Tilburg University

Markt- en marketing onderzoek in het Nederlands taalgebied

van Tilburg, A.; Verhallen, T.M.M.

Published in:Tijdschrift voor Marketing

Publication date:1978

Link to publication

Citation for published version (APA):van Tilburg, A., & Verhallen, T. M. M. (1978). Markt- en marketing onderzoek in het Nederlands taalgebied.Tijdschrift voor Marketing, 12(1), 14-18.

General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

- Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research - You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain - You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal

Take down policyIf you believe that this document breaches copyright, please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.

Download date: 21. Oct. 2020

Markt- en marketingonderzoek in het

/

Nederlands taalgebied

In februari 1977 is een enquête gehouden onder instellingen voor wetenschap-pelijk onderwijs, aangevuld met marktonderzoekbureaus en bedrijven met be-trekking tot wetenschappelijk onderzoek dat binnen het veld van de marke-ting in ruime zin: marketing, consumentengedrag en marktonderzoek in de ja-ren na 1973 is geëntameerd. Deze inventarisatie* is verricht op initiatief vande Wetenschappelijke Commissie ondergebracht bij het NIMA. Deze commis-sie bestaat uit vertegenwoordigers van hogescholen en universiteiten. De in-ventarisatie is uitgevoerd teneinde de uitwisseling van onderzoekservaringen'en-resultaten te bevorderen. In dit zelfde kader zijn onderzoekuitwisselingsbijeen-komsten voorzien. De eerste vond plaats op 12 januari 1978 in Tilburg, eentweede is medio 1978 gepland. Het volgende nummer van het tijdschrift voorMarketing zal geheel zijn gewijd aan hetgeen op de bijeenkomst van 12 janua-ri werd naar voren gebracht. Het onderstaande artikel kan worden beschouwdals een voorloper hierop.

Opzet van het onderzoekInformatie is verzameld over— veld van onderzoek;

- probleemstelling;- fase waarin het onderzoek ver-

keert;

* In Groot-Brittannië is een soortgelijke inventarisatie verricht: 'Register of Researchin the U.K.', J. P. Bannister & F. Withey. In: Eur. Journ. of Marketing, Jrg. 9, Vol.l, 1975, p. 68-88.

- aard van de gegevens;- eventuele publikaties.Vrijwel alle aangeschreven vakgroe-pen hebben gereageerd. In verbandmet geheimhouding verstrektenslechts enkele commerciële instellin-gen informatie. De oogst van de en-quête bestond uit 76 onderzoekprojec-ten, variërend van meerjarige projec-ten van meer dan één onderzoekertot kortlopende individu-gebondenprojecten. Van 19 instellingen in Ne-derland en Vlaanderen is informatieverkregen. Zie hiervoor tabel 1.Van de 76 projecten zijn er 31 af-gerond in de periode '73-T7, 2 projec-ten voorgenomen en 43 nog lopendper februari '77.

De projectenOmschrijvingskarakteristieken.Om zowel het inzicht in als het over-zicht van de projecten te bevorde-ren, zijn de oorspronkelijke omschrij-vingen en toelichtingen, verschaftdoor de respondent, herleid tot tref-woorden. Deze trefwoorden zijn:A. Onderzoeksveld1. Consumentengedrag2. Gedrag van/binnen organisaties3. MarktomgevingB. Marktbeleid1. Marketing management2. Planning en strategie3. Forecasting4. Marktbeschrijving0. NVT (niet marktbeleid georiën-teerd)

Drs. A. van Tilburg studeerde eco-nometrie aan de Nederlandse Eco-nomische Hogeschool te Rotter-dam. In de doctoraalfase van zijn

studie werkte hij part ime op deafdeling marktonderzoek van ShellNederland Verkoopmaatschappij.Na een drietal jaren werkzaam tezijn geweest op de afdeling Informa-tie Systemen en Automatie van Phi-lips Nederland is hij sinds 1974 alswetenschappelijk medewerker ver-bonden aan de vakgroep Marktkun-de en Marktonderzoek van de Land-bouwhogeschool.

Drs. Th. M. M. VerhaUen (29) stu-deerde bedrijfs- en sociale psycholo-gie aan de Katholieke Universiteitte Nijmegen. Hij is vanaf 1973 ver-bonden aan de vakgroep Economi-sche Psychologie van de Kath. Ho-geschool Tilburg, alwaar hij zich

met economisch- en consumenten-gedragsonderzoek bezig houdt. Deauteurs danken J. A. Bijkerk en A.de Jong voor hun assistentie..

