T I J D S C H R I F T VA N D E FA C U LT E I T I N G E N I E U R S W E T E N S C H A P P E N E N V I L v

Nr. 28 • januari 2015 Afgiftekantoor 3000 Leuven 1 • P802104

Beste lezersHet nieuwe jaar is aangebroken, het oude voorbij ... een moment om kort terug te blikken.

Hoe fier mogen we zijn dat de 24 urenloop gewonnen werd door onze studenten. Proficiat! De cirkel isrond: de burgerlijk ingenieurs hebben vele jaren geleden deze succesvolle sportactiviteit opgestart enhalen nu weer de triomf binnen ...

Hoe fier mogen we zijn op onze top 10 beste startende bachelorstudenten: een nieuw initiatief vanonze faculteit. De studenten die in de eerste fase van de bacheloropleiding in juni 2014 de beste puntenbehaalden, werden op het Sint-Barbarafeest in de bloemetjes gezet, samen met de door hen gekozen‘inspiring teacher’. De studenten mochten een leerkracht uit hun middelbare school uitnodigen op deplechtigheid, zodat we ook hen konden huldigen. Het was een gewaardeerd succes.

Hoe fier mogen we zijn op onze tweede honorary profesor Dierk Raabe. Niet alleen een topper in materiaalkunde, maar evenzeer inde communicatie daarover: hij weet het belang van materialen en hun ingenieursaspecten naar het grote publiek over te brengen.

Hoe fier mogen we zijn over de vernieuwde Van Cauteren- & Dutréleerstoel: vooreerst is er de samensmelting van de twee leer-stoelen tot een gezamenlijke leerstoel. Maar nog veel belangrijker: samen met onze vrienden van de Alumni Ingenieurs KU Leuvenhebben we een zeer succesvolle nieuwe formule in de vorm van een gezamenlijke forumavond georganiseerd.

Hoe fier mogen we zijn dat we met studenten, collega’s, ATP- en AAP/BAP-medewerkers en alumni de toekomst in het nieuwe jaarverder mogen uittekenen.

Hartelijk dank! Prettige feestdagen (die waarschijnlijk al grotendeels achter de rug zijn) en een voorspoedig nieuw jaar!

Michiel Steyaert, decaan Faculteit Ingenieurswetenschappen

Beste collega-alumni Wat ik in het voorwoord van het vorige nummer al kort aankondigde is nu helemaal een feit: de naamViLv wordt vanaf nu vervangen door ‘Alumni Ingenieurs KU Leuven’. Verder in dit nummer vinden jullieeen uitgebreid artikel dat meer duiding geeft bij deze evolutie.

Samen met de nieuwe naam hebben we ook een nieuw logo. Hiervoor schreven we een wedstrijd uitonder de studenten. Op 17 december 2014 overhandigden we Sophie Mariën hiervoor haar welverdiendeprijs. De inzendingen waren schitterend en de keuze was moeilijk, maar het doet plezier te zien datonze toekomstige collega’s nu al bijzonder creatief te werk gaan. Dat hebben in dit eerste semesterook de bachelorstudenten gedaan voor het vak P&O3. Zoals de voorbije twee jaren zullen we ook ditjaar onze Alumni Ingenieursprijs uitreiken aan het team dat van de academische jury de hoogste scorekrijgt, samen met een tweede ‘runner-up’ team. We zullen hierover uitvoerig berichten via onze web-site, nieuwsbrief en het volgende nummer van GeniaaL.

Onze eerste forumavond, een gezamenlijk initiatief met de faculteit en de nieuwe Van Cauteren-Dutréleerstoel, was een enorm succes.We kijken dan ook vol verwachting uit naar de volgende forumavond op 10 februari 2015 – een avond rond ingenieurs en humor insamenwerking met de Faculteit Letteren. Ik wil jullie hiervoor alvast graag uitnodigen.

Gegroet en tot gauw

Gert Sablon, voorzitter Alumni Ingenieurs KU Leuven

Nieuws uit de faculteit 3Jong ingenieurstalent 4-5Saint-Barbara: Dierk Raabe becomes honorary professor 6-7GeniaaL gedacht: Marcel Pelgrom 8GeniaaL gedacht: Adhemar Bultheel 9Slimme toestellen en duurzame energie: een perfect huwelijk 10De straalmotor hersteld na brand 11ArchDOC Workshop 2014 12

Status quo van het aantal inschrijvingen voor burgerlijk ingenieur 13Water hergebruiken is nog maar het begin 14-15Arenbergsymposium: Van Cauteren- & Dutréleerstoel 16-17Reünie 1959, 1964 en 1989 18-19VILv voor ir & ing 20De 24 urenloop is van ons 21Geen ‘Licence to Kill’, maar ‘Licence to Build’ 22-23Revue te Midde leeuwen 24

INHOUD

Voorwoord

Nieuws

3

Prijzen, onderscheidingen, …• Aan Jean-Pierre Kruth, gewoon hoogleraar aan het Departement

Werktuigkunde, zal op 23 april 2015 de Bower Award and Prizefor Achievement in Science worden toegekend. Hij ontvangtdeze prijs omwille van ‘his pioneering research in additive manufacturing (3D printing), which led to many technologicalinnovations and several global companies. His work has inspiredfurther research, enabled the creation of many patents andbuilt the foundation for others’ businesses’.www.fi.edu/laureates/jean-pierre-kruth

• Patrick Willems, hoogleraar aan het Departement Burgerlijke Bouw -kunde, zal in 2015 de Belgian Chair at London University bekleden.www.eng.kuleuven.be/algemeen/nieuws/patrick-willems-bekleedt-de-belgian-chair-at-london-university-in-2015

• Lieven De Lathauwer en Johan Suykens, beiden als hoogleraarverbonden aan de Afdeling STADIUS van het Departement Elektro -techniek, valt dit jaar de eer te beurt om IEEE-fellow te worden.www.eng.kuleuven.be/algemeen/nieuws/lieven-de-lathauwer-en-johan-suykens-nieuwe-ieee-fellows

• Patrick Reynaert, hoofddocent aan het Departement Elektro-techniek, behaalde de tweede prijs in de Bell Lab Prize 2014competitie voor ‘Gigabits Through Plastic’.http://bell-labs.2ljv-zgsq.accessdomain.com/

• Paul Levrie, vrijwillig wetenschappelijk medewerker aan hetDepartement Computerwetenschappen, en Rudi Penne winneneen van de onderscheidingen wetenschapscommunicatie. De Academie reikt jaarlijks de onderscheidingen wetenschaps-communicatie uit aan wetenschappers die hun onderzoek uitdragen naar het brede publiek. Er werden 12 jaarprijzen uitgedeeld, waaronder een aan Paul Levrie en Rudi Penne.www.eng.kuleuven.be/algemeen/nieuws/levrie-en-penne-winnen-een-van-de-onderscheidingen-wetenschapscommunicatie

• Caro De Brouwer, op 4 juli 2014 afgestudeerd als master in de ingenieurswetenschappen: energie, wint de Encon Energieprijs 2014.www.encon.be/nl/news-detail.aspx?ID=5d535acc-9741-4e4c-b4d4-bc43375bcdf7

• FEBE, de federatie van de Belgische prefab betonindustrie, organiseerde dit jaar de wedstrijd ‘Haal meer uit beton’. Van deongeveer 500 deelnemers werden acht finalisten geselecteerdwaaronder Wout Dekoster, Maure De Smedt, Jef Geudens enBrecht Indekeu, allen studenten in de opleiding master in de ingenieurswetenschappen: bouwkunde aan de KU Leuven.De prijsuitreiking vond plaats tijdens de FEBE Elements Awards inde Ghelamco Arena te Gent. Deze studenten worden eind februari2015 beloond met een betonstudiereis naar Brazilië. Gedurendeacht dagen worden in de Braziliaanse steden São Paulo, Brasiliaen Rio de Janeiro betonwerken bezocht.

• De longlist van de Vlaamse Scriptieprijs 2014 werd in novemberbekend gemaakt. Van de tien geselecteerde masterproevenwerden er vijf afgelegd in de Faculteit Ingenieurswetenschappen

KU Leuven. Op vrijdag 5 december werd, na een tweede jurering,de shortlist en de samenstelling van de jury vrijgegeven. Drie vande vijf genomineerden zijn studenten uit de Faculteit Ingenieurs-wetenschappen. Op 18 december werd tijdens de uitreikingvan de Vlaamse Scriptieprijs in de Concertstudio te Kortrijkbekendgemaakt dat Robin Verschueren de Eosprijs gewonnenheeft voor zijn onderzoek naar zelfrijdende racewagens.www.scriptieprijs.be/longlist-vsp-2014www.scriptieprijs.be/nieuws/de-shortlist-van-de-vlaamse-scriptieprijs-2014www.scriptieprijs.be/nieuws/robin-verschueren-wint-eos-prijs-2014

Herverkiezing voorzitter ComputerwetenschappenRonald Cools werd herkozen als departementsvoorzitter voor de periode 01/08/14 tot en met 31/07/18.

VTK wint 24 urenloop www.nieuws.kuleuven.be/node/14185

Facultaire SenaatEgbert Lox, Senior Vice President Government Affairs bij Umicoreen voorzitter van de Facultaire Senaat Ingenieurswetenschappen,werd benoemd tot lid van de Raad van Bestuur van Agoria.

Sint-Barbara - 4 december 2014De Faculteit Ingenieurswetenschappen organiseerde een acade-mische zitting naar aanleiding van de toekenning van de titel ereprofessor aan Dierk Raabe, Director Max-Planck Institut fürEisenforschung GmbH.

Tijdens deze academische zitting werden ook de Best Studenten Inspiring Teacher Awards uitgereikt.www.eng.kuleuven.be/algemeen/nieuws/sint-barbara-ere-professoraat-best-student-inspiring-teacher-awards

In memoriamDe universitaire gemeenschap neemt afscheid van Guido De Lepeleire, emeritus aan de Faculteit Ingenieurswetenschappen.Hij overleed in Leuven op 20 oktober 2014.

Annemie Caproens

4

Jong ingenieurstalentTwee laureaten van de ‘Best Student Awards’ uitgelic

Op 4 december werden aan de Faculteit Ingenieurswetenschappen voor het eerst de ‘Best StudentAwards’ uitgereikt aan de tien best scorende studenten uit de eerste bachelor ingenieursweten-schappen en ingenieurswetenschappen: architectuur. De tien laureaten, nu in de tweede fase van de bacheloropleiding, brachten de leerkracht mee die hen het meest inspireerde tijdens hunmiddelbare schooltijd. GeniaaL sprak met twee Best Students: het enige meisje uit de selectie en de enige student die geen leerkracht exacte wetenschappen meebracht.

Ariane De Vroede

Proficiat met je topscores in de eerste bachelor! Was je verrastbij de tien beste studenten van onze faculteit te behoren?Ik was heel erg geschrokken. In het middelbaar was ik wel bijde betere studenten, maar ik dacht dat ik in onze opleiding niettot de top behoorde. Ik wist wel dat mijn punten in het eerstesemester goed waren, maar ik had ze daarna ook mindergoed verwacht.

Ken je de andere laureaten?Ik ken twee van hen, Floris Kint en Jurgen Kersschot. Met eenvan hen zit ik in Revue (de theatervoorstelling in maart met imitaties van proffen e.d., werkgroep van VTK, n.v.d.r.).

Heb je buiten Revue nog tijd voor andere activiteitennaast het studeren?Zowel in Leuven als thuis zing en speel ik klarinet in een muziekgroep. Dat betekent toch drie keer per week repeteren,met soms nog een concert ertussen. Tot voor kort deed ik ookaan karate, daar ben ik nu mee gestopt. Tijdens de leswekenheb ik niet zoveel tijd om echt te studeren, ik probeer de leerstofwel te begrijpen. Ik maak dan lange dagen in de blokperiodeen probeer op voorhand alles goed gepland te hebben

Hoe ben je bij ingenieurswetenschappen terechtgekomen?In het secundair volgde ik de richting wetenschappen-wiskunde,met acht uur wiskunde. Fysica en wiskunde waren echt mijnlievelingsvakken. Mijn interesse in de wetenschappen werd ookgestimuleerd door meneer Vergaelen, de leerkracht die ikmeebreng naar de Best Student Awards. Zijn enthousiasmevoor de wetenschappen is aanstekelijk en hij heeft ons echt

discipline bijgebracht. Vroeger vervloekten we zijn onver-wachte toetsen wel eens, maar je was wel altijd bij met deleerstof. Meneer Vergaelen had hoge verwachtingen van ons.

