win

ter 2009/2

010

Magazi n e van stichti ng natuu r e n M i li e u

Een duurzaam 2025

De Nationale Postcode Loterij is de grootste goede doelen loterij van Nederland. Afgelopen jaar keerde zij ruim 244 miljoen euro uit aan 64 goede doelen die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur.

Ook Stichting Natuur en Milieu deelt in de opbrengsten van de loterij, dit jaar met een bedrag van 2 miljoen euro. Met deze bijdrage organiseert zij bijvoorbeeld de jaarlijks terugkerende Nacht van de Nacht. Tijdens de Nacht van de Nacht gaan massaal de lichten uit en trekken duizenden mensen erop uit om te genieten van de schoonheid van de

donkere nacht. De Nacht van de Nacht zet onnodige verlichting op de agenda en zorgt voor structurele maatregelen door overheden en bedrijven.

Marieke van Schaik, Managing Director van de Nationale Postcode Loterij:“Wat is het geweldig als we ’s nachts kunnen genieten van de sterrenhemel. De schoonheid van het donker is niet alleen de moeite waard, het is ook nog eens goed om energie te besparen. Wij zijn blij dat Stichting Natuur en Milieu ‘De Nacht van de Nacht’ jaarlijks organiseert met onze bijdrage.”

Meedoen is eenvoudig.Bel 0909-0033 (15 cpm) of meld u aanvia internet: www.postcodeloterij.nlVoor € 10,25 per lot speelt u al mee.Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

U een kans, zij een kans

De Postcode Loterij helpt!

Een duurzaam 2025De een heeft zijn eigen

adviesbureau, de ander is directeur van natuur en

Milieu. Maurits groen en Mirjam de rijk hebben bei-

den een groot milieuhart en werken met hart en ziel aan

een duurzame toekomst. “het is oorlog en we hebben geen

seconde te verliezen!”

Twee groene harten

DroomvervoerMassaal rijden op groene stroom. Meer openbaar vervoer en minder asfalt. ruim baan voor de fiets. en veel thuiswerken. Mobiliteit in 2025 is flexibel, efficiënt, prettig en slim.

6 NMB natuur en Milieu Berichten

27 In 2025 leven we voor de lol 30 Goed leven winkelen, uitgaan, genieten 31 Uit Whiken

in hoeverre is natuur en Milieu veranderd sinds de oprichting 37 jaar geleden? en wat is de toekomst van de organisatie? veteraan Willem-Jan van grondelle en jongste team-manager Olof van der gaag blikken terug en vooruit.

Altijd in verandering

Duurzame toekomstin 2025 is ons land een stuk duurzamer, denkt oud-premier ruud lubbers. “Burgers en bedrijven willen het. Maar er zijn nog veel remmers in vaste dienst.”

14 Nacht van de nachtzaterdag 24 oktober 2009 was de vijfde nacht van de nacht, het landelijk evenement waarin De Provinciale Milieufederaties en natuur en Milieu aandacht vragen voor het behoud van het duis-ter. ruim 20.000 mensen trokken erop uit bij een record aantal activiteiten.

16 Beat The Heat NowDe klimaattop van december in Kopenhagen móet een succes worden. natuur en Milieu organiseert daarom samen met andere organisaties Beat the Heat Now!, een groot publieksevenement om de politiek te bewegen vergaande afspraken te maken.

Essayschone energie en weg met de auto – in 2025 hoor je de milieubeweging er niet meer over. niet meer nodig. nieuwe thema’s nemen het over. De milieubeweging draagt een steentje bij, maar moet zich eerst opnieuw uitvinden, verwacht Farid tabarki.

22

Verder:5 5 22

Foto Willem

Mes

Foto Mark van den B

rink

Foto Bram

Budel/H

H

5

4

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Doet u mee?

u gaat vaker van natuur en Milieu horen. Want dit is weliswaar de laatste terra, maar op verschillende andere manieren gaan we u betrekken bij een schoner milieu, een mooiere natuur en een klimaat waarin het ook voor onze kinderen prettig leven is. het is meer dan ooit nodig dat u zich laat horen. veel mensen vertellen mij dat ze willen meehelpen om wat te veranderen. niet alleen in hun eigen huishouden, maar ook in Den haag, in Brussel en in de hoofdkantoren van bedrijven. Daarom heeft natuur en Milieu beslo-ten niet meer te investeren in het blad terra, waarmee u tot nu toe op de hoogte werd gehouden van achter-gronden en opinies over milieu. Die informatie kunt u tegenwoordig op tal van andere plaatsen vinden. in plaats daarvan investeren we in u. We gaan u en vele anderen de kans bieden vaker zelf in actie te komen. gericht op een speciek doel, op een slim moment, op een creatieve manier en met resultaat. in het verleden deden we dat bijvoorbeeld met het meldpunt ‘zuinig op ruimte’. Duizend mensen gaven aan welk gebied bij hen in de buurt bedreigd werd en waarom het behouden moest blijven.

Dat had impact op de beslissers bij het ministerie en in de provinciehuizen. Ook de c,mm,n-community neemt het heft in eigen hand door via de open-source methode mee te ontwerpen aan de mobiliteit van de toekomst. en tienduizend zeekrachtleden laten zien dat ze gaan voor meer windmolens op de noordzee.er zijn zoveel onderwerpen waarover u zich kunt laten horen! stel je voor dat veel mensen laten weten dat ze meer zonnepanelen willen. Dat ze het zonde vinden dat de subsidiepotjes vaak al op 2 januari leeg zijn. Woningisolatie. hogesnelheidtreinen in plaats van vliegtuigen. het moge duidelijk zijn: natuur en Milieu kan niet zonder u. Daarom blijven we u op de hoogte houden van wat we doen. via de krant, de radio en de tv, via onze website en de gratis digitale nieuwsbrief. Ook vallen we een paar keer per jaar bij u op de mat, want we vinden het belangrijk om u ook op papier te informeren. Maar vooral willen we samen met u aan de slag. Want er is nog een wereld te winnen. Doet u mee?

Mirjam de rijkAlgemeen directeur Natuur en Milieu

“Men ondergaat de toekomst niet, men máákt haar” (Georges Bernanos, Franse schrijver,

1888-1948)

“Wat alle wijze regeerders verplicht zijn te doen: niet lou-ter en alleen rekening houden met wantoe-standen die er op een bepaald moment zijn, maar ook die welke in de toekomst kunnen ontstaan en daar met alle mogelijke midde-len tegenin gaan”(Machiavelli, Italiaanse filosoof

1469-1527)

“Yes we can!”(Barack Obama, Amerikaanse president

1961-)

5

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

van Pamelen

lief dagboek. Ben maar weer even in mijn boomhut gekropen. staat die er tenminste ook niet voor niets. tien jaar geleden gebouwd, hoog en droog, tegen dreigende stijgingen van zeespiegels enzo. Maar daar is vooralsnog niks van te merken. al staat het water ons in allerlei andere opzichten wel aan de lippen. en dat komt paradoxaal genoeg omdat ons land leegloopt. Je herinnert je vast nog die omgekeerde tsunami tijdens het eerste kabinet Wilders (mei-november 2011). Die tienduizenden moslims die ons land uitgevlucht zijn. Waardoor de gemiddelde leeftijd hier dusdanig

steeg dat we voortaan pas op ons vijf-enzeventigste met pensioen konden. verder de belastingvluchtelingen tussen het tweede (februari-maart 2012) en het zesde (17 mei-22 mei 2012) kabinet Wilders. Om maar te zwijgen van de uittocht van hoger opgeleiden begin jaren ’20, omdat de politieke situatie hier – ondanks verwoede bemidde-lingspogingen van voormalig europees President Balkenende – onhoudbaar was geworden. en dan nu weer de grote Milieuvlucht. Over drie jaar zijn de spelen in amsterdam, maar de gevolgen zijn nu al merkbaar. Dat Olympische dorp in het groene hart wordt veel

groter dan was beloofd. De noord-zuid-snelweg door amsterdam (over dat verzakte metrotraject, weet je wel?) wordt nu definitief zesbaans. het nieuwe Oostvaardersvliegveld bij lelystad mag de capaciteit nu alweer verdubbelen. en voor de zeilwedstrij-den is gisteren alsnog de Waddenzee aangewezen. Die dan wel goeddeels uitgebaggerd moet worden. Maar dat schijnt politiek geen bezwaar meer te zijn. al met al denk ik erover – en met mij vele anderen – om mij definitief ergens anders te vestigen. heb jij een idee?

2025

ruim 40.000 mensen hebben in 2009 bijvriendelijk bloemenzaad opge-vraagd bij Natuur en Milieu en uitge-strooid in hun tuin, een plantsoen of het balkon. Ook hebben zeker dui-zend mensen via Twitter het leven van Belle de Bij gevolgd en zo een beeld gekregen van het belang van bijen voor onze biodiversiteit.

ColofonTerra is het kwartaalmagazine van Stichting Natuur en Milieu.

redactieadresPostbus 1578

3500 Bn utrecht

e-mail: redactie@natuurenmilieu.nl

Hoofdredactieclaire tielens

EindredactieJohan nebbeling

(BlaDen&cO, utrecht)

BladconceptBlaDen&cO, utrecht

Vormgeving en productielouis nouws

(BlaDen&cO, utrecht)

Drukwerkten Brink, Meppel

Coverfotonature Picure library/hh

Natuur en Milieustichting natuur en Milieu werkt met

hart en ziel aan een mooi landschap,

een rijke natuur en een gezond milieu.

als onafhankelijke organisatie pleiten

we bij overheden, bedrijven en de

politiek voor duurzame oplossingen.

www.natuurenmilieu.nltelefoon: 030 - 233 13 28

e-mail: info@natuurenmilieu.nl

De artikelen in terra weerspiegelen

niet per se de mening van natuur

en Milieu.

Ook een gratis abonnement op onze

tweewekelijkse e-mail nieuwsbrief?

Meld u dan aan op onze website.

Bijvriendelijk zaad slaat aan

7

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Natuur en Milieu

win

ter 2009/2

010

Magazi n e van stichti ng natuu r e n M i li e u

Een duurzaam 2025

Nieuwe wegen

We gaan de huisstijl en uitstraling van

natuur en Milieu in het voorjaar grondig

vernieuwen. Dat zult u terugzien in de

nieuwe website, de digitale nieuwsbrief

en de halfjaarlijkse natuur en Milieu-

krant, die beter op elkaar zullen aanslui-

ten.