14 Tijdschrift voor Marketing

C. Marketing mix1. Produkt/assortiment2. Prijs3. Reclame en verkoopbevordering4. Distributie5. Meerdere marketing mix elemen-ten /0. NVTD. De markt, sector1. Verbruiksgoederen (food e.d.)2. Industriële marketing3. Marketing van diensten/overheid4. Internationale marketing5. Gebruiksgoederen (duurzame con-sumptiegoederen)6. Meerdere markten0. NVT: algemeenE. Dataverzameling1. Éénmalig veldonderzoek (enquê-te)2. Longitudinaal onderzoek (panel)3. Laboratoriumonderzoek (experi-ment)4. Literatuur5. Openbare statistieken0. Onbekend/NVTF. Onderzoeksdesign1. Modeltoetsing2. Niet-modeltoetsend (exploratief,descriptief, experimenteel)0. Onbekend/NVT

Deze trefwoorden zijn ontleend aaninhoudsopgaven c.q. rubrieken vantijdschriften en handboeken op hetvakgebied. Bovenstaande indelingvertoont de meeste overeenkomstmet de A.M.A.-indeling.

IndelingscriteriaDe 76 projecten zijn gegroepeerdmet behulp van clusteranalyse. Aan-gezien de bovengenoemde trefwoor-den zich niet dan op zeer arbitrairewijze lenen voor de bepaling van ge-lijkenissen tussen projecten zijn de-ze oorspronkelijke criteria als volgtgedichotomiseerd:I.1. consumentengedrag2. niet-consumentengedragII.l. direct ten behoeve van beleid2. niet-direct ten behoeve van beleidIII. l. marketing mix2. niet-marketing mixIV. l. specifiek gebied of markt2. niet specifiekV.l. primaire data2. secundaire dataVI.l. model2. experimenteel (niet-model)

BelgiëNederland

hoger onderwijs6

_915

anderen134

totaal7

1219

Tabel 1: Verdeling van deelnemende instellingen

VII.l. theoretisch2. toegepastVoor elk project is per criterium decode l of 2 toegekend. Vervolgensis op deze karakteristieken principa-le componentenanalyse met varimax-rotatie toegepast, teneinde een aan-tal van elkaar onafhankelijke crite-ria te vinden. Dit om te voorkomendat bepaalde aspecten van onder-zoek, welke in meerdere trefwoor-den tot uitdrukking gebracht zijn,zwaarder dan anderen hun stempelop de uit te voeren clusteranalysezouden drukken.De vierfactoroplossing bleek op ba-sis van eigenwaarden, verklaarde va-riantie en interpretatiemoglijkhedenhet meest geschikt. Deze vier facto-ren verklaren 80% van de variantievan de oorspronkelijke zeven karak-teristieken.Op factor l laden de variabelen II,IV en VII hoog (factorladingen tus-sen 0,75 en 0,81). Deze dimensie isbenoemd als theoretisch versus toege-past. Op factor 2 laden de variabe-len I en V hoog (resp. 0,83 en0,67). Deze factor kan benoemd wor-den als empirisch consumentenonder-zoek. De factoren 3 en 4 komenvoor meer dan 90% overeen metrespectievelijk de oorspronkelijke ka-rakteristieken III (marketing mix)en VI (modelbenadering).

Clusters van onderzoek~De clustering van onderzoeksprojec-ten, volgens de diametervariant vande hiërarchische clusteranalyse vanJohnson, is vervolgens tweemaal toe-gepast: eenmaal op de scores vande onderzoeksprojecten op de gevon-den vier factoren van criteria. Eentweede maal door de scores van deonderzoeken te nemen op de vier %criteria welke het best de vier facto-ren representeren. Dit zijn:voor factor I: Kenmerk II: t.b.v.marktbeleid (ja/nee)voor factor II: Kenmerk I: consumen-tengedrag (ja/nee)