Aanvankelijk was ik ingeschreven voor de opleiding burgerlijkingenieur-architect, maar tien dagen voor de start van het academiejaar besefte ik dat ik niet zoveel wist over de algemeneopleiding burgerlijk ingenieur. Ik heb toen wat opzoekwerk gedaan en besliste om nog te wisselen. Het beeld van eenbrede basis waar ik nog veel richtingen mee uit kan, gecombi-neerd met het ontwerpen in de P&O-vakken, heeft voor mij dedoorslag gegeven. Volgend semester moet ik een hoofd- ennevenrichting kiezen. Gezien mijn aanvankelijke interesse voorarchitectuur, dacht ik dat het bouwkunde zou worden. Tijdens deeerste bachelor merkte ik echter dat elektrotechniek en werk-tuigkunde mij erg interesseerden.

Ik heb al veel goede proffen gehad. Het verschilt van les tot les,maar ik vind het wel leuk als een docent de toepassing vaneen concept demonstreert in de aula. De professor van dynamicagaat zo bijvoorbeeld op een draaiende bureaustoel zitten meteen wiel of gewichten om de verandering van het impulsmomentaan te tonen. Dat blijft natuurlijk beter bij dan droge theorie.

Wat vind je ervan dat je de enige vrouwelijke studentonder de laureaten bent?Aangezien er niet zoveel meisjes in de opleiding burgerlijk ingenieur zitten, denk ik dat 1 op 10 wel representatief is voorde populatie van de faculteit. Misschien zijn de mannelijke ingenieurs wat meer competitieve blokkers. In de aula zittenwe meestal met een groepje vrouwelijke studenten samen. In de P&O’s worden we dan in teams gemengd met mannelijkestudenten en daar is vaak het cliché dat de meisjes het verslagtypen en de jongens het praktische werk voor hun rekeningnemen. Ik probeer niet mee te gaan in dat stereotype. Mogelijkis dat de reden dat er vrij weinig meisjes voor ingenieursweten-schappen kiezen, het beeld van de ingenieur die in werkpakstaat te sleutelen. Misschien zou sensibilisering voor ingenieurs-wetenschappen via de leerkrachten dit probleem verhelpen.Dan krijgen meisjes ook een ander signaal. In het middelbaarwas de verdeling in mijn klas 50-50 tussen jongens en meisjes,dus de interesse voor exacte wetenschappen is er wel.

Hoe zie je je toekomst als ingenieur?Ik heb nog niet echt een beeld van wat ik precies wil doen alsik afstudeer. Momenteel heb ik het gevoel dat werken bij een

5

ht.

groot bedrijf me meer aantrekt dan zelf iets op te starten. Op de opendeurdag van ESAT vorig jaar zag ik doctoraats -studenten aan het werk. Het vormgeven aan nieuwe ontwikke-lingen en ontwerpen lijkt me heel leuk. Ik houd voorlopig alleopties nog open.

Tobias BarbierProficiat met je resultaten, Tobias. Jij bent de enige studentdie zijn leerkracht lichamelijke opvoeding meebracht naar de ceremonie. Vanwaar die keuze?De logische keuze zou misschien mijn leerkracht wiskunde zijngeweest, maar toen ik nadacht welke leerkracht het meest voormij betekend heeft, viel mijn keuze op meneer Claes. Na school -tijd gingen een aantal klasgenoten en ik graag voetballen in desportzaal en meneer Claes bleef speciaal voor ons op schoolzodat we in de zaal konden. Hij vond het echt jammer als hij nietkon blijven. Ik vorm nog steeds met die vrienden een zaalvoet-balploeg en dat is nu mijn manier om oude vrienden terug te zien.Daar heeft mijn leerkracht voor gezorgd.

Heeft hij je ook geïnspireerd om voor ingenieursweten-schappen te kiezen?Eigenlijk niet. Ik wist al heel lang dat ik burgerlijk ingenieur-architect wilde worden. Onlangs heb ik nog een stukje uit eenpoëzieboekje teruggevonden waar ik al in geschreven had datik architect wilde worden. Ik heb nooit een tweede keuze over-wogen en ben daar nog steeds blij mee. Sommige studentenbedenken zich nog tijdens het eerste jaar en schakelen over naarde algemene richting omdat ze een bredere basis willen. Ik houdnet van de combinatie van het creatieve en het technische dat vanafdag 1 al belangrijk is bij de architecten. Je kunt meteen de tech-nische vakken toepassen in het ontwerpen. Dat brengt natuurlijkook de nodige stress met zich mee, de ontwerpweken zijn somsheel zwaar. Je moet in groep tot een consensus komen waarbijiedereen andere creatieve ideeën heeft, dat is niet altijd gemakkelijk.

Je bent de enige architect in de selectie. Ben je daaroververbaasd?Nee, net omwille van het grote aandeel van creativiteit in deopleiding. De ontwerpvakken worden anders gequoteerd danexacte berekeningen waarbij je in principe een 20 kan halen.Daarom is het ook moeilijk om echte topscores te behalen. Ik schrok zelf wel dat ik tot de tien beste studenten behoorde.Mijn resultaten zijn zeker goed, maar ik denk niet dat ik meerstudeer dan mijn medestudenten. Ik heb nog een vrij drukkeagenda buiten het studeren: ik ben hoofdleider van een takvan de scouts en speel ook nog zaalvoetbal. Ik ben blij dat ikdeze dingen ook nog doe, dat schept perspectief in mijn leven.

Jezelf forceren bij het studeren is contraproductief. Somsmoet je jezelf een pauze gunnen, je moet je eigen grenzenkennen en aanvoelen. Ik zou nooit tot heel laat studeren ofnachtjes doordoen.

Wat zou je willen doen na je studies?Ik probeer alle opties nog open te houden. Een kennis van medie dezelfde opleiding volgde, schreef zijn thesis over woningenvoor mensen met autisme. Hij is op dat elan verdergegaan enwerkt vandaag met zulke mensen. Ik houd er dus rekeningmee dat ik nog alle richtingen uit kan.

Valérie WynsMarjolijn Burman

Van harte proficiat aan deze studenten en leerkrachten:

student leerkracht school

Pieter Appeltans Ward Bijnens, fysica Onze-Lieve-Vrouwlyceum, GenkTobias Barbier Gie Claes, lichamelijke opvoeding Sint-Albertuscollege, HeverleeDaan Bertels Robert Coremans, chemie Onze-Lieve-Vrouwlyceum, GenkAriane De Vroede Luc Vergaelen, fysica & chemie Virgo Sapiensinstituut, LonderzeelRugen Heidbüchel Ingrid Verlinden, wiskunde Koninklijk Atheneum² Ring, LeuvenJurgen Kersschot Rudi Rotthier, wiskunde Onze-Lieve-Vrouwecollege, AntwerpenFloris Kint Jean-Marc Zwaenepoel, wiskunde Onze-Lieve-Vrouwecollege, OostendeJoran Michiels Griet Mertens, fysica Don Bosco Instituut, HaachtAdriaan Peetermans Marc Ceustermans, wiskunde Pius X-college, TessenderloTuur Van Daele Roel Olaerts, wiskunde Montfortcollege, Rotselaar

6

There is an amazingly large overlap between the research activitiesof Professor Raabe’s division at the Max Planck Institute of Iron andSteel Research in Düsseldorf and the Department of MaterialsEngineering at KU Leuven. What are the reasons for this overlap?

First of all, there are similarities in the industrial and economictissue of the two regions: both North Rhine Westphalia andBelgium have a longstanding tradition in metallurgy, steelmakingin particular, and in metals research. Dierk Raabe was working in the huge steel plant of Duisburg-Rheinhausen in the 1980s.There was and is a favourable context for materials research and a certain mind-set present in both regions.

Both labs share some of their scientific founding fathers. Our honoraryprofessor started his career in a research domain in which MTMhas also been excelling for decennia: crystallographic texture,the distribution of the alignments of the crystal lattice in a material.Sounds dry. Why is that interesting and relevant? Because it largelycontrols the directionality of the mechanical response of materials.If, for instance, you would like to stamp a car body panel, you wouldlike to have it stronger and tougher in certain directions than inothers, and if you manage to tailor this, it will allow you to stronglyreduce the amount of steel or aluminium you need for your carbody or your aircraft fuselage. It is because of this kind of researchwork that car bodies are today more than a hundred kilogramslighter than they were 30 years ago. The same applies to thedirectionality of the (ferro)magnetic response of materials, whereapplicable. Keyword electrical steels for transformers, generators,motors, a hot topic again in the context of electromobility.

Next to mind-set, usually personalities shape our interests, passionsand ambitions, and here we come across two people who stronglyinfluenced both laboratories. On the one hand there is ProfessorKurt Lücke, the director of the Institute of Metal Physics andMetallurgy at RWTH Aachen University who was the master andPhD promoter of Professor Raabe, but who also hosted MTM’sProfessor Etienne Aernoudt who did his PhD there. On the otherhand, there is Professor Hans Joachim Bunge who, after havingescaped from former Eastern Germany, held the chair of textureanalysis at Clausthal University and became Lücke’s competitor.He hosted MTM’s Paul Van Houtte for his postdoctoral researchstay, and later he was the director of Stefan Zaefferer who isleading the microscopy group in Professor Raabe’s lab.

Texture analysis and modelling became the core business ofboth groups, with slightly different accents: the Aachen schoolcame from the Physical Metallurgy side and had a strong interestin the dependence of texture evolution on temperature or onchemical composition, while the Leuven school came from

the Mechanical Metallurgy side and had as ultimate goal toaccurately predict deformation textures and the directionalmechanical response of metals from the texture.

In the Aachen line, Professor Raabe worked a lot on recrystallizationtextures, and in modelling their formation with Monte Carlo andcellular automaton methods, he gained his standing in the newcommunity of Computational Materials Science. In Germany,Professor Raabe was one of the first to advocate lattice Boltzmannand phase field modelling, a topic that in the meantime hasbecome a stronghold at MTM as well.

In the late 1990s, the similar background together with the evergrowing available computer power lead both groups to what hasnow become a strategic research line pretty much everywhere inthe world: multiscale modelling. What is it about? It is like Russiandolls: you first try to understand and eventually to tailor thebehaviour of your material on an ever finer length scale, just likeopening one doll after the other. What you have understood andmodelled on a lower length scale, you put under the form of ananalytic or simple numeric description into the higher length scale.

On Professor Raabe’s website, one can find his research philosophysummarized in one sentence, namely: ‘Engineering down to the atomic scale’. In Leuven, we maybe would have switchedthe sense of the vector and would have said ‘Predicting up tothe workpiece scale’: the same story, but from another viewpoint.Düsseldorf and Aachen have been groundbreaking in pursuingthis strategy all the way down to electron theory, thus bridging toquantum physics and chemistry, while Leuven has been ground -breaking in pursuing it up to deep drawing or incremental forming,thus bridging to mechanical engineering. TWIP steels have been

On the 4th of December we celebrate our patron’s day, Saint-Barbara. For the second time, the Facultyof Engineering Science honours an excellent engineer with the title of honorary professor. This year it was the Department of Materials Engineering (MTM) who chose Dierk Raabe to receive this title. Professor Marc Seefeldt explains why.

Saint-Barbara: Dierk Raabe

7

the first model system in a collaborative research centre funded bythe DFG. Basically you calculate the stacking fault energy of yourmaterial from electron theory, an atomistic parameter, and startingfrom that you predict its formability, a work piece parameter.Nowadays the approach is also followed in semiconductor or in composites research.

In popularizing science we find similar efforts: the history ofmaterials science: on the one hand Dierk Raabe’s book ‘Morde,Macht, Moneten’, on the other hand Etienne Aernoudt’s book‘Materialen maken geschiedenis’.

Structural interaction grew with the years: the ICOTOM conferences– International Conference on Textures of Materials – have beena meeting place for decades. Professor Raabe became memberof the Scientific Advisory Board of the Belgian IAP research network

that MTM has been coordinating for many years. Professor VanHoutte became member of the Scientific Advisory Board of theMax Planck Institute for Iron Research. The GLADD meetingspopped up. GLADD stands for Gent – Leuven – Aachen –Düsseldorf – Delft, biannual informal meetings of PhD studentsin our joint research domain. These meetings go on for morethan ten years by now, without any budget and without a singleline of proposal or report writing.

So much for the similarities. Let us now come to the differences– from which one can learn most.