De website zal specifiek toegesneden

zijn op verschillende doelgroepen, zoals

publiek en professionals. De nieuwe

website wordt de etalage van natuur en

Milieu, waar u snel en eenvoudig nieuws

en achtergrondinformatie kunt vinden en

mee kunt doen met campagnes.

Onze voedselproductie loopt gevaar

door de in hoog tempo teruglopende

bijenstand. Bijen zorgen voor een groot

deel van de bestuiving van groente en

fruit. zonder bijen moeten gewassen op

een andere manier worden bestoven. in

china proberen ze het handmatig, maar

dat is peperduur.

Bijen zijn niet alleen belangrijk voor ons

voedsel, ze laten ook zien hoe het met

de natuur gaat. Waar bijen zijn, zijn vaak

ook vlinders en andere insecten, die elk

hun functie hebben voor het mooi en

gezond houden van onze natuur.

Op heel wat fronten worden oplossingen

tegen de bijensterfte bedacht. zo wil

natuur en Milieu in 2010 met groenbe-

heerders aan de slag om alle spoor- en

wegbermen bijvriendelijk in te richten en

te beheren. Ook willen we de minister

overtuigen om alle bij-onvriendelijke

bestrijdingsmiddelen te verbieden.

verder gaan we met gemeenten en

basisscholen aan de slag om de bijen te

redden. en het uitdelen van bijvriendelijk

zaad door 40.000 particulieren scheelt

ook een slok op een borrel. (rvg)

De gratis digitale nieuwsbrief biedt

u nu al tweewekelijks nieuws over

natuur en Milieu en reacties op de

actualiteit. u kunt zich hiervoor aan-

melden via www.natuurenmilieu.nl.

We blijven donateurs ook op een tast-

bare manier informeren: twee keer

per jaar ploft de natuur en Milieu-

krant bij u op de deurmat.

Door deze veranderingen kunnen we

meer donateursgeld besteden aan de

doelstelling: een schoon milieu en

een rijke natuur. Bovendien kunnen

we donateurs meer mogelijkheden

bieden om zelf op een gerichte en

laagdrempelige manier in actie te

komen. en dat gaat helpen in Den

haag, in Brussel en in de directieka-

mers van grote bedrijven. We verheu-

gen ons op de samenwerking!

Natuur en Milieu biedt u tal van nieuwe en bestaan-de manieren om op de hoogte te blijven van haar activiteiten én om mee te doen met campagnes. We stoppen met het kwartaalblad Terra.

Bijvriendelijk zaad slaat aan

8

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Mannen met baarden in spijkerpak-ken. Op foto’s uit de beginjaren van Natuur en Milieu zijn ze prominent aanwezig. “Zelf was ik in die tijd een van de langharige mannen. En mijn baard was niet zo kort als nu”, zegt beleidsmedewerker Willem-Jan van Grondelle, die in 1975 in dienst trad,

drie jaar na de oprichting. Maar op de oude foto’s staan ook gladgeschoren types in pak. “Het cliché van geiten-wollensokkendragers klopte slechts beperkt. Natuur en Milieu was een bundeling van verschillende mensen en clubs. Natuurmonumenten, dat Natuur en Milieu hielp oprichten,

was een eerbiedwaardige vereni-ging met een lange staat van dienst. De Contact-Commissie Natuur- en Landschapsbescherming dateerde uit de jaren dertig. Dat waren ook gevestigde heren. Maar het Centrum Milieuzorg kwam voort uit de cul-tuur van de jaren zestig. En de Vereniging tegen Water-, Bodem- en Luchtverontreiniging zat daar weer een beetje tussen. We waren van begin af aan ook redelijk gestructureerd. Niet basisdemocratisch, maar met een managementlaag.”

in beweging

In hoeverre is Natuur en Milieu veranderd sinds de oprichting 37 jaar

geleden? En wat is de toekomst van de organisatie? Veteraan Willem-Jan

van Grondelle en jongste teammanager Olof van der Gaag blikken terug

en vooruit. Door Gaston Dorren

Foto Willem

Mes

Natuur en Milieu-veteraan Willem-Jan van Grondelle en ‘groentje’ Olof van der Gaag

9

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

LobbywerkKleding en haardracht mogen zijn ver-anderd, de werkwijze van Natuur en Milieu is grotendeels hetzelfde geble-ven. Nog altijd richt de organisatie zich vooral op lobbywerk en juridische actievormen. Nog steeds kennen de medewerkers de weg in politiek en bestuurlijk Nederland. En ook van-daag de dag heeft Natuur en Milieu de juridische kennis in huis om doortim-merde bezwaarschriften te kunnen indienen. “In het verleden hebben we wel vaker de juridische weg bewandeld dan nu”, zegt Van Grondelle. “Bijvoorbeeld om informatie openbaar te krijgen en ervoor te zorgen dat procedures fatsoenlijk werden gevolgd. Later heb-ben we ons op thema’s gericht waarbij juridische actie minder voor de hand lag, zoals klimaatverandering. Maar ook nu stappen we nog naar de rechter als dat nuttig en nodig is.” Een andere constante is de deskundig-heid van de medewerkers. Daarmee heeft Natuur en Milieu zich een repu-tatie verworven van betrouwbaarheid en gedegenheid. “En daar zijn we zuinig op”, zegt teammanager com-municatie en fondsenwerving Olof van der Gaag, in dienst sinds 2008. Datzelfde geldt voor de gewoonte van Natuur en Milieu om alternatieven voor te stellen en oplossingen aan te dragen. Van der Gaag: “We zijn niet alleen ergens tegen, we zijn ook vóór het andere, het betere alternatief.”

“Kritisch en constructief heette dat in de jaren zeventig”, zegt Van Grondelle. “Dat de Markerwaard niet is drooggelegd, komt mede doordat we zoveel voordelen van het Markermeer lieten zien. Niet alleen voor de natuur, ook voor de drinkwatervoorziening, de recreatie en de visserij. En net als nu zochten we destijds de publiciteit om onze standpunten kracht bij te zetten.”Toch, benadrukt Van Grondelle, is Natuur en Milieu anno 2009 een heel andere organisatie dan 37 jaar geleden. “Ik vind dat we altijd goed op maatschappelijke ontwikkelingen in zijn blijven spelen. Lobbyen doen we bijvoorbeeld niet alleen meer in Den Haag, maar ook in Brussel. Op agrarisch gebied waren we al lang Europees actief, vanwege het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Maar na 1992 maakte Europa veel meer beleid en hebben we ons ook op Brussel geconcentreerd.” Het resultaat: voor een organisatie uit een middelgrote lidstaat speelt Natuur en Milieu al jaren een verrassend vooraanstaande rol in het European Environmental Bureau (EEB) en Transport & Environment, twee koe-pels van Europese milieuorganisaties.

DraagvlakEen andere verandering is dat Natuur en Milieu steeds harder moet werken om draagvlak te verwerven. “In de jaren zeventig en tachtig konden we inspelen op wat breed leefde”, zegt

Van Grondelle. “Op milieugebied had je duidelijke uitwassen en er was veel laaghangend fruit; milieuproblemen die relatief makkelijk waren op te lossen. De kwesties waar we nu mee bezig zijn, klimaatverandering voorop, zijn veel complexer. Ze raken aan productie en consumptie. Met lobby alleen krijg je de overheid op die pun-ten echt niet in beweging.”

Van der Gaag: “Daarom is het ook zo belangrijk dat Natuur en Milieu

Het cliché van geiten ­

wollensokkendragers

klopte slechts beperkt

Foto Willem

Mes

➤

10

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

uitgroeit tot een maatschappelijke beweging mét een grotere achterban. We hebben vaak te maken met tegen-standers die hun draagvlak goed kun-nen laten zien. Het verzet tegen de vliegtaks was goed georganiseerd. Wij moeten de steun voor onze ideeën ook veel meer zien te mobiliseren.”En er is nog een reden om te willen groeien: geld. Het is crisis én het Rijk is de subsidies aan milieuland aan het herzien. “Een ongelukkige samen-loop.”

CampagnesOm maatschappelijk meer verankerd te raken voert Natuur en Milieu de laatste jaren ‘meeslepende campag-nes’, aldus Van der Gaag. “Campagnes maken concreet waar we voor staan en zetten ons op de kaart. De c,mm,n, de open-source duurzame auto, dáár kunnen mensen zich mee identifi-ceren; met lobbywerk veel minder. Zeekracht, het zelf mee opzetten van een windmolenpark op zee, raakt een snaar en maakt energie los. En als mensen zien dat een aantal van die mooie campagnes dezelfde afzender hebben, gaan ze zich uiteindelijk ver-bonden voelen met die afzender. Onze nieuwe website, die voor voorjaar 2010 gepland staat, heeft precies dat doel: mensen betrekken, activeren, een community creëren. Een tijdschrift is daarvoor minder geschikt.”Ook activiteiten als de Nacht van de Nacht, de stiltecampagne en de bijenactie van afgelopen zomer dragen daaraan bij. Van Grondelle: “Stilte en

duisternis spreken mensen niet alleen aan, maar maken ook de maatschap-pelijke waarden zichtbaar waarop ons werk is gebaseerd.”

SamenwerkingOverigens is Natuur en Milieu in een ander opzicht al lang een maatschap-pelijke beweging: de organisatie heeft van oudsher gezocht naar samenwer-king. Met andere milieu- en natuur-clubs, de Provinciale Milieufederaties voorop, maar ook met ontwikkelings-organisaties, vakbonden en de laatste jaren met bedrijven, zoals Athlon Car Lease, Rabobank, ASN Bank en Eneco. “En we gaan de samenwerking alleen maar intensiveren en uitbreiden”, zegt Van der Gaag. “Zo werken we op dit moment samen met Buurtlink, met CNV Jongeren en met diverse bedrij-ven. Om aan meerderheden te komen zoeken we steeds allianties die milieu-thema’s invlechten in andere thema’s. Want de meeste Nederlanders vinden

milieu best belangrijk, maar slecht een procent of 5 van de bevolking vindt het echt dé topprioriteit.”Daarom dringt Natuur en Milieu samen met huurders aan op woning-isolatie en met jongeren op het creëren van groene banen. In samenwerking met bedrijven wordt gezocht naar draagvlak voor een ambitieuzer milieu-beleid. En met ontwikkelingsorganisa-ties laat Natuur en Milieu het mondi-ale belang van klimaatbeleid zien.In de toekomst ontwikkelt Natuur en Milieu zich verder in deze richting, verwacht Van der Gaag. “We worden een groene organisatie van de derde weg: enerzijds gericht op maatschap-pelijke verandering. Net als bijvoor-beeld Greenpeace voeren we actie als dat nodig is, maar wel op onze eigen manier. Anderzijds mikken we op een minder radicaal publiek, zoals de ach-terban van Natuurmonumenten. Hoe dan ook zullen we de komende jaren steeds zichtbaarder en herkenbaarder worden.”