voor factor III: Kenmerk III: marke-ting mix (ja/nee)voor factor IV: Kenmerk VI: model-benadering (ja/nee)De clustering op basis van deze laat-ste vier kenmerken bleek het bestte voldoen. Acht clusters van onder-zoek bleken te ontstaan die hierbijzijn opgenomen. De namen van deonderzoeker en onderzoeksinstellingzijn afgekort weergegeven. De om-schrijving van de diverse projectenis in termen van de volledige oor-spronkelijke 6 criteria A t/m F.Wanneer we de dekking van het tota-le onderzoeksterrein bezien aan dehand van de trefwoorden c.q. rubrie-ken blijkt dat alle aspecten met be-trekking tot consumentengedrag, demarketing mix en het marketing-be-leid in het Nederlandstalig onder-zoek vertegenwoordigd zijn. Twee uit-zonderingen daarop, namelijk indus-triële marketing en internationalemarketing, waarop slechts enkele*onderzoekingen betrekking hebben,dienen echter gesignaleerd te worden.

De spreiding van onderzoekIn tabel 2 is per organisatie of instel-ling de spreiding van onderzoekover de acht clusters weergegeven.Drie instellingen concentreren zichblijkbaar speciaal op één type onder-zoek: de KHT, met name de vak-groep Economische Psychologieop consumentengedragsonderzoek,(de vakgroep Marketing aan deKHT verricht meer gespreid onder-zoek); het EIM: marktbeleidonder-zoek en de RUGR alwaar het onder-zoek (modellen) naar efficiëntie vanmarktinstrumenten centraal staat.Aan de Erasmus Universiteit, in vijfclusters vertegenwoordigd, en aande Landbouwhogeschool, in vier clus-ters, is het onderzoek meer gespreid.

* Het is de auteurs bekend dat B. Bak-ker, EUR, een proefschrift voorbereidtop het gebied van internationale marke-ting. /

januari 1978 15

Markt- en marketing-onderzoek in het Nederlands taalgebiedDrie projecten worden in samenwer-king tussen vakgroepen verricht: 'Ir-ritatie door T.V.-reclame' aan deEUR en KHT; 'Consumptiebeslis-singsveld' door de vakgroepen Eco-nomische Psychologie en Marketingbinnen de KHT en 'Life-style cros-scultureeF van de UNA en KHT.Mogelijke verschuivingen in onder-zoeksactiviteiten zouden uit een ver-gelijking van afgerond versus lo-pend en voorgenomen onderzoekkunnen blijken.Tabel 3 geeft een toename van onder-zoeksactiviteiten te zien, met namein cluster II, Consumentenonder-zoek m.b.t. marketing mix en in clus-ter IV, Effectiviteitsbepaling vanmarktinstrumenten, (statistisch signi-ficant zijn deze toenames echterniet). Wanneer we de vier eerstge-noemde clusters (I-II-V-VII) uit ta-bel 3 opvatten als meer consumen-tengedragsgeoriënteerd en de laatst-vermelde vier clusters (III-IV-VI-VIII) als meer marketing-georiën-teerd, dan blijkt dat de verhoudingtussen beide hoofdgroepen gelijk isen blijft (in deze periode).

SlotopmerkingZoals in de inleiding reeds is opge-merkt, is deze inventarisatie uitge-voerd om de uitwisseling van onder-zoekservaring en onderzoeksresulta-ten te bevorderen. Wij spreken dehoop uit, dat de informatie hier ver-strekt, alhoewel niet volledig, tot on-derlinge contacten aanleiding zal ge-ven. Het komt ons voor dat onder-zoek waarvoor de data relatief moei-lijk te verzamelen zijn, zoals interna-tionale en industriële marketing, min-der snel aangepakt wordt.

Organisaties waarin de onder-zoekers werkzaam zijn:ATTW = Attwood NederlandB.V., Mgr. Schaepmanlaan 55, Don-genEHB = Economische HogeschoolSt. Aloysius, Broekstraat 113, 1000BrusselEIM = Economisch Instituut voorhet Midden- en KleinbedrijfEUR = Erasmus Universiteit Rot-terdam

Cluster I: Consumentengedrag: alge-meen, theoretisch

Titel

Aankoopgedrag in supermarktenBezit huishoudelijke apparatuurBezitsstructuur duurzame consump-tiegoederenAardgasverbruik in huishoudingInvloed inkomen op beslissingsge-dragInformatieverwerking en keuzege-dragSociale interactie en produktaan-koopInvloed vloerbedekking op leerpro-cesPerceptie en relevantieLife-style crosscultureelWerking marktmechanismeDe gehuwde werkende vrouwAttitudes en economisch gedragPersoonlijkheid en situatie als deter-minanten van consumptief gedragBargaining