Dierk Raabe has used his Leibniz prize, the most prestigious prizethat the German Research Foundation DFG is awarding, for divinginto biomaterials. The term does not refer to biocompatible materialsfor medical applications, but to natural materials. Professor Raabewanted to know how they looked like from inside and what onecould learn from that for designing the interior, the structure ofnovel artificial materials. And so, on our joint GLADD meetingswe got used to walking around inside shark teeth and lobster

skeletons thanks to the magnificent microscopy work fromDüsseldorf. This is just one example of the transfer of the veryadvanced metallurgy toolbox to entirely different systems wherethere is still a lot of potential.

Next, Dierk Raabe always saw the potential of novel experimentalmethods for groundbreaking research and managed to implementthem in his lab. Stefan Zaefferer and his team in Düsseldorf havebecome a world reference for EBSD methodology, ElectronChanneling Contrast, 3D EBSD, and the latest achievement in thisseries is the tomographic atom probe (TAP) which has creatednew points of contact with MTM.

We share an interest in pearlitic steels – rail roads, car tyrereinforce ments, suspension bridges, sawing wire for microelectronics– and in particular the decomposition of its cementite phase atlarge strains, which Raabe’s team studies on the atomistic scalewith TAP and with concepts from physical chemistry and MTMtries to tackle with synchrotron and neutron diffraction. About ayear ago a new contact was established: managing steels usedin additive manufacturing where KU Leuven in the persons ofJean-Pierre Kruth and Jan Van Humbeeck has the long standingprocessing expertise and MPIE has the cutting edge characterizationequipment and team. All share a passion for physical metallurgyand alloy design.

Professor Raabe has always been very foreseeing in investing insuch new equipment in an early stage of the upcoming revolution.He has managed to fully exploit the new possibilities in a tailoredway and over a long period.

Finally Professor Raabe has made the difference in textbook writing.In working with master thesis students or beginning PhD students,we more and more feel that there is a bridge to gap between the course texts and handbooks of the master programmes and the current research papers in our journals. Review papers,monographs and textbooks need to bridge this gap and tosummarize what the scientific community has established asstate of the art. The stimulated mass production of oftenimmature journal papers, split in ever smaller pieces, and thefocus on recent papers in high-impact journals actually puts ahuge burden on young researchers who have to find their waythrough this unstructured mass of information. Textbooksevaluate it, structure it, situate it in the body of well-establishedknowledge and establish a sound, generally accepted state ofthe art themselves. In writing not only ‘Morde, Macht, Moneten’,but also writing and editing textbooks such as ’ComputationalMaterials Science’, ’Crystal Plasticity Finite Element Methods’ or ‘Continuum Scale Simulation of Engineering Materials’, Dierk Raabe has largely contributed to the education of youngengineers and researchers.

Marc Seefeldt

becomes honorary professor

8

GeniaaL gedacht

ToewijdingWat hebben historicus en schrijver David Van Reybrouck en schilder Sam Dillemans gemeen? U kunt het maniakale drijfverennoemen, of bezetenheid voor hun vak, of misschien obsessieve toewijding, maar beiden leven elke minuut van de dag voorhun volgende creatie.

De psycholoog Anders Ericsson herkent dit beeld wel: hij stelt dat ten minste 10.000 uur oefening nodig is om een kans temaken uit te blinken in een vak. Of dat nu vioolspelen is, of het schilderhandwerk beheersen als een oude meester, uitblinkenkomt pas na veel oefening. Zoals het oude en vaak vergeten spreekwoord al zei: ‘Oefening baart kunst.’

Toewijding aan een vakgebied was eeuwenlang een vanzelfsprekendheid. Voor een deel kwam dat omdat er veel minder afleiding was. Zo konden welgestelde heren en celibataire geestelijken, vrijgesteld van de dagelijkse strijd voor voeding enonderdak, belangrijke bijdragen leveren aan de wetenschappelijke vooruitgang.

Oefening is grotendeels weggesneden uit moderne educatie. En de afleidende activiteiten hebben de laatste halve eeuw epidemische vormen aangenomen. Studenten vragen zonder blikken of blozen uitstel van examens vanwege een skivakantie.De netto-opleiding van een universitaire masterstudent in vijf jaren levert misschien de helft van 10.000 uur en dan is een belangrijk deel daarvan versnipperd over onderwerpen die uiteindelijk minder relevant voor het vak zullen zijn. Tijdens hetpromotieonderzoek tellen de uren wel op. En dat is hard nodig. Alleen wetenschappers die maximaal toegewijd zijn aan hun vak, zullen onze maatschappij significant vooruit kunnen helpen. ‘De rest verkloot zijn tijd’ (citaat Sam Dillemans).

Toewijding blijft essentieel voor de moderne ingenieur. Alleen al om hem daaraan te herinneren zou een kunstwerk van Sam Dillemans elk ingenieursgebouw mogen sieren.

Marcel Pelgrom

We willen meningen horen. Meningen van ingenieurs over wat hen nauw aan het hart ligt, meningenvan niet-ingenieurs over ingenieurs en ingenieuren, alles wat des mensen is, kan en mag aan bodkomen. Als het maar ‘uw gedacht’ is, mijn gedacht.

Joris Snaet

Marcel Pelgrom studeerde elektrotechniek aan de HTS (Hogere Technische School) in Arnhem en de Universiteit Twente.

Hij werkte 27 jaar als onderzoeker en afdelings hoofd voor Philips Research op het gebied van elektronisch ontwerp.

Sinds 2006 is hij medewerker van NXP. Pelgrom is gastdocent aan Stanford University, Universiteit Twente en de TU Delft.

Daarnaast schrijft hij regelmatig columns in Bits&Chips. In 2013 kende onze faculteit hem een ereprofessoraat toe.

BlokDouglas Hofstadter, bekend van zijn boek ‘Gödel, Escher, Bach’heeft samen met de Franse psycholoog Emmanuel Sander eennieuw boek uitgebracht: ‘Analogie: de essentie van ons denken’.

Hun standpunt: de evolutie heeft ons brein geleerd om te overlevendoor het maken van analogieën. Analogie laat ons de letter A inoneindig veel verschillende versies herkennen, maar het is ookwat Einstein tot de relativiteit heeft geleid. Als iemand zegt ‘hij doethaasje-over met zijn tegenstander’ weet iedereen wat er bedoeldwordt, zonder dat er een haas aan te pas komt, zonder dat ergesprongen wordt en zonder dat die andere ergens tegenaanstaat. Analogieën zijn zowel de mechanismen als de resultatenvan ons denken.

Zonder de auteurs van dit briljante werk (eigenlijk werken wantze hebben gelijktijdig een Engelse en een Franse versie geschreven)concurrentie aan te willen doen, wil ik hun idee hier illustrerenmet het gebruik van het woord ‘blok’ dat in het studentenmilieueen welbepaalde betekenis heeft.

Beeld je in dat een Chinese student zijn medestudenten over‘den blok’ hoort praten. Gewapend met een Nederlands-Chineesvertaalwoordenboek zou hij de ‘Dikke Van Dale’ kunnen open-slaan, wat tegenwoordig betekent dat hij de zoekterm ʻblokʼintikt bij de online versie. De veertiende is dat ondertussen al.Wat hij dan te zien krijgt is blok1 gevolgd door 37 betekenissenen als hij ver genoeg doorscrolt vindt hij onderaan een blok2 mettwee betekenissen: 1. het blokken en 2. bloktijd. Wellicht gebruiktede medestudent ‘den blok’ in die laatste betekenis. Voor de Chinesestudent tot deze betekenis geraakt moet hij wel al de vorige beteke -nissen hebben doorgenomen en verworpen. Maar is dat wel zo?Zijn al die andere betekenissen ook niet toepasbaar op ‘den blok’?

De eerste twee betekenissen van blok1 slaan op het deel vaneen boomstam zonder wortels of kroon of een houtblok zondermeer. Dat is tenslotte ook wat je in ‘den blok’ moet doen: het herleiden van de leerstof tot het meest essentiële. Datgenewaar al de rest aan vast hangt. Dat geeft een massief stuk materiewaarin de prof naar hartenlust kan hakken tijdens het examen.Want ‘’t examen’ is de periode waar ‘den blok’ naadloos enmeestal prematuur in overvloeit.

Dat geeft meteen de derde betekenis: het blok waarop men kanhakken, waar wel eens iets kan afvallen als je geluk hebt, maarwaar je ook je hoofd op kan verliezen als je pech hebt. Je hoofden je hart zal je wel niet zo gemakkelijk verliezen tijdens ‘den blok’,maar er zijn wel een aantal andere dingen die je kunt kwijtrakenzoals de kluts, de draad, de hoop, het zelfvertrouwen en diesmeer. In deze of een andere volgorde, want ingespannen blokken,dat hakt in op een mens.

De vierde betekenis is een blok dat dient om te blokkeren. Dat men tijdens ‘den blok’ wel eens geblokkeerd raakt hoeftgeen verder betoog.

Betekenis vijf verwijst naar een blok waarin iets is uitgesnedenwaarmee men dan een afdruk kan maken. Dat is precies wat in‘den blok’ gebeurt: je prent de leerstof in je hoofd om dat tijdens‘’t examen’ te kunnen weergeven, hopelijk niet in spiegelbeeldzodat je wit antwoordt als het zwart moet zijn.

Een blok aan het been is de zevende betekenis en wat is ‘den blok’anders als er zoveel leukere dingen te doen zijn in die periode.

De periode is ook een soort offerblok, want je stopt er veel tijd in. Volgens de student meestal te veel en volgens de profmeestal te weinig. Maar het is voor het goede doel. Betekenistien is de houten muil, gewestelijk voor klomp, je weet wel, die dingen die zolang te water gaan tot ze breken. En er ismenig studentenklomp die breekt tijdens ‘den blok’.

Betekenis elf, twaalf en dertien zijn werktuigen. Een plankje ineen karnton, een mal waarin men sigaren maakt, of een katrol.Deze kunnen verwijzen naar de student die heen en weer zwalkttussen hoop en wanhoop als het plankje, de stof die samengeperstwordt als een sigaar en de touwen die door de katrol wordengehaald om alle zeilen bij te zetten.

‘Den blok’ is een zware periode en nadat je vele blocnotes hebtvolgeschreven val je als een blok in slaap. En daarnaar verwijzenook de volgende vier betekenissen in het woordenboek: zwaremonolieten zoals een cementblok of een heiblok.

En dan zijn we nog maar in de helft van het aantal betekenissen.Op achttien en negentien staan de meetkundige figuren als eenparallellepipedum en een kubus en op twintig met stip staan deblokjes uit de blokkendoos. De leerstof moet inderdaad mooi gestructureerd en afgelijnd worden en gestapeld als bouwsteentjeswaarmee je uiteindelijk een diploma kan behalen. En dan zijn erde verschillende blokken studenten die een coalitie moeten sluiten.Zij die goede notities hebben, zij die vragen van vorig jaar kennen,allemaal samen in het harnas als één blok tegen het dictatorialemachtsblok van de ondervragers.

De volgende betekenissen verwijzen meestal naar geografisch offysisch samenhangende dingen zoals huizenblokken, barakken,landerijen, veenblokken, keukenblokken, spoorlijnen, postzegelsen dergelijke. Alweer is het zien van de samenhang van blokkenleerstof een hoofddoel van ‘den blok’. Hopelijk zijn die blokkenwat overlappend en is het geen kleurig lappendeken van losseblokken stof die slechts met haken en ogen aan elkaar hangen.En wat vinden we op vierendertig, alweer met vette stip? Daar staateen blok beschreven als een aaneensluitend stuk van een cursus.De resterende drie betekenissen verwijzen naar een lokeend(zonder b!), een geheel als in ‘allemaal samen’ en afblokken involleybal. Het festival in Werchter kan als een lokeend werken nade tweede examenperiode en hopelijk worden de studenten nietafgeblokt door ‘d’examens’ zodat ze in blok van de bibliotheeknaar de festivalweide kunnen migreren.

Nou moe, zal de Chinese student denken in het Chinees, wantvoor hem is dit natuurlijk allemaal zo goed als onbegrijpelijk Nederlands. Tijdens ‘den blok’ krijg je dus cursusblokken aan je been en stap je op houten klompen naar ‘d’examens’. Hopelijk blokkeer je niet als je voor het blok komt te staan omdatde prof je op het blok legt of als hij je als een sigaar in een karntonof een offerblok stopt. Veel kans dat je daar als een kubus inslaap valt is er dus niet als je postzegels moet drukken op eenzeilschip en tegelijk een seinhuis van het spoor moet bedienen.