Campagnes maken concreet waar we voor

staan en zetten ons op de kaartFoto W

illem M

es

(gratis advertentie)

11

De een heeft zijn eigen adviesbureau, de ander is directeur van Natuur en Milieu.

Maurits Groen en Mirjam de rijk hebben beiden een groot milieuhart en werken

met hart en ziel aan een duurzame toekomst. “Het is oorlog en we hebben geen

seconde te verliezen!” Door Claire Tielens

11

Wat kunnen jullie zeggen over het milieu in 2025?De Rijk: “Dat kun je maar beperkt voorspellen. Niemand zou een paar jaar geleden toch hebben geloofd dat Al Gore een klimaatheld werd? Toch heeft hij ervoor gezorgd dat klimaatverandering nu wereld-wijd bovenaan de agenda staat. Dus er is van alles mogelijk voor 2025. Tegelijk is 2025 niet meer zo ver

weg: wat nu niet op de tekentafel ligt, is er straks nog niet.” Groen: “Er kan nu al zoveel. Ik sprak pas een chauffeur die in een elektrische auto had gereden. Superenthousiast was hij. Stel je voor dat de ANWB, de grootste vereniging van Nederland, vol voor elektrisch rijden gaat – en dan op groene stroom natuurlijk! Dan is er echt veel mogelijk in 2025.”

De oorlog

➤

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

12

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Zijn jullie optimistisch?Groen: “De supertanker die onze samenleving is, stuurt niet snel bij. En dat is wel nodig om ernstige klimaatver-andering te voorkomen. Het is oorlog en we hebben geen seconde te verliezen!”De Rijk: “We hebben vooral incentives nodig, zodat mensen en bedrijven gestimuleerd worden om de goede dingen te doen. Het is toch raar dat kolenstroom goedkoper is dan windstroom? Er kan wel veel! Technisch is duurzaamheid een fluitje van een cent.” Groen: “Klopt, maar de politiek kijkt niet verder dan vier jaar vooruit. En veel bedrijven nog korter.”

Wat voor milieubeleid is er volgens jullie nodig?De Rijk: “Om te beginnen consistent beleid, want het huidi-ge beleid is dat niet. Politici zeggen vaak dat je maatregelen niet mag stapelen: ze mogen maar één doel dienen. Onzin! Het geld dat we in het redden van de banken hebben gesto-ken, had ook tegelijk een milieudoel moeten hebben.” Groen: “Milieubeleid is een heroïsche poging om de kosten van vervuiling en verspilling bij de vervuiler te leggen. Dat is moeilijk, maar het werkt wel. Kijk naar de bijtellings-

regeling voor schonere auto’s. En in Duitsland worden jouw zonnepanelen in feite betaald door de buren die zo nodig grijze stroom willen. Dat stimuleert geweldig.” De Rijk: “Maar waarom zit de financiering van duurzame energie in Nederland zo op slot?” Groen: “Sinds het eerste milieubeleidsplan vindt Nederland zichzelf de beste. We zijn zelfingenomen. Maar we doen het relatief juist slecht!” De Rijk: “Dat reken ik ook de milieubeweging aan. Het is ons onvoldoende gelukt om bij een brede laag van de bevol-king een gevoel van urgentie te kweken. We zijn bang om mensen pessimistisch te maken.”

Kunnen gewone mensen het beleid wel beïnvloeden?De Rijk: “De combinatie van het persoonlijke en het poli-tieke vind ik belangrijk. Milieu-organisaties hebben zich ten onrechte alleen gericht op de mens als consument. Het helpt niet genoeg als alleen milieubewuste mensen hun koopgedrag aanpassen. Diezelfde mensen moeten zorgen dat er een goed milieubeleid komt, waardoor het voor ieder-een aantrekkelijk wordt om groene keuzes te maken. Velen willen dat, kijk naar Zeekracht. Mensen kopen zelf een aan-deel in een windmolen en sporen tegelijk de politiek aan om op te schieten met wind op zee.” Groen: “Ja, want de politiek gaat pas bewegen als het elec-toraat beweegt. Daarom organiseer ik activiteiten die veel mensen raken. Soms lijkt mijn bedrijf wel een evenemen-tenbureau! Ik ben blij dat er zoveel VIPS naar de première van ‘The Age of Stupid’ kwamen dat zelfs Shownieuws

Het is oorlog en we hebben

geen seconde te verliezen

Foto’s Mark van den B

rink

13

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

erover berichtte. Want we moeten juist de mensen buiten het milieucircuit zien te bereiken.” De Rijk: “We zoeken naar nieuwe vormen om mensen aan te spreken vanuit hun burgerschap. Obama bracht enorme aantallen gedreven mensen bij elkaar, zowel op internet als in real life. Daar kunnen we veel van leren.” Groen: “Ik zie communities ontstaan, waarin mensen hun verantwoordelijkheid nemen. In Amsterdam-Noord bijvoor-beeld gaat de Vereniging Mijn Energie zelf windturbines neerzetten en grote ook. De mensen doen het zelf! Zulke community’s zijn doelgericht en open. Belangrijk, want het moet geen subcultuur worden, zoals destijds vooral in Duitsland. Dat kunnen we ons niet meer permitteren.”

En het bedrijfsleven?Groen: “Steeds meer bedrijven gaan duurzamer werken. Peter Bakker van TNT realiseert zich nu dat zijn bedrijf eigenlijk een CO2-producent is met al die auto’s en vlieg-tuigen. En daar probeert hij wat aan te doen. BCC verkoopt alleen spullen met een stekker eraan. Als zulke bedrijven zich inzetten voor energiebesparing, zet dat zoden aan de dijk.” De Rijk: “Klopt, maar vaak zijn het maar een paar produc-ten die duurzamer zijn. Bijvoorbeeld in de auto-industrie: één segmentje is zuiniger, maar de meeste auto’s worden steeds zwaarder. 60 Procent van het geld voor innovatie wordt besteed aan niet-duurzame producten.” Groen: “Daarom is het ook zo goed dat Obama strenge milieu-eisen stelt aan de transportsector en de noodlijdende auto-industrie met leningen stimuleert om kleinere, zui-nigere en elektrische auto’s te gaan maken. Positief is dat de Nederlandse overheid alles duurzaam gaat inkopen. De eisen zijn misschien bureaucratisch, maar het helpt wel om bedrijven over de streep te trekken.”De Rijk: “Het gaat erom dat mensen die het anders willen zich organiseren. Op de borrel van VNO op Prinsjesdag zegt iedereen tegen minister Eurlings van Verkeer dat er meer wegen moeten komen. Hij moet vaker andere vibes opvangen.” Groen: “Zeker. En daar werken we ook al tientallen jaren aan. Ik vind dat steeds meer invloedrijke mensen de goede boodschap afgeven. Er komt een doortastende generatie aan het roer met een veel milieubewuster denkkader.”

De Rijk: “Maar ik bespeur de afgelopen jaren ook een terugslag. CEO’s waren eerst door Al Gore geïnspireerd. Nu realiseren ze zich dat duurzaamheid vaak geld kost. Of de aandeelhouders zitten hen in de nek.”

Wat doen jullie eigenlijk zelf in 2025?Groen: “Dan ben ik 72! Ik leid dan geen adviesbureau meer, maar leg nog wel verbindingen tussen mensen. Ik doe dat al 32 jaar en mensen zien dat het mij niet gaat om geld of een positie. Daardoor heb ik krediet opgebouwd. Dat helpt om deuren te openen en contacten tot stand te brengen die het verschil kunnen maken.” De Rijk: “In 2025 ben ik 62. Geen idee wat ik dan doe. Maar waarschijnlijk ben ik meer bezig met de wereld dan met Nederland. Want uiteindelijk ben ik daar meer mee begaan!”

Nederland is zelfingenomen.

Maar we doen het relatief

juist slecht

dooft

zaterdag 24 oktober 2009 was alweer de vijfde Nacht van

de Nacht, het landelijk evenement waarin De Provinciale

Milieufederaties en Natuur en Milieu aandacht vragen voor

het behoud van het duister. Bij 300 activiteiten overal in

het land ervoeren 20.000 mensen de schoonheid van de

duisternis. Door Laura Jansma

Nederland behoort tot de meest verlichte landen. Letterlijk. En elk jaar wordt de nacht nog eens 3 tot 5 procent lichter. Maar licht - ver vuiling verstoort de beleving van het nachtelijke landschap en de natuur. Bovendien kunnen mens en dier door teveel nachtelijk licht ont-regeld raken. Daar komt bij dat ver-lichting onnodig veel energie kost en veel slimmer en zuiniger zou kunnen. Bijna de helft van de Nederlanders

kan door lichtvervuiling de sterren-hemel niet meer zien. Uit onder-zoek blijkt dat driekwart van de Nederlanders een donkerder nacht wil. Om al deze redenen vragen we bedrijven en overheden al vijf jaar om in de Nacht van de Nacht onnodig licht te doven. Maar we vragen ook om structureel maatregelen te nemen. Want het moet en kan donkerder in ons land!

“De stilte, de sereniteit...”“soms lijkt het of de nacht niet meer

bestaat. Dat is jammer. Dag en nacht

horen contrasten te zijn. Daarom is het

leuk om een keer per jaar te laten zien

hoe de nacht echt is. Wij, zeker in de

randstad, hebben daar niet meer zo’n

idee van. De stilte, de sereniteit, de

geheimzinnigheid, het duister dat ons

dichter bij elkaar brengt... het donker

mag best eens gezien worden. het

brengt rust, we veranderen ons uitzicht

in inzicht en zien wordt voelen.”

Humorist en liedjesmaker Vincent Bijlo

las tijdens de Nacht in een donkere Dom

in Utrecht voor.

15

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

“Bang voor het donker”“We zitten met onze neus naar het

kampvuur en keren de duisternis de rug

toe. het vuur biedt ons warmte en veilig-

heid. Wij mensen zijn van nature bang

voor het donker. in onze opluchting over

het bestaan van kunstlicht, schieten we

door.”

