wereld

De voordelen op een rij• Direct en gericht contact met een grote,

geïnteresseerde doelgroep• Primair en voortgezet onderwijs, mbo en hbo• Driewekelijkse verschijning op adres• Adverteren in Schooljournaal kunt u goed

combineren met CNV Bondsbytes E-nieuwsbrief. Oplage ruim 11.700 exemplaren

Kijk voor verschijningsdata, formaten en tarieven op www.cnvo.nl/adverteren

oplage:55.000

Adverteer in Schooljournaal!

Ècht iets bereiken in het onderwijs?

Neem contact op met Ray Aronds van Bureau Recent

T. 020 330 89 98 - E. info@recent.nl

CNV Onderwijs is dé vakvereniging die opkomt voor het welzijn en de belangen van (oud-)onderwijspersoneel. Wij zijn jouw partner in school op het gebied van beroeps inhoud, individuele (rechts)bijstand en collectieve belangenbehartiging. CNV Onderwijs is onderdeel van CNV Connectief en aangesloten bij CNV Vakcentrale.

matie uit Schooljournaal of Rechtspositie-gids, of van brochures en folders, zoals over verlofregelingen, ziekte en prepensioen.

LEDENVOORDELENLeden van CNV Onderwijs profiteren van lagere premies en kortingen.ZorgverzekeringOHRA, 026 400 40 40, coll. nr. 3725www.ohracollectief.nl/cnvo3725VGZ, 0900 07 50, coll. nr. 5008500RevalidatieoordDennenheuvel, 035 646 04 64

ALGEMEENCNV OnderwijsTiberdreef 4, 3561 GG UtrechtPostbus 2510, 3500 GM Utrechtcnvconnectief@cnv.nl, www.cnvonderwijs.nl030 751 10 03. Bereikbaar op werkdagen tussen 8 en 18 uurBestuur (vereniging)Loek Schueler, voorzitter CNV Onderwijs, bestuurslid CNV Connectief,bestuur-cnv-connectief@cnv.nl Ledenadministratiecnvc-ledenservice@cnv.nl, 030 751 10 03Schooljournaalschooljournaal@cnv.nl, 030 751 10 03Verenigingsbureauverenigingsbureau@cnv.nl

DIENSTVERLENINGRechtshulp Werk en Inkomencnvinfo@cnv.nl, 030 751 10 03; vertrouwenspersonen 030 751 10 01Rechtshulp PrivéARAG, 033 434 23 42AcademieCNV Academie verzorgt trainingen, advies-trajecten en partnerschappen voor teams, (G)MR’en en OR’en. infoacademie@cnv.nl030 751 17 47, www.cnvacademie.nlDownload de app: CNV MR gids (PO en VO)Starters en Studentencnvinfo@cnv.nl, 030 751 10 06Directieadvies leden CNV schoolleidershelpdesk@cnvs.nl, 030 751 10 04Zelfstandigencnvinfo@cnv.nl, 030 751 10 03Sociaal FondsHet Sociaal Fonds helpt waar mogelijk leden en/of hun gezinsleden met (finan ciële) problemen: A. van Vliet, Paddestoelenlaan 51, 3903 GE Veenendaalsociaalfondsonderwijs@cnv.nl06 36 19 33 76B.g.g. voor dringende zaken: Dhr. B. Gersen, 040 213 03 09CNV Onderwijs Coachingsnetwerkaanvraagacademie@cnv.nl, 030 751 17 85Www.hetonderwijsplein.nlTe raadplegen en downloaden (leden)infor-

Sectorgroepsbesturen Stuurgroepen

PASSEND ONDERWIJS AnneMarie Bruurmijn-De Louw0416 33 31 13passendonderwijs@cnv.nl

COMMISSIE DIVERSITEITMargriet Janssen-Stoldiversiteit@cnv.nl NETWERK BIJEENKOMSTENElly den Haannetwerkbijeenkomsten@cnv.nl

Thema-/werkgroepen

adres & telefoonnummers

www.hetonderwijsplein.nl www.facebook.com/cnvonderwijs Twitter: @cnvonderwijs Linkedin: www.cnvonderwijs.nl/linkedin

PRIMAIR ONDERWIJS Dhr. H. de Vries06 44 42 25 77primaironderwijs@cnv.nl

VOORTGEZET ONDERWIJSDhr. R. Mudde06 42 98 65 43voortgezetonderwijs@cnv.nl

MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJSDhr. T.P.E. Opgenoord046 449 34 21middelbaarberoepsonderwijs@cnv.nl

HOGER ONDERWIJSLeo Douwes06 83 57 38 60hogeronderwijs@cnv.nl

ONDERWIJS DIENSTVERLENINGDhr. R. Vrieling06 12 99 09 52onderwijsdienstverlening@cnv.nl

SCHOOLLEIDERS Dhr. R.J. Bovee020 647 68 43schoolleiders@cnv.nl

SENIOREN ONDERWIJS Koos Wijkhuijs-Geschiere06 22 30 68 07senioren-cnv-onderwijs@cnv.nl

GROEN ONDERWIJS Dhr. H. Moorlag06 37 26 04 03groenonderwijs@cnv.nl

ONDERWIJSONDERSTEUNERS Dhr. E.L. Kühne06 28 58 83 23onderwijsondersteuners@cnv.nl

JONG Dhr. B. Audenaerd06 41 45 11 16jongeren-cnv-onderwijs@cnv.nl

ANDERS ACTIEVENcnvc-andersactieven@cnv.nl

IONDER

WIJS

Jij bent er voor anderen, wij zijn er voor jou. We houden allemaal

van het onderwijs, maar nu gaat het om jou. Doe mee met onze

acties en check www.samenvoorgoedonderwijs.nl

IONDERWIJS