Moedeloos sluit de student zijn computer af. Zijn frustratie is echterpas compleet als hij kort daarop de nieuwslezer hoort zeggen datin dit land De Block minister is van Sociale Zaken en Volksgezond-heid. Dat is het moment waarop hij heimwee krijgt naar China.

Adhemar Bultheel

9

Adhemar Bultheel is professor-emeritus aan de Faculteit Ingenieurs wetenschappen, verbonden aan de Afdeling

Numerieke Analyse en Toegepaste Wiskunde van het Departement Computerwetenschappen.

Hij heeft jarenlang opleidings onder delen in de toe gepaste wiskunde gedoceerd en is dan ook

een vaste waarde in de herinneringen van vele alumni.

10

Slimme toestellen en duurzameenergie: een perfect huwelijk

Er is de voorbije maanden een sterke bezorgdheid ontstaannaar de stroomvoorziening in België. Door de onbeschikbaar-heid van een aanzienlijk deel van het nucleaire productieparkkomt de bevoorradingszekerheid in het gedrang. De elektri-citeitssector is een sector waarbij beslissingen die vandaaggenomen worden, pas veel later hun effect hebben. Daarombeweren energie-experts dat de huidige situatie helemaalgeen verrassing is, maar het resultaat van drie grote tendensen.

Ten eerste is er sprake van een gebrek aan politieke visie.Beleidsmakers hebben veel te lang aangegeven dat kern -reactoren en steenkoolcentrales niet langer welkom waren.Nieuwe investeringen in productiecapaciteit bleven uit, terwijl erin onze buurlanden wel mogelijkheden waren voor de bouwvan nieuwe eenheden. Zo werd op hetzelfde moment als erin Rotterdam twee nieuwe steenkoolcentrales gebouwd werden, de milieuvergunning voor een steenkoolcentrale inde Antwerpse haven door de Vlaamse regering geweigerd.Nu zullen wij stroom uit Nederland moeten invoeren, terwijl deglobale CO2-uitstoot dezelfde blijft, alleen wordt de meerwaardebij onze noorderburen gecreëerd. Daarnaast liep de bouwvan nieuwe hoogspanningslijnen enorme vertraging op doorde niet-aflevering van vergunningen. Noodzakelijke verbindingenbleven uit, waardoor vandaag de dag ons net nog steeds nietdirect gekoppeld is met Duitsland of het Verenigd Koninkrijken de verbinding met Nederland te zwak is voor de invoer dienoodzakelijk wordt, zeker als de kernuitstap aangehouden wordt.

Ten tweede is er sprake van ongunstige marktsituaties. Deze zijnhet resultaat van energie-evoluties op mondiaal en regionaalvlak. Investeringen in het ontginnen van schaliegas in de Verenigde Staten betekenen daar een heroriëntatie van steen-kool naar gas voor energievoorziening. Het overaanbod vansteenkool wordt geëxporteerd naar onder andere Europa waarsteenkoolcentrales stroom produceren tegen lage productie-kosten. Gascentrales met hogere productiekosten zijn hierdoorniet meer rendabel en worden gesloten. In deze context sprekenwe van een centrale ‘in de mottenballen’. De sluiting van alleoude steenkoolcentrales de laatste vijf jaar en de weigeringom nieuwe types te laten bouwen heeft hier weer een dramatische weerslag.

Ten derde zijn er technische problemen met de nucleaire sites.Sinds 2012 is er sprake van anomalieën of haarscheurtjes in de reactorvaten bij Doel 3 en Tihange 2. Dit leidt tot deonbeschikbaarheid van ongeveer 2.000 MW. Sabotage rondde reactor van Doel 4 heeft additioneel ongeveer 1.000 MWonbeschikbaar gemaakt. Daarbij moeten we rekening houdenmet de nakende nucleaire uitfasering van ons productiepark.Hierdoor zal, volgens het huidig wettelijk kader, ook in februarien december 2015 telkens ongeveer 450 MW uit dienst genomenworden. De kwetsbaarheid werd eind november nog in deverf gezet bij het incident met een stroommeettransformatorin de centrale Tihange 3.

Door de onbeschikbaarheid van vele elektriciteitscentrales kandaarom een stroomtekort ontstaan in ons land, zeker bij eenkoude, sombere winter. Dit is zowel het geval voor de huidigewinter als voor de komende winterperiodes. Ook de strategischereserves én invoercapaciteit uit het buitenland zullen mogelijkniet volstaan om aan de piekvraag te voldoen. We hebbennood aan innovatieve oplossingen.

Een van de mogelijke oplossingen is actieve vraagsturing. In plaats van het aanschakelen van dure piekcentrales wordtverbruik verschoven naar momenten buiten de piekuren. Op industrieel niveau wordt dit al op vrij grote schaal toegepast:ongeveer 100 MW van de 850 MW strategische reserve vanElia bestaat uit het gepland stilleggen van bepaalde processenvan grote industriële verbruikers. Het opvangen van het tekortna het uitvallen van Tihange 3 werd voor een groot deel ineerste instantie opgevangen door het contractueel vast -gelegde afschakelen van vraag.

Een nog onontgonnen domein is de residentiële consument,goed voor een kwart van het totale verbruik.

Het aansturen van residentieel elektriciteitsverbruik is trouwenshelemaal niet nieuw. Sinds enkele jaren loopt in Vlaanderenhet proefproject Linear. Hierbij worden slimme toestellen(wasmachines, boilers, elektrische voertuigen…) aangestuurdnaargelang de energieprijs op de markt of schommelingen inde productie van hernieuwbare energie. Zo wordt de afwas-machine overdag gestart wanneer er veel zonne-energie ophet net is. Deze vormen van sturing van het elektriciteits -verbruik gebeuren op een gecontroleerde manier, zondercomfortverlies voor de consument.

Een algemene toepassing van slimme toestellen is nog niet voormorgen. Een eerste reden is dat slimme toestellen nog vrijduur zijn. Een andere reden is dat een slimme energiesturingnodig is om te registreren op welk uur van de dag elektriciteitverbruikt wordt en Vlaanderen heeft (nog) niet besloten om toteen algemene uitrol van slimme meters over te gaan.

Deze winter wordt precair op het gebied van elektriciteits -bevoorrading. Maar voor de volgende jaren zijn er steedsmeer innovatieve en intelligente oplossingen op komst diehet mogelijk maken om het elektriciteitsverbruik aan te sturen.Het onderzoekscentrum EnergyVille, een joint venture vanKU Leuven, VITO en imec in Genk, wenst daarin op inter -nationaal vlak een toonaangevende rol te spelen (zie foto).Samen met de investeringen in hoogspanningsnetten en eenbreed pallet aan elektriciteitsproductie zullen zij de transitienaar een duurzaam elektriciteitssysteem op gang brengen.

Ronnie BelmansCedric De JonghePieter Vingerhoets

In het Thermotechnisch Instituut bevinden zich enkele schattenvan industriële archeologie, waaronder ook een straalmotor.Generaties alumni en studenten herinneren zich vast wel het experiment waarbij een baksteen naar de uitlaat van de motor werd gegooid. Spektakel en indrukwekkend motorengebrul verzekerd.

De 25e editie van de Open Monumentendag op zondag 8 september 2013 zou een zoveelste hoogtepunt wordenvoor het Thermotechnisch Instituut, dat de parel van die dagzou worden. De persconferentie op dinsdag 27 augustusvond plaats in het Thermotechnisch Instituut en werd voorgezeten door schepen Dirk Vansina.

Op die bewuste zondagochtend sloeg het noodlot echter toe.Bij de eerste demonstratie van de grote stoommachine sloegbij de uitloop de stoomketel in alarm. Wijselijk hebben we de stoommachine toen maar afgezet. We wisten immers nietwat er aan de hand was. Dan werd de straalmotor opgestartals tweede demonstratie. Hij werd op gang getrokken tot er opeens rook uit de straalpijp kwam en vlammen rond de straalmotor zichtbaar werden. Tina Cuyt van de DienstToerisme van de stad Leuven ontruimde vakkundig het gebouw en hielp mee met het bluswerk. Onze motortechnicusHans Van Eyken begon onmiddellijk met CO2-blussers demachine te koelen en de lucht af te sluiten. Dit ging traagmaar gelukkig was de brand gedoofd toen de brandweeropdaagde. Voor ons eindigde die dag al vroeg in de voor-middag in mineur. Nadat de rook uit de machinezaal wasverdwenen, werd de zaal weer opengesteld en stroomdende bezoekers binnen. Met meer dan 1.000 bezoekers werdde deelname van het Instituut aan de Open Monumenten-dag toch nog een succes. Het Thermotechnisch Instituut

van de KU Leuven is een parel van de werktuigkunde dieharder begint te schijnen naarmate zij ouder wordt.

Het herstel van de straalmotor volgde kort nadien. Hoewel weeen sterk vermoeden hebben over de oorzaak van de brand,is de feitelijke oorzaak nog altijd een raadsel.

Op 9 september, de dag na Open Monumentendag, vertroker al een e-mail naar Piet Rovers van GDF Suez. Hij had immersmet zijn ploeg de dichtingsringen van het turbinegedeelte vande straalmotor vervangen in 2000. In november van 2013 begondan de herstelling. De motor werd gedemonteerd en rechtopop een stoel geplaatst. Alles werd nagekeken en er bleekgelukkig geen schade aan het inwendige van de motor. De technische kennis van Jan Vanneste, Erwin Bomon enKristof Gorissen, medewerkers van GDF Suez, bleek hierbijvan onschatbare waarde. Zij hebben ons voor de tweede keerin het bestaan van het Instituut geholpen en uiteraard zijn we hen hiervoor eeuwig dankbaar. Een kort testdraaien vande gasturbine bewees dat alle technische problemen met de motor van de baan waren en dat we weer plezier zoudenkunnen beleven met het gooien van een baksteen in de uitlaat van de motor.

Dit was echter buiten de waard gerekend. De uitloop van dit gebeuren resulteerde in heel wat e-mails met de VGM(Veiligheid-Gezondheid-Milieu)-dienst van de KU Leuven.Momenteel ligt de motor weer stil voor openbare demon-straties omdat er eerst een risicoanalyse van de machinemoet worden opgesteld en dit ondanks een zo goed als ongevalvrij parcours met twee straalmotoren sinds 1948.

Eric Van den Bulck

De straalmotor hersteld na brand

11

12

ArchDOC Workshop 2014 in het stadhuis van Leuven

Van 8 tot 12 december 2014 organiseerdehet Raymond Lemaire International Centerfor Conservation de dertiende editie van de ArchDOC Workshop.

Deze workshop wordt jaarlijks georganiseerd in samenwerkingmet KAHO Sint-Lieven, English Heritage, Politecnico di Torino,Politecnico di Milano, National Technical University of Athensen Public Works and Government Services Canada. Tijdensdeze intensieve projectweek kregen de vijftien studenten vande master-na-masteropleiding in Conservation of Monumentsand Sites een hands-on training in registratietechnieken vancultureel erfgoed.

Wat deze dertiende editie zo bijzonder maakte, was dat zevoor de eerste keer plaatsvond in het Stadhuis van Leuven.De voorbije jaren werd de workshop georganiseerd in hetKasteel van Arenberg in Heverlee en in het Kartuizerkloostervan Leuven.

Ter voorbereiding van de workshop werden vier ruimten inhet stadhuis uitgekozen die vanuit een architecturaal en historisch standpunt als uitermate interessante onderwerpengelden: het voormalige bureau van de burgemeester,

een salon met interieurdecoratie die stamt uit het middenvan de 19e eeuw, een van de raadskelders en een kantooruit de oude dekenij met stukwerk uit 1689. Elke kamer werdgrondig bestudeerd, geanalyseerd en geregistreerd door een groepje van vier studenten (bij voorkeur afkomstig uitverschillende disciplines), onder de nauwgezette begeleidingvan minstens twee professionele instructeurs uit boven -vermelde instituten.

Gedurende het veldwerk ter plaatse kregen de studenten de kans om hun skills met betrekking tot architecturale en panoramische fotografie en rectificatiefotografie, REDM-opmetingen (met behulp van een Total Station en Theolt), afstandsmeting (met behulp van een DISTO) en handschetsente optimaliseren.

Het intensieve werk in situ werd afgewisseld met lezingenover onder andere 3D-scanning en BIM. Bovendien werdener demonstraties aangeboden op een 3D-scanner in de inkomhal van het stadhuis en van Kite Aerial Photography.