“Daarbij vergeten we dat het meren-

deel van de dieren ’s nachts actief is.

vleermuizen bijvoorbeeld zijn bang

van licht. terecht. licht maakt ze beter

zichtbaar voor hun vijanden, zoals de

havik. het broedgebied van weidevogels

wordt steeds kleiner door het oprukken

van kunstlicht. in het schijnsel van een

lantaarnpaal gaan broeden, maakt je een

gemakkelijke prooi voor de vos. Wist je

dat naar schatting jaarlijks wel veertig

miljard insecten zich doodvliegen door

kunstlicht?”

“en dan de sterrenhemel. De Melkweg

is bijna nergens in nederland nog zicht-

baar! Wij kijken liever naar een televisie-

scherm. eeuwig zonde, want het kijken

naar de sterren helpt ons onze plek in

het universum te bepalen en de relativi-

teit van dingen in te zien.”

“Mensen brengen licht in verband met

veiligheid. Die relatie is zwakker dan wij

denken. Op een verlicht fietspad zouden

minder meisjes worden aangerand en

minder tasjes worden geroofd. Maar de

belager kan de situatie in het licht beter

beoordelen. De meeste inbraken vinden

bij klaarlichte dag plaats.”

“Dat de wegen in de stad verlicht zijn,

is natuurlijk prima. Maar we moeten de

lichtvervuiling op het platteland beteu-

gelen. als in utrecht een wolkenkrabber

aan de rand van de stad wordt gebouwd,

geeft dat ding een schijnsel tot ver in

de randstad. Dankzij de nacht van de

nacht is het besef gegroeid dat licht ver-

vuilend werkt. Maar we zijn er nog lang

niet. nederland zou twee keer zo donker

kunnen zijn.”

Wim Schmidt is onderzoeker licht-

hinder en voorzitter van het Platform

Lichthinder

“Mede door de Nacht van de Nacht kwamen we tot het besef dat de duis-ternis aan het verdwijnen is. Dat het, naast rust en ruimte, een oerkwaliteit van de natuur is. Bij ons, met die uitgestrekte donkere polders, is het relatief duister. Dat koesteren we en dragen we uit. Dat je bij ons de sterren ziet, maakt ons aantrekkelijk om te leven en te recreëren.”“Schouwen-Duiveland is een van de eerste gemeenten die in hun milieube-leidsplan aandacht besteden aan licht en duisternis. Op plaatsen waar het onnodig licht is, proberen we het licht terug te brengen. Je kunt bijvoorbeeld in het buitengebied makkelijk toe met minder terreinverlichting of verlichte rotondes, zonder daarbij aan veiligheid in te boeten.”

Steeds meer overheden en bedrijven doven in de Nacht van de Nacht de buitenverlichting en zetten soms hun buitenreclame uit. Zo stonden dit jaar monumentale gebouwen als de Dom, de Euromast en het stadhuis van Gouda in het donker. Vanuit het bedrijfsleven waren onder meer elektronicaketen BCC, de Gasunie en Groningen Seaports van de partij. Ook woonwarenhuis IKEA doofde, voor het vierde opeenvolgende jaar, het licht. Paul Rotteveel, milieu en kwaliteitsmanager van IKEA Nederland: “IKEA heeft zich ten doel

gesteld om in vier jaar tijd een kwart minder energie te gebruiken. Dit doen we met technische aanpassingen, maar ook door energiezuinig gedrag te stimuleren van medewerkers én door drastische keuzes te maken. Zo sluiten we parkeerdekken waardoor de verlich-ting uit kan. De Nacht van de Nacht draagt een steentje bij aan het bewust omgaan met licht en energie.”

Meer informatie over de jaarlijkse Nacht van de Nacht is te vinden op www.nachtvandenacht.nl.

“Daarnaast proberen we duurzaam en slim te verlichten. Niet alleen met ener-giezuinige verlichting, ook door alleen te verlichten op momenten dat het echt nodig is. Van onder nemers verlangen we dit ook. Wie een camping wil ope-nen in Schouwen-Duiveland, moet nu ook een lichtplan overleggen.”“We willen dat ook onze inwoners bewuster omgaan met de buitenverlich-ting. Dat ze niet vaker het buitenlicht aandoen dan nodig is en het liefst ener-giezuinige verlichting of detectielich-ten gebruiken. Daar is niet alleen de duisternis mee gediend, maar ook het milieu. En de porte monnee.”

Peter van Sante is beleidsmede werker omgevingsbeleid van de gemeente Schouwen-Duiveland.

“We hebben het licht gezien”

Ook IKEA schakelt licht uit

15

16

De klimaattop van december in Kopenhagen móet een succes worden. Natuur en Milieu

organiseert daarom samen met andere organisaties Beat the Heat Now!, een groot

publieksevenement om de politiek te bewegen vergaande afspraken te maken. Door Marjon Weijzen

aandekAllehens

16

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

17

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Klimaatverandering tegengaan is de belangrijkste uitdaging op dit moment, zei VN-secretaris Ban Ki-Moon eind september bij de klimaatbesprekingen in New York. “Als we niks doen of te weinig, is de schade binnen tien jaar onomkeer-baar.”Hoe langer het duurt voor we ingrij-pende maatregelen nemen, hoe kleiner onze mogelijkheden om de klimaatverandering tegen te gaan en hoe hoger de kosten. Zelfs bij slechts 2 graden temperatuurstijging – op minder durft niemand meer te hopen – zal met name Afrika geteisterd wor-den door overstromingen en hongers-noden, zo is de verwachting.

VerzilverdDe wereldwijde klimaatafspraken uit het Kyoto-protocol moeten in Kopenhagen verzilverd worden. Het kan niet blijven bij beloftes en vage toezeggingen. Verder mogen de rijke landen de bal niet alleen neerleggen bij de opkomende economieën in het zuiden. De uitstoot van CO2 moet drastisch omlaag en de ontwikkelings-landen moeten 110 miljard krijgen om zich tegen het veranderende klimaat te wapenen. Dat is de boodschap van de Kopen-hagen Coalitie, een samenwer-kingsverband van de elf grootste Nederlandse natuur-, milieu- en ontwikkelingsorganisaties. Begin

2009 was Natuur en Milieu een van de initiatiefnemers van deze gelegen-heidscoalitie. Doel: druk uitoefenen op de Nederlandse politiek. Daartoe organiseert de stichting een groots publieksevenement: Beat the Heat Now! Boegbeeld van de Kopenhagen Coalitie is Pieter Winsemius. De achterban bestaat uit de vier miljoen leden en donateurs van de deelnemende organisaties. Niet alleen milieuclubs overigens, maar ook humanitaire organisaties en ontwikkelingsorganisaties. En de

achterban groeit, constateert Ron Wit, teammanager Klimaat en Energie van Natuur en Milieu, tevreden: “Sinds oktober is ook de FNV aangehaakt. Dat zijn weer 1,4 miljoen leden erbij.”

MediaDe media beginnen warm te lopen voor het klimaat, ziet Wit. De nieuwe klimaatfilm ‘The Age of Stupid’ is breed uitgemeten in de pers. Het NOS-journaal bracht een week lang reportages over de verhitte aarde, met stevige achtergrondinformatie op de ➤

Beat the Heat Now! is een groot

publieksevenement om de politiek te bewegen

vergaande afspraken te maken

Kom op 12 december naar Beat the Heat

Now, het nationaal Klimaat evenement

in de Jaarbeurs in utrecht. Meld je aan

via www.beattheheatnow.nl. en nodig je

vrienden uit om ook te komen.

Beat the Heat Now is een unieke gele-

genheid om de regering te laten zien

dat het ons menens is met het klimaat.

tijdens Beat the Heat Now roepen

we samen onze regeringsleiders op

om met echte oplossingen voor het

klimaat probleem te komen. hoe meer

mensen, hoe duidelijker de boodschap.

Bovendien wordt Beat the Heat Now

een geweldig evenement met muziek en

debat.

Beat the Heat Now

als finale van Beat the Heat Now ver-

trekken ministers, wethouders, jonge-

ren, wetenschappers, vertegenwoor-

digers van milieu-, natuur-, vrouwen-,

en ontwikkelingsorganisaties en vele

anderen in de speciale Beat the Heat

Now-express naar de klimaattop in

Kopenhagen. Op de trein staan oproe-

pen van mensen met hart voor het

klimaat. Ook jouw oproep kan daarbij

staan! zo wordt de trein een grote

rijdende petitie.

ga naar www.beattheheatnow.nl en

laat weten wat jij wilt dat er verandert.

als we niets doen, warmt de aarde op

met 6 graden aan het eind van deze

eeuw. aangenomen wordt dat een

stijging van 2 graden (ten opzichte

van het jaar 1750) veilig is. Dan kun-

nen ecosystemen zich nog aanpassen

en komt de voedselproductie niet in

gevaar. De zeespiegel zal volgens het

iPcc deze eeuw met 18 tot 59 cm stij-

gen. Zie ook: www.klimaatportaal.nl.

Cijfers

18

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

site. En in de grote landelijke kranten verschenen interviews met klimaat-kopstukken als Yvo de Boer, hoofd van het Klimaatbureau van de VN, en oud-minister van Milieu Pieter Winsemius. De organisatoren praten zich in Hilversum de blaren op de tong om het klimaatevenement op tv te krijgen. Natuur en Milieu introduceerde zelf een interactieve klimaatspecial op

Wat laat de huidige generatie na

voor toekomstige generaties? Om die

vraag draait het bij de interactieve

klimaatspecial ‘Wij hebben de ener-

gie voor een nieuwe economie’, die

natuur en Milieu begin oktober op

internet zette. De special schetst met

feiten, meningen en infographics op

beeldende wijze de mogelijkheden

voor een duurzame, vitale econo-

mie. het toont de obstakels en geeft

oplossingen om deze te doorbreken.

animaties en interviews wisselen

Interactieve klimaatspecial

interessante feiten en cijfers af.

De klimaatspecial biedt op aantrek-

kelijke en laagdrempelige wijze

veel informatie over het klimaat-

probleem en de mogelijke oplos-

singen daarvoor. hij is bedoeld voor

iedereen die geïnteresseerd is in de

achtergronden van de klimaatveran-

dering van milieuprofessionals tot

studenten.

Zie ook: www.wijhebbenenergie.nl.

internet (zie kader).Na 17 december, als er hopelijk een vergaand en spijkerhard klimaat-akkoord ligt, zijn we er nog niet. Wit: “Klimaat is en blijft het allerbelang-rijkste onderwerp. In het gunstigste geval zullen we moeten bewaken of de gemaakte afspraken worden nage-komen. De Nederlandse situatie leert ons dat het niet vanzelfsprekend is dat

de klimaatdoelen ook gehaald worden. Het gevaar dat termijnen verschoven worden, ligt levensgroot op de loer.” Natuur en Milieu gaat in ieder geval door met lopende projecten die een bijdrage leveren aan het beperken van de CO2-uitstoot, zoals het stimuleren van windenergie (Zeekracht) en de ontwikkeling en promotie van elektri-sche auto’s (c,mm,n).