Cluster II: Consumentengedrag metbetrekking tot marketing mixWinkelgedrag en produktkeuzeKoopgedrag van bloemen en plan-tenWinkelkeuze levensmiddelenShopping Center-onderzoekEffect van reclamePrijs en elektriciteitsverbruikVoorspelling mediagebruik a.h.v.panelsPrijsperceptiePerceptie distributiekanalenIrritatie door T.V.-reclameRolgedrag in reclamePrijsrangeperceptieConsumptiebeslissingsveld

Cluster III: Onderzoek naar marktbe-leid van organisatiesCoördinatie m.b.t. marketing- enproduktiebeslissingenEvaluatie marketing-beleidMargebeleid groot- en detailhan-del groentenVoorrij kostenMarketing AuditExportstrategieSchapruimte in supermarktenAnalyse bedrijfsbeheerOntwikkelingen detailhandelRuimtelijke aspecten dienstverle-ningsapparaatPrognose kledingtextielStructuuronderzoek rozenkwekersWinkelonderzoek textielbranche

&-

Instelling

VEHTHD

EUREUR

KHT

KHT

KHT

KHTKHT

UNA/KHTKHTKHTKHT

KHTKHT

iet

ATTW

LHWIBDHIHKUL

RUGR

ATTWEURKHT

KHT/EURGUAKHTKHT

:ibe-

THTTHE

LHWIBDHVPNIBVUBEIMEIM

EIMKHTKHTKHT

Onderzoeker

LA/MOBO

VEZN/HU

VN

RA

VN

RAVL

PE/VLVN

VL/VNRR

VLVN

HN

TIWSBIABHL

ZIVE

EV/RAZN/VL

VL

OmschrijvingA B C D E F

1 0 0 1 1 21 0 0 3 1 2

1 0 0 5 2 21 0 0 3 0 2

1 0 0 0 1 2

1 0 0 0 3 2

1 0 0 0 1 2

1 0 0 5 1 21 0 0 0 3 21 0 0 0 1 21 0 0 0 3 21 0 0 0 1 21 0 0 0 2 2

1 0 0 0 3 21 0 0 0 3 2

1 0 2 0 2 2

1 0 5 1 2 11 0 4 1 1 21 4 4 0 1 21 0 3 0 1 21 1 2 3 1 0

1 3 3 0 2 21 0 2 0 1 21 0 4 1 1 21 0 3 0 1 21 0 3 0 1 21 0 2 0 1 2

ST/NO/VL/VN1 0 1 0 1 2

SCHA

MEWSAIGEHK

STNOST

2 2 0 0 0 22 1 0 3 1 2

2 1 2 1 5 12 1 4 0 4 02 1 0 0 1 22 2 0 4 1 22 1 4 1 0 22 1 0 6 0 22 4 0 6 0 2

2 4 4 6 0 22 3 0 5 5 12 4 0 1 1 22 1 0 5 fl 2

16 Tijdschrift voor Marketing

GUA = Gemeente Universiteit vanAmsterdamHIH = Provinciaal Hoger Handelsin-stituut, Gouverneur Verwüghensin-gel l, HasseltHVP = Van Hees-Vlessing and Part-ners N/V., Huart Ham vinlaan 1-7,BrusselIBD = Interfaculteit Bedrijfskunde,Poortweg 6-8, DelftKHT = Katholieke Hogeschool Til-burg, Hogeschoollaan 225KUL = Dep. Toegepaste Econo-mie, Katholieke Universiteit Leu-ven, Dekenstraat 2, 3000 LeuvenLHW = Landbouwhogeschool Wage-ningen, Hollandse weg lNIB = Stichting Nijenrode, Insti-tuut voor Bedrijfskunde, BreukelenPHIL = N.V. Philips Gloeilampenfa-brieken Eindhoven, CMSD, Ge-bouw TQ UI-4RUGE = Seminarie voor Marke-ting, Faculteit Economische Weten-schappen, Rijksuniversiteit Gent,Universiteitsstraat 8, 9000 GentRUGR = Rijksuniversiteit Gronin-gen, Economische Faculteit, Post-bus 800THD = Technische HogeschoolDelft, Tussenafdeling IndustriëleVormgeving, Oude Delft 39aTHE = Technische Hogeschool Eind-hoven, Afdeling Bedrijfskunde,Den Dolech 2THT = Technische HogeschoolTwente, Afdeling Bedrijfskunde,Postbus 217, EnschedeUNA = Universiteit van Namen,Rempart de la Vierge 8, 5000 Na-menVEH = Studiecentrum van de Vlaam-se Economische Hogeschool, Koning-straat 284, BrusselVUB = Vrije Universiteit, Centrumvoor Bedrijfsekonomie, Pleinlaan 2,1050 Brussel