De studenten merkten tijdens de workshop vooral de uniekewerksfeer op: tijdens ArchDOC werkt men interdisciplinairnauw samen en vertrouwt men op ieders unieke voorkennisom de studie tot een goed einde te brengen. ‘De interactiemet de experts, de nieuwe technieken en het ingespannensamenwerkingsverband maakten van de week een uitzon-derlijke ervaring,’ aldus enkele van de masterstudenten.

De workshop werd op vrijdag 12 december succesvol beëindigd met de presentaties van de deelnemende studentenin het auditorium van het Arenbergkasteel. De presentatiesillustreerden dat we ook dit jaar kunnen spreken van een erginstructieve en tegelijkertijd plezierige workshop. Wij kijkenalvast uit naar de volgende editie!

Clara Thys

13

Status quo van het aantal inschrijvingen voor burgerlijk ingenieur

KU Leuven 2013 – 2014 2014 – 2015 Verschil in # studenten

Richting man vrouw totaal man vrouw totaal man vrouw totaal

1e fase bachelor ingenieurswetenschappen 377 64 441 394 73 467 17 9 26

1e fase bachelor ingenieurswetenschappen:

architectuur 45 59 104 46 45 91 1 -14 -13

Totaal 422 123 545 440 118 558 18 -5 13

UGent 2013 – 2014 2014 – 2015 Verschil in # studenten

Richting man vrouw totaal man vrouw totaal man vrouw totaal

1e fase bachelor ingenieurswetenschappen 266 49 315 272 60 332 6 11 17

1e fase bachelor ingenieurswetenschappen:

architectuur 65 50 115 53 48 101 -12 -2 -14

Totaal 331 99 430 325 108 433 -6 3 3

Vrije Universiteit Brussel 2013 – 2014 2014 – 2015 Verschil in # studenten

Richting man vrouw totaal man vrouw totaal man vrouw totaal

1e fase bachelor ingenieurswetenschappen 81 9 90 66 11 77 -15 2 -13

1e fase bachelor ingenieurswetenschappen:

architectuur 14 15 29 19 23 42 5 8 13

Totaal 95 24 119 85 34 119 -10 10 0

Of de status quo goed of slecht nieuws is, hangt af van het maatschappelijk standpunt terzake; het glas is half vol of half leeg.

Eric Van den Bulck

De onderstaande tabel toont het aantal inschrijvingen van generatiestudenten ingenieurswetenschappen(burgerlijk ingenieur en burgerlijk ingenieur-architect) voor het academiejaar 2014-2015. Een generatie-student is een persoon die voor het eerst inschrijft in het 1e jaar hoger onderwijs in de Vlaamse Gemeenschap, als hoofdinschrijving. Zowel de KU Leuven als de UGent en de VUB kennen een status quo. Er is aan de drie universiteiten wel een lichte toename van het aantal meisjesstudenten in de algemene richting: dat is ietwat verheugend.

Joris Snaet

14

Water hergebruiken is

Thi Kim Anh Tran behaalde haar BSc en MSc in EnvironmentalTechnology aan Ho Chi Minh University of Technology in Vietnam.In februari 2011 startte ze haar doctoraat in de onderzoeks-groep Toegepaste Fysische Scheikunde en Milieutechnologie(nu ProcESS) van het Departement Chemische Ingenieurs-technieken, in het kader van het MIP-ICON project ‘InToBiMem’(Milieu- en energie Innovatie Platform) en een studiebeurs vanVietnam Ministry of Education and Training. Ze publiceerde vijf artikels in ISI-tijdschriften over het onderwerp van haar doctoraat, dat ze succesvol verdedigde op 26 november 2014.

Waterschaarste en de uitputting van natuurlijke hulpbronnenzijn belangrijke uitdagingen voor duurzame ontwikkeling. Volgens gegevens van de Verenigde Naties leven 1,2 miljardmensen in een situatie van waterschaarste en een half miljardzijn hier niet ver van verwijderd. Twee derde van de wereld -bevolking zal zich in 2025 in een toestand van waterstress bevinden. Een kritisch gegeven, dat in de Millenniumdoelstel-lingen als een prioriteit naar voor werd geschoven door de VN.Een belangrijke voorwaarde voor duurzame ontwikkeling dus,maar geen voldoende voorwaarde. Door de stijgende wereld-bevolking stijgt immers ook de druk op natuurlijke niet-hernieuw-bare hulpbronnen. Dat olie schaars is, weten we ondertussenmaar al te goed. Maar ook de reserves aan mineralen vermin-deren in sneltempo. Een van die mineralen is fosfaaterts, de grondstof voor alle mogelijke fosfaathoudende producten,waaronder uiteraard kunstmest, maar ook voor heel wat anderetoepassingen. Fosfaatreserves bevinden zich in Marokko enChina en in mindere mate ook in Zuid-Afrika, de VS en Rusland.Europa heeft op dat vlak een uiterst kwetsbare positie, zeker nuChina de export van fosfaat aan banden heeft gelegd om deeigen markt te kunnen bevoorraden.

Fosfaten uit afvalwater?Fosfaten herwinnen uit afvalwater is daarom geen gek idee -maar moeilijk is het wel. De concentraties in het afvalwater zijnte laag voor herwinning; fosfaten slaan neer tijdens de afvalwater -zuivering en blijven achter in het slib dat wordt geproduceerd.Onder gecontroleerde omstandigheden kan fosfaat neerslaanals struviet (ammoniummagnesiumfosfaat). Struviet kan in principeworden gebruikt als meststof, hoewel dat maar beperkt is toe-gelaten. Calciumfosfaat produceren uit afvalwater is aantrek-kelijker, maar ook moeilijker. En dat was precies de uitdagingdie Anh Tran aanging in haar doctoraatsthesis: naast zuiverwater ook mineralen zoals calciumfosfaat produceren.

Technologische oplossingenHaar strategie bestaat uit het opconcentreren van het product,gevolgd door het neerslaan van de mineralen. Het opconcentreren

gebeurt door een intelligente combinatie van ionenuitwisselendemembranen in een selektrodialyse stack, waarin fosfaten selectiefvanuit het afvalwater naar een recirculerende stroom wordenovergebracht. Hierbij wordt een aantal membranen in eenspanningsveld opgesteld. De ionen en kationen worden doorheende membranen in verschillende richtingen uit de voedingsstroomgetrokken zodat de juiste componenten in de productstroomkomen om de fosfaten te vormen. Door het optimaliseren vande stroomdichtheid, de initiële pH van het product en de initiëlevoedingsconcentratie van fosfaat kon een fosfaatconcentratiein het product worden verkregen die twee keer zo groot wasals in het initiële huishoudelijk afvalwater.

Dat is voldoende voor kristallisatie van de productstroom ineen gefluïdiseerde pelletreactor. Daarin fluïdiseert een opwaartsestroom fijn zand, maar zonder dat het wordt meegesleurd uitde reactor. Dat creëert ideale omstandigheden voor kristallisatie.Door toevoeging van chemicaliën om de pH af te stellen kande kristallisatie van het juiste mineraal worden verkregen - calciumfosfaat, in dit geval. Door eerst een preconcentreringvan fosfaat door selektrodialyse, gevolgd door kristallisatie inde pelletreactor, werd fosfaat herwonnen met een hoge efficiëntie.

Zuiver water uit afvalwaterKeren we terug naar het uitgangspunt, water recycleren, dan komen we terecht bij een moeilijk probleem voor de ionen -wisselende membranen. Niet enkel fosfaten, maar ook anderemineralen worden opgeconcentreerd en vooral dan in de nabijheid van de ionenwisselende membranen. Daardoor gaan

DOCTORAAT VAN ANH TRAN

Schema van selektrodialyse; PC-SK is een kationen-wisselend membraan en MVA en PC-SA zijn specifiekeanionenwisselende membranen

15

nog maar het begin

oververzadigde verbindingen neerslaan op de membranenwaardoor die niet meer goed werken. Dit fenomeen noemt menscaling. Boosdoeners die dergelijke scaling veroorzaken zijnonder meer calciumcarbonaat en -sulfaat, maar ook magnesium-en zelfs nikkelverbindingen kunnen problemen veroorzaken. In eerste instantie kan de pelletreactor hier opnieuw een oplossingbieden, door het mineraal dat problemen veroorzaakt selectiefte kristalliseren vooraf. Deze oplossing werd door Anh Tran getestvoor de afvalwaterverwerking van de Intercommunale Water-leidingsmaatschappij van Veurne Ambacht (IWVA) in Koksijde.De efficiëntie van de verwijdering van calcium, de voornaamstecomponent van mogelijke neerslag, was tussen 70% en 80%en zelfs tot 95% als men de pH juist bijstelt. Na pelletkristallisatiewerd het afvalwater behandeld met (s)elektrodialyse om devereiste karakteristieken te verkrijgen waarna het water werdteruggestuurd naar het ultrafiltratie-/omgekeerde-osmose- systeem van IWVA om gezuiverd afvalwater te recycleren.Zonder de gefluïdiseerde pelletreactor en met het omgekeerde-osmose-concentraat als voeding van de elektrodialyse vertoondende membranen snel scaling. Door het verwijderen van 80%calcium in omgekeerde-osmose-concentraat in de gefluïdiseerdepelletreactor, kan het elektrodialysesysteem op een stabielemanier worden gehanteerd met een hoge stroomefficiëntie enzonder scaling.

Water, fosfaten en wat nog meer?Er zit nog meer in deze technologie. Zouten kunnen problemenveroorzaken voor de membranen die worden gebruikt in dezetechnologie, maar ze kunnen ook de basis vormen om nogmeer te herwinnen uit afvalwater: zuren en basen. Industriële

afvalstromen bevatten vaak relatief hoge concentraties aanzouten, die in de afvalwaterzuivering voor moeilijkheden zorgenen moeilijk behandelbaar zijn. Door het gebruik van een com-binatie van een kationwisselend en een anionwisselend membraan,een bipolair membraan, kunnen de zouten in afvalwater omgezetworden in zuren en basen.

Twee types industrieel afvalwater afkomstig van een metaal-producerend bedrijf werden onderzocht; een ervan had eenhoge calciumconcentratie, het andere had hoge concentratiesvan zowel calcium als nikkel. In de gefluïdiseerde pelletreactorwerd in optimale condities een verwijderingsefficiëntie verkregenvan 90% calcium (voor het eerste afvalwater) en 73% calciumen 74% nikkel (voor het tweede afvalwater) na toevoeging vannatriumcarbonaat en natriumhydroxide om calciumcarbonaaten nikkelhydroxide te verkrijgen. Vervolgens werd een hogeconcentratie van zuur en base geproduceerd met slechts eenlicht effect van scaling op het oppervlak van het kationenwis-selend membraan.

ConclusieEen gefluïdiseerd pelletreactor gecombineerd met elektrodialyse(en andere methoden van scheiding met ionenuitwisselendemembranen) is een geschikte methode om water, zuur/baseuit zouten en nutriënten uit afvalstromen te herwinnen. Deze methode is technisch haalbaar. Is het ook economischhaalbaar? Het antwoord op deze vraag is mede afhankelijkvan de (stijgende) kostprijs van fosfaten, de schaarste aan zuiver water en de noodzaak van bedrijven om zout afvalwaterop te waarderen. Dat de technologie klaar moet zijn voor eentoekomst met minder goedkope grondstoffen is duidelijk.Deze doctoraatsthesis geeft de voorzet voor het verminderenvan watervervuiling en het leveren van waardevolle en duur-zame producten.

Adhemar BultheelBart Van der Bruggen

De gefluïdiseerde pelletreactor, waarin cal-ciumfosfaat wordt gekristalliseerd op zand-korrels. Boven: pellets na kristallisatie.

16

Arenbergsymposium: Van Caut

Security en Privacy in a Post-Snowden World

Bart Preneel opende het symposium met de mededeling dat volgenszijn verwachting in het publiek enkele spionnen zouden zitten en dat alle andere aanwezigen vanaf nu met speciale aandachtgevolgd zouden worden. Hiermee was de toon gezet.

De eerste spreker, George Danezis, is professor aan het UniversityCollege of London. Voorheen werkte hij bij de onderzoeksgroepCOSIC van de KU Leuven en bij Microsoft Research in Cambridge.Danezis benadert het thema als een puur technisch vraagstuk.Hij vertelt hoe de geheime diensten van de VS, Canada, UK,Australië en Nieuw-Zeeland een computerinfrastructuur opzettenom burgers en bedrijven van de hele wereld te bespioneren.