Samen sterkHoewel de Kopenhagen Coalitie in principe een eenmalig samenwer-kingsverband is, sluit Wit niet uit dat de betrokken partijen ook in de toekomst blijven samenwerken. “Natuur en Milieu smeedt graag coalities. Door samen te werken met andere partijen, verbreden we ons draagvlak. Belangrijk, want alleen met ‘groene stemmen’ winnen we het niet. Door samenwerking met vrouwen-, jongeren-, gezondheidsorganisaties en verzekeringsmaatschappijen kun-nen we de achterban uitbreiden en zo het klimaat blijvend op de agenda houden.”

20 procent kortingals u De groenste scheurkalender nu bestelt!

Boordevol humor, karikaturen, natuurtekeningen en informatie. Scheur je groen in 2010!De winkelprijs is 14,95. Voor u 11,95, exclusief� 1,50 verzendkosten.

Bestel bij info@bloomingmedia.nl o.v.v. Natuur en Milieu.

www.degroenstescheurkalender.nl

nieuw

bestel nu!

19

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Vraag trendwatcher Adjiedj Bakas

hoe we ons verplaatsen in 2025 en hij

begint te stralen van vrolijkheid. “Ik zie

grappige en leuke vormen van vervoer

ontstaan. Snelle elektrische scooters die

je zo van je sokken kunnen rijden. Ze

zijn zo stil, je hoort ze niet aankomen.

Ik zie auto’s met zonnecellen op het dak

en vliegende auto’s waarmee je over de

files schiet”, glundert de co-auteur van

de uitverkochte internationale bestseller

‘Leven Zonder Olie’.

Volgens Bakas vervoeren we ons in 2025

massaal elektrisch. “De accu van de elek-

trische auto heeft dan veel meer power

en overal zijn oplaadpunten. Verder

brengen we een deel van de werkweek

thuis door. Digitaal vergaderen maakt

dat mogelijk. We werken waar we zijn,

thuis en onderweg. Toch gaan we ook

naar kantoor, want we hebben er behoef-

te aan met andere mensen grappen en

grollen uit te halen.”

WagenparkVanaf 2017 maakt de auto-industrie

alleen nog elektrische auto’s. Acht jaar

later rijdt de helft van het vaderlandse

wagenpark van tien miljoen voertuigen

op elektriciteit. “Er is dan een volledige

infrastructuur die ons net zo ver brengt

als de brandstofauto vijftien jaar eer-

der. De elektriciteit die we gebruiken,

is duurzaam opgewekt”, zegt verkeers-

professor Bert van Wee van de Technische

Universiteit in Delft.

vervoerMassaal rijden op groene stroom. Meer openbaar vervoer en minder asfalt.

ruim baan voor de fiets. En veel thuiswerken. Mobiliteit in 2025 is flexibel,

efficiënt, prettig en slim. Door Pieter van den Brand

De auto is niet meer

de maat der dingen

in 2025 halen we

meer tijd uit een dag

dankzij flexibele woon-

werkarrangementen

en ict-technologie.

tal van service-

organisaties helpen

ons de dag optimaal

te plannen. “rond

de auto zijn nieuwe

diensten ontstaan,

die comfort en gemak

opleveren”, zegt de

Delftse hoogleraar en

decaan van de Faculteit

industrieel Ontwerpen

cees de Bont. De Bont

zit in de stuur groep

van c,mm,n (spreek uit: common): de open-source

community voor duurzame mobiliteit van natuur

en Milieu, de drie technische universiteiten en

een dertigtal bedrijven en organisaties. “een open

platform als c,mm,n is onmisbaar. Onderwerpen

als het ontwikkelen van de elektrische auto, een

oplaadinfrastructuur, betaalsystemen en andere

diensten grijpen in elkaar. Op eigen kracht lukt

dat zelfs gevestigde partijen niet, zoals de anWB

en de automotive-industrie. De veranderingen

zijn te groot en te ingrijpend. samenwerking is

essentieel. Dat zal ook meer creativiteit opleveren.

Jonge entrepreneurs kunnen aanhaken.”

in 2025 is c,mm,n nog steeds de toekomst, aldus

De Bont. “Dat is ook zijn rol. in 2025 kijken we

weer vooruit naar 2040. Met duurzaamheid en

technologie zijn we nog lang niet klaar.”

Meer informatie: www.cmmn.org

c,mm,n nooit af

➤

Foto Bert Janssen/H

H

Foto Jiri Buller

Adjiedj Bakas

Cees de Bont

Droom

20

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

20

De wereld is in 2025 een stuk groener

en schoner. “Dat is geen voorspelling,

maar een wensbeeld. We komen in 2025

tot de gelukkige constatering dat we de

overlast van het verkeer niet terug heb-

ben weten te dringen met meer asfalt,

maar met de kilometerheffing die we

hebben gedifferentieerd naar plaats en

tijd. Maar ook naar milieukenmerken.

Auto’s zijn veel schoner geworden. De

lokale luchtkwaliteit is geen issue meer.”

Bovendien is de auto niet meer de maat

der dingen. Niet langer wordt geld

gestoken in meer asfalt. OV-fietsen en

deelauto’s zijn belangrijker dan auto-

bezit. Auto-, fiets- en OV-netwerken

zijn in 2025 met elkaar verknoopt.

“Overstappen op het openbaar vervoer

is geen sprong in het diepe meer, maar

een prettig en efficiënt alternatief”, ver-

telt OV-specialist Hans Westerink van

adviesbureau inno-V.

VliegensvlugWesterink: “Reizigers wisselen mak-

kelijk van vervoermiddel. Modern

ICT-vernuft regelt onze reis van deur

tot deur. De onrust van ‘haal ik mijn

aansluiting?’ is weg. Het afrekenen gaat

vliegensvlug. De kosten verschijnen op

het beeldscherm van je mobieltje of je

horloge. De OV-chipkaart bestaat allang

niet meer. Opladen is niet nodig. Dat

gaat allemaal vanzelf.”

ICT zal het reizen steeds makkelijker

maken. Bij files krijgen we automatisch

een alternatieve route aangereikt. Het

verkeer verloopt vloeiender, technologie

neemt de bestuurder steeds meer rijta-

ken uit handen.

De auto van 2025 is niet alleen schoon

maar ook slim. Hij adviseert de gebrui-

ker bijvoorbeeld om wel of niet de auto

te gebruiken of halverwege over te

stappen op het OV. “Slimheid van een

auto is belangrijker geworden dan hoe

hard hij kan”, zegt teamleider Ruimte

& Mobiliteit Maarten van Biezen van

Natuur en Milieu.

Net als in het begin van de

twintigste eeuw geeft het weer

status om dicht in de buurt

van het station wonen

Schoon schip

in 2025 kan europa op een

succesvol mobiliteits beleid

terugkijken, verwacht team-

leider ruimte & Mobiliteit

Maarten van Biezen van natuur

en Milieu. “vooral de sterk

aangescherpte normen voor

auto’s en bestelauto’s hebben

elektrisch rijden een enorme

slinger gegeven. Ook de lucht-

en scheepvaart zijn in 2025

een stuk schoner. vijftien jaar

eerder zijn ze eindelijk deel van

de klimaatafspraken uit gaan

maken. Onder druk van de emis-

siehandel zijn vrachtschepen

veel schonere brandstoffen

gaan gebruiken en laten ze zich

duurzaam voorttrekken door

automatisch gestuurde vliegers,

een techniek die dan helemaal

is doorgebroken. Omdat de

luchtvaart bijna geen enkele

duurzame innovatie heeft laten

zien en dus flink in de buidel

moet tasten om emissierechten

te kopen, is vliegen voortaan zo

duur dat we ons binnen europa

helemaal niet meer met het

vliegtuig verplaatsen. De hoge-

snelheidstrein heeft zich defini-

tief ontpopt als een schoner en

veel goedkoper alternatief.”

Foto Jiri Buller

Foto Willem

Mes

Verkeersprofessor Bert van Wee

Maarten van Biezen

21

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

21

ICT is in 2025 goedkoop, draadloos en

overal toegankelijk. Het gevolg is dat we

steeds minder fysiek aanwezig hoeven

zijn. De ruimtelijke ordening in ons land

is niet langer gericht op ‘auto-bereik-

baarheid’ en op verplaatsen (‘wonen

in Almere, werken in Amsterdam’).

De nieuwe mobiliteit heeft vergaande

gevolgen voor hoe we wonen en werken.

Trendwatcher Bakas: “We werken aan

huis of in de wijk, waar steeds meer

bedrijfsruimten zijn gekomen.”

Slimme ruimteDe krappe ruimte in ons land heb-

ben we in 2025 slimmer gepland.

OV-knooppunten worden intensief

benut door activiteiten die het gebruik

van het openbaar vervoer stimuleren,

juist logisch maken. “Gebouwen in de

omgeving van OV-stations hebben veel

meer functies gekregen – wonen en

werken, ontspanning en cultuur. Ze

trekken groepen die het prettig vinden

om met het openbaar vervoer te reizen,

denk aan hoogopgeleiden zonder kinde-

ren en ouderen die hun kinderen niet

meer thuis hebben”, zegt wetenschapper

Van Wee. “Net als in het begin van de

twintigste eeuw geeft het weer status om

dicht in de buurt van het station wonen”,

vult Westerink van inno-V aan.

In 2025 bouwen we alleen nog in de

steden zelf en niet meer in het buitenge-

bied. “Er heeft een hernieuwde trek naar

de stad plaatsgevonden. Je praat over

één miljoen extra duurzaam gebouwde,

energie zuinige woningen”, zegt Van

Biezen van Natuur en Milieu. “Steden

zien er heel anders uit. Voor parkeer-

plaatsen is geen plek meer.”

tik de woorden ‘mobiliteit in 2025’ in google

in en bij een van de eerste ‘hits’ zit je in…

Pijnacker-nootdorp. ‘Mobiliteit is een randvoor-

waarde voor de moderne netwerksamenleving

waar de gemeente naartoe wil’, lezen we in de

beleidsvisie Mobiliteit 2025. Wethouder hans

de Jong licht toe: “We zijn een druk bebouwd

gebied met veel bedrijvigheid en recreatie en

dus veel mobiliteitsvraagstukken. Dat vraagt

om een integrale langetermijnvisie.”

het resultaat hiervan in 2025, als het aan

De Jong ligt, zijn elektrische auto’s, minder

auto’s en een groeiend aantal Ov-gebruikers en

fietsers in de zuid-hollandse gemeente. “We

hebben er dan een hele dobber aan gehad om

mensen uit hun auto te krijgen”, voorziet hij,

“maar met succes. De tweede auto is ontmoe-

digd door een gericht parkeerbeleid. De fiets

heeft een prominente plaats gekregen. We

hebben het onze burgers zo makkelijk mogelijk

gemaakt. De Ov-haltes zijn volledig op fietsers

en voetgangers ingericht. het doortrekken van

randstadrail naar rotterdam centraal heeft

fantastisch uitgepakt, is de snelste verbinding

tussen de kernen en de omliggende steden

en heeft veel nieuwe reizigers kunnen lokken.