De namen van de onderzoe-kers en de bijbehorende code.AB = P. van den AbeeleAI = A. HeirmanBI = Hr. BillenBR = C. M. A. BroekenBO = J. BoxBS = Hr. BorgersDR = M. van DrunenDU = R. DuijckEV = M. M. Evers-Boenders

Titel Instelling

Cluster IV: EffectiviteitsbepalingmarktbeleidImplementeerbare modellen RUGRModel t.b.v. assortimentsspecifica-tie RUGRModel t.b.v. nieuwe produktbeslis-singen RUGRModel ter bepaling van reclame-ef-fectiviteit RUGROrganisatiestructuur en koopge-drag kapitaalgoederen THTSimulatiemodel t.b.v. assortiments-beslissingen RUGRModelbouw in de marketing THEMarktbeleid bezorgende melkde-tailhandel LHWVertragingseffecten in reclamebe-stedingen KHT

Cluster V: Consumentengedragsmo-dellenLongitudinaal anticipatieonder-zoek PHILModel koopgedrag consumenten RUGRModel keuzegedrag consumenten LHWConsumentenbeslissingsmodel LHWVraag naar duurzame consumptie-goederen KHTModel voor aankoopgedrag EURMarktvoorspellingssysteem voorde middenlange termijn KHTAdoptie en diffusie van populairegrammofoonplaten KHT

Cluster VI: MarktverhoudingenMarktmacht van de consument THDKoopgedrag van organisaties THEDe markt m.b.t. marketing-educa-tie NIBConsumentenopvoeding in deEEG VUBOntwikkeling marktonderzoek inNederland EURSocio-economische structuur Ne-derlandse gezinsbevolking EURIngratiatie bij enquêtevragen KHT

Cluster VII: Consumentistisch on-derzoek ^Consumentenenquête Testaan-koop' HIHLezerskringonderzoek 'Het be-lang van Limburg' (dagblad) HIHConsumentisme en marktbeleid RUGEEvaluatie Consumentenbond KHTToken Economy KHTConsumentenonderzoek EIM

Cluster VIII: Marktstructuurstudies'Below the Line'-communicatie *%EHDistributie-planologie RUGRRuimtelijke structuur detailhandelEEG VUBStructuurveranderingen in de distri-butiesector EHBMarktgedrag aanbieders merkarti-kelen * EUR

Onderzoeker OmschrijvingA B C D E F

L E 2 1 5 0 5 1L E 2 1 1 0 5 1N Y 2 1 1 0 5 1R E 2 1 3 1 2 1D R 2 1 0 5 1 2

Z W 2 1 1 1 2 1B R 2 0 0 0 0 1

ME/TI/WA 2 1 5 1 2 1

O O 2 3 3 0 5 1

JO/OV 1 3 0 5 2 1H E 1 0 0 0 0 1W A 1 0 0 0 2 1W A 1 0 0 0 1 1O O 1 3 0 5 2 1V E 1 0 0 0 0 1N O 1 3 0 0 1 1N O 1 0 0 1 2 1

B O 3 0 0 0 4 0H A 2 0 0 0 1 2G E 3 0 0 0 1 2B S 3 0 0 0 0 0Z N 2 0 0 0 1 2Z N 3 0 0 0 1 2R A 1 0 0 0 2 2

1 1 0 3 1 2S E 1 1 0 3 1 2D U 1 1 0 0 1 2

RA/VL 1 1 0 3 1 2FR/VL 3 1 0 3 2 2

1 1 0 6 0 2

LA/MO 3 0 3 0 1 23 0 4 0 1 2GO

AI

AI

ZN

3 0 4 0 5 2

3 0 4 0 5 2

2 0 4 0 / 5 2

januari 1978 17

Markt- en marketing-onderzoek in het Nederlands taalgebiedCluster- Cluster-nr. benaming ATTW EHB EIM EUR GUA* HIH HVP