We vermoedden al langer dat geheime diensten op allerlei manierenproberen ervoor te zorgen dat computers en moderne communi -catiemiddelen niet te veilig worden. Zo hanteerde de VS tot in2000 strenge beperkingen op de uitvoer van veilige hard- ensoftware. In de jaren 90 werd een voorstel gelanceerd om in elkecomputer een beveiligingssysteem in te bouwen met een achter-poortje voor de geheime diensten. Duitsland ontwikkelde zelf eenvirus om toegang te krijgen tot verdachte systemen, enzovoort.

Al deze technieken hebben gemeen dat ze niet doelgericht werken,maar proactief en op grote schaal uitgerold moeten worden opdatde gegevens beschikbaar zouden zijn op het moment dat ze nodigzijn. Iedereen wordt dus behandeld als een verdachte, een praktijkdie we eerder zouden associëren met totalitaire regimes.

Snowden onthulde dat er een wereldwijd spionagenetwerk bestaatdat continu gegevens van iedereen op aarde verzamelt en analy-seert. Onderzeese communicatiekabels worden voortdurend afgeluisterd. Verschillende internetleveranciers, producenten vanhardware en telecombedrijven verlenen vrijwillig of gedwongenhun medewerking. Bovendien hacken geheime diensten computer -systemen van landen en bedrijven. Tegelijkertijd zorgen handlangersdat de beveiliging van internet en telefonie niet te snel opgekriktwordt door beveiligingsstandaarden te verzwakken en uit te hollen.Hardware en software worden op grote schaal voorzien van ‘bugs’om latere toegang te faciliteren.

Niet-betrokken landen worden hierdoor voor een moeilijke keuzegeplaatst: ofwel aanvaarden ze dat buitenstaanders toeganghebben tot al hun gegevens ofwel vermijden ze de toepassingvan moderne IT-middelen in hun productiesystemen en zullendaardoor steeds verder achterop hinken. Dit is een vorm van cyberkolonialisme.

De remedie bestaat uit enerzijds het stelselmatig vercijferen vangegevens en het sneller wissen van gegevens. Anderzijds moetener wetten komen opdat computers en communicatiemiddelenstandaard uitgerust worden met een goede bescherming. Desnoods moet Europa een onafhankelijke computerindustrieuitbouwen.

Vervolgens komt Caspar Bowden aan het woord, voormaligChief Privacy Advisor bij Microsoft en nu een privacy-activist. Hij bespreekt de wettelijke basis die in de VS bestaat voor het bespioneren van buitenlanders: het ‘4e amendement’ op de grondwet, dat het recht op privacy van iedere Amerikaan garandeert, blijkt niet van toepassing op buitenlanders.

De fondsen van de Leerstoel prof. Richard Van Cauteren en de Leerstoel prof. Willy Dutré zijn samen-gebracht om een gezamenlijke activiteit te organiseren. De jaarlijkse studiedag was in de loop derjaren al een studienamiddag geworden. Nu is samen met de alumnivereniging beslist om de succesvolleformule van de forumavonden over te nemen. Op woensdagavond 26 november 2014 kwamen ruim400 toehoorders samen voor het Arenbergsymposium, deze keer onder het voorzitterschap van professor Bart Preneel, over de (on)veiligheid van het internet.

Bart Preneel

George Danezis

17

eren- & Dutréleerstoel

Burgers en bedrijven die zich bevinden op het grondgebied van de VS kunnen verplicht worden om aan de Amerikaanse geheime diensten toegang te geven tot alle gegevens die in hun bezit zijn, voor zover deze gegevens betrekking hebben opbuitenlandse organisaties ‘die relevant zijn voor de Amerikaansebuitenlandse politiek’. Bovendien is men verplicht om het feit dat men toegang tot gegevens heeft moeten verlenen, geheimte houden.

Dit heeft grote gevolgen voor bijvoorbeeld gebruikers van cloud-diensten die aangeboden worden vanop servers die op hetgrondgebied van de VS staan. Zelfs als de leveranciers veiligheids -certificaten kunnen voorleggen, heeft men geen beschermingtegen spionage door Amerikaanse geheime diensten, preciesomdat de leveranciers wettelijk verplicht zijn om hen toegang te verlenen.

Ook Europese bedrijven die actief zijn op de Amerikaanse markt,zijn in principe verplicht om op verzoek gegevens te overhandigen.In de praktijk zal dit verzoek niet zo gauw gebeuren, omdat degeheime diensten geen ruchtbaarheid willen geven aan dezepraktijken en het bij Europese bedrijven moeilijker is om het stilzwijgen af te dwingen.

We horen vaak het argument dat Jan Modaal niets te verbergenen dus ook niets te verliezen heeft bij een voortdurende bewaking.Om dit argument te ontkrachten gebruikt Bowden het beeld vaneen panopticon: een type gevangenis bedacht door de Engelsefilosoof Bentham. De cellen worden opgesteld in een cirkel; in het midden staat een wachttoren met een bewaker. Omdat de gevangenen de bewaker niet kunnen zien, weten zeniet wanneer de bewaker hen observeert. Eén bewaker (of zelfsgeen) volstaat om alle gevangenen kalm te houden met de gedachte dat ze op dit moment geobserveerd zouden kunnenworden. Volgens Bowden bevinden onze politici zich momenteelin dezelfde situatie. Omdat ze niet weten wat voor beeld- en geluidsmateriaal er over hen bestaat, durven ze niet optreden uit angst voor represailles.

Caspar Bowden pleit voor een verdrag dat aan Europese landen,organisaties en burgers dezelfde rechten garandeert als aanAmerikaanse burgers. Ook hij pleit voor de uitbouw van een

Europese IT-industrie en Europese cloudleveranciers. Om het risicoop ingebouwde zwakheden te verkleinen moet men open sourcesoftware en zelfs open source hardware gebruiken. Tenslotte moetEuropa klokkenluiders in bescherming nemen tegen het Amerikaanse gerecht.

Als derde spreker kwam Ilias Chantzos aan het woord. Chantzos is Senior Director of Government Affairs en PrivacyAdvisor bij Symantec. Symantec is wereldwijd actief op het gebied van informatiebeveiliging en IT-diensten voor burgers, bedrijven en overheidsadministraties. Ilias Chantzos verdedigdehet pragmatische standpunt van een groot internationaal bedrijfdat winst wil maken in een omgeving waar spionage deel uitmaaktvan de orde van de dag. Hij gebruikt dan ook niet graag hetwoord privacy, maar spreekt liever over information governance.

Een bedrijf als Symantec, dat als missie heeft om de gegevensvan zijn klanten te beschermen, laat volgens Chantzos geen virussen toe en voegt geen zwakheden toe aan haar systemen.Wel klaagt hij aan dat de overheden die beweren privacy hoog in het vaandel te dragen, tegelijkertijd in het kader van de bestrijdingvan terrorisme aan bedrijven opleggen om allerlei gegevens overhun klanten op te slaan en vrij te geven.

Chantzos pleit ervoor om niet te blijven doorbomen over wat ergebeurd is in het verleden, maar om te kijken naar wat eraan gedaan kan worden. Hij beschouwt de oproep tot uitbouw vaneen lokale IT-industrie als een protectionistische reflex. In plaatsvan lokale kopieën te bouwen van bestaande producten endiensten en op die manier de realiteit achterna te blijven hollen,zou Europa beter vooruit kijken en proberen een rol van betekeniste spelen in de volgende generatie van IT-producten.

Tijdens het afsluitende debat wordt de suggestie geopperd datEuropa zichzelf op de markt moet plaatsen als een gebied waarde privacy en de bescherming van gegevens serieus genomenwordt. Er wordt opgemerkt dat dit wel vereist dat de wetgevingvan de verschillende lidstaten op elkaar afgestemd wordt.

Vincent Rijmen

Ilias Chantzos

Reünie 1959

Voor ons jubileumjaar - 55 jaar afgestudeerd als burgerlijk ingenieur aande KU Leuven - waren wij op 4 oktober 2014 naar de Faculty Club in het Groot Begijnhof van Leuven getrokken.

Voor onze jaarbijeenkomst hadden zich de volgende 31 deelnemers,meestal met partner, aangemeld: Raymond Blomme, Guy Bossuyt, Marcel Croon, Paul De Preter, Paul De Winter, Leo Hellemans, René Hellemans, Jan Jespers, Geert Keppens, Marcel Natens, Lou Peeters, Paul Stefens, Jef Tirez, Piet Van Assche, Albert Van Cauter, Jan Van den Broeck, Georges Van Gucht, Jos Van Hemelen en Lisette Goossens-Van Camp.

Voor zover ons bekend betreuren wij 22 overlijdens in ons jaar waarvan Jan Boelaert na onze vorige samenkomst.En was ‘ons’ Frieda er niet bij? Neen en dat is uitzonderlijk: Frieda was op cruise!

In de binnentuin van de Faculty Club genoten wij, bij een heerlijk warm najaarszonnetje, van een uitgebreid aperitief. Voor het jubileum -feestmaal gingen we naar zaal Lemaire, waar Silverspoon ons vergastte op heerlijke gerechten en een verzorgde bediening.

Ondertussen werden oude herinneringen bovengehaald, ruim aangedikt en in de verf gezet! Zelfs het afleggen van sommige examensscheen plezant geweest te zijn; ik heb het mij nooit gerealiseerd! Er werden ook levenservaringen uitgewisseld en gemeende levenswijs-heden bediscussieerd.

Door de inbreng van verschillende collega’s werd de adressenlijst aangevuld, gecorrigeerd en geactualiseerd, waardoor we weer betergewapend zijn voor een volgende bijeenkomst. We kwamen tot de consensus om onze reünies ten minste jaarlijks te organiseren.

Leo Hellemans

Reünie 1964

De ingenieurs van 1964 studeerden af met zijn 149’en - allemaalmannen - en dit exact 100 jaar na de start van de lessen aan de ‘Ecoles des Mines et des Arts et Manufactures’ in het Paus-en Maria-Theresiacollege. De ingenieursopleiding in Leuven bestond in 2014 dus 150 jaar!

In 1964 werd ook de Faculteit Toegepaste Wetenschappen opgesplitst in een Nederlandstalige en een Franstalige afdelingovereenkomstig de wetten van februari 1963.

In 1964 werd dan door enkele ondernemende leden van de jaar-kring de vereniging INGENIUM 64 opgericht met als belangrijkstedoel een jaarlijkse bijeenkomst te organiseren. Er werd een teamaangesteld van acht leden en deze groep verzorgde nu voor de

vijftigste keer de jaarlijkse bijeenkomst die deze keer met extraluister werd gevierd. Een gouden jubileum verdient dat.

Op zaterdag 11 oktober was het verzamelen geblazen rond12.30 u. in de Salons Georges. De opkomst was overweldigend.De jaarlijkse vaste kern met een 45-tal deelnemers groeide ditjaar aan tot in totaal 113 deelnemers – 93 voor het dagprogrammaen 101 voor het diner!

Bij een broodjeslunch kregen we de gelegenheid om al wat bij te praten.

Rond 13.45 u. splitsten we ons op in drie groepen voor bezoekenaan het nieuwe Leuven.

De eerste groep begaf zich naar imec waar we door CEO LucVan den hove werden ontvangen in de panoramazaal. Die biedteen fantastisch uitzicht op Leuven; wat niet gezegd kan wordenvan het zicht op de toren vanaf de Oude Kantien! Zo zie je maardat elke medaille zijn keerzijde heeft; het is een kwestie van ‘gezichts’punt.

De nieuwste ontwikkelingen in de elektronica in het kader vangezondheidspreventie (watch, eigen bloedstaalanalyse…) werdenuit de doeken gedaan. Vervolgens brachten we een bezoek aan

Dubbel gouden jubileum: 50 jaar ingenieur + 50 jaar INGENIUM 64

18

Ingenium 64 bestaat 50 jaar

Ongelooflijk, maar waar

Wat vliedt de tijd toch snel

We beseffen het wel.

de cleanroom, met een enorm kapitaal aan machines. Liesbet Lagaeonderhield ons over de laatste ontwikkelingen in het hersen -onderzoek bij muizen en de opsporing van eventueel nieuwekankercellen bij ex-kankerpatiënten.

We waren verbaasd over de enorme ontwikkeling van imecsinds ons vorige bezoek. We zijn trots op dit onderzoekscentrumdat enig is in de wereld en waarvan onze collega Hugo De Manmee aan de wieg stond.