Burgers die dan nog hun auto pakken, kiezen

bewust voor elektrisch rijden. Ook dat was een

proces van de lange adem. Maar we hebben

een heel netwerk van oplaadstations uitgerold,

op initiatief van de markt.”

Slimheid van een auto

is belangrijker geworden

dan hoe hard hij kan

Netwerksamenleving Pijnacker

Foto Jiri Buller

Foto Mark van den B

rink

Hans Westerink

Wethouder Hans de Jong

22

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

22

Athlon Car Lease, gezamenlijk aan een versnelde invoering van de elektrische auto hebben gewerkt. Met succes: er is nog wat aanvullende infrastruc-tuur nodig, maar binnen een jaar of tien rijdt een groot gedeelte van onze auto’s op duurzaam geproduceerde energie. De auto is dood, leve de auto!

Daar sta je dan als milieubeweging. Dankzij – of ondanks – al die initiatie-ven is de energieproblematiek opgelost en kunnen we ons eindeloos vervoeren zonder dat dit schade toebrengt aan het milieu. Wat nu? Waarover zal de achterban zich over een jaar of tien tot twintig druk maken? Niet meer om energieproductie of auto’s, zoveel is zeker. Maar waarover dan wel? Een antwoord op deze vraag is moge-lijk te vinden door naar de huidige tie-ners en twintigers te kijken. Wat is de mentaliteit van deze generatie? Of ook wel in goed Nederlands: what makes them tick?

MeelopenDe huidige generatie jonge burgers is opgegroeid in een samenleving waarin meelopen in een demonstratie of lid worden van een politieke jongerenor-

Schone energie en weg met de auto - in 2025 hoor je de milieubeweging er niet meer

over. Niet meer nodig. Nieuwe thema’s nemen het over. De milieubeweging draagt een

steentje bij, maar moet zich eerst opnieuw uitvinden, verwacht Farid Tabarki.

Voor de belangenorganisatie komt het netwerk

in de plaats, voor de macht van de groep

de kracht van je connecties

Nieuwe start

Na een jarenlange strijd voor schone energie is het dan eindelijk zover. China is begonnen met het aanleg-gen van velden vol zonnepanelen in de Gobi-woestijn en doet dat op de bekende voortvarende en grootschalige wijze vanuit het centrale gezag.In Almere doen we het op zijn Nederlands. Er komt een nieuwe woonwijk die volledig voorziet in de eigen energiebehoefte. Sterker nog: de wijk zou weleens een energiesurplus aan de industrie op de ingepolderde Markerwaard kunnen leveren. In 2025 heeft niemand het meer over gasbel of kerncentrale en weten we van gekkigheid niet wat we met al onze energie moeten doen. De spaar-lamp is verboden vanwege het schade-lijke en schaarse kwik.

Schone autoEenzelfde lot is de benzinemotor beschoren. Deze vervuilende tech-nologie ligt in 2025 eindelijk op de mestvaalt van de geschiedenis. De schone auto is een feit. Natuur en Milieu heeft zelf haar steentje bijge-dragen met het c,mm,n-project waarin de drie technische universiteiten én marktpartijen, zoals de Rabobank en

Farid Tabarki (32) is de oprichter en

directeur van Studio Zeitgeist. Hij

probeert de tijdsgeest te vangen en

om te zetten naar creatieve concep-

ten (www.studiozeitgeist.eu).

ganisatie of vakbond niet langer wordt gezien als een belangrijke daad van politieke betekenis. Het is veel interes-santer om zelf iets te veranderen dan om je over te leveren aan een ano-nieme organisatie waar je geen invloed op hebt. De duizend beslissingen die we elke dag nemen, geven de samenleving vorm. Als we deze beslissingen ten goede aanwenden, dan zijn we pas echt revolutionair bezig. Do it yourself, oftewel: zélf kleine en grote problema-tiek aanpakken is de manier waarop de toekomstige volwassen generaties hun burgerschap gaan invullen.

Daar komt bij dat de burger van de toekomst met een goed idee, het net-werk en de middelen meer dan ooit in staat is snel een grote impact op de samenleving te hebben. Hiervoor is het noodzakelijk commerciële en maatschappelijke belangen te com-bineren in een nieuwe manier van ‘publiek zakendoen’. Daarbij zetten we nieuwe inzichten en technieken in om de problemen van nu op radicale wijze om te zetten in de kansen van mor-gen. Zo’n bottom-up-benadering haalt het beste uit burgers en is een van de

23

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

meest empowerende krachten van de toekomst.

ContrastEen groter contrast met de vorige eeuw is bijna niet mogelijk. Was de twintigste eeuw nog top-down, de eenentwintigste is behalve bottom-up ook horizontaal: voor de belangen-organisatie komt het netwerk in de plaats, voor de macht van de groep de kracht van je connecties. Het aantal daarin is interessant, maar belangrijker nog zijn kwaliteit (hoe goed weet je je tot een ander te verhouden?) en diversiteit (hoe vergroot jij met jouw netwerk dat

illustratie Yvonne Kroese

van je connecties?). De meeste con-necties zijn lokaal, net als nu, maar de rest van de wereld is nooit meer dan drie connecties van je verwijderd. Hyperlokaal en mondiaal gaan hand in hand.

DecentraalDe uitdaging die voor ons ligt, is hoe bedrijven, overheden, maatschappe-lijke organisaties en burgers omgaan met deze radicale decentralisatie. Hoe zullen de bewoners die straks geld gaan verdienen met hun wijk door energie op te wekken zichzelf gaan organiseren en waar zullen ze hun verdiende geld aan besteden?

Grote kans dat er voor de milieube-weging straks meer geld bij dit soort netwerken valt te halen dan bij de overheid. De vraag is echter of het daar nog wel om gaat. Van energie-schaarste gaan we naar voedsel- en ruimteschaarste en op deze nieuwe thema’s zal de milieubeweging zich organiseren. Dit kan zij doen door de genoemde wijk in Almere te adviseren hoe zij zelf hun voedsel lokaal kun-nen produceren. De milieubeweging stroopt de mouwen op, brengt lokaal en mondiaal netwerken van mensen en organisaties samen en gaat aan de slag met het realiseren van haar idealen.

24

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

met initiatief’

Foto Bram

Budel/H

H

“Schuif de gordijnen toe en zet de verwarming een graad lager”, zei minister van Economische Zaken Ruud Lubbers bij het begin van de oliecrisis in 1973. Hij riep daarmee fei-telijk als eerste op tot energiebesparing, na de verspillende jaren zestig.Het is een kant van Lubbers (1939) die velen niet kennen. Zij hebben meestal het beeld voor ogen van de minister-president die in de jaren tachtig met harde hand de staatsfi-nanciën op orde stelde en de verzorgingsstaat ontmantelde. Vandaag de dag werkt de zeventigjarige Ruud Lubbers onverdroten aan het Rotterdam Climate Initiative, een ambitieus plan om in de stad en de haven van Rotterdam in 2025 liefst 50 procent minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Ter vergelijking: Europa wil 20 procent minder CO2 in 2020, Nederland 30 procent minder.

Op zijn kantoor aan huis in Rotterdam, met uitzicht op de Maas en een hometrainer op het balkon, zet Lubbers uiteen hoe recht de lijn loopt tussen de eerste energiecrisis van 1973 en de klimaatinitiatieven van 2009. “Ik werd als jong minister van Economische Zaken in het kabinet-Den Uyl geconfronteerd met het olie-embargo. Wij kondigden maatregelen af als een autoloze zondag, de benzine ging op de bon. Ik besefte dat er werk aan de winkel was. We herdefinieerden het onderzoekscentrum in Petten dat tot dan toe louter een nucleaire missie had. ECN, zoals het nu heet – en ik ben er nu voorzitter van de raad van toe-zicht – ging zich op onze voorspraak ook bezighouden met energiebesparing en alternatieve energie. Nu noemen we dat renewables of duurzaam, maar het is gewoon allemaal hetzelfde.”

Lubbers ziet duurzame toekomst

25

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

met initiatief’

In 2025 is ons land een stuk duurzamer, denkt oud-premier

ruud Lubbers. “Burgers en bedrijven willen het. Maar er

zijn nog veel remmers in vaste dienst.”

Door René Didde

In 2025 kan de economie in zijn algemeenheid

duurzaam zijn als we vanaf nu heel veel meer doen

met windenergie

➤ ➤

25

“Aan met name windenergie besteden we nog steeds veel aandacht. Het duurzaam maken van fossiele brandstoffen is er bij gekomen. Het afvangen en opslaan van CO2, om te beginnen bij de kolencentrales, is een van de speerpun-ten van het Rotterdam Climate Initiative. We noemen het ‘schoon fossiel’ en het zal omstreeks 2025 twee derde van de doelstellingen binnen bereik brengen. Je kunt er tegen zijn, maar kolencentrales hebben we voorlopig nodig. Energiebesparing en duurzame bronnen als wind- en zon-ne-energie zorgen samen voor de rest.”

Hoe ziet Nederland er in 2025 uit? Zijn we dan eindelijk onaf-hankelijk geworden van kolen en van de olie uit de Golfstaten?“Er zijn nog heel wat slagen te maken, maar tegen die tijd ligt binnen handbereik dat Rotterdam de meest duur-zame haven ter wereld is. Zelfs kan de economie in zijn algemeenheid duurzaam zijn. Dat kan onder meer wan-neer vanaf nu heel veel meer gebeurt met windenergie, zowel op zee als op land als near shore, bij de kust. Op energiebesparingsgebied zal met name in de bestaande bouw flinke vooruitgang zijn geboekt. Daar moeten we trouwens juist nu mee beginnen: bouwvakkers omscholen en werk bieden met woningisolatie van grote woonblokken. Energiebesparing zou voor woningeigenaren fiscaal aftrek-baar moeten zijn. Ook in de industrie zal op energiegebied

forse besparing en overschakeling naar groene energie gaande zijn.”

