Texelse mantelzorger in beeldOnderzoek naar de ondersteuningsbehoefte

van mantelzorgers op Texel

Maaike DautzenbergMaaike DautzenbergMaaike DautzenbergMaaike Dautzenberg

In opdracht van Texels Welzijn, Omring en In opdracht van Texels Welzijn, Omring en In opdracht van Texels Welzijn, Omring en In opdracht van Texels Welzijn, Omring en GeriantGeriantGeriantGeriant

1

� ‘Grijze druk’ en ‘zorgdruk’ is hoog op Texel◦ Toename van 65-plussers tot 2025: 63% (landelijk 47%)

◦ Op 100 inwoners 20-65 jaar staan 29 ouderen van 65+ (16% hoger dan landelijk/regionaal)*

� Druk groter op mantelzorgers

� Volwassen kinderen trekken weg

� Andere manier van hulp organiseren

� Wat is passend ondersteuningsaanbod?

� Onderzoek onder Texelse mantelzorgers

Bron

Gezondheidsprofiel 2011 Texel, GGD Hollands Noorden.

2

1. Wie zijn de Texelse mantelzorgers?

2. Welke zorg geven ze?

3. Hoe gaat het met Texelse mantelzorgers: zijn ze overbelast?

4. Aan welke type ondersteuning hebben zij behoefte?

5. Wat leren we hiervan over het ondersteuningsaanbod?

3

Vragenlijsten Vragenlijsten Vragenlijsten Vragenlijsten –––– onderzoeker i.s.m. Texels Welzijnonderzoeker i.s.m. Texels Welzijnonderzoeker i.s.m. Texels Welzijnonderzoeker i.s.m. Texels Welzijn

� Persoonskenmerken mantelzorgers

� Kenmerken zorgontvanger

� Soort en omvang zorg

� Ervaren belasting: ◦ Caregiver Strain Index (CSI)

◦ Rapportcijfer 1-10

� Behoefte aan welke mantelzorgondersteuning

4

� 15 interviewers: vrijwilligers en beroepskrachten van

Texels Welzijn, Geriant en Omring

� Werving mantelzorgers via:

◦ Mantelzorgcursussen

◦ Oproepen in media

◦ Geriant, Omring en Texels Welzijn (mond-mond-mond)

◦ Huisartsen benaderd, geen doorverwijzingen

� Periode 2013-2014

� In totaal 94 vragenlijsten ingevuld

� Gegevens ingevoerd in Excel; analyses is SPSS

� Representativiteit?

5

Mantelzorg *=Mantelzorg *=Mantelzorg *=Mantelzorg *=

� Zorg gegeven aan iemand met fysieke/psychische gezondheidsproblemen

≠ klussen/oppassen/alledaagse zorg voor gezonde persoon

� Gegeven door iemand uit diens directe omgeving

� Komt direct voort uit de informele sociale relatie

≠ zorg of hulp door vrijwilligers (is meestal vanuit organisatie)

≠ zorg gegeven door een beroepskracht

* Bronnen� Sociaal Cultureel Planbureau: De Boer en De Klerk 2013

� Beleidsbrief over mantelzorg van staatssecretaris Van Rijn 2013

6

Hoeveel Hoeveel Hoeveel Hoeveel mantelzorgersmantelzorgersmantelzorgersmantelzorgers zijn er?*zijn er?*zijn er?*zijn er?*

� 20% van 19+ Nederlanders mantelzorg > 3 mnd óf> 8 uur p/week

� Extrapolatie Texel (2014):

2150 mantelzorgers > 3 mnd óf >8 uur p/week

900 mantelzorgers > 3 mnd én > 8 uur p/week

� Mantelzorgers herkennen zich vaak niet in term

* Bron:

CBS 2014

7

Wat kenmerkt ze?

Hoe gaat het met ze?

Wat hebben ze nodig?

8

� 80% vrouw, 20% man� Gemiddelde leeftijd: 65 jaar (20-88 jaar)

� Mannen: gemiddeld 72 jaar� Vrouwen: gemiddeld 63 jaar

9

0%

10%

20%

30%

40%

40-49 50-59 60-69 70-79 80-plus

Mannen

Vrouwen

� 34% doet betaald werk

� ♂ 16% ; ♀ 39%

� Gemiddeld 26 uur per week

Woonplaats

10

63%63%63%63%12%

10%4%

2%9%

Den Burg

De Koog

Oosterend

De Cocksdorp

Oudeschild

Den Hoorn

� Eén op de 3 mantelzorgers zorgt voor meerdere personen:

◦ 31% van de vrouwen en 10% van de mannen

11

Eigen partnerEigen partnerEigen partnerEigen partner

32%32%32%32%

Schoon/ouder(s)Schoon/ouder(s)Schoon/ouder(s)Schoon/ouder(s)

32%32%32%32%

Partner + Partner + Partner + Partner +

anderenanderenanderenanderen

15%15%15%15%

Kind + anderenKind + anderenKind + anderenKind + anderen

7%7%7%7%

Schoon/ouder(s) Schoon/ouder(s) Schoon/ouder(s) Schoon/ouder(s)

+ anderen+ anderen+ anderen+ anderen

6%6%6%6%

Buren e.d.Buren e.d.Buren e.d.Buren e.d.

8%8%8%8%

OverigOverigOverigOverig

14%14%14%14%

� Leeftijd zorgontvangers gemiddeld 76 jaar

(22-97 jaar)

� 85% van zorgontvangers woont nog zelfstandig

� 84% van de mantelzorgers woont op < 10 minuten reisafstand

12

LichamelijkeLichamelijkeLichamelijkeLichamelijke

problemenproblemenproblemenproblemen

50%50%50%50%

DementieDementieDementieDementie

26%26%26%26%

Meervoudige Meervoudige Meervoudige Meervoudige

problematiekproblematiekproblematiekproblematiek

21%21%21%21%

Psychische Psychische Psychische Psychische

problemenproblemenproblemenproblemen

3%3%3%3%

◦ Administratie (83%) Boodschappen (86%)

◦ Gezelschap bieden (85%) Ergens naar toe brengen (80%)

◦ Advies bij beslissingen nemen (74%) Dagjes uit (73%)

◦ Tuinonderhoud (65%) Licht huishoudelijk werk (64%)

◦ De was doen (64%) Eten maken (56%)

◦ Dagelijkse structuur (54%) Zwaar huishoudelijk werk (49%)

◦ Wassen en aankleden (23%) Toiletgang (13%)

13

� Gemiddeld 9,5 jaar mantelzorg; > 25% langer dan 10 jaar

� Twee derde (67%) zorgontvangers: ook professionele hulp

Gemiddeld 8,7 uur per week

� Eén vijfde (22%) van thuiswonenden naar dagopvang

Meestal 3-4 dagdelen

14

Mantelzorg Mantelzorg Mantelzorg Mantelzorg is moeilijk in uren uit te drukkenis moeilijk in uren uit te drukkenis moeilijk in uren uit te drukkenis moeilijk in uren uit te drukken

Gemiddeld 25 uur hulp (mannen 38 uur, vrouwen 22 uur)

15

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

1-8 uur1-8 uur1-8 uur1-8 uur 9-16 uur9-16 uur9-16 uur9-16 uur 17-24 uur17-24 uur17-24 uur17-24 uur 25-4025-4025-4025-40 > 40 uur> 40 uur> 40 uur> 40 uur

Mannen

Vrouwen

Ervaren gezondheid Ervaren belasting

CSI-score

55%

34%

11% (nog) niet overbelast

Belast

Overbelast

16

59%

35%

6%GezondGezondGezondGezond

MatigMatigMatigMatig

OngezondOngezondOngezondOngezond

17

60-70% van de mantelzorgers heeft hun leven moeten afstemmen:� Zorg gaat ten koste van andere dingen die moeten� Dagelijkse gang van zaken aanpassen� Beperkt in andere dingen/plannen moeten wijzigen

40-50% ervaart hoe de relatie met de naaste is veranderd:� Pijnlijk te zien andere persoon geworden� Gedrag maakt me van streek

20-30% ervaart ook dat:� Nachtrust verstoord wordt� Zorg lichamelijk zwaar is

Sommigen hebben werk/baan moeten aanpassen

9% leeft ook onder financiële druk

Het zwaarst belast zijn mantelzorgers die:

� Veel uren hulp geven

� Weinig uren dagopvang

� Tobben met hun eigen gezondheid

� Helpen met persoonlijke verzorging of eten klaar zetten/maken

� Zich beperkt voelen in hun doen en laten door de zorg

� Ervaren dat de relatie met de naaste verstoord raakt door de zorg

� Nachtrust wordt verstoord

Géén invloed:

Leeftijd, man/vrouw, aantal uren werk, financiële druk,

zorg ten koste gaat van andere zaken die moeten

18

� Voldoening 62%

... ook bij (zwaar) belast

� Geen voldoening 19%

� Fijn om ander blij te maken:

“Omdat je ziet dat je kind er gelukkig van wordt”