Een andere groep bezocht Campus Gasthuisberg van UZ Leuven.Ze bewonderden de al gerealiseerde en nog geplande gebouwen -complexen van de nieuwe uitbreiding. Ook het bezoek aan Laboratoriumgeneeskunde waar bloedstalen aan de lopendeband geanalyseerd worden maakte een onuitwisbare indruk.

De derde groep bracht een bezoek aan de stad Leuven rond hetthema ‘De Brand van Leuven’. Alle deelnemers waren het erovereens dat de stad enorm in haar voordeel geëvolueerd was sindshet vorige bezoek.

Bij het aperitief in Salons Georges voegde emeritus Jacques Péterszich bij ons als eregast.

Het diner bestond uit appelbeignets met scampi, Noordzeevisop Oostendse wijze of hertenbout met wildsaus, en tarte tatin.

Tussen de gerechten door werden dia’s getoond (studententijd,jaarlijkse samenkomsten en foto’s van onze profs), werd er gezongenen gespeecht. Indrukwekkend was de tussenkomst van onzeprof, die vooreerst de dames charmeerde en complimenteerdeom ons vervolgens te onderrichten over de zin van het leven vaneen gepensioneerd academicus. Ondanks zijn eerbiedwaardigeouderdom kon hij het niet laten ons verder te instrueren.

Guy de Preter, onze langst zittende voorzitter (18 jaar), werd figuur-lijk in de bloemetjes gezet met de hoop dat hij dit werk nog velejaren wil verderzetten samen met het hele team.

Nadien werd een poging ondernomen om ons op de dansvloerte krijgen, maar in tegenstelling tot vorig jaar raakte de dansvloerniet vol. Er bleek meer behoefte om verder te blijven praten enhernieuwde vriendschapsbanden te smeden. Gespreksstof genoeg na al die jaren.

Langzaam liep ‘de Georges’ leeg; de enen reden huiswaarts, de anderen overnachtten in het nabijgelegen Pentahotel, niet zonder nog een afscheidsdrink te degusteren.

Slotsom: het werd een onvergetelijke samenkomst. Het volgendejubileum vieren we in Leuven over vijf jaar, hopelijk met hetzelfdesucces.

Jan Ceulemans

Op zaterdag 20 september verzamelden we in het auditorium van Computer weten - schappen. Met 106 waren we, allemaal jaargenoten die precies 25 jaar geledenafstudeerden aan de Faculteit Ingenieurswetenschappen. Het was een plezantweerzien. Professor Philip Dutré, een van onze jaargenoten, had een licht academischprogramma voorzien. Decaan Michiel Steyaert had het over de evolutie van de faculteit en de nood aan een ijkingstoets. Professor Philip Dutré zelf liet ons kennis-maken met nieuwe onderwijsvormen in de bachelorjaren. We kregen wat uitlegover het digitaal leerplatform en we mochten zelf eens proeven van ‘peer teaching’,waarbij we met onze smartphone konden stemmen en over de resultaten konden

debatteren. Ook het luikje over de communicatie tussen proffen en studenten was best grappig. VTK-preses Manu De Block sloot hettheoretisch luik af met een gesmaakte vergelijking tussen het studentenleven vroeger en nu. We zagen dat het nog altijd goed en waardevol isom in 2014 te studeren aan de Faculteit Ingenieurswetenschappen van de KU Leuven.

Na het officiële gedeelte was er een fijne receptie en barbecue voorzien in De Moete aan de Celestijnenlaan. We hadden ruim de tijd om metiedereen de banden opnieuw aan te halen. De gezichten konden we vrij snel plaatsen, maar het was soms wel wat zoeken naar de juistevoornaam – de naamplaatjes waren hierbij een handig hulpmiddel. We haalden verhalen op van vroeger en polsten naar de actuele professioneleen familiale bezigheden. Na de verzorgde barbecue door Alma konden de dapperen zich nog eens laten gaan op dansmuziek uit de jaren 80.De bar bleef open tot in de vroege uurtjes, tot iedereen met vele fijne herinneringen en hernieuwde contacten terug huiswaarts trok.

Bart Cosaert

Reünie 1989

19

20

VILv voor ir & ingEen nieuwe lente en eennieuw geluid... zou Herman Gorter gezegd hebben. Wat het seizoen betreftniet echt toepasselijk nu, maar alle andere redenen waarom dezeopeningszin van zijn gedicht een echte uitdrukking is gewordenzijn wel van toepassing. Voor onze alumnivereniging is dit acade-miejaar het eerste van een nieuw tijdperk. De veranderingen dieuiteraard onmiddellijk in het oog springen, zijn de nieuwe naam –Alumni Ingenieurs KU Leuven – en het nieuwe logo. Maar waaromwas dit nodig?

Het decreet van 13 juli 2012Om dit te kaderen moeten we even terug in de tijd. Met het decreetbetreffende de integratie van de academische hogeschool -opleidingen besliste de Vlaamse regering in 2012 dat vanaf hetacademiejaar 2013-2014 alle academische bacheloropleidingenworden ingericht door de universiteiten in Vlaanderen. Voor Vlaamseingenieurs had dit als concreet gevolg dat hiermee de opleidingtot industrieel ingenieur werd ‘ingekanteld’ aan de universiteiten.Die inkanteling gebeurde op verschillende manieren – in Brusselen Gent werd deze opleiding opgenomen in de al bestaande faculteiten voor (burgerlijke) ingenieurswetenschappen, terwijl deKU Leuven ervoor opteerde een nieuwe faculteit op te richten.

AlumniwerkingDe Vlaamse universiteiten besteden steeds meer aandacht aan alumniwerking, de samenwerking tussen de universiteit, de faculteiten en hun alumniverenigingen wordt hechter en actieverdan voordien. De alumniwerking voor de ingekantelde opleidingenwerd dan ook onmiddellijk een aandachtspunt. Daar waar deoplossing in Gent en Brussel voor de hand lag – de bestaandealumniverenigingen voor burgerlijk ingenieurs stellen hun verenigingopen voor industrieel ingenieurs – was de vraag aan de KU Leuvenwat complexer. Zouden wij dit model volgen of zou de nieuwefaculteit een eigen alumnivereniging oprichten? Vanuit VILvnamen we hier een actieve rol op en bespraken we dit met de decanen van beide faculteiten.

We kwamen snel tot het inzicht dat een gezamenlijke alumni -vereniging voor beide faculteiten de beste optie was. Hiervoorwaren veel goede redenen. De alumniwerking voor de nieuwefaculteit zou niet helemaal vanuit het niets moeten worden opge-richt. De analogie met de andere ingenieurs-alumniverenigingenin Vlaanderen was uiteraard ook een voordeel. Maar we warener vooral van overtuigd dat dit zou leiden tot voordelen voor allealumni van beide faculteiten, want door met de nieuwe faculteitsamen te werken kunnen we onze werking versterken en uitbreiden.

Het is heel belangrijk om hier onmiddellijk een voetnoot bij teplaatsen. De alumniwerking aan de nieuwe faculteit zal hoofdzakelijkverzorgd worden door industrieel ingenieurs omdat het een

werking is voor industrieel ingenieurs. Net zo goed blijven wijmet ons team op post om voor de burgerlijk ingenieurs en deburgerlijk ingenieur-architecten van de KU Leuven een gepastewerking te verzorgen. Echter, door dit samen vanuit dezelfdevereniging te doen kunnen we natuurlijk een aantal nieuwe initiatieven plannen die voor beide groepen boeiend kunnen zijn.Anderzijds is de Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappengeografisch verspreid over heel Vlaanderen met campi in Oostende,Gent, Mechelen, Leuven, Geel en Diepenbeek. Dat heeft tot gevolgdat we een beroep zullen moeten doen op alumni-industrieel ingenieurs die op die campi de alumniwerking kunnen onder-steunen, maar ook dat we alumni-burgerlijk ingenieurs die vervan Leuven wonen meer activiteiten zullen kunnen aanbiedendichter bij huis.

Het Vlaamse ingenieurs -landschapEr is ook nog een Vlaamse dimensie die een rol speelt. Sinds enkelejaren werken de Vlaamse alumniverenigingen voor burgerlijk ingenieurs en bio-ingenieurs zeer intens samen om onzevertegen woordiging op Vlaams niveau te versterken. Het is onzegemeenschappelijke visie dat, gezien de hertekening van het onderwijslandschap voor ingenieurs en natuurlijk ook omwillevan het feit dat Vlaanderen toch maar een klein gebied is, het veelzinvoller is om te werken vanuit een gemeenschappelijke ingenieurs -vereniging. We proberen daarom al het mogelijke te doen om de fusie van VIK en KVIV tot het unitaire ie-net zo snel mogelijkverwezenlijkt te krijgen. We geloven er ook sterk in dat dit niet tot ‘eenheidskoek’ zal leiden. Het is juist veel gemakkelijker omde verschillen die er zijn en ook moeten zijn, vanuit één verenigingte duiden dan wel vanuit twee verenigingen die ‘strijden’ om eengemeenschappelijk gebied. Anderzijds zal een eengemaakte ingenieursvereniging veel sterker staan om te verwezenlijken watwij belangrijk vinden, maar als individuele alumniverenigingen nietkunnen verwezenlijken: het ingenieursberoep in Vlaanderen eenpositieve uitstraling bezorgen en de belangen van de ingenieursbeter verdedigen. Op die vlakken gebeurde de laatste jaren bitterweinig. En hier kunnen we allemaal alleen maar beter van worden.

De nabije toekomstBuiten een nieuwe naam en een nieuw logo mogen jullie – onze leden – de komende maanden vooral continuïteit verwachten.Zoals eerder gesteld gaat onze werking gewoon verder zoalsvoorheen, met onder meer nog twee prachtige forumavonden inhet vooruitzicht (februari en april), onze nieuwsbrieven, GeniaaLen een boeiende Dag van de Ingenieur in het eerste weekendvan oktober. Wij blijven op de achtergrond verder gesprekkenvoeren met KVIV, VIK en ie-net om tot een nieuw samenwer-kingsverdrag te komen dat ervoor zorgt dat alumniwerking en ingenieursvereniging in volle complementariteit elkaar kunnenversterken.

Gert Sablon

Wat een feest! Na 9 jaar is VTK er eindelijk nog eens in geslaagd de beker van de 24 urenloop voor zich tewinnen! En hoewel we ondertussen al bijna drie maandenverder zijn, is de over winningsroes nog altijd niet hele-maal verdwenen. Hoe zou het ook kunnen? Dat deburgies en de archies de sportkotters nog eens opachterstand hebben gezet, is echt wel een prestatie!We hebben bewezen dat we echt iets meer in onzemars hebben dan enkel bruggen bouwen en vergelij-kingen oplossen.

Maar die eerste plaats is er natuurlijk niet zomaar gekomen. Al vanaf de tweedeweek van hetacademie jaar zijnde loop trainingenvan start gegaan.Dit was een over-weldigend succes:op de eerste loop-training waren wemet meer dan 50 lopers! Ook tijdensde andere loop -trainingen (elke dagvan de week) waren wemet veel gemotiveerdelopers. Na elke loop -training wed de moge-lijkheid geboden om al eens aan het echte werk te beginnen: 530 meter lang de ziel uit je lijf lopen.

Ook promo is zeer belangrijk. Iedereen moet overtuigd raken datdit een van dé evenementen van Leuven is. Er zijn immers niet alleen snelle lopers nodig.Schreeuwende en dansende supporters zijnook een must. Dit jaar stond de promovoeringin het thema van Formule 1. We zoudenlaten zien dat we de snelsten zijn!

Maar de 24 urenloop is, ondanks wat jeop het eerste gezicht zou denken, veelmeer dan alleen lopen. Het is een totaal-concept van 24 uur lang genieten van dezalige sfeer, de muziek, het over heerlijkeeten. Dit jaar waren er voor de eerstekeer ook nog extra competities ingelast.Zo werden er niet alleen prijzen uitgereiktvoor het mooiste standje, maar ook voorhet beste promofilmpje, het lekkersteeten, … Iedere deelnemende ploeg kon

ook een dj sturen, die tijdens de dj-contest het beste van zichzelf moestlaten horen. En ja hoor, ook het muzikaal talent zit zeer hoog bij VTK. Onze dj, Edgard Mile, heeft de hoofdprijs kunnen afsnoepen van de ook geselecteerde djvan Apolloon.

Hopelijk hebben we dit jaar de basis gelegd voor nog vele komende overwinningen. Een ding staatvast: volgend jaar gaat het er weer om spannen! Maar dat maggeen probleem zijn voor ons!

VTK, Faster Than Ever!