Waar is dat optimisme op gebaseerd?“Ik ben er achter gekomen dat duurzaamheid geen kwestie

Foto Martijn B

eekman/H

H

26

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Je kunt juist door een

groene versnelling de recessie

te boven komen

Je kunt er tegen zijn,

maar kolencentrales hebben

we voorlopig nodig

Foto Bram

Budel/H

H

is die overheid en regering kunnen opleggen, maar begint bij bedrijven en burgers. En die bedrijven en burgers wil-len duurzaamheid. Heel veel bedrijven werken mee aan energiebesparing en duurzame energie. In een nog te ver-schijnen rapport sommen we de bedrijven op die meedoen aan de CO2-opslagplannen van het Rotterdam Climate Initiative: Shell, E.ON, Elektrabel, Nuon, Vopak, GDF Suez, AVR, Air Liquide en nog een aantal bedrijven.”“En burgers? Mij valt op sinds mijn terugkeer in Nederland hoe positief jongeren denken. Dat merkte ik bijvoorbeeld in het debat op Lowlands, waar ik een toespraak hield over het behoud van de aarde. Ik denk dat dit doorgaat. Meer argu-menten heb ik niet.”

Maar er zijn ook veel bedrijven die juist nu, in deze economi-sche recessie, geen investeringen in duurzaamheid doen.“Dat klopt. Er zijn helaas in het bedrijfsleven nog een aan-tal wat ik noem ‘remmers in vaste dienst’. Zij denken: het is òf economie òf ecologie. En ze roepen dat je nu geen milieu-eisen moet stellen. Onzin! Dat is een volkomen ach-terhaald denken. Je kunt juist door een groene versnelling de recessie te boven komen. Toen ik eind jaren zestig in de Rijnmond Raad zat, dreef er dode vis in de Maas, stonk het en waren er alarmfases. Er is sindsdien fors geïnvesteerd in verbeteringen. En al die tijd is de haven blijven lopen als een tierelier. Er is welvaart gebleven, er is geld binnengeko-men. En ook de bedrijven zijn blijven komen.”

Zijn er ook bij burgers en milieu-organisaties ‘remmers in vaste dienst?“Helaas wel. Burgers die bijvoorbeeld de elektrische scoo-ter gevaarlijk noemen, omdat de tweewieler te stil is. Kijk, toen ik vroeger met mijn vader hier in Rotterdam een ritje met de auto maakte, toeterde hij bij elke inhaalmanoeuvre. Zo weinig auto’s waren er. Het is allemaal een kwestie van gewenning, een overgangsfase. Ik rijd al een tijdje elektrisch, in een door Essent omgebouwde proefauto. Een Golf, vierdeurs, dacht ik. Hij staat hieronder in de garage-box op te laden. Nederland zou alle scooters verplicht elek-trisch moeten maken, net als in Shanghai.”“Ik snap best dat mensen kolencentrales niet aantrekke-lijk vinden. Maar het wordt anders als je in het kader van ‘schoon fossiel’ voorschrijft dat de CO2 wordt opgeslagen. Ik heb geen twijfel over de intenties, maar in sommige milieu-organisaties is de ‘nee-cultuur’ diep verankerd. Zo diep, dat ik niet zeker weet of je nog wel van een pro-milieu-organisatie kunt spreken. Je kunt hier in Nederland kolencentrales wel mijden en dan koket in de spiegel roe-pen dat je de schoonste van het land bent, maar dan sluit je de ogen voor wat er in het buitenland gebeurt, zoals in China.”

Tegenstanders denken dat al het geld en menskracht voor kolen en schoon fossiel ten koste gaat van bijvoorbeeld windenergie. Dat relatief goedkope fossiele stroom groene stroom uit de markt drukt.“Zo werkt dat niet, zegt de econoom in mij. Je moet alter-natieven organiseren. In dit stadium moet je nog niet wil-len kiezen voor wind of zon of schone kolen. Stimuleer ze allemaal, laat ze concurreren en de beste komt bovendrijven in de markt. Verschillende regio’s kunnen koploper worden in verschillende technologieën, Zuid-Spanje in zon, wij in CO2-opslag. Later kunnen we van elkaar profiteren.”

27

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

27

illustratie’s Annet S

cholten

Daar staan ze dan, met zijn duizenden noest te draaien midden op de Noordzee. De golven zijn onstuimig en hoog, met woeste witte koppen. De wind is hier altijd hard; een stuk harder dan aan land. Een oase van rust kun je het Lucas Reijnders Windmolen-park zeker niet noemen. Maar grote schepen zie je amper. De doden op het zeekerkhof zwijgen en je hoort geen andere geluiden dan die van klotsend water, het zoeven van wieken, de suizende wind en de eeuwige zeemeeuwen. Natuurlijk ben ik, beschaafd mens van de eenentwintigste eeuw, niet nationalistisch. Toch voel ik oprechte trots als ik

In 2025 leven we een stuk prettiger, denkt schrijfster

Wilmie Geurtjens. Mede dankzij zeekracht.

naar dit windmolenpark kijk. Alsof er duizend Eiffeltorens naast elkaar staan. Mooie vormen zijn het, prachtig in hun eenvoud en onverwacht uitgegroeid tot het nieuwe symbool van Nederland. Vele malen stijlvoller dan klompen en tul-pen en passend bij de nieuwe, zoveel zinniger tijd dan die van het nog zo recente verleden van 2009. Want wat zijn we veranderd in die zestien jaar! Volwassener kun je het misschien wel noemen. En tegelijkertijd speelser en vrijer en vrolijker. Ons veel scherper bewust van wat leven écht de moeite waard maakt. Energie wilden we in 2009. Meer en meer en meer. Voor al onze apparaten en machines en vervoermiddelen. En bijna, bijna vergaten we dat we niets meer hebben aan al dat gemak wanneer we onze moeder aarde zelf opstookten en leegzogen. ➤

Domweg gelukkig in

28

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

28

De windmolens in het Lucas Reijnders park zijn eigendom van tienduizenden Nederlanders samen. Ze begonnen in 2008 als tientjeslid van wat toen nog Zeekracht heette en werden daarmee een beetje eigenaar van 1.600 nog te bou-wen windmolens op zee. Het hele park was op dat moment alleen nog maar een idee. Maar het wekte een nieuwe vrijheid van denken op. Die was al aangezwengeld door de boodschap van de Amerikaanse politicus Al Gore. Hij stelde dat we onze bio-toop collectief aan het afbreken waren. Wonder boven wonder sloeg zijn verhaal aan. Iedereen vóór hem die vergelijkbare dingen zei, werd weggehoond als een azijnpisser, een doemdenker, een vreugdeloze zeurpiet. Maar nu was de tijd blijkbaar rijp en werd milieubewustzijn ‘sexy’, zoals we dat toen noemden. Zelfs de meest notoire luxepaarden vonden dat het wel een autootje minder kon, een spaarlampje meer. Wie onverschillig stond tegenover groen, was een loser en een sukkel.

In 2007 was een financiële crisis begonnen, die doorging en doorging. Mensen bleven gewoon behoefte hebben aan voedsel, schoon water, kleding, een dak boven hun hoofd, warmte. Maar ondanks de opgebouwde welvaart leek het bevredigen daarvan opeens heel moeilijk; ook in de delen van de aardbol waar die zekerheden al decennialang van-zelfsprekend waren. Door de merkwaardige draaien die het financiële systeem had gemaakt, moesten velen hun huizen verlaten. Vervolgens stonden die leeg, terwijl grote groepen mensen dakloos waren. De miljoenen werklozen waren vaak dezelf-den die vóór de crisis, vooral in de westerse wereld, aan het rennen, draven, jachten waren, dag in dag uit, in de hoop ooit genoeg te hebben. Ooit, eindelijk: genoeg geld, genoeg spullen, genoeg tijd, genoeg liefde. Door de crisis móesten ze, de een na de ander, wel vertragen. Ze kregen noodge-dwongen de tijd om zich af te vragen wannéér het eigenlijk genoeg was om gelukkig te zijn.

Een paar van de molens hebben een trap van binnen. Als je dan op 95 meter hoogte staat en naar buiten kijkt, voel je de immensheid van het plan van weleer. Hoe groots en weids het was en is. De zee is weer van zichzelf en haar bewoners. Mensen houden respectvol afstand. De scheepvaart is beperkt, want we snappen allang niet meer waarom we voortdurend met voedsel, drank en spullen over de aardbol zouden moeten slepen. Voormalige kiwiboeren in Nieuw-Zeeland verbouwen nu in de eerste plaats gevarieerd voedsel voor de Nieuw-Zeelanders en niet alleen harig fruit voor de rest van de wereld. Afrikanen houden hun sperziebonen en granen bin-nen hun eigen continent, want daar zijn genoeg monden te voeden. Aziatische kinderen gaan naar school of zijn aan het spelen, in plaats van dat ze kleding in elkaar zetten voor mensen die toch al uitpuilende garderobes hebben. Lokaal wordt weer gewaardeerd. Want onze eigen omgeving, waar we nu zo goed voor zorgen, biedt schoonheid en natuur in overvloed.We jagen niet meer, bang om iets te missen, achter telkens nieuwe kicks aan. En als we reizen is het weer interessant, omdat dingen in andere landen inderdaad anders zijn dan thuis. De vers geplukte mango heeft in zijn geboorte-land kunnen rijpen tot hij naar zon smaakt. In Nederland nemen we de tijd om ons eigen fruit te kweken en te pluk-ken. En af en toe eten we iets exotisch dat is gegroeid in zelfverwarmende kassen.

De frisse wind die begon te

waaien in de geesten van de

Zeekracht­eigenaars sloeg over

We snappen allang niet meer

waarom we voortdurend met voedsel,

drank en spullen over de aardbol

zouden moeten slepen

De frisse wind die begon te waaien in de geesten van de Zeekracht-eigenaars sloeg over naar steeds meer Nederlanders en wat later ook naar Europa en zelfs de rest van de wereldbewoners. Ze vroegen zich steeds vaker af wat ze eigenlijk echt nodig hadden om een leuk, interessant, bevredigend leven te leiden.