1̂ Consumenten-gedrag, alge-meen, theore-tisch 2

II Consumenten-gedrag m.b.t.marketing m i x 2 2 1 1

III Marktbeleid vanorganisaties 3 1

VI Effectiviteitmarktinstrumen-ten

V Consumenten-gedragsmodel-len 1

VI Marktverhoudin-gen 2

VII Consumentischonderzoek 1 2

VIII Marktstructuur 1 1

Totaal N = 7 8 2 1 4 8 1 3 1(2 samenwerkingsprojecten)

OrganisatiesIBD KHT KUL LHW NIB PHIL RUGR RUGE THD THE THT UNA VEH VUB

1 1 1 1 1

1 4 1 1 1

1 3 1 1 1 1 1

1 1 5 1 1

3 2 1 1

1 1 1 1 1

2 11 1 1

2 2 5 1 5 2 1 1 2 3 2 1 2 3

* informatie niet van betrokken instelling afkomstigKHT: onderzoek afkomstig van 3 vakgroepen: economische psychologie, marketing, econometrie.

Tabel 2: Onderzoekclusters, gerelateerd aan de organisaties waarin dit onderzoek wordt verricht

FR = D. FranckenGE = A. P. van GentGO = A. R. van GoorHA = H. W. C. van der HartHE = R. R. van de HeuvelHK = H. HeinsbroekHL = G. J. van HeldenHN = A. H. J. van HeterenHU = D. HuismanJO = L. de JongeLA = L. LaevaertLE = P. S. H. LeeflangME = M. T. G. MeulenbergMO = S. MosselmansNO = G. J. de NooijNY = W. G. NijkampOO = W. OomensOV = W. M. Oppedijk van VeenPE = P. A. PellemansRA = W. F. van RaaijRE = J. C. ReuylRR = R. P. RedingerSC = P. M. SchutteSE = Hr. 't SergenST = C. M. StormTI = A. van TilburgVE = J. VerhulpVL = G. M. van VeldhovenVN = Th. M. M. VerhallenWA = B. WierengaWS = A. D. WillemsZI = J. L. N. Zillinger MolenaarZN = A. van der ZwanZW = P. S. Zwart

Tabel 3: Afgerond versus Lopend onderzoek per onderzoekscluster.

Cluster l

II

V

VIIIII

IV

VIVIII

Consumentengedrag,algemeen, theoretischConsumentengedragm.b.t. marketing mixConsumentengedrags-modellenConsumentistisch onderzoekMarktbeleid vanorganisatiesEffectiviteitmarktinstrumentenMarktverhoudingenMarktstructuur

Totaal

Afgerond

7

4

33

5

243

31

Lopend

8

9

53

S

132

45

Totaal

15

13

86

13

975

76

Lunchbijeenkomst NIMAWest I op dinsdag 7 februari1978Het bestuur van de Regio West Iprijst zich gelukkig het jaar te kun-nen openen met een lunchbijeen-komst waarvoor zeker grote belang-stelling zal bestaan. De bijeenkomstwordt gehouden op dinsdag 7 februa-ri 1978, van 12.00-14.00 uur, in hetCrest Hotel, de Boelelaan/Europa-boulevard, Amsterdam-Buitenvel-dert.Spreker is de heer drs. L. Th. Mid-dendorp, directeur van WehkampB.V. te Zwolle. Hij behandelt hetonderwerp:

Postorderbedrijf: bedreiging of uitda-ging?

De heer Middendorp is sedert 1964werkzaam bij Wehkamp, laatstelijkals plaatsvervangend algemeen direc-teur. Hij is in het bijzonder belastmet de marketing van het postorder-bedrijf. Daarvoor werkte de heer Mid-dendorp enkele jaren in het buiten-land, na een opleiding aan de Econo-mische Fakulteit van de Gemeentelij-ke Universiteit te Amsterdam.De kosten bedragen f 22, — te vol-doen na afloop bij het verlaten vande zaal. Aanmeldingen bij Th. W.Struick, secretaris NIMA West II,tel. 020-258540. /

18 Tijdschrift voor Marketing