Pieter Meulemans

De 24 urenloop is van ons

21

22

Geen ‘Licence to Kill’, maar ‘LiOp bezoek bij burgerlijk ingenieur-architect Jos Leyssens

StudiesJos Leyssens liep school aan Sint-Joris in Brussel, een schooldie helaas niet meer bestaat. Hij volgde er Latijn-wiskunde in het Vernieuwd Secundair Onderwijs (VSO) met vijf uur Latijn enacht uur wiskunde. In die richting studeerden zeven leerlingen af,waarvan er drie burgerlijk ingenieur geworden zijn. De nu bekendsteen toen slimste van de klas is VRT-journalist Ivan De Vadder, die toen Germaanse filologie ging studeren. Ook Jos Leyssenshad aanvankelijk overwogen om Germaanse filologie te studerenomwille van zijn sterke interesse in talen en poëzie. In de middelbareschool heeft hij trouwens een poëzieclub opgericht. Jos’ vader,die zelf altijd architect had willen worden, had na het vroegtijdigoverlijden van zijn vader diens schrijnwerkerij overgenomen. Doorde nauwe contacten en gesprekken met zijn vader en zijn sterkewetenschappelijke interesse heeft Jos dan uiteindelijk toch voorde opleiding burgerlijk ingenieur-architect gekozen. Hoewel Jos tekenacademie volgde bij de bekende schilder-graficus FransMinnaert vond hij van zichzelf dat hij geen groot grafisch kunstenaarwas. Interesse voor het creatieve was er wel, maar dan vooral incombinatie met wetenschappelijke diepgang. De keuze voor burger -lijk ingenieur-architect (en niet architect) was dus snel gemaakt.

Eerste werkervaringNa zijn studies in Leuven ging Jos in 1989 van start bij ‘GroupeStructures’, een groot architectenbureau in Brussel. Aangezienhij er als jobstudent al enkele jaren had gewerkt, moest hij nietsolliciteren. Hij is automatisch van het studenten leven in het beroepsleven gerold. Dit architectenbureau werd in de jaren 50opgericht door vier professoren van Saint-Luc, de Franstalige tegenpool van Sint-Lucas, en is actief gebleven tot begin jaren2000. Jos bleef er tot 1995 en heeft meegewerkt aan talrijkegrote administratieve en industriële bouwprojecten, zoals het Europees Parlement en de Belgacomtorens in Brussel. Beginjaren 90 was hij hoofdprojectleider van het waterzuiverings station

Brussel-Zuid, een dossier met een grote technische complexiteit.Hij leerde er in 1987 het programma AutoCAD gebruiken voordatdit aan de KU Leuven werd gedoceerd. Nu is deze software stilaaningehaald door modernere programma’s zoals Revit.

Een eigen kantoorIn 1993 richtte Jos Leyssens een eigen kantoor op, door echtgenoteHerlinde tot ‘Licence to Build’ gedoopt. Momenteel zijn er 33 mede -werkers: 10 burgerlijk ingenieur-architecten, 15 architecten, 7 administratieve medewerkers en 1 kok. Jos Leyssens is sterksociaal bewogen. Hij vindt het belangrijk een thuisgevoel te creërenin zijn bedrijf. De medewerkers brengen immers vele uren opkantoor door. Daarom biedt hij hen de mogelijkheid om ’s middagsgezellig samen te eten en gesprekken te voeren over andere dingen dan het werk. Zijn team is divers samengesteld; de zevenarchitectuurscholen in Vlaanderen zijn vertegenwoordigd. Daarnaast rekruteert hij ook internationaal. Vier medewerkersstudeerden af aan Spaanse universiteiten, een aan een Griekse.

Het architectenbureau van Jos Leyssens is sterk actief in descholenbouw, nog voordat het ‘Scholen-van-Morgen’-initiatief in het leven werd geroepen door de Vlaamse overheid. Momenteellopen er 25 schoolprojecten. Enkele recente realisaties zijn o.a.de British School of Brussels in Tervuren, de Heilig-Hartscholenin Heist-op-den-Berg, het Virgo+ college en het Onze-Lieve-Vrouwecollege in Vilvoorde, de Sint-Jozefsschool in Peutie, het Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartinstituut in Waregem, het Sint-Bernarduscollege in Oudenaarde, het Sint-Jozefsinstituutin Borsbeek en de nieuwe sportcampus voor de Arteveldehogeschoolen de UGent in Gent. Voor schoolprojecten wordt samengewerktmet AEDAS uit London, een gerenommeerd architectenbureaumet 19 vestigingen over de hele wereld en ruim 2.000 medewerkers.

Daarnaast voert Licence to Build heel wat opdrachten uit in de zorgsector en realiseert sportinfrastructuur, culturele centra,woning- en industriebouw.

Geen James Bondavontuur op de exotische Bahama’s, maar een rustige dorpskern midden in hetzonrijke Pajottenland: we komen aan bij feestzaal ‘De Architect’ in Sint-Martens-Lennik, met daarnaasthet architectenbureau ‘Licence to Build’ van Jos Leyssens en een 33-tal medewerkers. Jos Leyssens,voorheen nationaal en Vlaams voorzitter van de Orde van Architecten, is nog steeds voorzitter van de Provinciale Raad Vlaams-Brabant en Brussel van de Orde en is momenteel actief in de FacultaireSenaat van de Faculteit Ingenieurswetenschappen KU Leuven waar hij de nodige inbreng heeft rondhet belang van het beroep van ‘burgerlijk ingenieur-architect’. Daarnaast zetelt hij ook als Belgischexpert in de internationale commissie architectendiploma’s van de Europese Commissie.

23

cence to Build’

Opleiding van burgerlijk ingenieur-architectenDoor zijn werkervaring en samenwerking met medewerkers uit verschillende architectuurscholen is het voor Jos Leyssensduidelijk geworden dat de klemtonen in de diverse scholen behoorlijk verschillen. De opleiding aan de KU Leuven is veeleergeneralistisch, maar toch nog met een sterke wetenschappelijkeachtergrond. Bij de Gentse universiteit ligt de klemtoon van deopleiding meer op bouwfysica en aan de VUB ligt het accent op structuur en stabiliteit. Dit houdt niet in dat de ene of andereopleiding beter of slechter is, maar het geeft wel aan dat er accentverschillen zijn tussen de verschillende opleidingen.

Volgens Jos Leyssens moet tijdens de studies meer gewezenworden op de diversificatie binnen het architectenberoep. Niet alle architecten moeten zelfstandig architect worden, integen-deel. Men kan zich ook specialiseren in een bepaald domein en bij een bedrijf of groot bureau gaan werken. Bij de burgerlijkingenieur-architecten volgt momenteel ongeveer 60% van de afgestudeerden de stage, terwijl dit bij de klassieke architectenoploopt tot 90%. Dit betekent dat meer en meer burgerlijk ingenieur-architecten niet voor het beroep van zelfstandig architect kiezen, maar als bediende werken bij een bedrijf dat meestal toch actief is in de bouwsector (studiebureau, toeleveringsbedrijf, aannemer).

Jos Leyssens wijst vervolgens op het verschil tussen burgerlijkingenieur-architect en burgerlijk bouwkundig ingenieur. Bij de burgerlijk ingenieur-architecten spelen de esthetische en creatieve benaderingen, gekoppeld aan een technisch- wetenschappelijke uitwerking, een belangrijke rol. Voor de aanleg van bruggen en wegen of de pure techniek van de gebouwen zijn burgerlijk bouwkundig ingenieurs wellicht meer aangewezen.

Architecten en burgerlijk ingenieur-architectenHet is een feit dat de opleiding tot burgerlijk ingenieur-architectenorm geëvolueerd is sinds het afschaffen van het toelatings -examen. Alleen al het aantal beginnende en afgestudeerde burgerlijk ingenieur-architecten is enorm toegenomen.

Voorheen hadden burgerlijk ingenieur-architecten meer beroeps-mogelijkheden dan architecten, bijvoorbeeld bij overheidsinstantiesals de Regie der Gebouwen. Nu ook aan architecten een universitairetitel wordt verleend ligt dat anders. Het verschil tussen beide

opleidingen kan min of meer vergeleken worden met het verschiltussen burgerlijk en industrieel ingenieur: de ene heeft een meerwetenschappelijk onderbouwde opleiding, de andere is meerpraktisch ingesteld. Ondanks de verschillende ingesteldheid enfinaliteit leeft toch de vrees voor verwatering. Beide opleidingenduren vijf jaar en bieden uiteindelijk nagenoeg dezelfde carrière-mogelijkheden. Een terugval van het aantal studenten in detechnisch-wetenschappelijk zwaardere studies van burgerlijk ingenieur-architect zou zich kunnen voordoen.

Voor toekomstige studenten moet duidelijk zijn dat hun studie-keuze bepaald wordt door hun eigen interesses en vaardigheden:studenten met een meer wetenschappelijke interesse en diepgang,kiezen best voor burgerlijk ingenieur-architect, terwijl zij die vooraloog hebben voor esthetische en basis-technische aspectenbeter gebaat zijn bij een klassieke architectenopleiding. Daaromis het van belang dat de technische-wetenschappelijke kwaliteitvan de opleiding tot burgerlijk ingenieur-architect hoog blijft. Jos Leyssens vindt het jammer te moeten vaststellen dat er aleens teruggeschroefd wordt op wiskundige, fysische, mechanischeof scheikundige kennis, zoals bijvoorbeeld de eindige-elementen-wiskunde en bepaalde mechanische analysemethoden en scheikundige materialenkennis die niet meer standaard in hetopleidingspakket opgenomen zijn. Hij vindt het ietwat perversdat subsidies toegekend worden enkel en alleen op basis vanstudentenaantallen en niet op basis van de competenties van de opgeleiden. Dit houdt competitie in tussen de opleidingen architect en burgerlijk ingenieur-architect, die beide binnen KU Leuven georganiseerd worden maar in verschillende faculteiten.Deze competitie is ongezond en finaal nefast voor beide opleidingen. Ze zal enkel aanleiding geven tot nivellering naaronderen en niet tot een gewenste academische opwaardering.

Nuttige tipsJos Leyssens raadt iedereen aan om tijdens de studies al stagete lopen en beroepservaring op te doen in bedrijven. Dit maaktde studies concreter en is een ideale manier om meer voeling te krijgen met het beroep, zodat je na je studies een betere beroepskeuze kunt maken.

Kiezen om als zelfstandig architect aan de slag te gaan is eenkeuze die je best samen met je partner maakt aangezien dit het gezinsleven ingrijpend bepaalt.

Tot slot raadt Jos Leyssens iedereen aan om een studiekeuze te maken op basis van eigen interesses, vooral wanneer heterop aan komt om te kiezen tussen architect, burgerlijk ingenieur-architect en burgerlijk bouwkundig ingenieur.

Jos Leyssens blijft herhalen dat de KU Leuven de technischekwaliteit van de opleiding tot burgerlijk ingenieur-architect hoogin het vaandel moet blijven dragen. Het lijkt hem nuttig om nietenkel generalistisch sterk te zijn, maar ook om een aantal specialisaties met meer diepgang verder uit te werken.

Vlaanderen moet immers een toppositie blijven innemen op het vlak van de opleiding van burgerlijk ingenieurs en burgerlijkingenieur-architecten!

Patrick Pype

COLOFON

‘GeniaaL’ is een tijdschrift van de Faculteit Ingenieurs -weten schappen en VILv - Alumni Ingenieurs KU Leuven,met bijdragen van medewerkersvan de faculteit, alumni en studenten.

‘GeniaaL’ verschijnt viermaal per jaar: in januari, april, juli en oktober.

verantwoordelijke uitgever:

Michiel Steyaert

redactie:

Isabelle Benoit, Adhemar Bultheel,Annemie Caproens, Jelle De Borger,Iris De Coster, Elke Kalokerinos,Sigrid Maene, David Maes, Marcel Pelgrom, Liliane Pintelon,Patrick Pype, Gert Sablon, Michiel Steyaert, Hendrik VanBrussel, Yves Willems, ValérieWyns, VTK-Communicatie

redactieadres:

GeniaaLFaculteit IngenieurswetenschappenJelle De BorgerKasteelpark Arenberg 1 bus 22003001 HEVERLEEtel. + 32 16 32 16 89fax + 32 16 32 19 82geniaal@eng.kuleuven.bewww.eng.kuleuven.be

grafisch ontwerp:

altera.be

drukwerk:

ArtoosOudestraat 191910 KAMPENHOUTtel. + 32 16 61 83 59