“Moeder kan nu leven zoals ze wenst”

� Waardering: “Een lach, een zoen als ik weg ga”

� Liefde

� Vanzelfsprekendheid

19

� Ervaren steun

� Behoefte aan welk type ondersteuning

20

� Meerderheid (88%) heeft gevoel het meeste te doen,

geen verschil mannen en vrouwen

� Een kwart ervaart nietnietnietniet genoeg steun uit omgeving

� Hoe minder ervaren steun, hoe hoger de ervaren belasting (CSI)

21

Ervaren steunErvaren steunErvaren steunErvaren steun

57%

19%

24%

Voldoende

Wel/niet voldoende

Niet voldoende

� 75% op de hoogte van het ondersteuningsaanbod

� 27% maakt gebruik van het aanbod

� Geen gebruik omdat:

◦ tijd nog niet rijp

◦ moeilijk om hulp te vragen

� Vraagverlegenheid: bezwaard voelen om hulp te vragen

� Hulp vragen = loslaten

“Niemand kent hem zoals ik”

22

� Luisterend oor� Lotgenotencontact� Advies/begeleiding� Cursussen bv omgaan met dementie/CVA� Vervangende zorg

� Informatie◦ Voorzieningen, bv dagbesteding/dagverzorging◦ Hulpmiddelen

� Financiële tegemoetkomingen (financiële druk)� Hulp bij administratie/formulieren� Werk/zorg combinaties

23

� Een luisterend oor

� Advies en begeleiding

� Lotgenotencontact

� Vervangende zorg - dagopvang

� Maatje voor zorgontvanger

� Cursussen omgaan met…

omgaan met dementie/CVA, lichamelijke verzorging, transfers, lotgenotencontact

Minder vaak behoefte aan:

� Hulpmiddelen

� Praktische hulp

� Werk-zorg combinaties

� Formulierenbrigade

24

� Het lijken vooral de vrouwen te zijn die mantelzorg geven op Texel, ook als ze baan hebben

� Hulp vooral aan eigen partners en schoon/ouders

� Bijna de helft ervaart belasting – 11% is overbelast

� Naar schatting wonen op Texel 400-950 (45%) belaste mantelzorgers waarvan er 100-250 (11%) zwaar overbelast zijn

� Ze zijn zwaarder belast als ze veel zorg geven, een minder goede eigen gezondheid hebben, de zorg hun hele leven bepaalt en ze maar weinig uren dagopvang hebben

� Steun uit de omgeving en vervangende zorg cruciaal

� Behoefte aan luisterend oor, cursussen en respijtzorg -maatje voor zorgontvanger en dagopvang

� Mensen willen graag zelf de mantelzorg blijven geven – overdragen van de zorg aan anderen is meestal moeilijk voor mantelzorgers –het accepteren van ondersteunende hulp is van belang (bv via huisarts of de thuiszorg)

25

1 Zorg voor tijdig signaleren van overbelaste mantelzorgers

2 Veel mantelzorgers niet in beeld (zorgmijders?) - zorg voor signaleringssysteem

3 Actief mantelzorgers laten weten waar ondersteuning te vinden – als nodig is (huisarts, thuiszorg)

4 Maak dementie bespreekbaar – taboe doorbreken

5 Mantelzorgers willen zelf zorgen – help ze! – voldoening

Mantelzorgers zijn geen slachtoffers (voldoening)

Maar vermijd term ‘mantelzorg’ – is beleidsterm

26

6. Zorg voor voldoende vervangende zorg:◦ Dagopvang – wees creatief in de invulling◦ Maatjes voor zorgontvanger

7. Biedt cursussen aan, over dementie maar ook CVA◦ Informatieoverdracht◦ Laagdrempelig ◦ Lotgenotencontact◦ Vraagverlegenheid doorbreken◦ Delen ervaringsdeskundigheid

8. Soms is een luisterend oor al genoeg: aandacht/compassie

9. Speciale aandacht voor minder draagkrachtigenFinanciële regelingen

10. Mannen als onbenut potentieel?

27

1. Thuiszorg: versterk de zelfredzaamheid van cliënten, werk samen met de mantelzorger in de zorg, signaleer (over)belasting

2. Gemeente: zorg voor goede dagopvang, geschoolde huishoudelijke hulpen (signaleringsfunctie).

3. Welzijn: biedt luisterend oor, advies en begeleiding, vrijwilligers als maatje, cursussen

4. Alle partijen: samenwerken om zorgmijders en overbelasting tijdig te signaleren

5. Texelse mantelzorgers: blijf dingen voor jezelf doen!

28