29

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Als ik thuis ben, denk ik zelden aan mijn eigen molen. Ik zet mijn superlichte com-puter een kwartiertje voor het raam, waarna ik hem de hele dag kan gebruiken. De koelkast draait op zout water, de was- en droogmachines op zonne-energie, een bijna onzichtbare windturbine op het dak laat alle andere apparaten zoemen. Wat ik opwek met een halfuurtje op de home-trainer wordt opgeslagen in een accu en is gebruiksklaar voor wat dan ook. Mijn huis is, zoals ze dat in 2009 noemden, een volledig zelfvoor zienende nulenergiewoning. Toch is het stopcontact dat me verbindt met het open-bare net, gevoed door onder andere mijn molen, nog even nodig. Ik laad er mijn auto aan op. Een eenpersoons-model, uiteraard, dat door een harmonicasysteem is uit te bouwen tot twee-, drie- of vierpersoonswagen. Mijn rijbe-wijs heb ik nooit hoeven halen. Ik toets de bestemming in, pak een beker thee en mijn e-reader en de auto doet de rest. Omdat al die manieren van energie opwekken zo snel tot ontwikkeling kwamen, bleken uiteindelijk slechts duizend windmolens op zee genoeg. De olieplatforms die vroeger her en der in de Noordzee stonden, zijn voorzichtig gede-monteerd. Het materiaal is elders hergebruikt. De negentiende eeuwse filosoof Nietzsche had het vast niet verwacht, maar we hebben in die pakweg vijftien jaar gezamenlijk gezorgd voor een Umwertung aller Werte. We hebben het idee losgelaten dat de economie, de crisis, de concurrentie van andere landen en werelddelen natuurge-gevens zijn waar mensen los van staan. We beseffen dat het allemaal onze eigen maaksels zijn en dat we vooral leefden vanuit angst. Dat we steeds moesten proberen om nog meer te krijgen, ‘de anderen’ voor te zijn, want anders…

Anders wat? Zouden we dan een jammerlijke dood ster-ven, misschien voor altijd de kansen verbruien op een dag daadwerkelijk het doel te bereiken: domweg gelukkig zijn? Breder dan iemand voor mogelijk had gehouden, verbreidde zich het besef dat ons gevoel van tekort altijd even groot zou blijven als we niet veranderden. Als we niet begonnen ons onbekommerd en in alle richtingen te ontwikkelen, zonder anderen te kort te doen. Als we niet het bestaansrecht res-pecteerden van dieren, planten, landschappen. Kortom, de hele natuur waar we toch echt gewoon deel van uitmaken.In 2025 is die wereldwijde angst vele malen minder dan hij was in 2009. De overvloedige en goedkope energie van het Lucas Reijnders Windmolenpark gaf de aanzet tot het besef dat er genoeg is voor iedereen. Die overtuiging verbreidt zich als de kringen na een steen in een vijver. Niet langer zitten we hele dagen stil op stoelen in kantoren en scholen. Maar we gebruiken onze drang tot bewegen, spelen en creëren om een leven te maken dat bruist en sprankelt. Ik ben nu 69, en niemand denkt dat mijn talenten opeens zijn opgedroogd of onbruikbaar geworden. Geen bejaarde die met een uitkering in leven moet worden gehouden, maar een waardevolle schakel die bijdraagt aan het geheel. We maken gebruik van de eindeloze hoeveelheid talenten en begaafdheden van zeven miljard mensen, om ieders plezier in het aardse bestaan elke dag groter te maken. Jakkeren en jagen is buitengewoon oninteressant en gedeel-de vreugd is dubbele vreugd. Het leven is wél leuk, beweer-de een bebrilde cabaretier begin deze eeuw. We hebben dat idee eindelijk, eindelijk omarmd. Elke dag een beetje meer. In 2025 leven we voor de lol!

Ik toets de bestemming in,

pak een beker thee en

mijn e­reader en de auto

doet de rest

30

De elektrische auto is in opkomst.

een leuke vind ik de think, een klein

autootje gemaakt in noorwegen. De

hogeschool rotterdam heeft hem

aangeschaft als bedrijfsauto om stage-

bedrijven in de stad te bezoeken. De

afstand die je ermee kunt afleggen

houdt nu nog niet over, maar de nieuwe

generatie accu’s brengt je ruim

150 km verder. Doodzonde om die

accu’s ongebruikt te laten als de auto

thuis in de garage staat, vonden onder-

zoekers van de universiteiten van Perth

(australië) en Delaware (vs).

De rubriek Goed Leven wordt verzorgd door Claudia Dekkers. Tips of suggesties? Mail: claudia.dekkers@xs4all.nl

Opgeblazen lucht

hoe doen we onze was in 2025? Met één

kopje water, is de stellige overtuiging

van het engelse innovatiebedrijf Xeros.

zij hebben prototypes gemaakt van de

‘waterloze wasmachine’ en de resultaten

zijn veelbelovend. in plaats van water

draait de machine duizenden nylon kraal-

tjes rond die zich aan het vuil hechten

en vlekken oplossen. De droger kan ook

de deur uit, want de was komt er droog

uit. zo bespaar je 40 procent energie

ten opzichte van een conventionele was-

droogcombinatie. De waterbesparing is

zelfs 90 procent. naar verwachting komt

het apparaat eind 2010 op de markt.

Informatie: www.xerosltd.com

Krachtige batterij

De Snap chairs van Feek gaan zeker tot

2025 mee. De zitting is gemaakt van het

kunststof polypropeen, dat tot ‘luchtbub-

bels’ is opgeblazen. Dat resulteert in een

sterke en superlichte stoel (maar 2 kilo!),

wat een aanzienlijke brandstofbesparing

bij het transport oplevert. Ook omdat ze

als bouwpakketjes worden geleverd. thuis

klik je de zitting zo in het frame. De groot-

ste milieuwinst wordt behaald doordat

de stoel twintig tot dertig jaar meegaat.

zo’n accu is een krachtige batterij die

je goed kunt gebruiken in combinatie

met het opwekken van duurzame ener-

gie. neem zonnepanelen: die leveren

overdag energie, terwijl de energie-

vraag dan laag is. De onderzoeksteams

bedenken nu een systeem waarbij je

het energie overschot opslaat in de accu

van de auto, om het later terug te leve-

ren aan het eigen net.

Informatie: www.think.no en

www.udel.edu/V2G/

Wassen zonder water

Wordt hij uiteindelijk toch afgedankt, dan

kunnen alle onderdelen opnieuw worden

gebruikt. Puur cradle to cradle dus. en

zelfs al belandt de stoel in de verbran-

dingsinstallatie, dan komt er relatief wei-

nig cO2 vrij. De snap chair bestaat immers

voor het grootste deel uit….lucht.

Prijs: vanaf €189,-.

Informatie: www.feekshop.com

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

31

EE

N D

uu

rz

AA

M 2

02

5

te

rr

a

Winkelen, uitgaan, thuis genieten

Whikeneen ‘marina’ heet de jachthaven Muiderzand, net

over het iJsselmeer ten zuiden van almere. Dat

klinkt zonnig en zuidelijk en wulps, maar nu in okto-

ber is het er bewolkt en bijna stormachtig. De lijnen

van de aangemeerde boten slaan met kracht tegen

de masten en maken een geluid als van honderd

windgongen.

vijf heren en ik staan klaar om te gaan whiken.

Whiken?! Ja, dat is hard scheuren over het kaars-

rechte deel van de iJmeerdijk in een ligfiets met

een zeil eraan. De heren hebben ervaring met lig-

fietsen, met zeilen of zelfs met allebei. ik met geen

van de twee. heel voorzichtig begin ik daarom met

ligfietsen. Dat is verrassend comfortabel en snel en

geweldig leuk. al snel durf ik daarom het zeil in te

zetten.

Met het touw in de linkerhand en zweet op mijn rug

loopt mijn snelheid op van vijftien kilometer per uur

naar twintig. tot het eind van de dijk gaat het gewel-

dig. De terugweg is lastiger, want ik heb eigenlijk

geen flauw idee hoe je zo’n zeil moet bedienen.

Permanent remmend en zwaar tegen de wind in leu-

nend kruip ik met acht kilometer per uur terug naar

het beginpunt.

Maar zelfs mutsen zonder rijbewijs kunnen leren

kicken op snelheid. na een uurtje oefenen word ik

steeds moediger. en komt het moment dat ik joe-

lend van plezier met 50 kilometer per uur over de

dijk raas. volgens mij is dit het vervoermiddel van

de toekomst. snel, schoon en je mag er gewoon

mee op het fietspad. voortaan zeg ik het tegen

iedereen die zich nog beklaagt over de file. Mens!

ga dan toch whiken!

Wat? clinic whiken

Waar? Diverse locaties

Hoeveel? 40 euro per persoon

Info? www.whike.com

Door Wilmie Geurtjens

Deugdelijk toestel

31

in goed leven

berichtte ik regelmatig

over kleding gemaakt van

biologisch katoen, hennep, vlas

en brandnetel. goede alternatie-

ven voor gangbaar katoen, een

van de meest milieubelastende

teelten ter wereld; alleen al door

de schaal waarop katoen wordt

verbouwd en de huiveringwek-

kende hoeveelheden bestrij-

dingsmiddelen die er aan te pas

komen. De mode-industrie is

op zichzelf al een vervuilende

sector. er zijn echter veel merken

op de markt gekomen die wel op

eerlijke wijze en met duurzame

materialen kleding produce-

ren. een trend die de komende

De blauwe knoop

samsung komt eind dit jaar met de Blue earth,

een mobiele telefoon met zonnelader. het

ecotoestel is gemaakt van gerecycled plas-

tic. Ook zitten er allerlei foefjes op om jouw

milieuontziend gedrag te monitoren, zoals een

pedometer die bijhoudt hoeveel je loopt. De in

de rug van het toestel geïntegreerde zonnecel

levert stroom voor vier uur bellen. er zit ook

een conventionele oplader bij; die werkt prima

in combinatie met de zonnecel. niet alleen de

telefoon, ook de oplader en de verpakking zijn

gemaakt van gerecycled materiaal. concurrent

lg is ook met een dergelijk toestel bezig. het

is te verwachten dat het hier niet bij blijft. De

verkoopprijs van de Blue earth (typenummer

s7750) is nog onbekend.

Informatie: www.samsungblueearth.com

decennia zal doorzetten, hoop

ik van harte. Je herkent de mer-

ken aan de blauwe Made-By

knoopjes op de kledinglabels.

Informatie: www.made-by.nl

www.natuurenmilieu.nl

Help mee aan een gezonde wereld en word donateur!

u ontvangt de Klimaatgids 2.0 waarmee u 2500,- euro én veel energie kan besparen.